Szkło artyStyczne w MuzeuM karkonoSkiM w JelenieJ Górze

Transkrypt

Szkło artystyczne
w Muzeum Karkonoskim
w Jeleniej Górze
Umělecké sklo v Krkonošském
muzeu v Jelení Hoře
The Collection of Fine-Art Glass
at The Karkonoskie Museum
in Jelenia Góra
Przewodnik po wystawie stałej
Průvodce stálou expozicí
Permanent exhibition guide
Jelenia Góra 2012
Tekst:
Justyna Wierzchucka
Korekta:
Iwona Makówka
Tłumaczenie na język angielski:
Aleksandra Barańska
Tłumaczenie na język czeski:
Tadeusz Kuchejda
Fotografie:
3 – 20; 23 – 25; 29 – 30; 32 – 41; 43; 45 – 47 – Arkadiusz Podstawka
31 - Dominik Kunysz
Druk:
Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe
ZAPOL Dmochowski, Sobczyk Sp.j.
al. Piastów 42, 71-062 Szczecin
tel. +48 91 435 19 00, www.zapol.com.pl
Projekt wspołfinansowany / Projekt spolufinancovany / Project co-financed
„Ożywienie czesko-polskiej tradycji szklarskiej na rzecz rozwoju turystyki”
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
oraz z budżetu Samorządu Województwa Dolnośląskiego w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej
Republika Czeska – Rzeczpospolita Polska 2007-2013
Partner Wiodący – Mĕsto Nový Bor
Partner Projektu – Muzeum Karkonoskie w Jeleniej Górze
„Oživeni česko-polské sklářské tradice pro rozvoj cestovního”
Projekt spolufinancovany Evropskou unii z Evropského fondu pro regionalni rozvoj a z prostek samosprávy Dolnoslezského vojvodstvi
v rámci Operačního programu přeshranični spolupráce Česká republika – Polská republika 2007-2013
Vedoucí partner – Mĕsto Nový Bor
Partner projektu - Krkonošské Muzeum v Jelení Hoře
„Revival of the Czech-Polish glass making tradition for the developement of tourism”
Project co-financed by the European Union from the European Regional Development Fund and budget of the Self-Government of Lower
Silesian Voivodeship within the Cross-border Cooperation Operational Programme Czech Republic - Republic of Poland 2007- 2013
Lead Partner - Novy Bor
Spis treści
Obsah
Table of contents
Wstęp / Úvod / Introduction . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Rozwój szklarstwa / Rozvoj sklářství / Development of Glass-Making . . . . . . . . . . . . . . 17
Szkło średniowieczne i nowożytne / Sklo středověké a novověké / Medieval
and Modern Glass . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Szkło barokowe / Barokní sklo / Baroque Glass . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Ba we szkła mleczne / Barokní mléčné sklo / Baroque Milk Glassware . . . . . . . . . . . . . 26
Barokowe szkła szlifowane i rytowane / Barokní sklo broušené a ryté /
Baroque Ground and Engraved Glass . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Szkła w stylu empire / Sklo v období empíru / Glass in the Empire Style . . . . . . . . . . . 34
Szkło biedermeierowskie / Styl biedermeier / Biedermeier Glass . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Huta Josephine w Szklarskiej Porębie / Sklárna Josephine ve Sklářské Porubě /
Josephine Glassworks in Szklarska Poręba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Szkło w okresie historyzmu / Sklo v období historismu / Glass in the Style
of Historicism . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
Szkło secesyjne / Secesní sklo / Secession Glass . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
Szkło w pierwszej połowie XX wieku / Sklo v první polovině 20. století /
Glass in the First Half of the 20th Century. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Szkło współczesne / Sklo v současnosti / Contemporary Glass . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
Bibliografia / Bibliografie / Bibliography . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
Słownik artystów współczesnych / Slovník současných umělců / Dictionary
of Contemporary Artists . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
Słownik terminologiczny / Terminologický slovník / Dictionary of Terminology . . . . . . 73
Spis ilustracji / Seznam ilustrací / Contents of Illustrations . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
WSTĘP
Początki kolekcji szkła artystycznego Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze wiążą się nierozerwalnie z powstaniem w 1880 roku Riesengebirgsverein (RGV) – Towarzystwa Karkonoskiego w Jeleniej Górze. Jego celem było, między innymi, gromadzenie, dokumentowanie i ochrona przedmiotów historycznych i artystycznych, związanych z regionem Karkonoszy. Dzięki licznym darowiznom
i osobistemu zaangażowaniu członków RGV zgromadzono sporą liczbę ciekawych obiektów, które zaczęto
udostępniać publiczności w roku 1888 w wynajętych salach Gimnazjum Królewskiego (ob. Zespół Szkół
przy ul. 1 Maja). Duży nacisk na kolekcjonowanie szkła artystycznego kładł od samego początku pierwszy
dyrektor Das Museum des RGV (Muzeum Towarzystwa Karkonoskiego) dr Hugo Seydel (1840–1932) –
z wykształcenia prawnik, prywatnie kolekcjoner i znawca szkła artystycznego, który poprzez wszechstronne
działania przyczynił się do rozwoju turystyki w Karkonoszach (il. 1). Od początku powstania jeleniogórskiego muzeum priorytetem było zatem dokumentowanie historii i rozwoju szklarstwa w Karkonoszach.
Stopniowo gromadzono cenne zbiory szkła oraz innych zabytków związanych z wytwórczością i zdobieniem przedmiotów szklanych, także rytowaniem kamieni szlachetnych. Do zbioru tego, oprócz obiektów szklanych, należały wzorniki hut, odciski zdobień na szkle w czerpanym papierze,
narzędzia i formy szklarskie, lakowe odciski
pieczęci. Niestety przedwojenne zbiory jeleniogórskiego muzeum, bogate w unikatowe obiekty rzemiosła szklarskiego, zostały
rozproszone w wyniku zawieruchy wojennej – część najcenniejszych eksponatów
wzbogaciła zbiory Muzeum Narodowego we
Wrocławiu i w Warszawie, losy niektórych
są jak dotąd nieznane.
Po wybudowaniu w latach 1912 – 1914
budynku muzeum według projektu Karla
Grossera (1850 – 1918) i powstaniu stałej
ekspozycji, sporą część wystawy rzemiosła
zajęła tematyka szklarska. Według przewodnika po muzeum z 1921 roku, gdzie dokładnie opisano eksponaty znajdujące się w ustawionych na parterze budynku gablotach,
można szczegółowo odtworzyć ówczesne
zbiory rzemiosła artystycznego. Intencją
twórców tej wystawy było ukazanie długiej
historii szklarstwa karkonoskiego, sięgającej
XIV wieku, jak i technik zdobniczych stosowanych w szkle oraz przybliżenie wiedzy na
il. 1 Hugo Seydel
P R Z E WO DNIK PO SZKLE
5
temat najważniejszych dla tego regionu hut oraz pracowni zdobniczych. Ekspozycja nie była zbudowana
chronologicznie, lecz tematycznie. Wiele z opisanych w przewodniku eksponatów nie zachowało się
w zbiorach jeleniogórskiego muzeum.
W 1947 roku zostało otwarte dla publiczności polskie Muzeum Miejskie w Jeleniej Górze, w kolekcji którego zachowało się z pokaźnego zbioru przedwojennego ok. siedemset obiektów szklanych.
O dalszym kształcie i kierunkach rozwoju muzeum zdecydowała powołana w 1964 roku komisja Ministerstwa Kultury i Sztuki, na czele której zasiadła ówczesna dyrektor Muzeum Śląskiego we Wrocławiu,
dr Maria Starzewska. Komisja ta, mając na uwadze długą i bogatą historię szklarstwa na terenie Karkonoszy, uznała, że jeleniogórskie muzeum (ówczesne Muzeum Regionalne) powinno specjalizować się
w pozyskiwaniu, ochronie i udostępnianiu dzieł szklarskiego rzemiosła artystycznego.
Pierwszym kustoszem zbiorów szkła był Mieczysław Buczyński (1941– 2005), od 1975 roku kierownik utworzonego wówczas Działu Szkła Artystycznego. To właśnie on, przy pełnym wsparciu dyrektora
muzeum, Henryka Szymczaka (1938 – 2003) i dzięki dotacjom finansowym państwa stworzył kolekcję,
zaliczaną dziś do jednej z najbogatszych i najliczniejszych w Polsce. Upamiętnieniem jego zasług było
nadanie kolekcji szkła Muzeum Karkonoskiego jego imienia.
Kontynuatorką rozpoczętego przez Mieczysława Buczyńskiego zadania była dr Stefania Żelasko, niestrudzona w propagowaniu i naukowym opracowywaniu sztuki szklarskiej Śląska. Dzięki licznym publikacjom,
pozyskiwaniu funduszy i zakupom brakujących eksponatów, a także dzięki osobistemu zaangażowaniu,
w nieoceniony sposób przyczyniła się do wzbogacenia i popularyzacji jeleniogórskiej kolekcji szkła.
Kolekcja szkła artystycznego im. Mieczysława Buczyńskiego liczy ponad siedem tysięcy eksponatów.
Główny trzon zbiorów stanowią obiekty szklane, wytworzone i zdobione różnymi technikami, dokumentujące
rozwój technologii szklarskiej. Stała ekspozycja szkła artystycznego, utworzona na nowo po rozbudowie
i modernizacji Muzeum Karkonoskiego w latach 2010 – 2012 została ułożona w porządku chronologicznym
i nawiązuje w swojej strukturze do wystawy autorstwa Mieczysława Buczyńskiego.
Do najcenniejszych obiektów należy grupa szkieł barokowych i rokokowych z terenów Śląska, Czech
i Niemiec. Ze zbiorów przedwojennych zachowały się także liczne przykłady naczyniowych form ze szkła
mlecznego, imitujące wyroby porcelanowe.
Bogaty zbiór szkieł w stylu empire wzbogacone zostały o unikatowy, jedyny w zbiorach Muzeum Karkonoskiego, puchar z pracowni Johanna Siegismunda Menzla z czarno-sylwetowym portretem. Styl ten
reprezentowany jest także kielichami i pucharami z charakterystyczną, kwadratową plintą i rytowanymi
na czarach wedutami Karkonoszy.
Najliczniejszą grupę stanowią szkła z okresu biedermeier, kolorowe, bogato zdobione, o masywnych,
przysadzistych proporcjach. Najcenniejsze obiekty pochodzą z hut Kotliny Jeleniogórskiej oraz Kotliny
Kłodzkiej – dwóch ważnych ośrodków szklarskich oraz turystycznych. Reprezentują one niezwykłe osiągnięcia technologiczne XIX-wiecznych szklarzy, a także są wyrazem ówczesnych gustów.
Kolejne gabloty stałej ekspozycji wypełnione są obiektami unikatowymi tworzonymi w stylach historycznych, głównie w Hucie Josephine w Szklarskiej Porębie i rafinerii Fritza Heckerta w Piechowicach oraz
w hutach czeskich. Pokazują one niezwykły kunszt śląskich szklarzy i zdobników szkła.
Kolekcja jeleniogórska posiada liczne, najwyższej jakości przykłady szkieł secesyjnych, pochodzących
nie tylko z hut śląskich, ale także najważniejszych wówczas ośrodków szklarskich – czeskich, niemieckich
i francuskich. Obiekty secesyjne, wytworzone oraz ozdobione za pomocą różnych technik szklarskich,
ukazują niezwykłą wyobraźnię twórców tego okresu.
Po krótko trwającym, ale niezwykle bogatym stylu Art Nouveau następowały po sobie lub trwały
równolegle różne style nowoczesne. Kolejna część ekspozycji poświęcona została stylom dwudziestolecia
międzywojennego, obfitującego w najwyższej jakości designèrskie wzornictwo, które można prześledzić
na przykładach z hut śląskich, czeskich, polskich, niemieckich i włoskich.
PRZE WO D NI K PO S ZKL E
Czas po II wojnie światowej, która spowodowała ogromne zmiany polityczne i społeczne w całej Europie, okazał się niezwykle interesujący w dziedzinie szkła artystycznego oraz wzornictwa przemysłowego
w Polsce. Stała wystawa kończy się ekspozycją szkła współczesnego. Wśród twórców współczesnych szczególnie wyróżnieni są Ci, którzy stworzyli podwaliny dla polskiego szkła artystycznego oraz dla szklarskiej
Szkoły Wrocławskiej. Wśród reprezentantów współczesnych tendencji w szkle znaleźli się najważniejsi
artyści związani z wrocławską Państwową Wyższą Szkołą Sztuk Plastycznych (obecnie Akademia Sztuk
Pięknych) we Wrocławiu.
Stała wystawa szkła artystycznego Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze, wciąż powiększana i udoskonalana, ma na celu przybliżenie licznym gościom przybywającym w Karkonosze i ich stałym mieszkańcom
niezwykłe dziedzictwo, jakim jest historia szklarstwa z unikatowymi obiektami tworzonymi na przestrzeni
wieków. Obiekty szklane, powstałe dzięki niezwykłemu kunsztowi dawnych mistrzów, są podziwiane
i kolekcjonowane przez ludzi na całym świecie. Współcześni twórcy wciąż zaskakują nowymi pomysłami
i niewyczerpanymi pokładami wyobraźni i wrażliwości artystycznej. Dzięki staraniom historyków sztuki
i muzealników, a także dzięki dotacjom finansowym osób prywatnych, państwa i Unii Europejskiej, kruche
i delikatne obiekty ze szkła artystycznego są chronione i gromadzone po to, aby jak najdłużej cieszyły
miłośników sztuki i rzemiosła artystycznego.
7
ÚVOD
P
Počátky sbírky uměleckého skla Krkonošského muzea v Jelení Hoře (Jelenia Góra) jsou spojeny
se založením Riesengebirgsverein (RGV) – Krkonošského spolku v Jelení Hoře v roce 1880. Cílem spolku
bylo mezi jiným shromažďování, pořizování dokumentace a ochrana historických a uměleckých předmětů
spojených s oblastí Krkonoš. Díky četným darům a osobní angažovanosti členů RGV byl shromážděn
značný počet zajímavých objektů, které byly od roku 1888 zpřístupňovány veřejnosti v pronajatých sálech
Královského gymnázia (nyní Integrovaná škola na ulici 1 Maja). Velký důraz na sbírání uměleckého skla
kladl od začátku první ředitel Das Museum des RGV (Muzeum krkonošského spolku) dr. Hugo Seydel
(1840–1932) – vzděláním právník, soukromý sběratel a znalec uměleckého skla, který všestranně přispěl
k rozvoji turistiky v Krkonoších (obr. 1). Od počátku vzniku jelenohorského muzea bylo tedy prioritou
dokumentovat dějiny rozvoje sklářství v Krkonoších.
Postupně byly shromážděny cenné sbírky skla a jiných památek souvisejících s výrobou a zdobením
skleněných předmětů a rytím drahých kamenů. K této sbírce, kromě skleněných objektů, patřily vzorníky hutí,
otisky zdobení skla na ručním papíře, nástroje a sklářské formy, lakové otisky pečetí. Bohužel, předválečné
sbírky jelenohorského muzea s řadou
unikátních objektů sklářského řemesla,
byly díky válečným událostem rozprášeny
– část nejcennějších exponátů rozšířilo sbírky
Národního muzea ve Wroclawi a ve Varšavě,
osudy jiných jsou dosud neznámé.
Po vybudování budovy muzea
v v letech 1912–1914 podle projektu
Karla Grossera (1850–1918) a vzniku
stálé expozice, představovala značnou
část výstavy řemesel právě sklářská
tématika. Podle muzejního průvodce z roku
1921 s podrobně popsanými exponáty
umístěnými v přízemí objektu ve vitrínách
můžeme přesně zmapovat tehdejší sbírky
uměleckého řemesla. Záměrem tvůrců
této výstavy bylo ukázat dlouhou historii
krkonošského sklářství, sahajícího do 14.
století, přiblížit techniku zdobení skla
a informace o nejdůležitějších sklářských
hutích tohoto regionu a zdobicích dílen.
Expozice nebyla řazena chronologicky, ale
tématicky. Mnoho z exponátů popsaných
v průvodci se ve sbírkách jelenohorského
muzea nedochovalo.
Obr. 1 Hugo Seydel
9
V roce 1947 bylo pro veřejnost otevřeno polské Městské muzeum v Jelení Hoře, v jejichž sbírkách
se z bohatých předválečných sbírek dochovalo asi sedm set skleněných objektů. O další podobě a vývoji
muzea rozhodovala komise Ministerstva kultury a umění, zřízená v roce 1964, které předsedala tehdejší
ředitelka Slezského muzea ve Wroclawi dr. Maria Starzewska. Tato komise, s přihlédnutím k dlouhé
a bohaté historii sklářství v oblasti Krkonoš, uznala, že jelenohorské muzeum (tehdejší Regionální muzeum)
by se mělo specializovat na získávání, ochranu a zpřístupnění děl sklářského uměleckého řemesla.
Prvním kustodem sklářských sbírek byl Mieczysław Buczyński (1941–2005), od roku 1975 vedoucí
tehdy zřízeného Oddělení uměleckého sklářství. Byl to právě on, kdo s plnou podporou ředitele muzea
Henryka Szymczaka (1938–2003) a díky dotacím státu, vytvořil sbírku řazenou dnes k nejrozsáhlejším
a nejpestřejším v Polsku. Doceněním jeho zásluh bylo pojmenování sklářských sbírek Krkonošského muzea
jeho jménem.
Pokračovatelkou úkolu zahájeného Mieczyslawem Buczyńským byla dr. Stefanie Żelasko, neúnavná
propagátorka a badatelka slezského sklářského umění. Díky řadě publikací, získání financí a nákupu
chybějících exponátů, a také díky osobní angažovanosti neocenitelným způsobem přispěla ke rozšíření
a popularizaci jelenohorských sklářských sbírek.
Sbírka uměleckého skla Mieczysława Buczyńského čítá více než sedm tisíc exponátů. Jádro sbírek
tvoří skleněné objekty vyrobené a zdobené různými technikami, dokládající rozvoj sklářských technologií.
Stálá expozice uměleckého skla, nově zřízená po rozšíření a modernizaci Krkonošského muzea v letech
2010–2012 byla seřazena chronologicky a svou strukturou navazuje na výstavu uspořádanou Mieczysławem
Buczyńským.
K nejcennějším objektům patří skupina barokních a rokokových skleněných skel ze Slezska, Čech
a Německa. Z předválečných sbírek se dochovaly také četné příklady nádob z mléčného skla, imitujících
výrobky z porcelánu.
Bohatá sbírka skla ve stylu empíru byla doplněna unikátním, ve sbírkách Krkonošského muzea ojedinělým
pohárem z dílny Johanna Siegismunda Menzela z černým portrétem. Tento styl je také zastoupen kalichy
a poháry s typickou, čtvercovou patkou a broušenými vedutami Krkonoš na kupách.
Nejpočetnější skupinu tvoří sklo z období biedermeieru, barevné, s bohatým dekorem a masivními,
podsaditými proporcemi. Nejcennější objekty pochází ze skláren v Jelenohorské a Kladské kotlině – dvou
důležitých sklářských a turistických středisek. Reprezentují neobvyklé technologické výdobytky sklářů
v 19. století a jsou rovněž výrazem tehdejšího vkusu.
Další vitríny stálé expozice obsahují unikátní objekty vyráběné v historických stylech, hlavně ve sklárně
Josephine ve Sklářské Porubě (Szklarska Poręba) a rafinační dílně Fritze Heckerta v Piechowicích a v českých
sklárnách. Ukazují mimořádné řemeslné dovednosti slezských sklářů a dekoratérů skla.
Jelenohorská kolekce obsahuje řadu příkladů nejvyšší kvality secesního skla pocházejícího nejen
ze slezských skláren, ale také z tehdy nejdůležitějších středisek sklářské výroby – českých, německých
a francouzských. Secesní objekty vyrobené a zdobené různými sklářskými technikami dokládají mimořádnou
představivost tehdejší doby.
Po krátkém, ale mimořádně pestrém období stylu secese (Art Nouveau) následovaly po sobě nebo
existovaly souběžně různé moderní styly. Další část expozice je věnována slohům meziválečného dvacetiletí
překypujícího velmi kvalitními designérskými kusy, které lze sledovat na příkladech prací slezských, českých,
polských, německých a italských skláren.
Doba po 2. světové válce, která v celé Evropě způsobila ohromné změny politické a společenské,
se ukázala jako mimořádně zajímavá v oblasti uměleckého skla a průmyslového designu v Polsku. Stálá
výstava končí expozicí současného sklářství. Ze současných tvůrců jsou zvlášť zvýrazněni zejména ti, kteří
vytvářeli základy polského sklářského umění a zakládali Wroclawskou sklářskou školu. Mezi reprezentanty
současných trendů v oblasti sklářské výroby jsou řazeni umělci spojení s wroclawskou Státní vysokou
10
školou výtvarného umění (v současné době Akademia Sztuk Pięknych – Akademie výtvarných umění)
ve Wroclawi.
Stálá výstava uměleckého skla Krkonošského muzea v Jelení Hoře, neustále rozšiřována a vylepšována,
chce četným návštěvníkům přijíždějícím do Krkonoš, i jejich stálým obyvatelům, přiblížit mimořádné
dědictví, kterým je historie sklářství s unikátními exponáty vzniklými v průběhu staletí. Sklářské objekty
vzniklé díky výjimečnému kumštu starých mistrů jsou dnes obdivovány a sbírány lidmi na celé Zeměkouli.
Dnešní tvůrci neustále překvapují novými nápady a nevyčerpatelnými zdroji představivosti a uměleckého
citu. Díky snahám historiků umění a muzejních pracovníků a také díky finančním dotacím soukromých
osob, státu a Evropské unie jsou křehká a jemná díla z uměleckého skla chráněna a shromažďována, aby
milovníky umění a uměleckých řemesel těšila co nejdéle.
11
Introduction
T
he start of the Collection of Art Glass in the Karkonosze Museum of Jelenia Góra is inextricably linked
to the rise of Riesengebirgsverein (RGV) in 1880 (the Karkonosze Society) in Jelenia Góra. Its goal was
i.a. gathering, documentation and protection of historic and artistic objects associated with the region
of the Karkonosze Mountains. Thanks to numerous donations and personal involvement of members
of an RGV, a large number of interesting objects was collected and, since 1888, became accessible to
public in rented halls of the Royal Grammar School (now a School complex, in the 1st May’s Street). The
first director of the Museum of RGV (the Karkonosze Society Museum), Dr. Hugo Seydel (1840 – 1932),
who was a lawyer, a private collector and an expert on glass art, from the beginning laid emphasis on
collecting glass art. Through comprehensive activities he contributed to the development of tourism in
the Karkonosze Mountains (Fig. 1). From the start of Jelenia Góra Museum it was an important priority,
therefore, to document the history and development of glass-making in the Karkonosze Mountains.
The valuable collections of glass and other relics, associated with manufacturing and decoration of glass
objects and engraving of precious stones, were gradually gathered. Apart from glass objects, glassworks’
stencils, imprints of glass ornaments made
in handmade paper, tools, glass moulds, and
seals impressed in sealing wax, belonged
to the collection. Unfortunately, the prewar collections of the Museum of Jelenia
Góra, rich with unique objects of glass
craftsmanship, were scattered as a result
of war - some of the most valuable exhibits
enriched the collections of the National
Museum in Wrocław and Warsaw, the fate
of some has remained yet unknown.
After the construction of the Museum
building (built in years 1912 – 1914, designed
by Karl Grosser (1850-1918)) and the
establishment of a permanent exhibition,
a great part of the exhibition took the theme
of glass-making crafts. Following a guidebook
of the Museum from 1921, which carefully
describes the exhibits placed in cabinets
on the ground floor of the building, one
can reproduce in detail the contemporary
collections of decorative arts and crafts of that
time. The intention behind the exhibition was
to present a long history of the Karkonosze
glass-making, dating back to the fourteenth
Fig. 1 Hugo Seydel
13
century, as well as decorative techniques used in glass making, the most important glasshouses of the region,
and workshops of glass decoration.
The exhibition was not built chronologically, but it was divided according to specific issues. Many of
the exhibits described in the guide did not endure in the collections of Jelenia Góra Museum.
In 1947, the Polish Municipal Museum in Jelenia Góra was opened to public. About seven hundred
objects, the remains of the impressive pre-war array, have been preserved in the collections. In 1964,
a commission set up by the Ministry of Culture and the Arts, decided about the form and further directions
of development of the Museum. The head of the commission was the then Director of the Silesian
Museum in Wrocław, Maria Starzewska, Ph.D.
The committee, having regard to the long and rich history of glass making in the Karkonosze Mountains
judged that Jelenia Góra Museum (then the Regional Museum) should specialize in acquiring, protecting
and making available the works of glass-making arts and crafts.
The first curator of glass collection was Mieczysław Buczyński (1941 - 2005), the Head of the Department
of Art Glass since 1975. It was he who, with the full support of the Museum director Henryk Szymczak
(1938 – 2003) and state financial subsidies, created a collection that now is considered to be one of the
richest and the largest in Poland. Giving his name to the Collection of Glass of the Karkonosze Museum
was a commemoration to his achievements.
The process launched by Mieczysław Buczyński was continued by Stefania Żelasko, Ph.D., constant in
promoting and scientific elaborating of the Silesian glasswork arts. Through numerous publications, fund
raising, and purchases of missing exhibits, and through personal involvement she has given an invaluable
contribution to the enrichment and propagation of Jelenia Góra Glass Collection.
Mieczysław Buczyński Collection of Art Glass has more than seven thousand exhibits. The core of the
collection are glass objects, manufactured and decorated with various techniques, documenting the
development of glass-making technology. The permanent exhibition of glass art, created anew after
the extension and modernization of the Karkonosze Museum in years 2010 – 2012, has been arranged
in chronological order and refers in its structure to the exhibition by Mieczysław Buczyński.
The most valuable exhibit is a group of baroque and rococo glass from the region of Silesia, Bohemia
and Germany. Numerous examples of vessels’ forms of milk glass, imitating porcelain, survived from the
pre-war collection.
A broad collection of the Empire style glasses has been enriched by the unique and only one in the
Karkonosze Museum goblet from the workshop of Siegismund Johann Menzel with a black silhouette
portrait. This style is also represented in glasses and goblets with a characteristic square plinth and vedute
of the Karkonosze Mountains, engraved on the bowl.
The largest group consists of glassware of the Biedermeier period, colorful, richly decorated, of massive
squat proportions. The most valuable objects come from glasshouses of Jelenia Góra Valley and Kłodzko
Valley – the two important centers of glass-making and tourism. They represent remarkable technological
achievements of the nineteenth-century glass-making, and reflect tastes of the time.
Other cabinets of the permanent exhibition are filled with unique objects that were created in historical
styles, mostly in Josephine Glassworks in Szklarska Poręba (Schreiberhau), the Glasshouse of Fritz Heckert
in Piechowice and Bohemian glassworks. They show the artistry of Silesian gaffers and glass decorators.
Jelenia Góra collection has many of the highest quality examples of Art Nouveau glass, coming not
only from glasshouses in Silesia, but also from the most important centers of glass working - the Czech,
German and French. Art Nouveau objects, manufactured and refined with different glass techniques,
reveal an extraordinary imagination of this period.
The short but extremely rich Art Nouveau was followed by new modern styles, consecutive or existing
simultaneously.
14
The next part of the exhibition is devoted to the inter-war styles, abounding in the highest quality design
that can be traced back on the examples of Silesian, Bohemian, Polish, German and Italian glassworks.
The time after World War II, which caused huge political and social changes in Europe, turned out to
be extremely interesting in the field of art glass and industrial design in Poland. The permanent exhibition
is completed with an exposition of modern glass. Among the names of contemporary artists especially
honored are these, who laid base for the Polish glass art and the State High School of Fine Arts (now the
Academy of Fine Arts) in Wrocław.
The permanent exhibition of art glass in the Karkonosze Museum of Jelenia Góra, constantly increasing
and improved, aims to familiarize visitors arriving in the Karkonosze Mountains and inhabitants of the region
with an extraordinary heritage of glass-making and unique objects created over the centuries. Glass objects
created by extraordinary craftsmanship of old masters are admired and collected by people around the world.
Contemporary artists continue to surprise with new ideas, inexhaustible imagination and artistic sensitivity.
Thanks to the efforts of art historians and museum curators, as well as through private, national and
European Union’s donations, fragile and delicate artistic glass objects are protected and gathered to
attract the arts and handicrafts’ lovers to the longest run.
15
Rozwój szklarstwa
Rozvoj sklářství
Glass-Making Development
B
ezpostaciowe pod względem fizycznym szkło, będące wynikiem stopienia
w wysokiej temperaturze piasku z dodatkiem topników alkalicznych (sody lub potasu) i tlenku wapnia znane jest od około
pięciu tysięcy lat. Najprawdopodobniej
początek wytwórczości szklarskiej wiąże
się z produkcją oraz zdobieniem ceramiki, a dokładniej ze szkliwem, którym
pokrywano powierzchnię ceramicznych
naczyń. Najstarsze zachowane ślady
wytwórczości szklarskiej zostały udokumentowane w Mezopotamii (V tysiąclecie
p.n.e.), a nieco później w Egipcie (poł.
IV tysiąclecia p.n.e.). Pierwsze przedmioty ze szkła to proste, nieprzejrzyste
paciorki. Natomiast pierwsze naczynia
szklane to małych rozmiarów buteleczki,
czarki i miseczki. Wykonywano je nawijając na piaskowy rdzeń na metalowym
pręcie gorącą masę szklaną, wytapianą
w prymitywnych piecach jamowych, a po
wystygnięciu wydłubywano tak wykorzystaną formę. Te pierwsze szklarskie
wyroby były nieprzejrzyste i kolorowe –
najczęściej ciemnoniebieskie, turkusowe
lub zielone, czasem czarne. Dodatkową
ozdobę stanowiły barwne nitki nakładane na powierzchnię naczynia i układane
techniką grzebykową w motywy zygzaków i festonów. Z czasem udoskonalano sposoby wytwarzania przedmiotów
szklanych, a także wymyślano kolejne
sposoby jego ozdabiania. Ogromne zasługi na tym polu mieli szklarze z terenu
Mezopotamii, którzy zapoczątkowali
technikę mozaiki oraz odlewania szkła
na wosk tracony. Kolejną innowacją było
wyszlifowywanie naczynia z bryły szkła,
które później zaczęto stosować do obróbki szkła „na zimno” w celu wykonania
dekoracji.
S
klo, z fyzikálního hlediska homogenní,
amorfní a izotropní látka, – výsledek
tavení skelné směsi tvořené jemnými
křemičitými písky při vysokých teplotách
a alkalických tavidel (uhličitanu sodného
nebo draselného) a oxidu vápenatého
(páleného vápna) – je známé již asi
pět tisíc let. Počátek sklářské výroby
je pravděpodobně spojen s výrobou
a dekorováním keramiky, přesněji
s glazurami používanými k pokrývání
povrchu keramických nádob. Nejstarší
dochované stopy sklářské produkce byly
nalezeny v Mezopotámii (z 5. tisíciletí
př. n. l.), a o něco později v Egyptě
(z poloviny 4. tisíciletí př. n. l.). Prvními
předměty zhotovenými ze skla jsou
jednoduché, neprůhledné korálky.
Prvními skleněnými nádobami pak byly
malé lahvičky, číše a misky. Byly vyráběny
navíjením horké skleněné hmoty
na pískové jádro na kovovém prutu,
tavené v jednoduchých jámových pecích,
a po vychladnutí byla takto získaná
forma vyjmuta. První sklářské výrobky
byly neprůhledné a barevné – nejčastěji
tmavě modré, tyrkysové nebo zelené,
někdy černé. Dekor tvořily různobarevné
skleněné nitě zatavené do povrchu
nádoby a upravené hřebínkovou
technikou (sčesáváním) do motivu
klikatých čar a plastických tvarů (festonů).
Výroba skleněných předmětů byla
postupně zdokonalována a vznikaly
další způsoby jejich zdobení. Mimořádné
zásluhy měli v tomto směru skláři
z oblasti Mezopotámie, kteří přišli
s technikou mozaiky a odlévání skla
na ztracený vosk. Další inovací bylo
vybrušování nádob z kusu skelné
hmoty, a následné opracování a zdobení
„za studena“.
P
hysically amorphous glass, being
a result of melting sand with alkaline
fluxes (soda or potassium) and calcium
oxide in a high temperature, has been
known for about five thousand years.
The beginning of glass manufacturing is
probably connected to the production
and decoration of ceramics, and more
specifically – to enamel, which covers
the surface of ceramic vessels.
The oldest traces of glass
manufacturing
are
documented
in Mesopotamia (5000 BC) and later
in Egypt (mid-4000 BC). First items
of glass were simple, opaque beads. First
glass vessels were small-sized bottles,
cups and bowls. They were made by
rolling hot glass mass on a metal rod
with a sand core, smelted in simple pit
furnace. After cooling, glass products
were extracted from the form.
The first glass products were opaque
and colored - mostly dark blue, turquoise
or green, sometimes black. Colorful
threads, placed on the surface of a vessel
and arranged by glass combing technique
into zigzags and festoons motifs, were
additional decoration. With time,
more refine methods of producing and
decorating glass objects were invented.
A great contribution in this field had glassmakers from the area of Mesopotamia,
who pioneered in a technique of glass
mosaics and lost-wax casting. Another
innovation was the grinding of vessel out
of a solid glass block, which later began
to be used for “cold” glass working for
an implementation of decoration.
A truly revolutionary invention in
the field of glass manufacturing was
a blowpipe for blowing a hot bubble
out of the molten glass. This discovery
17
Prawdziwie rewolucyjnym wynalazkiem w dziedzinie wytwórczości szklarskiej okazała się piszczel do wydmuchiwania bańki z gorącej masy szklanej.
Odkrycia tego dokonali Fenicjanie w I w.
p.n.e., którzy zastąpili pełny pręt metalowy z rdzeniem prętem pustym w środku.
Od tego momentu wytwarzanie przedmiotów szklanych było procesem o wiele
szybszym i prostszym, a także dającym
nowe możliwości kształtowania różnego rodzaju form naczyń i ich ozdabiania.
Technika wydmuchiwania służyła do
produkcji przedmiotów o charakterze
użytkowym, natomiast mozaika i stapianie szkła w formach stosowane były
do produkcji wyrobów luksusowych, najczęściej imitujących kamienie szlachetne
i półszlachetne.
Piszczel szklarska w niemal niezmienionej formie przetrwała do dnia
dzisiejszego i nadal jest podstawowym
narzędziem w ręcznej produkcji szkła.
Gorąca bańka szklana formowana jest
„z ręki” bądź wdmuchuje się ją w formę,
nadając jej pożądany kształt.
Stopniowo szkło wydmuchiwane zaczęło dominować w ogólnej wytwórczości
szklarskiej.
W jeleniogórskiej kolekcji szkła artystycznego nie znalazły się jak dotąd
najstarsze i najrzadsze w zbiorach muzealnych szkła pochodzące ze starożytnego
Egiptu oraz szkła rzymskie.
18
Skutečně revolučním vynálezem
v oblasti výroby skla se stala píšťala
na foukání a tvarování horké skleněné
hmoty. Tento objev zdokonalili Féničané
v prvním století před naším letopočtem,
když nahradili plný kovový prut prutem
s dutým jádrem. Od té doby byla
výroba skleněných předmětů mnohem
rychlejším a jednodušším procesem, který
umožnil formování nádob do různých
tvarů a jejich zdobení. Technika foukání
sloužila k výrobě předmětů užitkového
charakteru, naopak mozaika a tavení
skla ve formách se používaly k výrobě
luxusních výrobků, nejčastěji imitující
drahokamy a polodrahokamy.
Sklářská píšťala na foukání přetrvala
do dnešní doby v téměř nezměněné
podobě a je i nadále základním nástrojem
pro ruční výrobu skla. Horká skleněná
baňka je formovaná buď „z ruky“,
nebo se fouká do formy, podle které
se vytvaruje.
Sklo foukané do formy ve sklářské
výrobě postupně převážilo.
V jelenohorské kolekci uměleckého
skla se zatím neobjevily nejstarší
a v muzejních sbírkách nejvzácnější
exponáty pocházející ze starověkého
Egypta a římské sklo.
was made in the first century BC by
the Phoenicians, who replaced the full
metal rod with the core rod, blank in
the middle. Since then the production
of glass objects became a much faster
and simpler process, enabling new
opportunities to develop various forms
of vessels and their decoration. Blowing
technique was used to produce utility
items. Mosaics and fusing of glass in
moulds were used in the manufacturing
of luxury objects, most often imitating
precious and semiprecious stones. The
blowpipe in glass-making has survived
almost unchanged to this day, and still is
an essential tool in the hand-made glass
production. The hot glass bulb is formed
“by hand”, or it is blown into a mould,
which gives it a desired shape.
Blown glass gradually began to
dominate overall glass manufacturing.
Jelenia Góra Collection of art glass
does not yet own the oldest and most
rare in museum collections - the glass
from Ancient Egypt and the Roman glass.
Szkło średniowieczne i nowożytne
Sklo středověké a novověké
Medieval and Modern Glass
W
pierwszej części wystawy szkła
artystycznego eksponowane są
szkła nowożytne, pochodzące przede
wszystkim z hut śląskich.
Początki działalności szklarskiej na
Śląsku sięgają X – XI wieku, a jej udokumentowane badaniami archeologicznymi ślady znaleziono w Niemczy, Opolu
i Wrocławiu. Odkryte zabytki to głównie
biżuteria ze szkła kolorowego i bezbarwnego, a także fragmenty witraży okiennych i proste formy naczyniowe. Pierwsze
huty i pracownie szklarskie zakładane
były w obrębie grodów czy skupisk osadniczych. Stopniowo, wraz ze zwiększającym się zapotrzebowaniem na wyroby
szklane, huty lokalizowano w oddaleniu
od siedzib ludzkich. W XIV wieku wykształciły się tzw. huty leśne, zakładane
nad rzekami, na terenach obfitujących
w drewno i piasek, surowce niezbędne
do produkcji masy szklanej. Drewno było
koniecznym materiałem budowlanym,
opałowym oraz służyło do pozyskiwania
potażu do wytopu masy szklanej, stąd
Karkonosze okazały się doskonałym terenem na zakładanie hut wędrownych,
które po wyczerpaniu zasobów leśnych,
przenoszono w bardziej dogodne miejsce.
Huty leśne były budowane z niezbyt
trwałych materiałów, skupiały się wokół
dużego pieca donicowego, gdzie wytapiano masę szklaną o dość dużym stopniu
zanieczyszczenia tlenkami metali. Stąd
wytwarzane w nich proste naczynia i gomółki okienne mają charakterystyczny,
zielonkawy, niebieskawy lub żółty kolor
i liczne pęcherzyki powietrza, spowodowane niedoskonałością masy szklanej.
Wokół leśnych hut ludzie organizowali się w niewielkie osady, złożone ze
szklarzy, pomocników i uczniów, drwali
V
první části výstavy uměleckého
skla je vystaveno sklo novověké,
pocházející především ze slezských
skláren.
Počátky sklářství ve Slezsku sahají
do 10.–11. století a jsou doloženy
archeologickými výzkumy, během
nichž byly objeveny stopy v Niemczy,
Opolí a Wroclawi. Objevené pozůstatky
tvoří hlavně bižuterie z barevného
a transparentního skla, fragmenty
okenních vitráží a jednoduché nádoby.
První sklárny a sklářské dílny vznikaly
ve středověkých hradištích a osadách.
Postupně, se zvyšující se poptávkou
po skleněných výrobcích, byly sklárny
situovány dál od lidských sídel. Ve 14.
století se přeměnily na tzv. lesní
sklárny, zakládané u řek v oblastech
s dostatkem dříví a písku – surovin
nezbytných k výrobě skelné hmoty. Dříví
bylo nezbytným stavebním materiálem
a topivem a sloužilo k získávání potaše
(uhličitanu draselného) potřebného
k tavení skelné hmoty. Z těchto důvodu
se Krkonoše jevily ideálním místem pro
zakládání putovních skláren, které byly
po vyčerpání zásob dřeva stěhovány
na příhodnější místa.
Lesní sklářské hutě byly stavěny
z nepříliš trvanlivých materiálů,
soustředily se kolem velké pánvové
tavicí pece, kde probíhalo tavení skloviny
značně znečištěné oxidy kovů. Proto
jednoduché nádoby a okenní tabulky
z nich vyráběné mají typicky nazelenalou,
namodralou nebo žlutou barvu a řadu
vzduchových puchýřků způsobených
nedokonalostí skelné hmoty.
Kolem lesích skláren vznikaly malé
osady sklářů, jejich pomocníků a žáků,
drvoštěpů a jejich rodin (obr. č. 2).
T
he first part of the exhibition of art
glass is dedicated to modern glass,
derived mainly from glassworks in Silesia.
The beginnings of glass-making in
Silesia date back to the tenth-eleventh
centuries, the traces of which have been
found and documented by archaeological
research in Niemcza, Opole and Wrocław.
The discovered relics are mainly jewelery
of clear and colored glass, fragments
of stained glass windows and simple
vessel forms. The first glasshouses
and glass workshops were founded
within towns’ and settlements’ limits.
Gradually, with increasing demand for
glass products, glassworks were located
at a distance from human settlements. In
the fourteenth century so-called forest
glassworks were established, placed
by the rivers, in areas rich in wood and
sand needed for production of the glass
batch. Wood was a necessary building
material and fuel. It served to obtain
potash for glass melting. Hence the
Karkonosze Mountains turned out to be
an ideal ground for setting wandering
glassworks, which after the exhaustion of
forest resources were moving to a more
convenient site. Forest glasshouses were
built of not very durable materials.
They were centered around a large
pot kiln, where the glass batch with
quite high degree of contamination
with metal oxides was smelted. Thus
simple vessels and window glass have
a distinctive greenish, bluish or yellow
color and numerous air bubbles, due to
an imperfection of the glass batch.
Around the forest glasshouse, people
organized themselves in a small village
community, consisting of glass workers,
helpers and apprentices, lumberjacks and
19
il. 2
oraz ich rodzin (il. 2). Po wyeksploatowaniu naturalnych zasobów piasku i drewna,
osadnicy przenosili się w wyższe partie,
budując nowy piec. Na Śląsku najbardziej
dogodnymi dla celów szklarskich terenami okazały się Kotlina Jeleniogórska
i Kotlina Kłodzka.
W Karkonoszach pierwszą najprawdopodobniej hutą szkła była huta
w Cichej Dolinie (Quirl) koło Piechowic
(Petersdorf), pochodząca z początku
XIV wieku. Nieco później powstały huty
w Chromcu (Ludwigsdorf) oraz w Kopańcu (Seifershau). Najstarszą udokumen-
20
Po vytěžení přírodních zdrojů písku a dříví
se osadníci stěhovali do vyšších poloh,
kde budovali novou pec. Nejvhodnější
oblastí pro sklářské účely se ve Slezsku
ukázala být Jelenohorská a Kladská
kotlina.
První, pravděpodobně sklářskou,
hutí v Krkonoších byla huť v Tichém
údolí (pol. Cicha Dolina, něm. Quirl)
u Piechowic (Petersdorf), pocházející
z počátku 14. století. O něco později
vznikly sklárny v Chromci (Ludwigsdorf)
a v Kopańci (Seifershau). Nejstarší
v písemných zdrojích doloženou sklárnou
their families (Fig. 2). After exploiting the
natural resources of sand and wood,
settlers were moving into higher parts
of the mountains, building the new
kiln. In Silesia, the most convenient
areas for glass production were
Jelenia Góra Valley and Kłodzko Valley.
The glasshouse in Cicha Dolina
(Quirl) near Piechowice (Petersdorf)
was probably the first glasswork in
the Karkonosze, dating back to the
early fourteenth century. Soon after,
glassworks in Chromiec (Ludwigsdorf)
and Kopaniec (Seifershau) were built. The
towaną źródłowo hutą szkła w Kotlinie
Jeleniogórskiej jest huta w Szklarskiej
Porębie Dolnej (Nieder Schreiberhau),
a wzmianka o jej sprzedaży pochodzi
z 1366 roku. Wszystkie te huty miały
charakter hut wędrownych i kilkakrotnie
zmieniały swoją lokalizację. Wytwarzano
w nich proste formy naczyniowe, między
innymi, naczynia i butelki apteczne, gomółki okienne i naczynia stołowe – kielichy, puchary, butelki, szklanice.
Najstarszą wzmianką dotyczącą
szklarstwa w Karkonoszach, nie dotycząca jednak żadnej konkretnej huty, była
notatka z 11 września 1343 o sprzedaży
lasu w Szklarskiej Porębie Peterowi von
Borau1, i możliwości wytwarzania szkła
w jego dobrach. To właśnie Szklarska
Poręba stanie się kolebką karkonoskiego szklarstwa oraz przykładem miasta,
które wykształciło się wokół przemysłu
szklarskiego, tworząc z luźno porozrzucanych kolonii spójny organizm miejski.
W Kotlinie Kłodzkiej natomiast
pierwsze wzmianki o istniejących hutach
szkła pochodzą z 1358 i 1496 roku. Te
dwa ośrodki szklarskie – Kotlina Jeleniogórska z Karkonoszami i Górami Izerskimi
oraz Kotlina Kłodzka z masywem Śnieżnika, Górami Bystrzyckimi i Górami Sowimi
wytworzą specyficzne cechy stylu szkła
śląskiego, odróżniające je od wyrobów
z innych regionów.
Szkło średniowieczne i renesansowe z terenu Śląska niemal nie zachowało
się do naszych czasów. W tym okresie
powstawało szkło użytkowe, głównie
butelki, ampulle, szklanice i kielichy.
Najczęściej formy te ozdabiane były technikami hutniczymi, poprzez nakładanie
na powierzchnię naczyń różnego rodzaju
nakładek i guzków. Popularnym typem
szklanicy średniowiecznej była szklanica
typu fletowego, na kolistej stopie z wysoką, rozszerzającą się ku górze czarą.
Duża część powierzchni fletów zdobiona
była drobnymi guzami. Jedyną zachowaną w zbiorach Muzeum Karkonoskiego
jest szklanica pochodząca z Lwówka Śląskiego, eksponowana w formie częściowo
zrekonstruowanego destruktu.
1
Stefania Żelasko, Szkło europejskie w Muzeum
Karkonoskim w Jeleniej Górze, Jelenia Góra 2006,
s. 75.
v Jelenohorské kotlině byla sklárna v Dolní
Sklářské Porubě (Szklarska Poręba Dolna,
Nieder Schreiberhau); zmínka o jejím
prodeji pochází z roku 1366. Všechny
tyto sklárny byla putovními sklárnami
a vícekrát měnily své umístění. Vyráběly
se zde jednoduché formy, například
nádoby a lékárenské lahvičky, okenní
tabulky a stolní sklo – kalichy, poháry,
láhve, číše.
Nejstarší zmínkou o sklářství
v Krkonoších, bez uvedení konkrétní
sklárny, je zmínka z 11. září 1343
o prodeji lesa ve Sklářské Porubě Peteru
von Borauovi1, s povolením výroby
skla na jeho majetcích. Právě Sklářská
Poruba se stává kolébkou krkonošské
sklářské výroby a příkladem města, které
vyrostlo na sklářském průmyslu a s volně
roztroušených osad vytvořilo kompaktní
městský útvar.
První zmínky o sklárnách v Kladské
kotlině pocházejí z roku 1358 a 1496. Tato
dvě sklářská střediska – Jelenohorská
kotlina s Krkonošemi a Jizerskými horami
a Kladská kotlina s masívem Králického
Sněžníku, Bystřickými a Sovími horami,
vtiskly sklářské výrobě ve Slezsku
specifické vlastnosti, které ji odlišovaly
od výrobků z jiných regionů.
Středověké a renesanční sklo
z oblasti Slezska se do dnešní doby
téměř nezachovalo. V tomto období
vznikalo užitkové sklo, hlavně láhve,
ampule, číše a kalichy. Nejčastěji byly
tyto formy zdobené hutními postupy
nalepováním na povrch nádoby různého
druhu perličkových nálepů a malin.
Populárním typem středověké číše byla
číše flétnovitého typu na kruhovité noze
s vysokou, nahoru se rozšiřující kupou.
Velká část plochy flétnovitých číší byla
zdobena drobnými malinami. Jedinou
dochovanou číší tohoto typu ve sbírkách
Krkonošského muzea je číše z obce
Lwówek Śląski, exponovaná ve formě
částečně rekonstruovaného destruktu.
Stefania Żelasko, Evropské sklo v Krkonošském
muzeu v Jelení Hoře, Jelenia Góra 2006, s. 75.
1
oldest documented glasswork in Jelenia
Góra Valley is the glasshouse in Szklarska
Poręba Dolna (Nieder Schreiberhau).
An information about its sales come
from 1366. All these glassworks were
migratory in nature and they were
repeatedly changing their location.
They produced simple vessel forms, i.a.
vessels and apothecary bottles, window
glass and dishes - wineglasses, goblets,
bottles, glasses etc.
The oldest notice about glassmaking in the Karkonosze Mountains,
not mentioning however an existence
of a particular glasshouse, was a note
from September 11, 1343, on the sale
of a forest in Szklarska Poręba to Peter
von Borau1, in which there was a mention
of the possibility of glass production in
his estates. It was Szklarska Poręba that
became the cradle of the Karkonosze
glass-making and an example of a city,
which was formed around the glass
industry, forming a coherent urban
organism out of loosely scattered
colonies.
The first mentions of existing
glassworks in Kłodzko Valley come from
1358 and 1496.
These two glass centers – Jelenia
Góra Valley with the Karkonosze
Mountains and the Isery Mountains,
and Kłodzko Valley with Śnieżnik Mount,
the Bystrzyckie Mountains and the Owl
Mountains would produce specific
features of style of the Silesian glass,
that distinguishes it from products of
other regions.
Almost none of medieval and
renaissance glass from Silesia has
survived to our times. During this
period utility glass was produced mainly bottles, ampullas, glasses and
goblets. Most forms of these hot-glass
techniques were decorated by placing
various types of overlays and knobs on
the surface of a vessel. A common type
of a medieval glass was a flute-type glass,
on the circular foot with the high bowl,
opening towards the top. A big part of
the flute surface was decorated with
small noduses. The only one preserved
in the Karkonosze Museum is the glass
from Lwówek Śląski, exposed in a form
of a partially reconstructed object.
1
Stefania Żelasko, European glass at the Muzeum
Karkonoskie in Jelenia Góra, Jelenia Góra 2006,
p. 75.
21
Szkło BAROKOWE
Barokní sklo
Baroque Glass
W
iek XVI wraz z rozwojem renesansowej kultury biesiadowania
i zabaw, przyniósł rosnące zapotrzebowanie na naczynia szklane. Głównymi
ich odbiorcami byli zamożni mieszczanie, radni miejscy, członkowie cechów
oraz dwory książęce i biskupie. Na ich
potrzeby wytwarzano naczynia o prostych kształtach i malowanej emaliami
barwnej dekoracji. To bezpośrednio z tych
zwyczajów wykształciły się późniejsze
tzw. naczynia żartobliwe – naczynia do
picia i nalewania trunków o zabawnych
kształtach lub z ukrytymi niespodziankami, utrudniającymi prawidłowe z nich korzystanie. Ten typ formowanych hutniczo
naczyń, z niezbyt dobrej jakościowo masy
szklanej, a przez to niedrogich i szeroko
dostępnych, wykształcił się najpełniej
w XVII i XVIII wieku, a więc w epoce barokowej. Służyły one jako upominki bądź
do rozweselania towarzystwa w trakcie
biesiad. Bawiły albo swoim nietypowym
kształtem (np. zwierzęcia, buta czy instrumentu muzycznego) albo sposobami
korzystania z nich (np. aby wypić zawartość naczynia, należało wprawić je w ruch
obrotowy z powodu systemu rurek skręconych spiralnie). W gablocie zaprezentowane są trzy naczynia żartobliwe z terenu
Śląska (il. 3). Wyróżniają się one hutniczo
kształtowanymi taśmami, nakładanymi na
powierzchnię naczynia. Ten rodzaj szkieł
nie wymagał wysokich umiejętności od
szklarza. Pomimo, iż sposób kształtowania oraz zdobienia tych naczyń wywodzi
się z tradycji kunsztownych, formowanych na gorąco szkieł weneckich, bardzo
daleko odbiegają one jakością od swoich
pierwowzorów.
W XVII i XVIII wieku, w okresie baroku, szklarskie rzemiosło artystyczne na
22
S
polu s renesanční kulturou hodování
a zábav přineslo 16. století zvýšenou
poptávku po skle. Hlavními odběrateli
skleněných nádob byli zámožní měšťané,
městští radní, členové cechů, knížecí
a biskupské dvory. Pro jejich potřeby
se vyráběly nádoby jednoduchých
tvarů, malované barevnými sklářskými
emaily. Právě z těchto zvyků se později
vyvinulo tzv. žertovné sklo – nádoby
k pití a nalévání alkoholických nápojů
zábavných tvarů nebo s ukrytým
překvapením ztěžujícím jejich normální
používání. Tento typ hutně tvarovaných
nádob, z nepříliš kvalitní skelné hmoty,
díky tomu levnějších a široce dostupných,
se vyvinul nejvíce v 17. a 18. století, tedy
v době baroka. Tyto sklenice sloužily
také jako památky nebo k rozveselení
společnosti během hodování. Bavily buď
svým netypickým tvarem (např. zvířat,
bot nebo hudebních nástrojů) nebo
způsoby jejich používání (např. pro vypití
obsahu bylo nutno sklenici se spirálovitě
zahnutými trubičkami roztočit). Ve vitríně
je prezentováno žertovné sklo z oblasti
Slezska (obr. č. 3). Vyznačuje se hutně
tvarovanými pásy, přikládanými na povrch
sklenice. Tento druh skla nevyžadoval
od skláře zvláštních dovedností. Ačkoli
způsob formování a zdobení tohoto skla
má původ v tradici umělecky za horka
formovaného benátského skla, jeho
kvalita je od svých vzorů velmi vzdálená.
v období baroka v 17. a 18. století
dosáhlo sklářské umělecké řemeslo
ve Slezsku velmi vysoké úrovně.
Nejdůležitějšími sklárnami v oblasti
Jelenohorské kotliny byly v té době
sklárny zakládané postupně členy rodu
Preusslerů, původem z Horního Saska,
zaměřeného na sklářskou výrobu (byli
T
he sixteenth century, with the
development of Renaissance culture
of feasts and entertainment, brought
increasing demand for glass vessels. Main
customers were wealthy bourgeoisie,
municipal councilors, members of guilds
and courts of princes and bishops. Vessels
of simple shapes with decoration painted
with color enamels were produced to
meet their needs. Exactly these customs
led to a later creation of so called
humorous vessels - vessels for drinking
and pouring drinks, with funny shapes
or with hidden surprises, hindering the
proper use of them. This type of hot-glass
moulded glassware, of quite poor quality
of the batch and therefore inexpensive
and widely available, developed to its
fullest in the seventeenth and eighteenth
centuries - in the Baroque era.
The vessels were used as gifts or to
cheer up companions during feasts. They
amused with unusual shapes (e.g. of an
animal, a shoe or a musical instrument)
or with the way to use them (e.g. to
drink the content of a vessel one had to
rotate it because of a spirally twisted pipe
system). Three humorous vessels from
Silesia are presented in the showcase
(Fig. 3). They are distinguished by hotglass created bands, superimposed on
the surface of the vessels. Although
the method of shaping and decorating
derived from the tradition of elaborate,
hot formed Venetian glass, this type of
glass did not require high skills from
a glass-maker. In fact it diverged very
far from the quality of its prototypes.
In the seventeenth and eighteenth
centuries, during the Baroque period,
the glass arts and crafts reached a very
high level in Silesia. Major glassworks at
il. 3
Śląsku osiągnęło bardzo wysoki poziom.
Na obszarze Kotliny Jeleniogórskiej najważniejszymi hutami w tym czasie były
huty zakładane przez kolejnych przedstawicieli rodu Preusslerów, wywodzącego się z Górnej Saksonii, związanych ze
szklarstwem (byli wśród nich mistrzowie
hutniczy, zdobnicy szkła, kupcy i właściciele hut).
Preusslerowie zakładali kolejne huty
w Karkonoszach – w 1606 roku w czeskich
Vitkovicach, skąd dziesięć lat później
przenieśli się na drugą stronę Karkonoszy
do Szklarskiej Poręby. W 1617 roku, po
zakupieniu terenów od Schaffgotscha,
Wolfgang Preussler uruchomił hutę
w Szklarskiej Porębie Górnej tzw. hutę
szkła w Białej Dolinie (Weissbach). Kolejna huta, powstała w 1651 roku w Czerniawie (Schwarzbach), została przez
Preusslera oddana wraz z ręką córki Agnieszki, mistrzowi hutniczemu Martinowi
Scholze. W 1702 roku Johann Christoph
Preussler założył kolejną hutę szkła pod
mezi nimi mistři skláři, dekoratéři, kupci
i majitele skláren).
Preusslerovi zakládali v Krkonoších
další sklárny. V roce 1606 v českých
Vítkovicích, odkud se po deseti letech
přenesli na druhou stranu Krkonoš do
Sklářské Poruby. V roce 1617 Wolfgang
Preussler otevřel na pozemcích
odkoupených
od
Schaffgotsche
sklárnu v Horní Sklářské Porubě, tzv.
sklárnu v Bílém údolí (Biała Dolina,
Weissbach). Další sklárna vznikla v roce
1651 v Czerniawě (Schwarzbach). Tuto
sklárnu Preussler převedl jako věno své
dcery Agnes sklářskému mistru Martinu
Scholzemu. V roce 1702 Johann Christoph
Preussler zakládá další sklářskou huť pod
Babincem (Babiniec, Wieberberge), která
doplňovala sklářskou výrobu z Bílého
údolí.
Mimořádně vzácnými a velmi
cennými prvky kolekce uměleckého
skla z období baroka jsou dvě číše
reprezentující odlišnou techniku zdobení
the time in the region of Jelenia Góra
Valley were the ones set up by successive
representatives of the family of Preussler
coming from Upper Saxony, associated
with glass-making (among them were
master gaffers, glass decorators,
merchants and owners of glasshouses).
The Preusslers were founding
successive glassworks in the Karkonosze
Mountains - in 1606, in Vítkovice,
Bohemia, where they moved from
ten years later to the other side of
the Karkonosze, to Szklarska Poręba.
In 1617, after having purchased lands
from Schaffgotsch, Wolfgang Preussler
opened a glasshouse in Upper Szklarska
Poręba, so called Glassworks in Biała
Dolina (Weissbach). The next glasshouse
was founded in 1651, in Czerniawa
(Schwarzbach), which Preussler passed
along with the hand of his daughter
Agnes to Martin Scholze, a master glassmaker (Fig. 4). On a large cylindrical
glass a picture of the young couple in
23
il. 4
il. 5
il. 6
Babińcem (Wieberberge), która uzupełniała produkcję huty w Białej Dolinie.
Niezwykle rzadkie i stanowiące
bardzo cenny element kolekcji szkła
artystycznego z okresu baroku są dwie
szklanice, reprezentujące odmienne
techniki dekoracji szkła. Pierwsza z nich
to malowana szklanica z 1713 roku, będąca pamiątką zaślubin Martina Scholze
z Agnieszką Preussler, pochodząca z huty
pod Babińcem (il. 4). Na cylindrycznej
szklanicy namalowani zostali państwo
młodzi, w uroczystych strojach, scenę
dopełnia sentencja: 1713. Jesteś moim
skarbem. Kocham Cię całym sercem. Nie
chcę Cię stracić, w potrzebie i bólu polecam siebie i Ciebie Opatrzności i ręka
Boga da nam obojgu dobre i błogosławione zakończenie.2
Drugim cennym eksponatem z tego
okresu jest szklanica wiwatowa z huty
w Białej Dolinie z lat ok. 1620 –1625
(il. 5). Cylindryczna, wysoka szklanica na
dzwonowatej stopie zdobiona jest bardzo
nietrwałą malaturą „na zimno” oraz rytowanym diamentem napisem łacińskim:
Deus Adiutor meus (Bóg moim nauczycielem). Technika rysowania diamentem
pochodzi najprawdopodobniej z Tyrolu
(Hall lub Innsbruck). Podobne w formach
oraz zdobione diamentem i malaturą „na
zimno” szklanice znane są z terenu Czech,
skąd najprawdopodobniej bezpośrednio
techniki te dotarły na Śląsk.
skla. První z nich je malovaná číše z roku
1713 – památka na zásnuby Martina
Scholzeho s Agnes Preusslerovou,
pocházející ze sklárny pod Babincem
(obr. č. 4). Na válcovité číši je vyobrazen
mladý pár, slavnostně oděný, scénu
doplňuje násl. text: 1713. Jsi mým
pokladem. Miluji tě z celého srdce.
Nechci tě ztratit, v potřebě a trápení
svěřuji sebe i tebe Prozřetelnosti a Boží
ruka ať nám oběma dává dobro a dovede
nás do požehnaného konce. 2
Druhým vzácným exponátem
z tohoto období je uvítací číše ze sklárny
v Bílém údolí z období let 1620–1625 (obr.
č. 5). Vysoká válcovitá číše na zvonovité
patě je zdobená velmi nestálou malbou
prováděnou „za studena“ s diamantem
rytým latinským nápisem: Deus Adiutor
meus (Bůh mým učitelem). Technika
rytí diamanty pochází pravděpodobně
z Tyrolska (Hall in Tirol nebo Innsbruck).
Číše podobných tvarů, zdobené rytím
diamanty a malbou prováděnou
„za studena” jsou známé také z Čech,
odkud tyto techniky nejspíše dorazily
až do Slezska.
Techniku dekoru malovaného
sklářskými emaily zatavovaného
při nízkých teplotách do skelného
povrchu reprezentují číše a láhve
z
transparentního,
opakního
(neprůhledného) a kobaltového skla.
Jsou zdobené s použitím jednoduchých
formal dress was painted. The scene is
completed by an inscription: 1713. You
are my treasure. I love you with all my
heart. I do not want to lose you, in need
and pain I entrust myself and you to the
Providence and the hand of God will give
us both a good and blessed end.2
Another valuable exhibit of this
period is a large cheering glass from the
glasshouse in Biała Dolina, dated around
1620 - 1625 (Fig. 5). The cylindrical, high
glass on the bell-shaped foot is decorated
with a very unstable “cold” paint with
a Latin diamond-engraved inscription:
Adiutor Deus meus (God is my teacher).
The technique of diamond engraving
comes from Tyrol (Hall and Innsbruck).
Glasses similar in form and decorated
with diamond and with “cold” painting
are known in the region of Bohemia,
the direct source of these techniques
for Silesia.
The technique of decorating glass
by painting with enamels fused at low
temperatures with the surface of glass
are represented by glasses and bottles of
colorless and opaque white and cobalt
glass. They are decorated with simple
vegetal ornaments or figural scenes often
bearing inscriptions of light, humorous
nature. Among examples of symbols
of friendship and love, maxims and
toasts, there stands out a scene on the
pitcher of milk glass (Fig. 6) with a female
2
Wersja niemiecka inskrypcji oraz jej tłumaczenie w: S. Żelasko, ibidem, s. 16.
2
Německá verze nápisu s překladem v : S.
Żelasko, tamtéž, s. 16.
2
German version of the inscription and its
translation in: S. Żelasko, ibidem, p. 16.
24
Technikę zdobienia szkła poprzez malowanie emaliami, stapianymi w niskich
temperaturach z powierzchnią przedmiotu szklanego, reprezentują szklanice i butelki ze szkła bezbarwnego oraz opakowego białego i kobaltowego. Zdobione
są prostym ornamentem roślinnym bądź
scenami figuralnymi, często opatrzonymi inskrypcjami o lekkim, żartobliwym
charakterze. Wśród przykładów symboli
przyjaźni i miłości oraz sentencji i toastów wyróżnia się scena na dzbanie ze
szkła mlecznego (il. 6) z postacią kobiecą
usytuowaną wśród dekoracyjnie potraktowanej roślinności, pod którą napisano:
Ogrodnika mieć muszę, jeśli trzeba / spod
ziemi go wykopię.3 Butelki, szklanki i kufle
zdobione malowaną dekoracją łączą się,
podobnie jak naczynia żartobliwe z kulturą biesiadną, powszechną na dworach
i w domach mieszczan i szlachty. Środkowoeuropejskie malowane szkła wywodzą
się z tradycji weneckich i są ich uproszczonym naśladownictwem.
rostlinných ornamentů nebo figurálními
scénami, často doplněnými nápisy
odlehčeného, žertovného charakteru.
Z příkladů znázorňujících přátelství
a lásku a textů přípitků se vyjímá scéna na
holbě z mléčného skla (obr. č. 6) s ženskou
postavou obklopenou pestrými rostlinami
nad textem ve znění: Zahradníka
mít musím, je-li třeba / ze země jej
vyhrabu.3 Láhve, sklenice a holby
zdobené malovaným dekorem souvisí,
podobně jako žertovné sklo, s kulturou
hodování, běžnou na tehdejších dvorech
a v měšťanských a šlechtických domech.
Středoevropské malované sklo navazuje
na benátské tradice a představuje jeho
zjednodušené napodobeniny.
figure situated among decoratively
treated vegetation, under which it is
written: I must have a gardener, if that
is needed/ I will dig him out from the
ground.3 Bottles, glasses and tankards
embellished with painted decoration,
like humorous vessels, are connected to
the culture of feasts, universal for courts,
homes of townspeople and the nobility.
The Central-Europe glass comes from the
Venetian tradition and is its simplified
imitation.
3
Wersja niemiecka inskrypcji oraz jej tłumaczenie [w:] S. Żelasko, ibidem, s. 29.
3
Německá verze nápisu a její překlad S. Żelasko,
tamtéž, s. 29.
3
German version of the inscription and its
translation in: S. Żelasko, ibidem, p. 29.
25
Barokowe szkła mleczne
Barokní mléčné sklo
Baroque Milk Glass
O
dmienne w charakterze są eksponowane w kolejnej gablocie tzw. szkła
mleczne, uzyskiwane poprzez mącenie
masy szklanej sproszkowanymi kośćmi
zwierzęcymi, tlenkiem cyny bądź związkami antymonu. Formy naczyniowe wy-
T
ypově odlišné sklo je vystavené
v následující vitríně – tzv. mléčné
sklo vyráběné kalením skelné hmoty
moučkou ze zvířecích kostí, oxidem
cínu nebo sloučeninami antimonu.
Tvary nádob vyráběných z mléčného
D
ifferent in character, so called milk
glass products, are exposed in the
following showcase. The glass is obtained
by a turbidity of the glass batch with bone
meal, tin oxide or antimony compounds.
Vessel forms of milk glass imitate shapes
il. 7
26
twarzane w szkle mlecznym naśladują
kształty oraz charakter zdobień naczyń
porcelanowych. Od XVII wieku, kiedy
to porcelana orientalna była chętnie
sprowadzana do Europy, stała się inspiracją w wielu dziedzinach rzemiosła
artystycznego, w tym również szkła.
Drogie, luksusowe wyroby porcelanowe były dostępne tylko dla nielicznych,
stąd wzięła się potrzeba stworzenia ich
tańszych odpowiedników. W 1669 roku
dokonał tego Joachim Becher, nadworny
lekarz i alchemik Ferdynanda – elektora bawarskiego w Monachium. Dziesięć
lat później recepturę na szkło mleczne
opracował i opublikował Johann Kunckel,
co udokumentował w swoich zapiskach
z 1737 roku Johann Christian Kundmann
ze Śląska.4 W Muzeum Karkonoskim zachowała się liczna grupa szkieł mlecznych
ze zbiorów przedwojennych, pochodząca
z hut śląskich oraz z Saksonii i Czech. Delikatne, cienkościenne naczynia zdobione
są malowaną dekoracją kwiatową z dominującym motywem kwiatu róży. Są to
elementy zestawów stołowych, między
innymi, czarki do picia czekolady, filiżanki
ze spodkami, dzbanki, cukiernice, paterki na konfitury i in. Rzadkim i ciekawym
przykładem w tej grupie jest dzbanek
(il. 7) ze szkła mlecznego z rytowaną
dekoracją złoconą, w formie ulistnionej wici roślinnej i kwiatonów. Dzbanek
pochodzi z Saksonii lub ze Śląska, z lat
dwudziestych XVIII wieku.
skla napodobují tvary a charakter dekoru
výrobků z porcelánu. Od 17. století, kdy
byl orientální porcelán s oblibou dovážen
do Evropy, se stal inspirací pro řadu
uměleckých řemesel, včetně sklářství.
Drahé, luxusní porcelánové výrobky však
byly dostupné pouze pro některé, vyvstala
proto potřeba vytvoření jejich levnějších
náhražek. V roce 1669 se to podařilo
Jáchymu Becherovi, nádvornímu lékaři
a alchymistovi Ferdinanda, bavorského
kurfirsta v Mnichově. O deset let později
recepturu na mléčné sklo zpracoval
a publikoval Johann Kunckel, jak
ve svých záznamech z roku 1737 dokládá
Johann Christian Kundmann ze Slezska.4
V Krkonošském muzeu se dochovala
početná skupina exponátů z mléčného
skla z předválečných sbírek, pocházející ze
slezských skláren, ze Saska a Čech. Jemné,
tenkostěnné nádoby zdobené malbou
s motivy květů a převládajícím motivem
růže. Jedná se o části stolních souprav,
například pohárky k pití čokolády,
šálky s podšálky, konvice, cukřenky,
misky na zavařeniny a další. Vzácným
a zajímavým příkladem je v této skupině
konvička (obr. č. 7) z mléčného skla
s rytým a zlaceným dekorem ve formě
olistěných ratolestí. Konvička pochází
ze Saska nebo ze Slezska z dvacátých let
18. století.
and the nature of decoration of porcelain
vessels. Since the seventeenth century,
when oriental porcelain was willingly
imported to Europe, it became an
inspiration to many areas of the arts
and crafts, including glass art. Expensive,
luxurious porcelain objects were available
only to a few, so the need for cheaper
equivalent to porcelain vessels emerged.
In 1669, Joachim Becher, the courtphysician and alchemist of Ferdinand, the
Elector of Bavaria in Munich, achieved
that aim. Ten years later Johann Kunckel
devised and published a formula for milk
glass products, which was confirmed by
records from 1737 by Johann Christian
Kundmann of Silesia.4
A large group of milk glass from the
pre-war collection of the Karkonosze
Museum has been preserved, coming
from glassworks in Silesia, from Saxony
and Bohemia. Delicate, thin-walled
vessels are embellished with painted
floral decoration with a dominating motif
of a rose flower. It includes elements of
table sets, such as chocolate drinking
cups, cups with saucers, jugs, sugar
bowls, small plateaux for confiture. A rare
and interesting example in this group is
a jug of milk glass (Fig. 7) with engraved
gilded decoration in a form of a leafy
tendril and fleurons. The jug comes from
Saxony or Silesia, from the twenties of
the eighteenth century.
4
Olga Drahotová, Szkło europejskie, Warszawa
1984, s. 144
4
Olga Drahotová, Evropské sklo, Varšava 1984,
s. 144
4
Olga Drahotová, European glass, New York
1983, p. 144.
27
Barokowe szkła szlifowane i rytowane
Barokní sklo broušené a ryté
Ground and Engraved Baroque Glass
W
wieku XVIII bardzo wysoki poziom
artystyczny osiągnęły szkła zdobione dekoracją rytowaną. Barokowe
puchary i kielichy, pokryte niemal w całości precyzyjnym, kunsztownym ornamentem cieszyły oko najbogatszych odbiorców. Stopniowo stawały się dostępne
także dla przedstawicieli mieszczaństwa
i szlachty. Rytowanie i szlifowanie szkła,
a więc technika rzeźbiarska, polegająca
na tworzeniu wzoru na powierzchni za
pomocą wybierania materiału, wywodzi
się bezpośrednio z rzeźbienia kamieni
szlachetnych i półszlachetnych, zwłaszcza kryształu górskiego. Osobą łączoną
z przeniesieniem technik rytowania z kamieni szlachetnych na szkło jest Caspar
Lehmann – rytownik na dworze praskim
Rudolfa II, który zaczerpnął ten pomysł
z Bawarii. Kamienie służyły do wyrobu luksusowych przedmiotów jak gemmy i biżuteria, a także naczyń i pieczęci. Ważnymi
ośrodkami obróbki kamieni szlachetnych
z pierwszymi szlifierniami wodnymi była
Norymberga, Wiedeń i Paryż, a później
Mediolan. Na Śląsku, zasobnym w naturalne bogactwa w postaci kamieni szlachetnych i półszlachetnych, bardzo rozwinięta
była sztuka rytowania pieczęci i sygnetów
i stąd bezpośrednio wywodzi się sztuka
rytowania przedmiotów ze szkła.
Pierwsze próby szlifowania szkła okazały się dość nieporadne i prymitywne, na
wystawie można zobaczyć grupę konicznych, grubościennych szklanic bezbarwnych oraz jedną miodową z motywami
roślinnymi, szlifem soczewkowym i oliwkowym, prostymi scenami myśliwskimi
i alegorycznymi. Charakterystyczna dla
tych wyrobów jest płytka, szeroka, mało
precyzyjna kreska i bardzo uproszczone
przedstawienia ludzi i zwierząt.
28
V
18. století dosáhlo velmi vysoké
umělecké úrovně sklo zdobené
rytým dekorem. Barokní poháry
a kalichy pokryté téměř na celé ploše
přesným, mistrovským ornamentem
těšily oko nejbohatších zákazníků.
Postupně se stávaly dostupné i pro
měšťanstvo a šlechtu. Rytí a broušení
skla, tedy sochařské techniky spočívající
v tvoření obrazu na povrchu odebíráním
materiálu, byly přejaté z oboru broušení
drahokamů a polodrahokamů, zejména
křišťálu. Osobou, které je připisováno
použití techniky rytí drahokamů
i u skla, je Caspar Lehmann – rytec
na pražském dvoře Rudolfa II., který
se s tímto nápadem setkal v Bavorsku.
Minerály sloužily k výrobě luxusního
zboží – bižuterie, gemmy, dále nádob
a pečetí. Významnými středisky
zpracování drahokamů s prvními vodními
brusírnami byl Norimberk, Vídeň a Paříž,
později Milán. Ve Slezsku, bohatém
na přírodní zdroje v podobě drahokamů
a polodrahokamů, se rozvinulo umění
rytí pečetí a signet a dále pak umění rytí
a broušení skleněných výrobků.
První pokusy s broušením skla
byly poměrně neumělé a primitivní.
Na výstavě můžete vidět skupinu
kónických, silnostěnných bezbarvých
číší a jednu sklenici na med s rostlinnými
motivy, čočkovým a olivovým výbrusem,
s jednoduchými loveckými a alegorickými
scénami. Typické u těchto výrobků
je plochá, široká, málo přesná linie
a velmi zjednodušené vyobrazení postav
a zvířat.
Velkým průlomem v sochařských
technikách zpracování skla byl v roce 1683
vynález tzv. českého křišťálu – draselnovápenaté formy křemičitého skla značné
G
lass decorated with engraved
decoration reached a very high
artistic level in the eighteenth century.
Baroque goblets and glasses, almost
entirely covered with precise elaborate
ornamentation, were attractive to
the richest customers. Gradually they
became available also to representatives
of the bourgeoisie and the nobility.
Engraving and grinding of glass - the
sculptural technique that consists in
creating a pattern on the surface by
extracting the material, comes directly
from the engraving of precious and
semi-precious stones, especially of
rock crystal. A person associated with
the transfer of the technique of precious
stones’ engraving onto glass is Caspar
Lehmann – an engraver at the Prague
Court of Rudolf II, who drawn the idea
from Bavaria.
Stones were used in the production of
luxurious items such as gems and jewelery
as well as vessels and seals. Nuremberg,
Vienna, Paris and later on – Milan,
were important centers for processing
gemstones with first water grinderies.
In Silesia, rich in natural resources of
precious and semi-precious stones, the
art of engraving seals and signet rings
was highly developed. The art of glass
engraving derived directly from that.
First attempts to grind glass proved
to be quite clumsy and primitive. The
exhibition presents a group of clear thickwalled glasses and the one of honey color
with floral motifs, the lense and step
cut, with simple hunting and allegorical
scenes. A shallow, broad, inaccurate line
and a very simplified representation of
humans and animals are characteristic
features of these products.
il. 8
Wielkim przełomem w rzeźbiarskich
technikach obróbki szkła było wynalezienie w 1683 roku tzw. kryształu czeskiego
– odmiany szkła potasowo-wapniowego
o dużej twardości i niezwykłej przejrzystości, które to właściwości umożliwiły
rozwój technik zdobniczych, przybliżając
pod względem estetycznym wyrób końcowy do wyrobów z kryształu górskiego.
Prawdziwym mistrzem w dziedzinie
obróbki szkła technikami szlifierskimi
był Fryderyk Winter, pracujący w latach
1685 – 1712 dla hrabiego Christophera
Schaffgotscha, który zapewnił mu wyłączność na wytwarzanie przedmiotów
szklanych z reliefową dekoracją. Winter wykształcił indywidualny styl, który
ukształtował typ pucharu śląskiego i który
doczekał się wielu kontynuatorów. Dekoracja wyrobów winterowskich pokrywała całą powierzchnię naczynia, tworząc
skomplikowaną, barokową dekorację
w reliefie wypukłym i wklęsłym, ingerując
rzeźbiarsko w formę naczynia. Winter był
niezwykle ceniony za swoje umiejętności,
kierował pierwszą na Śląsku, wybudowaną
dla niego w latach 1690 – 1691 w Sobieszowie (Hermsdorf) szlifiernią z napędem
wodnym. W zbiorach Muzeum Karkonoskiego nie zachowały się żadne przykłady
tvrdosti a mimořádné průhlednosti,
jehož vlastnosti umožnily rozvoj technik
zdobení skla, kdy z estetického hlediska
se konečné výrobky blížily výrobkům
z křišťálu.
Skutečným mistrem v oboru
zpracování skla broušením byl Friedrich
Winter, pracující v letech 1685–1712
pro hraběte Christophera Schaffgotsche,
který mu zajistil výhradní zastoupení
pro výrobu skleněných předmětů
s reliéfní dekorací. Winter vytvořil
individuální styl, ze kterého vzešel
typ slezského poháru, který si našel
mnoho následovatelů. Winterowy
dekorace pokrývaly celou plochu nádoby
a vytvářely komplikované, barokní dekory
s plastickými a negativními reliéfy. Winter
byl za své schopnosti mimořádně ceněný,
řídil ve Slezsku první, postavenou v letech
1690–1691 v Sobieszowě (Hermsdorf),
brusírnu na vodní pohon. Ve sbírkách
Krkonošského muzea se nedochoval
žádná Winterova díla, jednotlivé výrobky
se nacházejí ve sbírkách Národního
muzea ve Varšavě a pražských sbírkách.
Pro slezské sklo a pro řadu
rozvíjejících se dekoratérských dílen,
situovaných kolem Sklářské Poruby –
v Piechowicích, Sobieszowě a Cieplicích
The great breakthrough in glass
carving techniques was the invention
in 1683 of so called Czech crystal - an
alteration of potassium-lime glass of great
hardness and exceptional transparency,
which allowed the development of
decorative techniques. The end product
was similar to the aesthetics of rock
crystal products.
A true master in the field of glass
processing with grinding techniques
was Frederick Winter. In years 1685 –
1712, he worked for Count Christopher
Schaffgotsch, who secured the exclusive
production of glass objects with relief
decoration for him. Winter has developed
an individual style which created the type
of a Silesian goblet and which had many
followers. The decoration of Winter’s
products covered the entire surface of
a vessel, forming an intricate baroque
decoration in convex and concave relief,
interfering sculpturally in a vessel’s
form. Winter was extremely valued for
his skills. He led the first Silesian waterdriven grindery, built for him in years
1690 - 1691 in Sobieszów (Hermsdorf).
There are no survived examples of
works of Winter in the Karkonosze
Museum collections. Single exhibits
29
dzieł Wintera, pojedyncze egzemplarze
uświetniają zbiory Muzeum Narodowego
w Warszawie oraz zbiory praskie.
Wiek XVIII był niezwykle płodny dla
szkła śląskiego oraz dla rozwijających się
licznych warsztatów zdobniczych, usytuowanych nieopodal Szklarskiej Poręby
– w Piechowicach, Sobieszowie oraz Cieplicach (Warmbrunn). To w tym okresie
wykształca się specyficzny rodzaj pucharu
i kielicha śląskiego, niespotykanego nigdzie
indziej. Początkowo puchary przybierają
kształt typowy dla wyrobów czeskich, tj.
konicznej, nieco przysadzistej w proporcjach czary, wybrzuszonej u nasady i wspartej na kolistej stopie. Typ śląski zyskał na
lekkości. Na okrągłej stopie i balaskowatym
trzonie wsparta była koniczna, ścięta u nasady czara, pokryta szlifowaną dekoracją.
Ten typ pucharu wykształcił się ok. 1730
roku i dominował przez cały wiek XVIII.
Drugą, niezwykle zasłużoną postacią
dla rozwoju techniki szlifowania i grawerowania szkła, był działający w Cieplicach Christian Gotfried Schneider
(1710 – 1772), zapełniający powierzchnię
kielichów i pucharów bogatym zdobieniem figuralnym i ornamentalnym (il. 8).
Pomimo licznych naśladowców, często
biegłych w sztuce grawerowania, data
śmierci Schneidera utożsamiana jest z powolnym końcem świetności barokowego
szkła śląskiego5.
(Warmbrunn) – bylo 18. století
mimořádně plodné. Právě v tomto
období vzniká specifický druh slezského
poháru a kalicha, se kterým se jinde
nesetkáme. Z počátku mají poháry
typický tvar podobný výrobkům z Čech,
tj. kónický, podsaditější v proporcích
číše, u násady vyboulené a umístěné
na kruhovité patce. Slezský typ byl
odlehčenější. Na kulaté patě a dříku
byl posazen kónický, u násady sražený,
kalich (cuppa) s broušeným zdobením.
Tento typ poháru vznikl kolem roku 1730
a dominoval po celé 18. století.
Druhou, pro rozvoj technik broušení
mimořádně zaslouženou postavou, byl
v Cieplicích působící Christian Gotfried
Schneider (1710–1772), který plochu
číší a pohárů zaplňoval bohatou figurální
a ornamentální výzdobou (obr. č. 8).
I přes řadu následovníků, často zběhlých
v technice rytí (gravírování), je datum
úmrtí Schneidera spojováno s pomalým
koncem lesku barokního slezského skla5.
Příklady
bezbarvých
pohárů
vyrobených v Preusslerově sklárně
v Bílém údolí a dokonale zdobených
výbrusem jsou dva poháry – první
z let 1730–1735 ze sobieszowské
dílny Samuela Matterny, s dokonalou
loveckou scénou (obr. č. 9) a z cieplické
dílny Leonarda Streithoffa kolem
roku 1742, s alegorickými ženskými
give splendor to the collections of the
National Museum in Warsaw and the
collections in Prague.
The eighteenth century was very
prolific for Silesian glass and for numerous
developing ornamental workshops, located
near Szklarska Poręba - in Piechowice,
Sobieszów and Cieplice (Warmbrunn). It
is during this period that the specific type
of a Silesian goblet and glass developed,
not to be found anywhere else. Initially
goblets were shaped like typical Bohemian
products – the conical bowl, somewhat
squat in proportions, flared at the base,
and supported on the circular foot. Then
the Silesian type gained lightness. The
conical bowl, truncated at the base,
covered with ground decoration, was
supported by the baluster stem and the
round foot. This type of goblet evolved
around 1730 and dominated throughout
the eighteenth century.
Gotfried
Christian
Schneider
(1710 – 1772) working in Cieplice was
another very meritorious person for
the development of glass grinding and
engraving technology. He covered the
glasses and goblets’ surfaces with rich
figural and ornamental decoration (Fig. 8).
Despite many imitators, often skilled in the
art of engraving, the date of Schneider’s
death is identified with the slow end of
baroque splendor of the Silesian glass5.
Paweł Banaś, Dawne tradycje – nowe formy,
[w:] Wspaniały krajobraz. Artyści i kolonie
artystyczne w Karkonoszach w XX wieku, Jelení
Hora – Berlín, 1999, s. 318
5
Paweł Banaś, Alte Tradition - neue Formgebung.
Glaskunst im Riesengebirge [in:] Die imposante
Landschaft. Künstler und Künstlerkolonien im
Riesengebirge im 20. Jahrhundert / Ed. Bździach,
Klaus : Berlin – Jelenia Góra, 1999, p.319
il. 9
Paweł Banaś, Dawne tradycje – nowe formy,
[w:] Wspaniały krajobraz. Artyści i kolonie artystyczne w Karkonoszach w XX wieku, Jelenia Góra
– Berlin, 1999, s. 318
5
30
5
il. 10
Przykładami pucharów bezbarwnych
wytworzonych w preusslerowskiej hucie
w Białej Dolinie i doskonale zdobionych
dekoracją rzeźbiarską, są dwa puchary –
pierwszy z lat 1730 – 1735 z sobieszowskiej
pracowni Samuela Matterny z doskonałą
sceną myśliwską (il. 9) oraz z cieplickiego warsztatu Leonarda Streithoffa z ok.
1742 roku z alegorycznymi postaciami
kobiecymi i szczelnie wypełniającym całą
powierzchnię naczynia ornamentem rollwerkowym (il. 10). Typowo śląski kształt
pucharów o ściętej nasadzie czary reprezentują kolejne przykłady z warsztatów
cieplickich. Mistrzowie ciepliccy ozdobili je
rozbudowanymi scenami biblijnymi i alegorycznymi, wykazując niezwykłe umiejętności i precyzję wykonania, a także typowy
dla epoki baroku repertuar ornamentów.
Późniejsze przykłady wyrobów warsztatów
z Cieplic mają dodatkowo pozłacane elementy wypukłe reliefu, w celu wzmocnienia efektów rzeźbiarskich. Eksponowane
obiekty zbliżają się czasowo i stylistycznie
do rokoka, z charakterystycznym motywem pozłacanej muszli oraz liści akantu.
W drugiej połowie XVIII wieku popularyzuje się typ szklanicy na stopie i czarki na
cukry i konfitury o owalnym przekroju
czary, z fantazyjnie wyciętą linią wylewu.
Jednym z piękniejszych przykładów takich
szkieł jest szklanica z rozbudowaną sceną
alegoryczną z motywem statku, zdobiona
w warsztacie Samuela Schneidera w Cieplicach (il. 11).
W tej części ekspozycji obejrzeć można także przykłady obiektów wzbogaconych medalionami wykonanymi techniką
églomisé, czyli poprzez umieszczenie
postavami a celou plochou nádoby hustě
rollwerkovým ornamentem (obr. č. 10).
Typicky slezský tvar pohárů se sraženou
násadou kalicha (kupy) představují další
příklady z cieplických dílen. Tepličtí mistři
je vyzdobili biblickými a alegorickými
scénami a projevili tak své mimořádné
schopnosti a přesnost provedení, včetně
pro baroko typické palety ornamentů.
Pozdější příklady výrobků z dílny
v Cieplicích mají navíc pro zvýraznění
dekorativních efektů pozlacené plastické
prvky reliéfu. Představené exponáty
se časově i stylisticky již blíží rokoku,
s typickým motivem pozlacené mušle
a listy paznehtníku (akantový list).
v druhé polovině 18. století jsou stále
populárnější číše umístěné na noze
a misky na cukr a zavařeniny oválného
průřezu s nepravidelným okrajem. Jedním
z nejkrásnějších exponátů tohoto druhu
je číše s bohatou alegorickou scénou
a motivem lodi, zdobená v dílně Samuele
Schneidera v Cieplicích (obr. č. 11).
V této části expozice můžete
shlédnout také příklady exponátů
doplněných medailony vyrobenými
s použitím techniky églomisé, tedy
umístěním malované fólie mezi dvě
čirá sklíčka. Pohár s erbem Preusslerů
(obr. č. 12), vyrobený ve sklárně v Bílém
údolí nebo ve sklárně pod Babincem
kolem roku 1715–1720 má navíc do
dříku zatavený filigrán ze zlatého
rubínu a na kalichu jsou viditelné stopy
zlaceného ornamentu vyplňujícího téměř
celou jeho plochu. Tento exponát, kromě
umělecké hodnoty, má navíc hodnotu
historickou – dokládá totiž, že rod
Two goblets are the examples
of colorless goblets produced in
Preussler’s Glassworks in Biała Dolina
and embellished in an excellent way
with sculptural decoration. The first
one, from 1730 – 1735, of Samuel
Mattern’s Workshop in Sobieszów with
a great hunting scene (Fig. 9) and the
other one from Cieplice Workshop of
Leonard Streithoff, from about 1742,
with allegorical figures of women and
a scrollwork ornamentation, tightly filling
the entire surface of the vessel (Fig. 10).
The typical shape of the Silesian
goblet with the cut base of the bowl is
represented by further examples of Cieplice
workshops. Cieplice masters decorated
them with elaborate allegorical and biblical
scenes, showing remarkable skill and
precision, with a typical for the Baroque
repertoire of ornaments. Later examples of
Cieplice workshops additionally have goldplated convex parts of reliefs, to enhance
sculptural effects. The exhibited objects are
close in time and style to the Rococo, with
characteristic motifs of a gilded shell and
acanthus leaves.
In the second half of the eighteenth
century, footed glasses and bowls for
sugar and confiture gain popularity,
characterized by an oval cross-section
of the bowl and a fantasy-cut line of the
lip. One of the most beautiful examples
of such glasses is the glass with an
expanded allegorical scene with a motif
of a ship, decorated in the workshop of
Samuel Schneider in Cieplice (Fig. 11).
This part of the exhibition exposes
some examples of objects enriched with
31
il. 11
malowanej złotej folii pomiędzy dwoma płytkami przezroczystego szkła. Kielich
z herbem Preusslerów (il. 12), wykonany
w hucie w Białej Dolinie bądź w hucie pod
Babińcem ok. 1715 – 1720 roku ma dodatkowo w trzonie zatopiony filigran rubinu
złota, a na czarze widoczne są ślady złoconego ornamentu, wypełniającego niemal
całą jej powierzchnię. Obiekt ten, oprócz
wartości artystycznej, ma dodatkowo
wartość historyczną, poświadcza bowiem
fakt, że ród Preusslerów w uznaniu zasług
obdarzono przywilejem posługiwania się
własnym herbem, który na tarczy posiadał
puchar oraz górnika z kilofem.
W tej samej hucie wykonano flakon
z ok. 1720 roku z wizerunkiem odradzającego się w ogniu Feniksa, symbolizującego odrodzenie, zmartwychwstanie oraz
cykliczne odradzanie się życia. Według
mitu Feniks płonął w ogniu, aby odrodzić
się na nowo z popiołu.
Charakterystyczna dla terenów Karkonoszy jest także produkcja szkieł pamiątkowych z wedutami Jeleniej Góry
(Hirschberg) i Cieplic (Warmbrunn) oraz
z panoramą Karkonoszy (Riesengebirge), a także innych atrakcyjnych miejsc
turystycznych. Były to miejsca popularne
wśród kuracjuszy uzdrowiska Cieplice oraz
dla gości z Niemiec, Czech i Polski, przyjeżdżających w Karkonosze. W odpowiedzi
na zapotrzebowanie nowego rynku zdobnicy szkła wykonywali na zamówienie dekoracje z motywami najpopularniejszych
32
il. 12
Preusslerů získal za zásluhy výsadu
používat vlastní erb obsahující na štítu
pohár a horníka s krumpáčem.
Ve stejné sklárně byl kolem roku
1720 vyroben flakón s vyobrazením
obrození Fénixe v ohni, symbolizujícího
obnovu, zmrtvýchvstání a cyklickou
obnovu života. Podle mýtu hořel Fénix
v ohni, aby se znovuzrodil z popela.
Pro oblast Krkonoš je také typická
výroba pamětního skla s vedutami Jelení
Hory (Hirschberg) a Cieplic (Warmbrunn)
a panoramatem Krkonoš i zdejších
turisticky atraktivních míst. Byla to místa
populární mezi lázeňskými pacienty lázní
v Cieplicích a pro hosty z Německa, Čech
a Polska, kteří přijížděli do Krkonoš. V reakci
na poptávku nového trhu dekoratéři skla
prováděli na objednávku vyobrazení
nejpopulárnějších míst v Krkonoších
s nápisy, věnováním nebo přáním.
Ve sbírkách Krkonošského muzea je řada
holb a číší s pamětními motivy vyrobenými
ve slavných cieplických brusičských dílnách.
V období baroka byli objednateli
četné a běžně působící řemeslné
cechovní spolky, které si objednávaly
příležitostné sklo pro zvěčnění důležitých
událostí a výročí, často s vlastními erby.
Nejčastěji to byly holby a humpeny
používané během cechovních slavností
k pronášení přípitků. Na výstavě můžete
vidět řadu příkladů cechovního skla
s erby pekařů, ševců, řezníků a jiných
cechů (obr. č. 13).
medallions in the églomisé technique,
which was placing a gold-painted foil
between two transparent glass sheets.
The goblet with the Preussler coat of arms
(Fig. 12), made in the Glasshouse in Biała
Dolina or in the Glasswork in Babiniec
about 1715-1720, additionally has a gold
ruby filigree embedded in the stem, and
signs of a gilt ornament on the bowl,
covering almost the whole of its surface.
This object, apart from its artistic value,
has a historical value certifying the fact
that the Preussler family had a privilege to
use their own coat of arms – with a goblet
and a miner with a pickaxe on its shield
– bestowed in recognition of their merits.
Around 1720 the same glasshouse
created the bottle with an image of
Phoenix reborn in fire, which symbolized
a resurrection and a cyclic rebirth of the
life. According to the myth, Phoenix burned
in fire to be reborn from the ashes again.
The production of souvenir glass,
with vedute of Jelenia Góra (Hirschberg),
Cieplice (Bad Warmbrunn), a panorama of
the Karkonosze Mountains (Riesengebirge)
and other attractive tourist destinations,
was also typical of the Karkonosze region.
These places were popular among visitors
of Cieplice spas and guests from Germany,
Bohemia and Poland, arriving in the
Karkonosze Mountains. In response to the
new market’s demand, glass decorators
produced custom-made glass ornaments
with themes of most popular places in
il. 13
miejsc w Karkonoszach z dodatkowymi
inskrypcjami, dedykacjami i życzeniami.
W kolekcji Muzeum Karkonoskiego są liczne przykłady kufli i szklanic z motywami
pamiątkowymi, wykonanych w słynnych
cieplickich warsztatach szlifierskich.
Ważnymi zleceniodawcami w okresie
baroku były liczne i powszechnie działające cechy rzemieślnicze, które zamawiały
szkła okolicznościowe, upamiętniające
ważne wydarzenia i rocznice, z własnymi herbami. Najczęściej były to dużych
rozmiarów kufle i humpeny, wykorzystywane podczas cechowych uroczystości
do wznoszenia toastów. Na wystawie
pokazane są liczne przykłady naczyń cechowych z herbami piekarzy, szewców,
rzeźników i in. (il. 13).
W ostatniej części ekspozycji poświęconej szkłom nowożytnym prezentowane
są obiekty powstałe w innych niż śląskie
hutach. Są to przykłady szkieł niemieckich: z Norymbergii, Saksonii, Poczdamu,
Lauenstein oraz z hut czeskich i polskich.
Dzięki tym cennym przykładom można
zaobserwować różnice pomiędzy tymi
ośrodkami szklarskimi, prześledzić rozwój szkła barokowego oraz wyodrębnić
typowo śląski styl w szkle artystycznym.
Nieliczne przykłady szkieł z polskich
hut w Urzeczu i Nalibokach reprezentowane są na wystawie, między innymi, rzadka
karafinka ze szkła zielonego, z rytowanym
i złoconym herbem Mniszchów (il. 14).
il. 14
V poslední části expozice věnované
novodobému sklu jsou zastoupeny
exponáty vzniklé v ostatních slezských
sklárnách. Je zde sklo německé
z Norimberku, Saska, Postupimi,
Lauensteinu a z českých a polských
skláren. Díky těmto cenným exponátům
můžeme sledovat rozdíly mezi středisky
výroby skla, pozorovat vývoj barokního
skla a vyčlenit typicky slezský styl
uměleckého skla.
Málo početné příklady skla
z polských skláren v Urzecze a Nalibokách
zastupuje na výstavě například vzácná
minikarafa ze zeleného skla s rytým
a zlaceným erbem Mniszchů (obr. č. 14).
the Karkonosze Mountains and additional
inscriptions, dedications or greetings.
The Karkonosze Museum collection has
numerous examples of tankards and glasses
with commemorative motifs, produced in
famous Cieplice grinding workshops.
In the Baroque period, numerous and
commonly working guilds were important
principals, who commissioned occasional
glass or glass to commemorate significant
events and anniversaries, with their coats
of arms. For the most part these were
large tankards and humpens used for
toasts during guild events. The exhibition
shows many examples of guild vessels
with emblems of bakers, shoemakers,
butchers and others (Fig. 13).
Objects created in other than Silesian
glassworks are presented in the last part
of the exhibition, devoted to the Modern
Glass. These are examples of German
glass: from Nuremberg, Saxony, Potsdam,
Lauenstein, and Bohemian and Polish
glasshouses. Thanks to these valuable
examples one can observe the differences
among glass-making centers, trace the
development of baroque glass and extract
the typical Silesian style in art glass.
A few examples of glass of Polish
glassworks in Urzecze and Naliboki are
represented in the exhibition by i.a.
a rare small carafe of green glass, with
the engraved and gilded coat of arms of
Mniszech(Fig. 14).
33
Szkła w stylu empire
Sklo v období empíru
Glass in the Empire Style
S
tyl empirowy wiąże się bezpośrednio
z osobą Napoleona Bonaparte (1769
– 1821) i wykształcił się najpełniej we
Francji w latach 1800 – 1815, a na wzór
francuski także w Polsce i w Rosji. Styl
ten objął przede wszystkim architekturę,
malarstwo, modę oraz sztuki użytkowe
i rzemiosło artystyczne. Charakterystycznym elementem szkieł empirowych jest
kwadratowa, masywna plinta, przechodząca w dużą, jajowatą czarę lub kielich
typu flet – rozszerzający się ku górze.
Puchary i kielichy zdobione są rytowanymi motywami pejzażowymi, girlandami
i festonami. Szklanice natomiast nabierają charakterystycznego, klepsydrowatego kształtu. Coraz modniejsze stają się
wówczas szkła pamiątkowe z typową
dekoracją rytowaną przedstawiającą
panoramę Karkonoszy i weduty Jeleniej
Góry i Cieplic.
W kolekcji znajdują się liczne przykłady tego nurtu klasycystycznego – puchary, kielichy, szklanki, kieliszek do likieru
i karafki.
Najcenniejszymi obiektami stylu
empirowego na wystawie są dwa obrazy
z czarnymi, sylwetowymi portretami oraz
puchar z czarnofigurowym portretem
Fryderyka Wilhelma III (1770 – 1840),
wykonanymi w warsztacie Johanna Sigismunda Menzla (1744 – 1810). Jeden
z obrazów to autoportret artysty wykonany w 1789 roku (il. 15). Obiekt składa
się z bezbarwnej płytki szklanej, grawerowanej od spodu, na niej namalowane
czernią popiersie w profilu. W tle umieszczona jest złota folia rytowana w girlandy
roślinne, stanowiąca silnie kontrastujące
tło portretu. Prawdopodobnie jest to jedna z pierwszych prac Menzla, znanego
wcześniej jako rzeźbiarza pieczęci, her-
34
E
mpír, který je přímo spojen s osobou
Napoleona Bonaparte (1769–1821),
se nejplněji rozvinul ve Francii v letech
1800–1815, a podle francouzského
vzoru také v Polsku a v Rusku. Tento styl
se uplatnil především v architektuře,
malířství, módě, užitém umění
a uměleckých řemeslech. Typickým
prvkem empírového skla je čtvercová,
masivní patka přecházející do velké,
vejčité nebo flétnovité číše. Poháry
jsou zdobeny rytými motivy krajin,
ornamentálními girlandami a festony.
Číše nabývají charakteristického tvaru
přesýpacích hodin. Stále módnější
se stává upomínkové sklo s typickými
rytými dekory s panoramaty Krkonoš,
vedutami Jelení Hory a Cieplic.
Kolekce obsahuje řadu příkladů
tohoto klasicistního směru – poháry,
číše, sklenice, likérové odlivky a karafy.
Nejcennějšími exponáty z období
empíru jsou na výstavě dva medailony
s černými siluetami a pohár s černou
siluetou pruského krále Fridricha Viléma
III (1770–1840), vyrobené v dílně Johanna
Sigismunda Menzla (1744–1810). Jedním
z medailonů je autoportrét umělce
zhotovený v roce 1789 (obr. č. 15).
Exponát tvoří čiré sklíčko, ryté zespoda,
s namalovanou černou siluetou z profilu.
Silně kontrastní pozadí portrétu tvoří
zlatá fólie rytá do podoby rostlinných
girland. Je to pravděpodobně jedna
z prvních prací Menzla, známého
předtím jako zhotovitele pečetí, erbů
a skla, později malíře siluet technickou
églomisé na skleněných tabulkách. Druhý
medailon obsahuje profil teplického
holiče a parukáře Johanna Ehrenfrieda
Reichsteina a vznikl na jeho objednávku
v roce 1803.
T
he Empire style binds directly to
Napoleon Bonaparte (1769 – 1821). It
developed most fully in France between
1800 – 1815 and, based on the French
model, also in Poland and Russia.
This style has mainly influenced
architecture, painting, fashion and
applied arts and crafts. A characteristic
feature of the Empire glass is a square,
massive plinth, switching to the large,
egg-shaped bowl, or a flute-type glass.
Goblets and wine-glasses are decorated
with engraved landscape motifs,
garlands and festoons. Glasses take on
a characteristic hourglass-like shape.
Souvenir glass becomes increasingly
fashionable with typical engraved
decoration of a panorama of the
Karkonosze Mountains (Riesengebirge)
and vedute of Jelenia Góra (Hirschberg)
and Cieplice (Warmbrunn).
The collection includes numerous
examples of this classicist trend goblets, cups, glasses, liquor glasses
and decanters. The most valuable
objects in the Empire style are two
images with black-silhouette portraits
and the goblet with a black-silhouette
portrait of the Prussian King Friedrich
Wilhelm III (1770-1840), created in the
workshop of Johann Siegismund Menzel
(1744 – 1810). One of the paintings is
a self-portrait, executed in 1789 (Fig. 15).
The object consists of a transparent glass
plate, engraved underneath, with a blacksilhouette bust in profile, painted on it.
A gold foil engraved in plant garlands is
placed in the background, being a strong
contrast to the portrait. This is probably
one of the first works of Menzel, formerly
known as a sculptor of seals, coats of
arms and glass, and later as a painter of
il. 15
bów i szkła, później jako malarza sylwetek w technice églomisé na płaskiej tafli
szklanej. Drugi obraz przedstawia profil
cieplickiego fryzjera i perukarza, Johanna
Ehrenfrieda Reichsteina i powstał na jego
zamówienie w 1803 roku.
Z warsztatem Menzla bądź z jego naśladowcami łączony może być medalion
na łańcuszku z męskim portretem malowanym czernią i podklejanym złotą folią,
prezentowany w dalszej części gabloty.
S Menzelovou dílnou a s jeho
následovníky může být spojován
i medailon na řetízku s pánským
portrétem malovaným černou barvou,
podlepeným zlatou fólií, který je v další
části vitríny.
silhouettes, in the églomisé technique
on a flat glass surface.
The second image shows a profile
of a barber and a wig-maker in Cieplice,
Johann Ehrenfried Reichstein, and was
executed to his order in 1803.
A medallion on a chain with a black
painted male portrait and a background
of a gold foil, presented in the further
part of the cabinet, may be a creation of
the workshop of Menzel or his followers.
35
Szkło biedermeierowskie
Styl biedermeier
The Biedermeier Glass
W
okresie 1815 – 1850 w sztuce panuje styl biedermeier wykreowany
po upadku Napoleona w 1815 roku na
potrzeby bogacącego się mieszczaństwa.
Styl ten uwidocznił się przede wszystkim
w elementach wyposażenia wnętrz,
głównie meblach oraz w malarstwie
i rzemiośle artystycznym. Wytwarzane
przedmioty miały zaspakajać potrzeby i gust mieszczaństwa, które ceniło
praktyczność, solidność i trwałość. Stąd
specyfika tych przedmiotów, gdzie forma
i zdobienie podporządkowane są funkcji.
Był to okres szczególnego rozkwitu
szklarskiego rękodzieła i jednocześnie
rosnącego zapotrzebowania na szkło
– puchary, szklanice, butelki na wodę
zdrojową itp. Wówczas zaczyna upowszechniać się barwienie masy szklanej
tlenkami metali: kobaltu (niebieski), miedzi (czerwony), żelaza (zieleń oliwkowa),
uranu (złocista zieleń), srebra (żółty),
złota (różowy). Zmienia się również forma naczyń, stają się one grubościenne,
masywne, przysadziste w proporcjach,
bogato zdobione głównie poprzez rzeźbienie, szlifowanie, rytowanie, lazurowanie
i malowanie emaliami. Do najczęstszych
motywów zdobniczych należą: sceny rodzajowe i myśliwskie, motywy wanitatywne związane z rozwijającymi się w tym
czasie tendencjami romantycznymi w literaturze, muzyce i malarstwie oraz heraldyczne. Bardzo dużą grupę tworzą szkła
pamiątkowe z widokami najsłynniejszych
miejscowości uzdrowiskowych (Cieplice,
Świeradów, Szczawno, Lądek) oraz miejsc
szczególnie często odwiedzanych przez
turystów (Zamek Chojnik, Śnieżka, kaplica
Św. Anny). Od początku XIX wieku, głównie w Czechach, pracowano nad nowymi
recepturami szkła opakowego barwnego,
36
V
období 1815–1850 převládá
v umění styl biedermeier, vytvořený
po Napoleonově úpadku pro potřeby
bohatnoucích měšťanských vrstev. Tento
styl se projevoval především ve vybavení
interiérů, hlavně u nábytku, ale také
v malířství a v uměleckých řemeslech.
Vyráběné předměty měly uspokojovat
potřeby a vkus měšťanstva, které
umělo docenit praktičnost, poctivost
a trvanlivost. Z toto vyplývají také
specifika těchto předmětů, totiž, že forma
a zdobení byly podřízeny funkci.
Jednalo se o období zvláštního
rozkvětu sklářského řemesla se zvyšující
se poptávkou po skleněných výrobcích –
pohárech, číších, láhvích na lázeňskou
vodu apod. Začínají se uplatňovat barvy
ve skle, dosahované obarvením skelné
hmoty oxidy kovů – kobaltu (modrá),
mědi (červená), železa (olivová zeleň),
uranu (zlatavá zeleň), stříbra (žlutá),
zlata (růžová). Mění se také vzhled
a tvary vyráběného zboží. Nádoby mění
své proporce. Stávají se masivními,
podsaditými, mají silné stěny. Byly také
bohatě zdobené, zejména broušením,
rytím, lazurami a smalty. K nejčastějším
zdobným motivům patří myslivecké
a jiné scény, heraldika a motivy vanitas
(marnost), souvisejícími s romantickými
tendencemi prosazujícími se v té době
v literatuře, hudbě a malířství. Velkou
skupinu tvoří skleněné předměty
s vyobrazením nejznámějších lázní
(Cieplice, Świeradów, Szczawno, Lądek)
a turisty hojně navštěvovaných míst (hrad
Chojnik, Sněžka, kaple sv. Anny).
Od počátku 19. století, zejména
v Čechách, probíhaly práce na přípravě
nových receptur opakního barevného
skla, připomínajícího drahokamy
T
he Biedermeier style, created for
wealth-gaining middle class after
Napoleon’s fall, ruled in the arts in the
period between 1815 and 1850. It was
focused on interior elements, mainly
furniture, paintings and decorative
arts. Items were produced to satisfy the
needs and tastes of the bourgeoisie, who
appreciated practicality, reliability, and
durability. Hence form and decoration
were subordinate to the function of
objects. It was a flourishing period for
glass handicrafts in the Karkonosze
Mountains. It became popular to color
the glass batch with metal oxides: cobalt
(blue), copper (red), iron (olive green),
uranium (golden green), silver (yellow),
gold (pink). Forms of dishes started to
change as well: they were thick-walled,
massive, of squat proportions, richly
decorated mainly by carving, polishing,
engraving, staining and vitreous enamel
painting. The most common motifs
include generic and hunting scenes,
heraldic and vanitas motifs.
A very large group consists of
souvenir glass with views of the most
famous spas (Cieplice, Świeradów,
Szczawno, Lądek) and places most
frequently visited by tourists (Chojnik
Castle, Mt. Śnieżka, the Chapel of St.
Anna).
Since the beginning of the nineteenth
century there were works carried on,
mainly in Bohemia, on new formulas for
opaque colored glass, imitating precious
and semiprecious stones.
The discoverer of lithyalin glass
was Friedrich Egermann (1777 – 1864).
In 1828, in his workshop in Blottendorf,
Northern Bohemia, he patented the
marbled, transparent and opaque glass,
naśladującego kamienie szlachetne i półszlachetne. Odkrywcą szkła lithialinowego
był Friedrich Egermann (1777 – 1864),
który w 1828 roku w swojej rafinerii
w Blottendorf w Północnych Czechach
opatentował marmoryzowane, przejrzyste i opakowe szkło, naśladujące wyglądem kamienie. Cel ten osiągnął poprzez
liczne, długotrwałe eksperymenty z kolorem i marmoryzacją, aby w końcu uzyskać
efekt zbliżony do kamieni szlachetnych.
Stąd wzięło się określenie lithialin, z gr.
lithos – kamień, które można tłumaczyć
jako szklany kamień. W kolekcji jeleniogórskiej znajdują się dwa unikatowe przykłady
z wytwórni Egermanna z lat 1830 – 1835.
Jest to flakon z czerwono-brunatnego szkła
opakowego, marmoryzowanego, złoconego, z czerwonymi, owalnymi medalionami
na czterech bokach. Drugim przykładem
jest szklanka ze szkła opalowego (lekko
przejrzystego) z powłoką opakową zieloną,
z medalionami i złoceniem.
Drugą ważną postacią dla rozwoju
barwnego szkła dziwiętnastowiecznego
był hrabia Georg Buquoy (1781 – 1851),
wynalazca czarnego hialitu – gatunku szkła
nieprzejrzystego, barwionego dużą ilością
związków manganu oraz hialitu czerwonego, przypominającego wyroby z laki.
Pierwsze szkła hialitowe wyprodukowano
w 1817 roku w Południowych Czechach,
w hutach należących do rodzin Buquoy Silberberg i Georgenthal. Czarną i czerwoną
powierzchnię naczyń wykonanych z tego
rodzaju masy szklanej zdobiono najczęściej
złotą malaturą o charakterze antykizującym bądź z motywami chinoiserie.
Na wystawie prezentowana jest
cała grupa szkieł hialitowych czarnych,
puchary, filiżanki ze spodkami, flakony
i kałamarze z subtelną, złoconą dekoracją
inspirowaną Orientem.
Zarówno Egermann, jak i Buquoy,
nie utrzymali tajemnicy wytwarzania
swoich szkieł zbyt długo, wiele czeskich
hut naśladowało te wyroby i dostosowało
swoją produkcję do nowej mody. Szkło
lithialinowe wytwarzane było, między
innymi, w Novým Svĕcie.
Lata trzydzieste XIX wieku obfitują w kolejne eksperymenty w zakresie
uzyskiwania szkła barwnego. Część ekspozycji poświęcona stylowi biedermeier
w szkle artystycznym zachwyca zatem nie
tylko doskonałymi pod względem formy
i rzeźbiarskiego zdobienia szkłami bezbarwnymi, ale przede wszystkim mnogością
a polodrahokamy. Objevitelem lythyalinu
byl Friedrich Egermann (1777–1864),
který v roce 1828 ve své rafinační
dílně ve Šluknově v severních Čechách
patentoval marmorizované, transparentní
a opakní sklo napodobující vzhled
leštěného kamene. Tohoto cíle dosáhl
početnými, dlouhodobými experimenty
s barvou a marmorizací, kdy se mu pak
konečně podařilo dosáhnout efektu
blízkému vzhledu drahokamů. Odtud
tedy pochází označení lithyalin, z řeckého
lithos – kámen, které lze překládat jako
ušlechtilý kámen – drahokam. Ve sbírkách
jelenohorského muzea se nachází
dva unikátní příklady z Egermannovy
dílny z let 1830–1835. Prvním z nich
je flakón z červeno-hnědého opakního,
marmorizovaného a zlaceného skla
s červenými, oválnými medailony
na čtyřech stranách. Druhým příkladem
je sklenice z poloprůhledného skla
(slabě průhledného) s vrstvou zeleného
opakního skla, s medailony a zlacením.
Druhou důležitou postavou pro rozvoj
barevného skla v 19. století byl hrabě
Georg Buquoy (1781–1851), vynálezce
černého hyalitu – druhů neprůhledného
skla barveného velkým množstvím
sloučenin manganu a červeného hyalitu,
připomínajícího výrobky z laky. První
hyalitové sklo bylo vyrobeno v roce
1817 v jižních Čechách, ve sklárnách
patřících rodu Buquoy Silberberg
a Georgenthal. Černý a červený povrch
nádob vyrobených z tohoto druhu skelné
hmoty byl nejčastěji zdoben zlatou
malbou antikizujícího charakteru nebo
s motivy chinoiserie (napodobování
čínských vzorů).
Na výstavě je prezentována celá
skupina černého hyalitového skla,
poháry, šálky s podšálky, flakóny
a kalamáře s jemným, zlaceným dekorem
inspirovaným Orientem.
Egermann i Buquoy tajemství
výroby svých skel neudrželi příliš dlouho
v tajnosti, řada českých skláren sklo
napodobovala a svou výrobu přizpůsobila
nové módě. Lithyalinové sklo se vyrábělo
například v Novém Světě.
Ve třicátých letech 19. století probíhá
řada experimentů zaměřených na výrobu
barevného skla. Část expozice věnovaná
stylu biedermeier ve sklářské umělecké
výrobě uchvacuje tedy nejen dokonalým
z hlediska formy a broušeného
zdobení čirým sklem, ale především
faking the appearance of stones. The
aim was achieved through a number of
long-term experiments with coloring and
marbling to finally get an effect similar
to precious stones. Hence the term
“lithyalin”, from Greek “lithos” - stone,
which can be translated as “glass stone”.
In the collection of Jelenia Góra,
there are two unique examples of
Egermann’s Glasshouse, from years 1830
to 1835. It is a bottle of red and russet
opaque glass, marbled, gilded, with red
oval medallions on four sides. The second
example is a glass of opal glass (slightly
transparent) with an opaque green coat,
medallions and gilding.
Another important figure in the
development of the nineteenth century
colored glass was Count Georg Buquoy
(1781 - 1851), the inventor of black
hyalith - a type of opaque glass, colored
with large amounts of manganese; and
of red hyalith, resembling products
of laquer. The first hyalith glass
was produced in 1817, in Southern
Bohemia, in Silberberg and Georgenthal
Glassworks, that belonged to Buquoy
family. The black and red surface of
vessels made of that type of glass was
usually decorated with golden painting
of antiquing character or motives of
chinoiserie.
A group of black hyalith glass,
goblets, cups with saucers, vases and
inkwells, with a subtle golden decoration
inspired by the Orient, is presented at
the exhibition.
Both Egermann and Buquoy did not
keep the secret of glass manufacturing
for too long. Many Czech glassworks
imitated the products and adapted
their production to the new fashion.
The lithyalin glass was produced i.a. in
Nový Svĕt.
The thirties of the nineteenth century
abounded in subsequent experiments
on the acquisition of colored glass. The
exhibition, devoted to the Biedermeier
style in artistic glass, delights not only
with colorless glass, perfect in form and
sculptural decoration but also with the
multitude and intensity of colors. Cobalt
glass with an intense dark blue color is
particularly represented there. Red,
a very noble color, was derived from
the oxides of copper – with a dark deep
color, or from the oxides of gold – which
resulted with an extraordinary, delicate
37
il. 16
i intensywnością kolorów. Szczególnie licznie reprezentowane są szkła kobaltowe,
o intensywnym, ciemnoniebieskim zabarwieniu. Niezwykle szlachetnym kolorem
jest także czerwień, uzyskiwana z tlenków
miedzi – o ciemnej, głębokiej barwie lub
tlenkami złota – z którego uzyskiwano
efekt niezwykłego, delikatnego różu. Nadal tworzy się obiekty ze szkła opakowego
białego, chętnie dekorowane malunkami.
Szkło barwiono na kilka sposobów.
Można zabarwić masę szklaną i stworzyć
jednolity kolorystycznie wyrób. Można
też stworzyć szkło kilkuwarstwowe, poprzez powlekanie kolejnymi warstwami
kolorowego szkła. Naczynia wykonane tą
techniką najczęściej zdobione są szlifowaniem i rytowaniem, w celu wydobycia
poszczególnych warstw szkła i uzyskania
ciekawych efektów kolorystycznych.
Kunszt ówczesnych mistrzów prezentują wyroby z hut śląskich i czeskich,
między innymi, szklanica bezbarwna z powłoką czerwono-miedziową, z doskonałym rzeźbieniem Ernsta Simona w 1845
i widokiem zamku Chojnik (Kynast) (il. 16).
Innym sposobem jest pokrycie powierzchni szklanego naczynia lazurą, czyli
mieszaniną ochry ze związkami srebra
(wówczas uzyskuje się lazurę żółtą) lub
miedzi (lazura czerwona) bądź lustrami –
farbą złożoną z ochry lub olejków żywicznych z dodatkiem tlenków metali i wypalenie tak pokrytej powierzchni w niskiej
temperaturze. Technika ta pozwala na
uzyskanie wielu barw i tonacji w obrębie
jednego przedmiotu. Przykładami doskonałego wykorzystania możliwości kolorystycznych lazurowania i lustru są puchar
38
pestrostí a intenzitou barev. Zvláště
hojně je zastoupené sklo kobaltové
s intenzívním, tmavě modrým zbarvením.
Mimořádně ušlechtilou barvou je také
červená barva, získávána z oxidů mědi
– tmavé, hluboké barvy nebo oxidy
zlata, které umožňovalo dosahovat
efektu mimořádné a jemné růžové
barvy. I nadále jsou vytvářeny objekty
z opakního bílého skla, zdobeného
malbou.
Sklo bylo barveno několika způsoby.
Lze zbarvit skelnou hmotu a vytvořit
barevně homogenní výrobek a je možné
vytvořit sklo vrstvené z několika vrstev
barevného skla. Nádoby vyrobené
touto technikou jsou nejčastěji zdobené
broušením a rytím, kdy odebíráním
jednotlivých vrstev skla vznikaly zajímavé
barevné efekty.
Umění tehdejších mistrů dokládají
výrobky ze slezských a českých skláren,
například čirá číše vrstvena červeným
sklem s dokonalým výbrusem od Ernsta
Simona z r. 1845 a motivem hradu
Chojnik (Kynast) (obr. č. 16).
Jiným způsobem je nanášení
na povrch skleněné nádoby sklářské
lazury, tedy směsi okru se sloučeninami
stříbra (získáme žlutou lazuru) nebo
mědi (červená lazura), nebo listrů –
barev obsahujících okr nebo pryskyřičné
oleje s příměsí oxidů kovů a s následným
vypálením takto zdobené plochy při
nízké teplotě. Tato technika umožňuje
dosáhnout mnoha barev a barevných
tónů na jednom předmětu. Příkladem
dokonalého využití barevných možností
lazurování a listrů jsou poháry a číše
il. 17
pink. Objects of opaque white glass,
often decorated with paintings, were
still being produced.
Glass was tinted in several ways.
One could color glass in the batch and
create a product of uniform color. One
could also create glass of several layers by
coating with successive layers of colorful
glass. Vessels made in this technique
were usually decorated by grinding
and engraving, in order to extract the
individual layers of glass and to achieve
interesting color effects. The artistry of
masters of the time is represented by
products of glasshouses in Silesia and
Bohemia, i.a. a clear glass from 1845,
with red-copper coating and an excellent
carving by Ernst Simon and a view of
Chojnik Castle (Kynast) (Fig. 16).
Another way was to cover the
surface of a translucent glass dish with
a stain, that was a mixture of ocher and
compounds of silver (a yellow stain was
obtained) or copper (red stain), or with
lusters – a paint made of ocher and resin
oils with an addition of metal oxides;
and to burn so coated surface at a low
temperature. This technique allowed
for multiple colors and tones on a single
object. A goblet and a glass from Karlstal
Glassworks in Szklarska Poręba are the
examples of a perfect use of colorful
possibilities of staining and lusters. The
author of the decoration was Benjamin
Maywald of Cieplice (Fig. 17).
In the forties of the nineteenth
century, uranium glass of yellow or
green color, depending on the amount
of uranium compounds and melting
il. 18
i szklanica z huty Karlstal w Szklarskiej
Porębie, w których autorem zdobienia
jest Benjamin Maywald z Cieplic (il. 17).
W latach czterdziestych XIX wieku
nastała moda na szkła uranowe o żółtym
lub zielonym kolorze, w zależności od ilości związku uranu użytego do barwienia
oraz temperatury wytapiania. Na ekspozycji prezentowane są one razem z innymi
szkłami zielonymi, barwionymi w masie
tlenkami miedzi, żelaza i uranu. Porównując je ze sobą można dostrzec różnice
między tymi technologiami. Wśród szkieł
zielonych znajdują się wyroby z Huty
Karlstal i Josephine w Szklarskiej Porębie,
oraz z huty hrabiego Harracha w Novým
Svěcie w Północnych Czechach.
W połowie lat czterdziestych dużą
popularnością cieszyły się monochromatyczne dekoracje malarskie, nanoszone
fioletem lub fioletową purpurą, dające
doskonałe efekty światłocieniowe. Na
wystawie zobaczyć można dwie szklanice ze szkła powłokowego – bezbarwnego
i opakowego białego, gdzie na owalnych
medalionach Wilhelm Stumpe namalował widoki Szczawna Zdroju (Salzbrunn)
oraz widok na pałac Schaffgotschów
w Cieplicach (Warmbrunn) (il. 18).
Często stosowanym rodzajem zdobienia szkieł biedermeierowskich było
malowanie – emalią opakową lub transparentną i złotem. Najlepsze obiekty
w kolekcji Muzeum Karkonoskiego zdobione w ten sposób to, między innymi,
szklanica ze szkła bezbarwnego z namalowanym transparentnie widokiem mostu
w Sobieszowie i zamku Chojnik (il. 19).
Autorem tej dekoracji jest Moritz Finsch
ze sklářské hutě Karlstal ve Sklářské
Porubě
vyrobené
Benjaminem
Maywaldem z Cieplic (obr. č. 17).
Ve čtyřicátých letech 19. století
přišla móda na uranové sklo žluté nebo
zelené barvy, podle množství sloučenin
uranu použitého k barvení a podle
teploty tavby. Na expozici je toto sklo
prezentováno společně s ostatními
druhy zeleného skla s hmotou barvenou
oxidy mědi, železa a uranu. Srovnámeli je vzájemně, můžeme si povšimnout
rozdílů mezi těmito technologiemi.
V souboru zeleného skla se nacházejí
výrobky ze sklárny Karlstal a Josephine
ve Sklářské Porubě a ze sklárny hraběte
Harracha v Novém Světě v severních
Čechách.
V polovině čtyřicátých let byly velmi
populární monochromatické malířské
dekorace, nanášené violetí nebo fialovým
purpurem s vynikajícími světlostínovými
efekty. Na výstavě můžete vidět dvě
číše z vrstveného skla – bezbarvého
a bílého opakního, kde Wilhelm Stumpe
na oválných medalionech namaloval
motiv lázní Szczawno Zdrój (Salzbrunn)
a palác Schaffgotschů v Cieplicích
(Warmbrunn) (obr. č. 18).
Často
používaným
druhem
dekorování skla ve stylu biedermeieru
bylo
malování
krycími
nebo
transparentním sklářskými emaily
a zlatem. Nejlepšími objekty v kolekci
Krkonošského muzea zdobené tímto
způsobem jsou číše z bezbarvého skla
s transparentně namalovaným motivem
mostu v Sobieszowě a hradu Chojnik
(obr. č. 19). Autorem tohoto dekoru
il. 19
temperature, became fashionable. It
is presented in the exhibition together
with other green glass, colored in the
batch with copper, iron and uranium
oxides. Comparing them one can see the
differences among these technologies.
In the green glass collection there are
products of Josephine and Karlstal
Glassworks in Szklarska Poręba, and the
Glassworks of Count Harrach in Nový
Svet, in Northern Bohemia.
In the mid-forties, monochromatic
painting decorations were very popular,
in purple or purple crimson, giving
splendid chiaroscuro effects. At the
exhibition there are two glasses of coat
glass - colorless and opaque white, with
oval medallions painted by William
Stumpe with views of Szczawno Zdrój
(Salzbrunn) and a view of Schaffgotsch
Palace in Cieplice (Warmbrunn) (Fig. 18).
A frequently used type of
biedermeier glass ornamentation was
painting – with opaque or transparent
enamel and gold. The best objects
decorated in this manner in the collection
of the Karkonosze Museum include
a colorless glass with a transparently
painted bridge in Sobieszów and
Chojnik Castle (Fig. 19). The author
of this decoration is Moritz Finsch of
Cieplice. The second, perfect example
of a painted decoration is a clear glass,
with opaque-white coating. A view of
Chojnik Castle on a white background,
in an oval gold frame, was painted by
Franz Julius Krause.
The return to a difficult and timeconsuming zwischengold technique was
39
il. 20
z Cieplic. Drugim doskonałym przykładem
dekoracji malowanej jest szklanica ze
szkła bezbarwnego, z powłoką opakowo-białą. Na białym tle, w owalnym złotym
obramieniu ujęty został widok zamku
Chojnik autorstwa Franza Juliusa Krause.
Niezwykłym osiągnięciem technologów szkła w XIX wieku był powrót do trudnej i pracochłonnej techniki zwischengold,
polegającej na umieszczeniu pomiędzy
identycznymi formami ze szkła rytowanej
folii złotej i sklejenie tych dwóch części
w jeden obiekt. Na wystawie stałej Muzeum Karkonoskiego znajduje się sygnowana szklanka z huty w Novym Borze
(Haida). Trzon stanowi koniczna szklanka
ze szkła czerwonego o kolistym przekroju.
Wewnątrz, na czerwonym tle, znajduje
się wyrytowana w złotej folii scena winobrania. Warstwę zewnętrzną stanowi
szklanka bezbarwna, wielobocznie fasetowana na zewnętrznej powierzchni (il. 20).
Śląsk, z wciąż dominującymi ośrodkami w Kotlinie Kłodzkiej i Jeleniogórskiej,
z powodzeniem rywalizował z czołowymi
hutami szkła w Europie. W Karkonoszach,
pomimo kryzysu spowodowanego silną
ekspansją przemysłu lniarskiego i wynikającego stąd wzrostu zapotrzebowania na
drewno bukowe (niezbędne do pozyskiwania ługu do bielenia płótna), powstawały
i rozwijały się już istniejące huty szkła, produkujące wysokiej klasy szkło kryształowe.
Sporym utrudnieniem dla handlu szkłem
był podział Śląska wynikający z postano-
40
je Moritz Finsch z Cieplic. Druhým
dokonalým příkladem malovaného
dekoru je číše z bezbarvého skla s bílou
opakní vrstvou. Na bílém pozadí,
v oválném zlatém orámování je zobrazen
hrad Chojnik v provedení Franze Juliuse
Krause.
Mimořádným úspěchem sklářských
technologů 19. století byl návrat k obtížné
a časově náročné technice zwischengold
spočívající v umísťování mezi stejné kusy
skla ryté zlaté fólie s následným slepením
těchto dvou dílů do jednoho exponátu.
Na stálé výstavě Krkonošského muzea
můžete tento postup vidět na signované
sklenici ze sklárny v Novém Boru (Haida).
Tělo tvoří kónická sklenice z červeného
skla kruhového průřezu. Uvnitř
na červeném pozadí je umístěná rytá
zlatá fólie zachycující scénu vinobraní.
Vnější vrstvu tvoří transparentní sklenice
s vícehranně fasetovaným vnějším
povrchem (obr. č. 20).
Slezsko, s dominantními sklářskými
středisky v Kladské a Jelenohorské
kotlině, úspěšně konkurovalo předním
evropským sklářským hutím. I přes krizi
způsobenou silnou expanzí lnářského
průmyslu a s tím spojenou zvýšenou
poptávkou po bukovém dříví (nezbytném
k výrobě louhu k bělení plátna), vznikají
v Krkonoších nové a rozvíjejí se existující
sklárny, vyrábějící vysoce kvalitní
křišťálové sklo. Značnou překážkou
pro obchod se sklem bylo rozdělení
an extraordinary achievement of glass
technologists of the nineteenth century.
It consisted in placing an engraved gold
foil between two identical forms of
glass and gluing the two parts into one
object. At the permanent exhibition of
the Karkonosze Museum there is a signed
glass of the Glasshouse in Nový Bor
(Haida). The core is a conical red glass
of a circular cross-section. Inside, on
a red background, there is a vintage
scene engraved in a gold foil. The outer
layer is a transparent glass, polygonally
faceted on the exterior surface (Fig. 20).
Silesia, with still dominant Kłodzko
and Jelenia Góra Valleys, successfully
competed with leading glassworks in
Europe. In the Karkonosze Mountains,
in spite of the crisis caused by rapidly
expanding linen industry and the
outcoming increase in demand for
beechwood (necessary to obtain lye for
bleaching linen), new glassworks were
formed and the existing ones were
developing, producing high quality crystal
glass. A major obstacle to glass trade was
an unnatural break of the Karkonosze
glass center after the conclusion of peace
in Wrocław finishing the First Silesian War.
It resulted in Jelenia Góra Valley becoming
a part of Prussia. A new system of fees
and customs duties caused the inhibition
of existing economic connections.
The Preussler glass-makers’ family
was still in the forefront of glass industry
il. 21
wień pokoju wrocławskiego, zawartego
po pierwszej z wojen śląskich, w wyniku
którego Kotlina Jeleniogórska dołączona
została do Prus. Nowy system opłat i taryf
celnych spowodował rozluźnienie istniejących do tej pory powiązań gospodarczych.
W Kotlinie Jeleniogórskiej prym w dziedzinie przemysłu szklarskiego wiódł nadal
szklarski ród Preusslerów. Catharina Preussler, wdowa po Georgu Sigmundzie Preusslerze, założyła w 1754 roku przy współpracy z mistrzem hutniczym Reicheltem,
nową hutę szkła Karlstal (Karlsthal, Carlsthal) w Szklarskiej Porębie-Jakuszycach (il.
21). Zastąpiła ona, działającą od 1617 roku,
hutę w Białej Dolinie, na miejscu której założono w 1786 roku szlifiernię szkła. Huta
była znacznie oddalona od centrum miasta,
co powodowało trudności w dostarczaniu
jej produktów do zakładów zdobniczych
oraz komplikowało handel gotowymi wyrobami, a także bardzo podwyższało koszty wytwarzania, zawłaszcza te wynikające
z transportu. Gotowe produkty szklane
noszone były do rafinerii szkła w koszach
dźwiganych na plecach przez tragarzy (il. 22).
W odległości ok. godziny drogi od
Huty Karlstal, na przełomie 1793 i 1794
roku rozpoczęto budowę kolejnej preusslerowskiej huty szkła –Hoffnungstal na
Połoninie Marcinowej (Martinscheide, po
czeskiej stronie Karkonoszy). Huta, która
właściwą działalność rozpoczęła w 1796
roku, była jeszcze bardziej oddalona od
Szklarskiej Poręby niż Huta Karlstal, dlatego rozwiązano problem dostawy wytworzonych produktów do pracowni zdobniczych poprzez uruchomienie przy Hucie
Hoffnungstal w 1799 roku własnej szlifierni.
Slezska, ke kterému došlo na základě
vratislavského míru, uzavřeného
po první slezské válce, podle něhož byla
Jelenohorská kotlina připojena k Prusku.
Nový systém poplatků a celních sazeb
zapříčinil rozvolnění doposud pevných
hospodářských vazeb.
V Jelenohorské kotlině v oboru
sklářského průmyslu vede i nadále
prim rod Preusslerů. Catharina
Preussler, vdova po Georgu Sigmundovi
Preusslerovi, založila v roce 1754
ve spolupráci se sklářských mistrem
Reicheltem novou sklárnu Karlstal
(Karlsthal, Carlsthal) ve Sklářské
Porubě-Jakuszycích (obr. č. 21).
Nahradila tak sklárnu v Bílém údolí
pracující od roku 1617, na jejímž místě
byla v roce 1786 založena brusírna skla.
Sklárna byla značně vzdálena od centra
města, což bylo komplikací pro dodávky
produktů do dekoratérských podniků
a také to pak ztěžovalo obchod
s hotovými výrobky, zejména z důvodu
dopravy a s tím spojených škod, které
zvyšovaly výrobní náklady. Hotové
sklářské produkty byly do rafinační
dílny dopravovány v koších nošených
na zádech nosičů (obr. č. 22).
Ve vzdálenosti asi hodiny cesty
ze sklárny Karlstal začala na přelomu let
1793 a 1794 stavba další Preusslerovy
sklárny Hoffnungstal na Martinské
holi (Martinscheide, na české straně
Krkonoš). Sklárna, která zahájila provoz
v roce 1796, byla ještě více vzdálená
od Sklářské Poruby než sklárna Karlstal.
Problém dopravy hotových výrobků
do rafinérských dílen byl proto vyřešen
il. 22
in Jelenia Góra Valley. In 1754, Catharina
Preussler, the widow of Georg Sigmund
Preussler, founded in collaboration with
Reichelt, the master of glass-making,
the new Karlstal Glassworks (Karlsthal,
Carlsthal) in Szklarska Poręba - Jakuszyce
(Fig. 21). It replaced Biała Dolina
Glasshouse, existing since 1617, where
in 1786 a glass grindery was founded.
The glassworks were far away from the
city center, making it difficult to deliver
products to decorating workshops and
to trade them, as well as generating
significant costs, especially of transport.
Finished glass products were carried on
foot to decorating workshops, in baskets
on the backs of porters (Fig. 22).
At the end of 1793, about an hour
away from Karlstal Glasshouse, the
construction of the following Preussler’s
glassworks - Hoffnungstal in Połonina
Marcinowa (Martinscheide, the Czech
side of the Karkonosze Mountains) was
started. The glassworks, which began
its activity in 1796, was even more
distant from Szklarska Poręba than
Karlstal. The problem of transport of
manufactured products to decorating
workshops was solved in 1799 by
activating Hoffnungstal’s own grindery.
Despite many efforts, the glassworks did
not bring sufficient income, and the fire
in 1821 led to the withdrawal of shares
by Preussler. This meant that Christian
Benjamin Matterne became the only
owner of the glassworks.
The big turning point in Hoffnungstal
Glassworks’ business was, initiated in
the thirties of the nineteenth century,
41
Pomimo wielu starań huta nie przynosiła dostatecznych dochodów, a pożar z 1821 roku spowodował wycofanie
udziałów przez Preusslera, co spowodowało, że jedynym właścicielem huty stał
się Christian Benjamin Matterne. Ogromnym zwrotem w działalności Hoffnungstal
była rozpoczęta w latach trzydziestych
XIX wieku współpraca z doktorem E.W.
Fussem z Magdeburga, który prowadził
eksperymenty nad uzyskaniem szkła rubinowego, uzyskiwanym poprzez barwienie
masy szklanej związkami złota. Od tego
czasu Huta Hoffnungstal specjalizowała
się w wyrobach z różowego rubinu złota6.
W początkach XIX wieku wytwarzane
w Hucie Karlstal szkło nie spełniało w pełni
oczekiwań zdobników i handlarzy, którzy
narzekali na błędy technologiczne widoczne w gotowych produktach. Wszystkie te
niekorzystne czynniki powodowały dużą
mobilizację kolejnego właściciela huty,
syna Catheriny, Christiana Benjamina –
ostatniego przedstawiciela rodu, który
zintensyfikował poszukiwania kolejnych
rynków zbytu, dostrzegł też potrzebę
unowocześnienia metod produkcyjnych
oraz udziału w targach7, które z jednej
strony miały umożliwić zaistnienie huty
na szerszym rynku, a z drugiej strony
umożliwiały zapoznawanie się z nowymi tendencjami w produkcji szklarskiej.
W latach dwudziestych XIX wieku Christian Benjamin Preussler założył w Białej
Dolinie malarnię szkła, w której zdobiono
wyroby, produkowane w wyżej położonych hutach. W 1830 roku zorganizował
przy wsparciu rządu pruskiego niedzielną
szkołę rysunku dla zdobników szkła, co
miało na celu podniesienie poziomu artystycznego dekorowanych przedmiotów
szklanych oraz wprowadzenie wyższej jakości wzornictwa w zakładach szklarskich.
Wsparciem ze strony rządu pruskiego
było stworzenie swego rodzaju stypendium w Königliche Gewerbeinstitut in
Berlin (Królewskim Instytucie Rzemiosła w Berlinie), umożliwiające bezpłatną naukę najzdolniejszemu uczniowi
szkoły Preusslera. Z szansy tej skorzystał
siedemnastoletni wówczas Franz Pohl
(1813–1884), wywodzący się z czeskiej
rodziny o długoletnich tradycjach w zakresie hutnictwa szkła.
Franz Pohl w sposób niepomierny
przyczynił się do rozwoju technologii
6
7
42
Stefania Żelasko, ibidem, s. 82.
Stefania Żelasko, ibidem, s. 82.
otevřením u sklárny Hoffnungstal vlastní
brusírny v roce 1799.
I přes mnoho úsilí sklárna
nezajišťovala kýžené tržby. Po požáru
v roce 1821 se Preussler svých podílů
v ní vzdává a jediným majitelem sklárny
se stává Christian Benjamin Matterne.
Velkým zvratem v činnosti sklárny
Hoffnungstal byla spolupráce zahájená
ve třicátých letech 19. století s doktorem
E. W. Fussem z Magdeburku, který
experimentoval s výrobou rubínového
skla získávaného barvením skloviny
sloučeninami zlata. Od té doby se sklárna
Hoffnungstal začala specializovat
na výrobky z růžového rubínu zlata6.
Na začátku 19. století sklo vyráběné
ve sklárně Karlstal nenaplňovalo
očekávání dekoratérů a obchodníků,
kteří naříkali na technologické vady
zjevné na hotových výrobcích. Všechny
tyto nepříznivé faktory způsobily velkou
mobilizaci dalšího majitele sklárny
Christiana Benjamina, syna Catheriny,
posledního zástupce rodu, který
zintenzívnil snahy najít nová odbytiště,
postřehl také nutnost modernizace
výrobních metod a podílu na trzích7, které
měly z jedné strany umožnit existenci
sklárny na rozsáhlejším trhu a z druhé
strany umožňovaly seznamování
se s novými tendencemi ve sklářské
výrobě. Ve dvacátých letech 19. století
Christian Benjamin Preussler zakládá
v Bílém údolí malírnu skla, kde dekoruje
výrobky vyráběné ve výše položených
sklárnách. V roce 1830 uspořádal
s podporou pruské vlády nedělní školu
kresby pro dekoratéry skla, s cílem
zvýšit uměleckou úroveň dekorovaných
skleněných předmětů a zvýšit kvalitu
prováděných vzoru ve sklárnách.
Pruská vláda zřídila svého druhu
stipendium v Königliche Gewerbeinstitut
(Královském institutu řemesel) v Berlíně
umožňující učení nejschopnějším
žákům Preusslerovy školy. Této šance
využil tehdy sedmnáctiletý Franz Pohl
(1813–1884), pocházející s české rodiny
s dlouholetými tradicemi ve sklářské
výrobě.
Franz Pohl velkým dílem přispěl
k vývoji technologií a designu skla a to nejen
ve Slezsku, ale i v celoevropském měřítku.
Svůj velký talent projevil nejen v umělecké
a návrhářské činnosti, ale i technologické.
6
7
Stefania Żelasko, tamtéž, s. 82
Stefania Żelasko, tamtéž, s. 82
the cooperation with Dr. E.W. Fuss from
Magdeburg, who conducted experiments
on obtaining ruby glass, by staining the
mass of glass with gold compounds. Since
then Hoffnungstal Glassworks specialized
in products of pink gold ruby6.
In the early nineteenth century the
glass produced at Karlstal Glassworks did
not fully meet expectations of decorators
and traders, who complained about
technological errors visible in the finished
glass products. All of these unfavorable
factors caused a great mobilization of
the successive owner of the glassworks,
the son of Catherine, Christian Benjamin.
He was the last representative of the
family, who intensified the search of
new markets, saw the need to modernize
methods of production and to participate
in fairs.7 Fairs on the one hand were
giving an opportunity to spring up to
a wider market and on the other hand
– to familiarize with new trends in the
production of glass.
In the twenties of the nineteenth
century, Christian Benjamin Preussler
established a glass paint shop in
Biała Dolina where finished products,
manufactured in glassworks located
above, were decorated. In 1830 he
organized, with the support of the
Prussian government, a Sunday- school
of hand-drawing for glass decorators.
The purpose of education in this school
was to raise the artistic level of glass
decorated objects and an introduction
of higher-quality design in glass-making
factories. The Prussian government
supported education through creation
of a kind of a scholarship in Königliche
Gewerbeinstitut in Berlin (Royal Institute
of Crafts in Berlin), which made it possible
for the most talented student of the
Preussler’s school to study hand-drawing
for free. Seventeen year old Franz Pohl
(1813-1884), derived from the Czech
family with long-standing traditions in
manufacturing of glass, took advantage
of that chance.
Franz Pohl had an extraordinary
contribution to the development of glass
technology and design, not only in Silesia
but also throughout Europe. He proved
to be very talented not only in the field
of arts and design but also in technology.
In 1840 Christian Benjamin Preussler
6
7
Stefania Żelasko, ibidem, p. 82.
Stefania Żelasko, ibidem, p. 82.
il. 23
i wzornictwa szkła na skalę nie tylko Śląska, ale i całej Europy. Okazał się wybitnie
zdolny nie tylko w dziedzinie artystycznej
i wzorniczej, ale także technologicznej.
Christian Benjamin Preussler w 1840
roku przekazał hutę Karlstal Pohlowi, który
został też jego zięciem. To właśnie w tej
hucie Pohl rozpoczął eksperymenty w zakresie dawnych technik szklarskich. Do
największych jego osiągnięć należy odtworzenie zapomnianej weneckiej techniki
filigranu sieciowego (vasi a recitelli). Na
stałej ekspozycji Muzeum Karkonoskiego
zaprezentowano przykłady form szklanych
wykonanych w technice filigranu. Są to,
między innymi, karafki i kieliszki (il. 23) z filigranem nitkowym i taśmowym z lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XIX wieku
oraz szklanka i wazony z charakterystyczną
bordiurą filigranową wokół wylewu (il. 24).
Ponadto Pohl opatentował własną recepturę opakowej białej emalii kryształowej
oraz, we współpracy z Aloisem Seidlem,
wykonał udane próby odtworzenia techniki millefiori (z wł. tysiąc kwiatów), czego
dowodem są plakietki millefiori (il. 25)
pochodzące z Huty Karlstal z lat 1838 –
1839, a także liczne przyciski do papieru
z zatopionymi wielokolorowymi kompozycjami z rozetek millefiori. Oprócz znajdujących się na wystawie stałej przycisków
do papieru technikę tę reprezentują dwie
paterki na stopie w formie spłaszczonej
kuli millefiori, z których pierwsza wykonana jest techniką filigranu, a druga – ze
szkła różowego rubinu złota z opakową
białą powłoką. Ciekawymi przykładami są
także niewielkie dzbanuszki pochodzące
z Włoch, których całe powierzchnie zdobione są wielobarwną mozaiką kwiatową.
il. 24
Christian Benjamin Preussler v roce
1840 předává sklárnu Karlstal právě
Pohlovi, který se stal jeho zetěm. Právě
v této sklárně Pohl začíná s experimenty
s použitým starých technik tavení. K jeho
největším úspěchům patří obnova
zapomenuté benátské techniky síťového
filigránu (vasi a recitelli). Na stálé výstavě
Krkonošského muzea se můžete seznámit
i s příklady skleněných forem vyrobených
technikou filigránu. Jedná se o malé
karafy a pohárky (obr. č. 23) s nitkovým
a proužkovým filigránem z padesátých
a šedesátých let 19. století a sklenička
a vázy s typickou filigránovou bordurou
(obrubou) kolem okraje (obr. č. 24).
Kromě toho si Pohl patentoval vlastní
recepturu opakního bílého křišťálového
emailu a při spolupráci s Aloisem
Seidelem uskutečnili úspěšné pokusy
o obnovu techniky millefiori (z italštiny
tisíc květů), čehož důkazem jsou plaketky
millefiori (obr. č. 25), pocházející
ze sklárny Karlstal z období let 1838–
1839, a také četná těžítka se zatavenými
mnohobarevnými kompozicemi s rozetek
millefiori. Kromě těžítek nacházejících
se ve stálé výstavě je tato technika
použita i v případě dvou nástolců na noze
ve tvaru zploštělé koule millefiori, z nichž
první je vyrobena s použitím techniky
filigránu a druhá z růžového skla zlatého
rubínu s vrstvou opakního bílého skla.
Zajímavými příklady jsou také menší
džbánky pocházející z Itálie s celou
plochou zdobenou mnohobarevnou
květinovou mozaikou.
il. 25
transferred Karlstal Glassworks to Pohl,
who became his son-in-law. It was
in this glasshouse that Pohl began
experimenting with ancient glassmaking techniques. One of his biggest
achievements was to reconstruct
a forgotten Venetian reticulated
filigree technology (vasi a reticelli). The
permanent exhibition of the Karkonosze
Museum displays examples of glass forms
made in the filigree technique. These are
i.a. a decanter and glasses (Fig.23) with
thread and band filigree, from the fifties
and sixties of the nineteenth century,
and a glass and vases with a distinctive
filigree bordure around the lip (Fig.
24). In addition, Pohl patented his own
formula of opaque-white crystal enamel
and, in collaboration with Alois Seidel,
made a successful attempt to recreate
the millefiori technique (from Italian:
a thousand flowers), as evidenced by
millefiori plaques (Fig. 25) from Karlstal
Glassworks, from 1838 to 1839, and
numerous paperweights with embedded,
multi-colored compositions of millefiori
rosettes.
Apart from the paperweights held on
the permanent exhibition, this technique
is represented in two small plateaux on
foot in form of a flattened millefiori
sphere. The first one was made in the
filigree technique, and the second one of a pink gold ruby glass with an opaquewhite coat. Other interesting examples
are little creamers from Italy where all
the surface is decorated with multicolored flower mosaic.
43
Huta Józefina w Szklarskiej Porębie
(Josephinenhütte in Schreiberhau)
Sklárna Josephine ve Sklářské Porubě
Josephine Glassworks in Szklarska Poręba
F
ranz Pohl na zlecenie hrabiego Leopolda Schaffgotscha nadzorował budowę i objął kierownictwo kolejnej huty
w Szklarskiej Porębie – Huty Josephine
(Josephinenhütte) (il. 26), która działalność rozpoczęła w 1842 roku. W ciągu kolejnych lat Schaffgotsch wydzierżawił od
Pohla hutę Karlstal, a następnie odkupił
hutę Hoffnungstal, dzięki czemu wszystkie trzy działające w tym czasie w Kotlinie
Jeleniogórskiej huty szkła zaczęły działać
pod szyldem Huty Josephine.
Hutę Karlstal, Hoffnungstal i Josephine reprezentują na wystawie jeleniogórskiego muzeum liczne obiekty szklane
o najwyższym poziomie technologicznym
i artystycznym. Są to masywne, bogato
zdobione kolorem, rzeźbieniem, malowaniem czy lazurą i lustrami szklanice,
puchary, patery, butelki na wodę zdrojową i in. Wśród nich znajdują się obiekty
zaprojektowane przez samego dyrektora
huty, Pohla, a także kolejnych dyrektorów, którzy zazwyczaj, oprócz wiedzy
ekonomicznej i znajomości technologii
szklarskiej, wykazywali zdolności artystyczne.
W latach dwudziestych XX wieku
Huta Josephine połączyła się z Firmą Fritza Heckerta oraz ze szlifiernią Neumann
& Staebe w Sobieszowie, tworząc spółkę
JO-HE-KY A.G.
Kiedy po drugiej wojnie światowej
Dolny Śląsk znalazł się w granicach Polski, Józefina wznowiła działalność w 1946
roku. Z powodu braku wykwalifikowanej kadry niemieccy mistrzowie hutniczy
i szlifierze przekazywali wiedzę i umiejętności polskim następcom. Nadana
pierwotnie nazwa huty funkcjonowała
do 1956 roku, kiedy to zmieniono ją na
„Huta Szkła Kryształowego Julia”.
44
F
ranz Pohl na objednávku hraběte
Leopolda Schaffgotsche dohlížel
na výstavbu a následně řídil další sklárnu
ve Sklářské Porubě (Szklarska Poręba) –
sklárnu Josephine (Josephinenhütte)
(obr. č. 26), která zahájila provoz
v roce 1842. v průběhu dalších let
si Schaffgotsch pronajal od Pohla sklárnu
Karlstal, následně odkoupil i sklárnu
Hoffnungstal a tak všechny tři sklárny,
působící v té době v Jelenohorské kotlině,
pracovaly pod firmou sklárny Josephine.
Sklárnu Karlstal, Hoffnungstal
a Josephine reprezentuje na výstavě
jelenohorského muzea řada skleněných
objektů
nejvyšší
technologické
a umělecké úrovně. Jedná se o masivní,
výbrusem, malbou, lazurou nebo listry
bohatě zdobené číše, poháry, nástolce,
láhve na lázeňskou vodu a další. Jsou mezi
nimi exponáty navržené ředitelem sklárny
Pohlem a dalšími řediteli, kteří kromě
ekonomických a technologických znalostí
vykazovali rovněž schopnosti umělecké.
Ve dvacátých letech 20. století
se sklárna Josephine spojuje s firmou
Fritze Heckerta a s brusírnou Neumann &
Staebe v Sobieszowě a vytváří společnost
JO-HE-KY A.G.
Po 2. světové válce, když se Dolní
Slezsko ocitlo v rámci Polska, sklárna
Josefína v roce 1946 obnovuje
svou činnost. Z důvodu absence
kvalifikovaného personálu pak němečtí
skláři a brusiči předávali své znalosti
a zkušenosti polským nástupcům.
Původní název sklárny se používal
až do roku 1956, kdy byl změněn na Huta
Szkła Kryształowego Julia.
Sklárna Julie byla uzavřena v roce
1992 a jedinou památkou na bývalý závod
je dodnes provozována malá sklárna
On
behalf of Count Leopold
Schaffgotsch, Franz Pohl was
overseeing the construction and became
the director of another glasshouse in
Schreiberhau - Josephine Glassworks
(Josephinenhütte) (Fig.26), which
began its activity in 1842. In succeeding
years, Schaffgotsch first leased Karlstal
Glassworks from Pohl and then bought
Hoffnungstal Glassworks, so all three
glassworks working at the time in Jelenia
Góra Valley began to operate under the
name of Josephine Glassworks.
Karlstal, Hoffnungstal and Josephine
Glassworks are represented at the
exhibition of Jelenia Góra Museum
by various glass objects of the highest
technological and artistic level. These are
massive glasses, goblets, centerpieces,
spring water bottles etc., richly decorated
with color, carving, painting, staining
or lustering. Among them there are
objects designed by Pohl, the director
of the glassworks, as well as subsequent
directors who usually demonstrated
artistic skills in addition to the knowledge
of economy and glass-making technology.
In the twenties of the twentieth
century, Josephine Glassworks merged
with Fritz Heckert’s Company and
Neumann & Staebe Grindery in Sobieszów,
creating JO-HE-KY Company, Inc.
After World War II, when Lower
Silesia became a part of Poland, Josephine
Glassworks restarted the activity in 1946.
Due to the lack of qualified staff, German
hot-glass masters and glass-cutters were
passing their knowledge and skills on to
their Polish successors. The original name
of the glassworks was used until 1956,
when it was changed into Julia Crystal
Glassworks.
il. 26
Julia została zamknięta w 1992 roku,
a jedyną pozostałością po dawnym zakładzie jest działająca do dziś niewielka
huta, która znajduje się w dawnej Firmie
Fritza Heckerta w Piechowicach.
v bývalém podniku Fritze Heckerta
v Piechowicích.
Julia was closed in 1992, and the
only remnant of the old works is a small
glasshouse, still operating, located in
the former Fritz Heckert’s Company in
Piechowice.
45
Szkło w okresie historyzmu
Sklo v období historismu
Glass in the Period of Historicism
O
koło połowy XIX wieku widoczne
są w sztuce i rzemiośle artystyczne
inspiracje dawnymi stylami, podejmowanymi i interpretowanymi na nowo.
Sięgano wówczas do wzorów renesansowych, a także weneckich i antycznych,
zarówno poprzez zapożyczanie form, jak
i stosowanie dawnych technik produkcji. W Niemczech, w tym także na Śląsku, widoczne jest czerpanie z tradycji
staroniemieckich. Tworzono szkła na
wzór dawnych humpenów, remerów,
kuttrolfów i innych tradycyjnych form
naczyniowych, dekorując je technikami
hutniczymi (nakładki, guzy, nitki), a także
emaliami.
V
A
forem nádob s typickým hutním
zdobením (nálepy, perličkové nálepy
a maliny, nitky), doplněné malbou emaily.
Repliky staroněmeckého skla a nové
vzory inspirované historickými styly, byly
velmi často vyráběné zejména ve sklárně
Replicas of old German glass and
new patterns inspired by historical
styles were produced in a large number
particularly in Fritz Heckert’s Glasshouse
in Piechowice (Fig. 27), which was
founded in 1866. Initially Heckert
polovině 19. století se v umění
a řemeslech projevují, kromě
populárního
stylu
biedermeier,
také umělecké inspirace dřívějšími
styly,
nyní
nově
používanými
a interpretovanými. Velkému zájmu
se těšily motivy renesanční, ale
také napodobeniny skla benátského
a antického. Tento trend se projevoval
jak tvarem jednotlivých předmětů, tak
použitím starých výrobních technik.
V Německu, a také ve Slezsku
se ve sklářském řemesle projevuje velká
obliba tzv. „staroněmeckého stylu“. Sklo
bylo vyráběno podle dřívějších humpenů,
römerů, kuttrolfů a dalších tradičních
bout the mid-nineteenth century,
in the arts and crafts appear
inspirations by ancient artistic styles,
taken and interpreted anew. The
design reached for the Renaissance,
Venetian and antique models. This
was manifested both in forms given
to objects and also in the use of old
techniques. In Germany, including
Silesia, the design at that time derived
from old German forms. Glass vessels,
based on examples of former humpens,
roemers, kuttrolfs, and other traditional
forms, were created and decorated with
hot-glass techniques (overlays, buttons,
threads) and enamels.
il. 27
Repliki staroniemieckich szkieł oraz
nowe wzory inspirowane stylami historycznymi szczególnie licznie wykonywano
w Hucie Fritza Heckerta w Piechowicach
(il. 27), założonej w 1866 roku. Początkowo Heckert (1837 – 1887) zajmował
46
il. 28
il. 29
się tylko zdobieniem szkła, pozyskując
gotowe produkty z Huty Josephine
w Szklarskiej Porębie. Efekty pracy tych
dwóch zakładów można zobaczyć na
wielu przykładach szkieł, znajdujących
się w jeleniogórskiej kolekcji.
Świetnym przykładem naśladownictwa weneckich wyrobów renesansowych jest ciemnofioletowa patera na
stopie z malowanym fryzem, przedstawiającym fantastyczne sceny z centaurem (il. 28). Bezpośrednim odniesieniem
do tak popularnych w tym czasie szkieł
staroniemieckich są remery z zielonego
i oliwkowego szkła, z finezyjnie wykonanymi nakładkami hutniczymi (il. 29),
a także zdobione doskonałą malaturą tzw.
szkło kciukowe (il. 30) pochodzące z Huty
Josephine z lat 1879 – 1880. Autorem
malowanych na białym podkładzie postaci męskich w historycznych strojach:
chorążego, piechura, flecisty i dobosza
jest Ludwik Burger, malarz pruski.
Firma Fritza Heckerta produkowała
także podwójne puchary zaręczynowe
– naczynia składające się z mosiężnego
korpusu w kształcie postaci kobiecej, która trzyma w uniesionych rękach szklaną
czarę, a jej spódnica ze szkła stanowi drugie, większe naczynie. Puchary te były
zdobione najczęściej poprzez malowanie
różnego rodzaju motywów kwiatowych
i sentencji, a także poprzez mosiężne nakładki filigranowe (il. 31). Te niezwykle
ozdobne puchary używane były podczas
uroczystości zaręczynowych i stanowiły
ich pamiątkę.
Innym przykładem szkła historycznego, eksponowanego na stałej wystawie
il. 30
Fritze Heckerta v Piechowicích (obr.
č. 27), založené v roce 1866. Heckert
(1837–1887) se z počátku zabýval pouze
zdobením skla vyráběného ve sklárně
Josephine ve Sklářské Porubě. Výsledky
práce těchto dvou závodů můžete
posoudit díky četným exemplářům
ve sbírkách jelenohorského muzea.
Skvělým příkladem napodobování
benátských renesančních výrobků
je tmavě fialová lustrváza (nástolec)
s malovaným obvodovým pásem
s fantaskní scénou s kentaurem (obr.
č. 28). Přímým odkazem na v té době
tak populární staroněmecké sklo
jsou poháry typu römer ze zeleného
a olivového skla s finesou provedenými
hutními nálepy (obr. č. 29), a také
malbou zdobené tzv. „prstové“ sklo (obr.
č. 30), pocházející ze sklárny Josephine
z období let 1879–1880. Autorem
mužských postav namalovaných na bílém
podkladu v historických uniformách
– podporučíka, a pěšáka, flétnisty
a bubeníka je Ludwik Burger, pruský malíř.
Firma Fritze Heckerta vyráběla také
zdvojené zásnubní poháry – nádoby
tvořené mosazným tělem ženské postavy
držící ve zvednutých rukou skleněný
kalich. Její skleněné šaty jsou druhou,
větší nádobou. Tyto poháry byly zdobeny
nejčastěji malbou různých druhů květů,
vypisováním citátů a také mosaznými
filigránovými nálepy (obr. č. 31). Tyto
mimořádně zdobné poháry se používaly
při zásnubních slavnostech a byly pak
památkou na tuto událost.
Jiným příkladem historického skla,
vystaveného na stálé výstavě skla,
il. 31
(1837 - 1887) dealt with decoration of
glass only, obtaining finished products
from Josephine Glassworks in Szklarska
Poręba. The effects of work of these
two workshops can be seen in many
examples of glass, exposed in Jelenia
Góra Collection.
A great example of an imitation
of the Venetian Renaissance objects is
a dark purple footed centerpiece with
a painted frieze, depicting fantastic
scenes with a centaur (Fig. 28).
A direct reference to old German
glass, so popular at the time, are
roemers of green and olive glass with
finely made hot-glass overlays (Fig. 29),
and so-called thumb-glass decorated
with perfect painting (Fig. 30), created
in Josephine Glassworks in years 1879
to 1880. Ludwig Burger, a painter from
Prussia, was the author of male figures in
historical costumes: an ensign, a walker,
a flutist, and a drummer, painted on
a white background.
The Company of Fritz Heckert
produced also double engagement
goblets. The vessel consisted of a brass
body in a shape of a female figure, who
held a glass bowl in her raised hands, and
her glass skirt was the second, larger dish.
The goblets were most often decorated
by paintings of different types of floral
motifs and sayings, and by brass filigree
overlays (Fig. 31). These highly decorative
cups were used during the celebration
of engagement and were its memento.
Another example of historical
glass, exposed at the permanent glass
exhibition, is a humpen with a light-
47
il. 32
szkła, jest humpen z pokrywą, z jasnoniebieskiego, przezroczystego szkła, z malowaną opakowymi emaliami i złotem sceną z cesarzem niemieckim w otoczeniu
książąt (il. 32).
Style historyczne, którymi inspirowano się w szkle najpełniej, reprezentowane
są wysokiej klasy, unikatowymi obiektami,
powstałymi w Hucie Josephine w Szklarskiej Porębie, często zaprojektowanymi
przez dyrektora huty Franza Pohla, a potem
przez jego godnego następcę, syna Franza Pohla juniora. Wszystkie te przedmioty
świadczą o wysokim poziomie produkcji,
wzornictwa oraz zdobienia szkła, w hucie stosowane są w tym czasie wszystkie
techniki – barwienie w masie, barwienie
powłokowe, szlifowanie, grawerowanie,
malowanie emaliami i złotem. Z wysokiej
jakości szkła kryształowego, bezbarwnego
i kolorowego, tworzono wysmakowane,
doskonałe w proporcjach obiekty: patery,
puchary, bole do ponczu, całe zastawy stołowe. Wśród obiektów zgromadzonych na
wystawie na szczególna uwagę zasługują
zwłaszcza puchary z malowanymi scenami
mitologicznymi (Wenus w otoczeniu putt)
oraz z ujęciami portretowymi, stylizowanymi na renesansowe.
Najlepszym malarzem szkła, współpracującym w tym czasie z Hutą Josephine, był Arthur Gerlach.
W swych poszukiwaniach twórcy sięgali często do bardziej odległych czasów,
czego przykładem mogą być niezwykłe
48
je humpen s víkem ze skvěle modrého
čirého skla s krycími sklářskými emaily
a zlatem malovanou scénou s německým
císařem obklopeným knížaty (obr. č. 32).
Historické styly, které byly pro
sklářskou tvorbu největší inspirací, jsou
zastoupeny vysoce kvalitními, unikátními
objekty, vzniklými ve sklárně Josephine
ve Sklářské Porubě, často navrhovanými
ředitelem sklárny Franzem Pohlem
a potom i jeho důstojným nástupcem,
synem Franzem Pohlem juniorem.
Všechny tyto předměty svědčí o vysoké
úrovni výroby, designu a zdobení skla.
Sklárna v té době používá všechny
techniky – barvení skelné hmoty,
vrstvené sklo, broušení, řezání, malba
sklářskými emaily a zlatem. Z vysoké
kvality
křišťálu,
transparentního
a barevného skla vznikaly vkusné,
proporčně dokonalé předměty: nástolce,
poháry, mísy na punč, kompletní stolní
soupravy. Z objektů shromážděných
na výstavě si zvláštní pozornost zasluhují
zejména poháry s malbami mytologických
scén (Venuše obklopena andělíčky)
a se zajímavými portrétními scénami,
stylizovanými renesančně.
Nejlepším malířem skla byl Arthur
Gerlach, spolupracující v té době
se sklárnou Josephine.
Tvůrci ve svých pokusech se často
přenášeli do vzdálených dob, čehož
příkladem mohou být mimořádné
skleněné výtvory vyvedené podle
blue, clear glass, with scenes painted
with opaque enamels and gold, with the
German Emperor surrounded by princes
(Fig. 32).
Historical styles, which inspired the
glass design, are most fully represented
by high quality unique objects created
in Josephine Glassworks in Szklarska
Poręba (Schreiberhau). They were often
designed by the director Franz Pohl, and
later by his son, a worthy successor, Franz
Pohl, Jr. All the glass certifies a high level
of production, design and decoration.
At that time all the techniques - coloring
in the batch, coat staining, grinding,
engraving, painting with enamels and
gold were used in the glasshouse.
Sophisticated and perfect in
proportions objects like centerpieces,
goblets, punch-bowls, all tableware, were
created of high quality clear and colored
crystal glass. Among the objects of the
exhibition a special attention should be
paid to goblets with painted mythological
scenes (Venus surrounded by putti, fig.
36) and portrait exposures, stylized on
the Renaissance. The best glass painter
at the time, cooperating with Josephine
Glassworks in Szklarska Poręba, was
Arthur Gerlach.
Artists in their search were often
reaching for a more distant past, an
example of which can be the amazing
glass inspired by ancient vessels. This
is so-called Cypern Glass, imitating
il. 33
il. 34
szkła wzorowane na naczyniach starożytnych. Są to tzw. Cypern Glas, imitujące
poprzez barwienie oraz iryzację lustrową
wyroby z brązu (brąz Cypern) czy złota
(złoty Cypern). Archaiczne formy wazonów z uchwytami, formowane ręcznie,
a przez to niepowtarzalne czy urn z pokrywami, wzorowane były na odkrytych
przez archeologów naczyniach rzymskich,
eksponowanych, między innymi, w Kunstgewerbemuseum we Wrocławiu, czy British Museum w Londynie.8 Doskonałym
przykładem obiektu ze szkła typu brąz
Cypern na wystawie jest wazon z uchwytami, stylizowany na starorzymski, gdzie
szkło o ciemnej, kobaltowo-niebieskiej
barwie zostało pokryte delikatną iryzacją
o zabarwieniu starego złota (il. 33).
Inspiracji poszukiwano nie tylko w historycznych stylach, ale także w odległych
kulturach. Zamiłowanie do Orientu objawiało się, zarówno w formach naczyń,
jak i w ich zdobieniach. Jednym z najpiękniejszych przykładów inspiracji sztuką
Japonii jest wazon z pokrywą, na którego
różowej powierzchni Franz Adolph namalował emaliami i złotem ptaki, siedzące
na kwitnących gałęziach (il. 34). Podobny
w charakterze jest wazon z czarnego szkła
z dekoracją autorstwa Arthura Gerlacha.
Dużą grupę szkieł „orientalnych”
stanowią tzw. szkła typu Jodhpur, produkowane w Josephine oraz w Firmie
Fritza Heckerta. Są to szkła, które swoją
formą i bogatym, kolorowym zdobieniem
starověkých vzorů. Jsou to tzv. Cypern
Glas, barvením a irisováním imitující
výrobky z bronzu (bronz Cypern) nebo
zlata (zlatý Cypern). Archaické tvary váz
s uchy, tvarované z volné ruky a díky tomu
neopakovatelné nebo uren s víky byly
napodobeninami z římských schránek
vyzvedávaných archeology, například
v Kunstgewerbemuseum ve Wroclawi
nebo v British Museum v Londýně.8
Dokonalým příkladem exponátu ze skla
typu bronz Cypern je na výstavě váza
s uchy, stylizovaná na starořímskou,
kde sklo tmavé, kobaltově modré barvy
bylo upraveno jemným irisováním v barvě
starého zlata (obr. č. 33).
Inspirace
byly
vyhledávané
nejen v historických stylech, ale také
ve vzdálených kulturách. Obliba Orientu
se projevovala jak ve tvarech nádob, tak
v jejich výzdobě. Jedním z nejkrásnějších
příkladů inspirace japonským uměním
je váza s víčkem, na její růžový povrch
namaloval Franz Adolph krycími emaily
a zlatem ptáky sedící na kvetoucích
větvičkách (obr. č. 34). Typově podobnou
je váza z černého skla s dekorem
od Arthura Gerlacha.
Velkou skupinou „orientálního”
skla je tzv. sklo typu Jodhpur, vyráběné
ve sklárně Josephine a ve firmě Fritze
Heckerta. Jedná se o sklo, které svým
tvarem a bohatým, barevným dekorem
odkazuje na měděné a mosazné
indické nádoby (Jodhpur – oblast
products of bronze (bronze Cypern) or of
gold (gold Cypern), achieved by coloring
and luster iridescence. Archaic forms of
vases with handles, moulded by hand
and unique because of that, or urns with
covers, were modeled on Roman dishes
discovered by archaeologists, exposed
i.a. in Kunstgewerbemuseum in Wrocław
and the British Museum in London.8
A perfect example of the object of
Cypern bronze glass on the display is the
ancient Roman styled vase with handles,
where the glass of dark cobalt-blue color
was covered with delicate iridescence of
the color of old gold (Fig. 33).
Inspiration was sought for not
only in historical styles but also in
distant cultures. Passion for the Orient
manifested both in the forms of vessels
and the decoration. One of the most
beautiful examples inspired by Japanese
art is a vase with lid. On a pink surface
of the lid Franz Adolph painted, with
enamels and gold, birds sitting on
flowering branches (Fig. 34). The vase
of black glass, which was decorated by
Arthur Gerlach, is similar in nature.
A big group of “oriental” glass
is so-called Jodhpur glass produced
in Josephine Glassworks and in the
Company of Fritz Heckert. This is
glass that in its form and rich colorful
decoration refers to copper and brass
Indian dishes (Jodhpur – a district in
India). It became extremely popular after
8
Przykłady szkieł typu Cypern [w:] Stefania.
Żelasko, Huta Josephine. Secesja – Art Déco – Modernizm 1900 – 1950, Passau 2008, s. 60-73.
8
Příklady skel typu Cypern v: Stefania. Żelasko,
Huta Josephine. Secesja – Art Déco – Modernizm
1900 – 1950, Pasov 2008, s. 60-73
8
Examples of Cypern Glass in: Stefania. Żelasko,
Josephine Glassworks : art nouveau, art deco,
modern : 1900-1950, Passau 2009, p. 60-73.
49
il. 35
nawiązują do miedzianych i mosiężnych
naczyń indyjskich (Jodhpur – dzielnica Indii). Po prezentacji na Wystawie Światowej w Londynie w 1862 roku stały się niezwykle popularne, a ich produkcja trwała
aż do lat dwudziestych XX wieku i wiąże
się także z okresem secesyjnym w szkle.
Szkła typu Jodhpur przyciągają wzrok nie
tylko różnorodnymi formami, ale przede
wszystkim barwnością i bogactwem ornamentu roślinnego, rytowanego, złoconego
oraz malowanego transparentnie. Jednym
z najcenniejszych „jodhpurów” w kolekcji
Muzeum Karkonoskiego jest luksusowy
wazon z pokrywą, z wyobrażeniem ptaka
wśród niezwykłej roślinności (il. 35).
Kolejnym przykładem odniesienia do
innych kultur były wazony nawiązujące
swą formą do lamp meczetowych (il. 36),
wytwarzane w obu zakładach – w Szklarskiej Porębie oraz w Piechowicach.
Huta Josephine zasłynęła w Europie
także z kryształowych luster (zdobionych
najczęściej w Firmie Fritza Heckerta
w Piechowicach) oraz z ozdobnych kandelabrów, przeznaczonych głównie na
eksport do Wielkiej Brytanii.
Szkła z hut czeskich z okresu historyzmu w kolekcji jeleniogórskiej to głównie
szkła malowane, wywodzące się z huty
hrabiego Harracha w Neuwelt w Czechach.
50
il. 36
Indie). Po předvedení na Světové
výstavě v Londýně v roce 1862 se stalo
mimořádně žádané a jeho výroba
probíhala až do dvacátých let 20.
století a souvisí také s obdobím secese
ve sklářské tvorbě. Sklo typu Jodhpur
přitahuje pozornost nejen různými
tvary, ale především svou barevností
a bohatými rostlinnými dekory, rytými,
zlacenými nebo malovanými. Jedním
z nejcennějších „jodhpurů” ve sbírkách
Krkonošského muzea je luxusní váza
s víkem s vyobrazením ptáka a nezvyklého
rostlinstva (obr. č. 35).
Dalším příkladem odkazů k jiným
kulturám byly vázy navazující svými
tvary na lampy v mešitách (obr. č. 36),
vyráběné v obou závodech – ve Sklářské
Proubě a v Piechowicích.
Sklárna Josephine se v Evropě
proslavila také křišťálovými zrcadly
(zdobenými nejčastěji ve firmě Fritze
Heckerta v Piechowicích) a dekoracemi
pouličních lamp (kandelábrů), určených
zejména k vývozu do Velké Británie.
Sklem z českých skláren z období
historismu je ve sbírkách jelenohorského
muzea hlavně sklo malované, pocházející
ze sklárny hraběte Harracha v Novém
Světě v Čechách.
the presentation at the World Fairs in
London in 1862. Its production continued
until the twenties of the twentieth
century and is also associated with the
period of Art Nouveau in glass. Jodhpur
glass is eye-catching not only because of
a variety of forms but most of all because
of the multiplicity and richness of plant
ornamentation, engraved, gilded and
transparently painted.
One of the most valuable Jodhpur
in the Karkonosze Museum Collection
is a luxurious vase with cover, with an
image of a bird among extraordinary
vegetation (Fig. 35).
Other examples of references to
other cultures were vases reminiscent
of mosque lamps in their form (Fig.
36), produced in both glasshouses - in
Szklarska Poręba and Piechowice.
Josephine Glassworks became
famous in Europe for their crystal mirrors
(decorated mostly in the Company of Fritz
Heckert in Piechowice) and ornamental
chandeliers, mainly for export to the UK.
Glass from Bohemian glassworks
from the period of Historicism in Jelenia
Góra Collection is mostly painted, and
comes from Count Harrach’s Glassworks
in Neuwelt in Bohemia.
Szkło secesyjne
Secesní sklo
Secession Glass
S
S
S
9
Cytat z Juliusa Lessinga [w:] Gabriele Fahr-Becker, Secesja, tłumaczenie Barbara Ostrowska,
2007, s. 9.
9
Citát z Julia Lessinga podle: Gabriele FahrBecker, Secese, překlad Barbara Ostrowska, 2007,
s. 9
9
Quotation from Julius Lessing after: Gabriele
Fahr-Becker, Art Nouveau, 2007, p. 9.
ecesja – epoka stylistyczna przełomu XIX i XX wieku, zapoczątkowana
przez angielski ruch Arts & Crafts, wywarła ogromny wpływ na stylistykę szkła
artystycznego. Szklane wazony, często
znacznych rozmiarów, stały się integralną
częścią wyposażenia całościowo zaprojektowanych wnętrz mieszczańskich. Niezwykły wpływ na estetykę secesyjnych szkieł
wywarły inspiracje japońskie, zwłaszcza
w kwestii sposobu odczuwania i wyrażania zmian zachodzących w przyrodzie oraz
dostrzegania w niej tego, co najpiękniejsze i najbardziej naturalne. Inne elementy
wschodnie, to także asymetria, płynna,
swobodna linia, dwuwymiarowość przedstawianych rzeczy, płaska plama barwna
oraz amor vacui (umiłowanie pustki).
Sztuka japońska to ważna nauczycielka. Dopiero w jej obliczu zaczynamy
znów wyraźnie odczuwać, jak daleko
odeszliśmy od właściwych wzorców żywej przyrody, trwając w tradycji odziedziczonych form, w naśladownictwie
utrwalonych typów; jak bardzo jest
nam potrzebny powrót do źródeł, jakie
bogactwo cudownie naiwnego piękna,
zamiast trącącej pedanterią, stetryczałej
surowości form, może duch ludzki czerpać
z natury9. Te słowa Lessinga doskonale
pasują do tego, w jaki sposób przyrodę
i jej elementy traktował w swojej twórczości jeden z najwybitniejszych przedstawicieli secesji w szkle Emile Gallé (1846
– 1904). Jego doskonałe i bardzo szerokie
wykształcenie (z zakresu filozofii, botaniki
i zoologii oraz praktyka w manufakturach
szkła i ceramiki), a także znajomość sztuki
japońskiej spowodowały, że wypracował
ecese (něm. Jugendstil, franc. Art
Nouveau) – sloh trvající pouze
pětadvacet let na konci 19. a počátku
20. století, vznik je spojen s anglickým
hnutím Arts & Crafts. Měla mimořádný
vliv na tvarosloví a výzdobu uměleckého
skla. Skleněné vázy, často značných
rozměrů, se staly nedílnou součástí
vybavení komplexně navrhovaných
měšťanských interiérů. Mimořádný podíl
na estetice secesního skla měly japonské
inspirace, projevující se ve sklářství již
v předchozích stylech, zejména pokud jde
o způsob zobrazování změn probíhajících
v přírodě a vnímání toho nejkrásnějšího
a ryze přírodního. Dalšími východními
prvky jsou asymetrie, plynulá volná
linie, dvojrozměrnost zobrazovaných
předloh, ploché barevné skvrny a amor
vacui (obliba pustých míst).
Japonské umění je důležitou
učitelkou. Teprve při ní začínáme
znovu zřetelně pociťovat, jak daleko
jsme se vzdálili od pravých vzorů živé
přírody, lpěním v tradici zděděných
forem, následováním usazených typů;
jak velmi je nám potřebný návrat
k pramenům, jaké bohatství nádherné
naivní krásy, na místo puntičkářstvím
zavánějící zatuhlé strohosti forem,
může lidský duch čerpat z přírody9
Tato Lessingova slova dokonale souzní
s tím, jakým způsobem ve své tvorbě
pojímal přírodu a její prvky Emile Gallé
(1846–1904), jeden z nejvýznamnějších
představitelů secese ve sklářském umění.
Jeho dokonalé a velmi široké vzdělání
(v oboru filozofie, botaniky a zoologie
a praxe v sklářských a keramických
ecession – a stylistic period of the
late nineteenth and early twentieth
century, initiated by the English Arts &
Crafts movement, which exerted an
enormous influence on the stylistics of art
glass. Glass vases, often of considerable
sizes, became an integral part of the
equipment of comprehensively designed
bourgeois interiors.
Japanese inspirations had an
extraordinary impact on the aesthetics of
Art Nouveau glass, especially in the way
of feeling and expressing the changes
occurring in nature, and in perceiving in it
what is most beautiful and natural. Other
oriental elements were: asymmetry,
smooth free line, two-dimensionality of
presented things, flat colorful spot and
amor vacui (love of emptiness).
Japanese Art is an important teacher.
Only facing it we start clearly sensing how
far away we have got from the relevant
standards of living nature, by remaining in
the tradition of inherited forms, in imitation
of established types; how much we need
to return to the source, what a richness
of wonderfully naive beauty, instead
of pedantic, obsolete severity of forms,
a human spirit can draw from nature.9
These words of Lessing fit perfectly to
how nature and her elements were treated
in the work of one of the most outstanding
representatives of Art Nouveau in glass,
Emile Gallé (1846-1904). His excellent and
very broad education (in philosophy, botany,
zoology, and a practice in manufactures of
glass and ceramics) and the knowledge of
Japanese art caused the development of
his own individual style, derived directly
from nature. His multi-layered, etched and
51
il. 37
on własny, indywidualny styl, sięgający
bezpośrednio do natury. Jego wielowarstwowe, trawione i szlifowane wazony
pokryte są fakturowymi, wielobarwnymi
scenami ze świata roślin i zwierząt.
Wystawa szkła artystycznego jeleniogórskiego muzeum, w części poświęconej stylowi secesji, prezentuje doskonałe
przykłady obiektów z manufaktury Gallé
w Nancy, wśród których jednym z piękniejszych jest zielono-brązowy wazon
z lecącymi chrabąszczami (il. 37). Charakterystyczną cechą twórczości Gallé, przyjęta później także w innych dziedzinach
rzemiosła i sztuki, było czerpanie motywów nie tylko z innych kultur, ale przede wszystkim z rodzimej przyrody, często
flory i fauny „pospolitej”, nie traktowanej
dotąd jako obiekty inspiracji w sztuce.
Styl Gallé znalazł wielu zwolenników
oraz naśladowców, wielowarstwowe, trawione szkła z motywami roślinnymi były
produkowane w innych hutach francuskich
i niemieckich, między innymi, w prowadzonej przez dwóch braci Daum, Augusta
(1854 –1909) oraz Antona (1864 – 1930),
hucie w Nancy. Szkła te to często rzeźbiarsko-malarskie pejzaże, o niezwykłej
skali i gradacji barw, matowych i lśniących
powierzchniach. Francja, kolebka secesji
w szkle artystycznym, to miejsce odkrycia na nowo antycznej techniki pâte de
verre, polegającej na stapianiu w formie
szkła oraz past szklanych, w efekcie stosowania której powstają wyroby przypominające wyglądem ceramikę, pozwalającą na uzyskanie niezwykłych efektów
52
il. 38
manufakturách), a také obeznámení
se s japonským uměním vedly k tomu,
že formoval vlastní, individuální
styl, čerpající přímo z přírody. Jeho
mnohovrstevnaté, leptané a broušené
vázy jsou kryté pestrobarevnými scénami
ze světa rostlin a zvířat.
Výstava
uměleckého
skla
jelenohorského muzea představuje
v části věnované secesi vynikající příklady
tohoto typu exponátů z manufaktury
Gallé v Nancy, mezi nimiž je jednou
z nejkrásnějších zelenohnědá váza
s letícím chroustem (obr. č. 37). Typickou
vlastností tvorby Gallého, převzatou
později také do jiných řemesel a oborů
umění, bylo přebírání motivů nejen
z jiných kultur, ale především z místní
přírody, často „běžné“ flory a fauny,
doposud v umění nevnímaných jako
objektů hodných inspirace.
Styl Gallého našel mnoho
příznivců a následovníků, vrstvené,
leptané sklo s floristickými motivy
bylo vyráběné i v jiných francouzských
a německých sklárnách, například
ve sklárně řízené bratry Daumovými
– Augustem (1854–1909) a Antonem
(1864–1930) v Nancy. Toto sklo často
zobrazuje broušené a malované krajiny
s mimořádným rozsahem a gradací barev,
s matnými a lesklými povrchy. Francie,
kolébka secese v uměleckém sklářství,
je místem znovuobjevení antické techniky
pâte de verre, založené na tavení skla
a skleněných past ve formě. Výsledkem
jsou pak výrobky připomínající vzhledem
ground vases are covered with textured,
multi-colored scenes from the world of
plants and animals.
The exhibition of art glass of the
Museum in Jelenia Góra in the section
devoted to Art Nouveau presents excellent
examples of objects from the Gallé’s
workshop in Nancy, among which is one
of the most beautiful green-brown vase
with flying beetles (Fig. 37). A characteristic
feature of the work of Gallé, later adopted
in other areas of arts and crafts, was to
derive not only from other cultures but also
from native nature, often from “common”
fauna and flora that had not yet been
treated as an object of inspiration in art.
The style of Gallé found many
followers and imitators. Multi-layered,
etched glass with floral motifs was
produced in other glassworks in France
and Germany, among others in the
glassworks in Nancy, ran by two brothers,
August (1854 - 1909) and Anton Daum
(1864 - 1930). The glass often had
sculptured and painted landscapes of
extraordinary scale and gradation of
colors, with matte and glossy surfaces.
France, the cradle of Art Nouveau in art
glass, was a place of rediscovery of the
old, ancient pâte de verre technique. It
consisted in melting glass and glass pastes
in a mould, resembling the appearance
of pottery, eagerly used to get amazing
color and relief effects. One of the first
artists who revived this technique in
his manufacture was Henri Cros (1840
– 1907). Also his sons and Gabriel Argy-
il. 39
kolorystycznych i reliefowych. Jednym
z pierwszych twórców, który wskrzesił
tą technikę w swojej manufakturze, był
Henri Cros (1840 – 1907), a upodobali sobie ją również jego synowie oraz Gabriel
Argy-Rousseau (1885 – 1953), którego
sygnowany wazonik o niezwykłych walorach rzeźbiarskich wzbogaca stałą wystawę
szkła w Muzeum Karkonoskim (il. 38).
Fascynacja przyrodą i umieszczanie
motywów ze świata roślin i zwierząt na
naczyniach szklanych objawiała się w secesji w różnoraki sposób, inspiracje były
mniej lub bardziej dosłowne, w większym
lub mniejszym stopniu interpretowane
przez artystę. Odmienną interpretację
tego świata proponował Francuz Auguste
Jean (czynny w latach 1850 – 1890).
Niezwykłą grupą szkieł secesyjnych
są szkła iryzowane, o organicznych, wywodzących się ze świata roślin i zwierząt
formach. Specjalny typ szkła iryzowanego
opatentował w 1890 roku Amerykanin
Louis Comfort Tiffany (1848 – 1933), a ich
produkcję rozpoczął trzy lata później. Po
ogromnym sukcesie szkieł Tiffany’ego na
wystawach w Chicago i w Paryżu (Grand
Prix w 1900 roku), moda na szkła iryzowane opanowała niemal całą Europę.
Od tego czasu powstawało wiele
szkieł inspirowanych bądź celowo imitujących szkła Tiffany’ego, a do najdoskonalszych z nich należą obiekty wytwarzane
przez hutę szkła Johann Loetz-Witwe
w Klášterskim Mlýnie (Klostermühle).
W kolekcji jeleniogórskiej huta ta jest
licznie reprezentowana doskonałymi przy-
keramiku a nezvyklé barevné a reliéfní
efekty. Jedním z prvních tvůrců, který
tuto techniku ve své manufaktuře vzkřísil
byl Henri Cros (1840–1907). Oblíbili
si ji i jeho synové a Gabriel Argy-Rousseau
(1885–1953), jehož signovaná vázička
mimořádné umělecké hodnoty obohatila
stálou výstavu skla v Krkonošském muzeu
(obr. č. 38).
Fascinace přírodou a používání
floristických a faunistických motivů
na skleněných nádobách se projevovalo
v secesi v různých formách. Inspirace
se více či méně blížily realitě a byly
ve větší či menší míře interpretací
umělce. Odlišnou interpretaci tohoto
světa nabízel Francouz Auguste Jean
(aktivní v letech 1850–1890).
Nezvyklou skupinou secesního skla
je sklo irisované, s organickými tvary
odkazujícími na svět rostlin a zvířat.
Speciální typ irisovaného skla patentoval
v roce 1890 Američan Louis Comfort
Tiffany (1848–1933), a s jeho výrobou
začal o tři roky později. Po obrovském
úspěchu Tiffanyho skel na výstavách
v Chicago a v Paříži (Grand Prix pro rok
1900), se móda na irisované sklo rozšířila
v téměř celé Evropě.
Od té doby vzniklo mnoho
skleněných výrobků inspirovaných
nebo záměrně imitující Tiffanyho skla
a k nejdokonalejším patří objekty
vyráběné ve sklářské huti Loetz-Witwe
v Klášterském Mlýně v Čechách.
V jelenohorských sbírkách je tato sklárna
početně zastoupena dokonalými příklady
Rousseau (1885 – 1953) took a liking to it.
A signed vase of the second-mentioned
with unusual sculptural qualities
enriches the permanent exhibition at
the Karkonosze Museum (Fig. 38).
The fascination with nature and the
placing of motifs from the world of plants
and animals on glass vessels appeared in
the Art Nouveau style in a variety of ways.
Inspirations were more or less literal and
interpreted by an artist to a greater or
lesser extent. A Frenchman, Auguste Jean
(active in years 1850 to 1890) suggested
a different interpretation of the world.
An unusual group of Art Nouveau
glass is iridescent glass with organic
forms coming from the world of plants
and animals. In 1890 an American, Louis
Comfort Tiffany (1848-1933), patented
a special type of iridescent glass. The
production began three years later. After
a huge success of the Tiffany`s glass at
exhibitions in Chicago and Paris (Grand
Prix in 1900), the fashion of iridescent
glass seized almost all of Europe.
Since that time a lot of glass was
created on inspiration, or intentionally
imitating Tiffany`s glass, and the finest
of them are objects produced by Johann
Loetz-Witwe Glassworks in Kláštersky
Mlyn (Klostermühle). The glassworks is
numerously represented in Jelenia Góra
Collection by excellent examples of glass
with subtle organic shapes, such as a vase
with a long, slender neck, opening like
a floral cup or a shell-shaped vessel with
irregular, glossy surface (Fig. 39).
53
il. 40
kładami szkieł o subtelnych, organicznych
kształtach, jak np. wazon z długą, wiotką
szyjką, rozchylającą się jak kielich kwiatowy czy naczynie w kształcie muszli o nieregularnej, połyskliwej powierzchni (il. 39).
Firma Loetz-Witwe przyczyniła się
także w dużym stopniu do popularyzacji
nowoczesnego wzornictwa, wywodzącego
się z secesji wiedeńskiej, a dokładniej ze
słynnej Kunstgewerbeschule. Swoje nowatorskie projekty szkieł proponowali, między
innymi, Koloman Moser (1868 – 1918),
Josef Hoffmann (1870 – 1956) czy Michael
Powolny (1871 – 1954) i Hans Bolek (1890
– 1978).10 W kolekcji Muzeum Karkonoskiego secesję wiedeńską reprezentują dwa
wazony z firmy Loetz-Witwe z czarnymi,
prostymi dekoracjami, wykonanymi w odmiennych technikach. Pierwszy z nich (il.
40), autorstwa Hansa Bolka, ze zgeometryzowaną dekoracją roślinną, uzyskaną
poprzez wytrawienie czarnej warstwy szkła
na szkle różowym oraz bezbarwnym. Drugi, o intensywnej, pomarańczowej barwie,
dekorowany według projektu Michaela
Powolnego czarnymi nitkami szkła, nałożonymi „na gorąco” (il. 41).
Doskonałe efekty przyniosła współpraca
firmy Loetz-Witwe z malarką Marie Kirchner
(1852 – 1931), która połączyła najlepsze cechy szkieł tej huty z własnymi, nowatorskimi
pomysłami, tworząc zupełnie nową jakość
wzornictwa. Szkła jej projektu z jednej strony
doskonale wpisują się w stylistykę secesji,
z drugiej – świadczą o świeżym i nowoczesnym podejściu artystki. W Muzeum Karkonoskim prezentowane są szkła Kirchner, między
innymi, wazon z ok. 1905 roku.
Na tym tle obiekty szklane okresu
secesji powstałe w hutach śląskich bar10
54
Olga Drahotova, ibidem, s. 198.
il. 41
skel jemných, organických tvarů, například
vázou s dlouhým, vetchým hrdlem,
rozšiřujícím se jako kalich květiny nebo
nádoba ve tvaru mušle s nepravidelným,
lesklým povrchem (obr. č. 39).
Firma Loetz-Witwe také výrazně
přispěla k popularizaci moderního designu
odvozeného z vídeňské secese, přesněji
ze slavné Kunstgewerbeschule. Své
inovativní projekty skla vytvářeli například
Koloman Moser (1868–1918), Josef
Hoffmann (1870–1956), nebo Michael
Powolny (1871–1954) a Hans Bolek (1890–
1978).10 Ve sbírkách Krkonošského muzea
zastupují vídeňskou secesi dvě vázy firmy
Loetz-Witwe s černými, prostými dekory,
provedenými odlišnými technikami.
První z nich (obr. č. 40) od Hanse Bolka
geometrizovanou rostlinným dekorem
provedeným vyleptáním vrstvy černého
skla na skle oranžovém a čirém. Druhá váza
s intenzívní oranžovou barvou, zdobená
podle návrhu Michaela Powolneho
černými nitěmi skla kladenými „za horka“
(obr. č. 41).
Dokonalé
výsledky
přinesla
spolupráce firmy Loetz-Witwe s malířkou
Marií Kirchnerovou (1852–1931), která
propojila nejlepší vlastnosti skel této
sklářské hutě s vlastními, inovativními
nápady a vytvořila zcela novou kvalitu
designu. Sklo podle jejího návrhu
z jedné strany dokonale zapadá
do tvarosloví secese, z druhé strany
svědčí o svěžím a moderním uměleckém
přístupu. Krkonošské muzeum má sklo
M. Kirchnerové, například vázu
datovanou kolem roku 1905.
Lze říci, že sklářská výroba z období
secese vzniklá ve sklářských hutích
10
Olga Drahotová, tamtéž, s. 198
Loetz-Witwe Company contributed
significantly to the popularization of
modern design, derived from Vienna
Secession, and more specifically - of the
famous Kunstgewerbeschule and related
artists. The innovative glass designs were
offered by Koloman Moser (1868 - 1918),
Josef Hoffmann (1870 - 1956), Michael
Powolny (1871 - 1954) and Hans Bolek
(1890-1978).10 Vienna Secession in the
Collection of the Karkonosze Museum is
represented by two vases of Loetz-Witwe
Company with black simple decoration,
obtained by other techniques. The first
of them (Fig. 40) by Hans Bolek, with
geometric vegetal decoration, was
achieved by etching a layer of black
glass on pink and colorless glass. The
second one, of intense orange color,
was decorated with a design by Michael
Powolny, of black glass threads, “hotoverlaid” (Fig. 41).
The co-operation of Loetz-Witwe
with a painter Marie Kirchner (1852
– 1931) brought excellent results.
She combined the best features of
the glasshouse’s glass with her own
innovative ideas, creating a whole new
design. The glass of her projects on the
one hand fitted perfectly into the style
of Art Nouveau, and on the other hand
- showed a fresh and modern look of the
artist. The Karkonosze Museum presents
glass objects of Kirchner, i.a. a vase from
about 1905.
Art Nouveau glass objects, created
in glassworks of Silesia, are very different
in nature from the European glass.
They are more rooted in tradition and
historical styles. Josephine Glassworks
10
Olga Drahotova, ibidem, p. 198.
il. 42
dzo różnią się swoim charakterem od
szkieł europejskich, są bardziej osadzone
w tradycji i stylach historycznych. Huta
Josephine nie uległa modzie na popularne w tym czasie szkła iryzowane, produkowane zwłaszcza w hutach czeskich,
oprócz doskonałych szkieł typu Cypern
z delikatną, barwną iryzacją. Secesyjna
dekoracja pojawia się raczej w formie
motywów roślinnych, malowanych emaliami oraz złotem, płasko i reliefowo, na
gładkiej powierzchni szkła. Doskonałym
obiektem ilustrującym specyfikę secesji
śląskiej w szkle jest wazon ze szkła bezbarwnego z powłoka różową rubinu złota, na
którą nałożono złotą dekorację roślinną
projektu Juliusa Camilo de Maess (il. 42).
Bardzo licznie w tym czasie produkowane są w hucie w Szklarskiej Porębie kieliszki, remery i całe komplety do
napojów. Łączą one w sobie najczęściej
tradycyjną formę o doskonałych proporcjach, podkreślonych dobrą jakością szkła
kryształowego z dekoracją nakładaną „na
zimno” (malowanie, złocenie, szlifowanie) w duchu secesyjnym.
Nieco inaczej sytuacja przedstawiała
się w Firmie Fritza Heckerta w Piechowicach. Widoczny jest wyraźniejszy wpływ
stylu Art Nouveau. Heckert, obserwując
tendencje światowe, dostosowuje produkcję do nowych gustów. Dzięki współpracy z prof. Maxem Rade oraz Ludwikiem
Sütterlinem szkłom nadaje się secesyjne
zdobienie w postaci malowanych opakowymi emaliami motywów kwiatowych
czy elementów ze świata podwodnego,
a same formy wzoruje się na kształtach
floralnych (il. 43). Firma Heckerta produkowała także obiekty trawione, nawiązujące charakterem do szkieł w typie Gallé.
il. 43
ve Slezsku se svým charakterem liší
od evropského skla – je více ukotvená
v tradici a historických stylech. Sklárna
Josephine nepodlehla v té době módě
na velmi populární irisované sklo,
vyráběné v českých sklárnách, kromě
dokonalého skla typu Cypern s jemným,
barevným irisováním. Secesní zdobení
se objevuje spíše ve formě rostlinných
motivů malovaných sklářskými emaily
a zlatem, na plocho a reliéfně na hladké
ploše skla. Dokonalým příkladem
ilustrujícím specifika slezské secese
ve skle je váza z vrstveného bezbarvého
skla se sklem barvy zlatého rubínu
se zlatým rostlinným dekorem podle
návrhu Julia Camilo de Maess (obr. č. 42).
Velmi často jsou v té době ve sklárně
ve Sklářské Porubě vyráběné pohárky,
poháry typu römer i celé nápojové
soupravy. Spojují nejčastěji tradiční formu
s dokonalými proporcemi, podtrženými
dobrou kvalitou křišťálového skla
s dekorem prováděným „za studena”
(malba, zlacení, broušení) v secesním
tvarosloví.
Poněkud jinak vypadala situace
ve firmě Fritze Heckerta v Piechowicích.
Zde je viditelný výraznější vliv secese
(Art Nouveau). Heckert vnímal světové
tendence a novému vkusu přizpůsobil
svou výrobu. Díky spolupráci s Maxem
Rade a Ludvíkem Sütterline dostávají
výrobky secesní dekory v podobě opakních
(neprůhledných) sklářskými emaily
malovaných květů nebo motivů vodního
světa, přičemž nádoby napodobují florální
tvary (obr. č. 43). Firma F. Heckerta
vyráběla také leptané objekty navazující
na výrobky světových dílen, například
francouzské dílny Gallé z Nancy.
did not follow the fashion of then popular
iridescent glass produced especially in
Bohemian glasshouses, except for the
excellent Cypern type glass of delicate,
colorful iridescence. Art Nouveau
decoration appears rather in a form
of vegetal motifs, flat or relief painted
with enamel and gold, on a smooth glass
surface. A perfect object illustrating the
specificity of Silesian Art Nouveau glass is
the colorless glass vase with a pink gold
ruby coating, with a gold plant decoration
applied - a project of Julius Camilo de
Maess (Fig. 42).
At that time roemers and whole
drink sets were produced in very large
numbers in the glassworks in Szklarska
Poręba. They most often combined
a traditional form of perfect proportions,
accentuated by good quality crystal
glass, with a “cold-applied” decoration
(painting, gilding, grinding) in the spirit
of Art Nouveau.
The Company of Fritz Heckert in
Piechowice had a slightly different
situation. It showed a clear influence of
the Art Nouveau style. Heckert, watching
global trends, adjusted the production
to new tastes. Thanks to the cooperation
with Prof. Max Rade and Ludwig Sűtterlin,
glass gains Art Nouveau decoration
of floral motifs painted with opaque
enamels, or elements of the underwater
world. Forms got also inspired by floral
shapes (Fig. 43). In addition Heckert’s
Company produced etched objects,
referring in their character to Gallé type
of glass.
55
Szkło w pierwszej połowie XX wieku
Sklo v první polovině 20. století
Glass in the First Half of the 20th Century
W
iek XX to okres bardzo wielu dynamicznych zmian zachodzących
w sztuce i rzemiośle, okres kształtowania się różnych stylów i gatunków, które
następowały po sobie lub występowały
równolegle – w opozycji do siebie lub
uzupełniając się nawzajem. Secesja, która
odcisnęła ogromne piętno na sztukach
użytkowych, dała początek wielu innym
stylom nowoczesnym, bardziej lub mniej
trwałym. Jednym z ciekawszych w dziedzinie wystroju wnętrz, meblarstwa, stroju i biżuterii, a także szkła artystycznego
i użytkowego był styl art déco, trwający
od ok. 1910 do 1935 roku. Powstał on
w opozycji do ornamentalnej secesji,
kładł główny nacisk na formę, nawiązującą wyraźnie do tendencji kubistycznych, a potem konstruktywistycznych,
której podporządkowany był ornament.
Dekoracja to najczęściej zrytmizowane,
geometryczne motywy inspirowane światem zwierząt oraz odległymi kulturami
(egipską, aztecką, afrykańską, japońską).
Wystawa szkła Muzeum Karkonoskiego w części dwudziestolecia międzywojennego pokazuje przede wszystkim
przykłady obiektów powstałych w Hucie
Josephine w Szklarskiej Porębie. Stało się
tak za sprawą przekazania w 1995 roku
do jeleniogórskiego Muzeum, liczącego
ok. półtora tysiąca zbioru szkieł użytkowych i unikatowych z dawnej wzorcowni
Huty Józefiny w Piechowicach. Zbiór ten
został wnikliwie zbadany przez dr Stefanię Żelasko, autorkę monografii huty
w Szklarskiej Porębie.
W pierwszej połowie XX wieku Huta
Josephine współpracowała z wieloma
doskonałymi, świetnie wykształconymi
projektantami, których realizacje prezentowane są na wystawie. Wśród nich
56
D
vacáté století je stoletím mnoha
dynamických změn v umění
a řemeslné výrobě, obdobím vzniku
různých po sobě nastupujících nebo
souběžných uměleckých stylů –
protichůdných nebo se doplňujících.
Secese, která se výrazně projevila
v užitém umění, byla prvopočátkem
mnoha moderních stylů, více nebo
méně stálých. Jedním ze zajímavějších
stylů projevujícím se zejména v zařizování
interiérů,
nábytkářství,
oblékání
a výrobě bižuterie, ale také v produkci
uměleckého a užitkového skla byl styl Art
deco z období asi od roku 1910 do roku
1935. Vznikl v protikladu k ornamentální
secesi. Hlavní důraz byl kladen na formu,
které byl ornament podřízen. Styl
vycházel především z kubistických
a poté konstruktivistických tendencí.
Dekoracemi jsou nejčastěji zrytmizované,
geometrické motivy inspirované světem
zvířat a vzdálenými kulturami (egyptskou,
aztéckou, africkou, japonskou).
Stálá výstava skla v Krkonošském
muzeu v části týkající se meziválečného
dvacetiletí ukazuje především příklady
exponátů vzniklých ve sklárně
Josephine ve Sklářské Porubě (Szklarska
Poręba). Je tomu tak díky předání
do jelenohorského muzea sbírky
užitkového a unikátního skla, čítající asi
pět set položek, z bývalé vzorkovny sklárny
Josephine v Piechowicích v roce 1995.
Tato sbírka byla důkladně prozkoumána
doktorkou Stefanií Żelasko, autorkou
monografie o sklárně ve Sklářské Porubě.
v první polovině 20. století sklárna
Josephine spolupracovala s mnoha
dokonalými, skvěle vzdělanými designéry,
jejichž realizace můžete vidět na této
výstavě. Z nich je nutno uvést zejména
T
he twentieth century was a period
of many dynamic changes taking
place in the arts and crafts, the period of
formation of different styles and species,
which followed one another or existed
parallel - in opposition or complementing
one another. Art Noveau, which has left
a huge mark on the applied arts, gave
rise to many other modern, more or less
permanent, styles.
One of the most interesting in the
field of interior, furniture, clothing and
jewelry design, as well as art and applied
glass was the Art Deco style, which
lasted from about 1910 to 1935. It was
formed in opposition to the ornamental
Secession. It put emphasis on form,
referring explicitly to the cubist and
later to the constructivist tendencies,
with the subordination of ornament.
Decoration was usually created of
rhythmical geometric motifs, inspired
by the animal world and distant cultures
(Egyptian, Aztec, African, Japanese).
The glass exhibition of the interwar
period in the Karkonosze Museum shows
above all the examples of objects created
in Josephine Glassworks in Szklarska
Poręba. This is thanks to the transfer of
the collection of about fifteen hundred
applied and unique glass objects from
the former showroom of Josephine
Glassworks in Piechowice to Jelenia Góra
Museum in 1995. The collection was
carefully examined by Stefania Żelasko,
Ph.D., the author of a monograph of the
Glasshouse in Szklarska Poręba.
In the first half of the twentieth
century, Josephine Glasshouse cooperated with many excellent, welleducated designers, whose projects are
indicated on the display. Among them
il. 44
wyróżniają się dwie postacie: profesora
Siegfrieda Haertla (1870 – 1943) oraz
Alexandra Pfohla (1894 – 1953). Reprezentują oni wysoki poziom artystyczny,
a także nieczęstą umiejętność łączenia
własnych wizji artystycznych z ograniczeniami nakładanymi przez produkcję. Obaj
dobrze poznali specyfikę wytwarzanego
w hucie szkła kryształowego i każdy z nich
w odmienny sposób wykorzystywał walory tego szlachetnego materiału w swoich
realizacjach.
W pierwszej części wystawy poświęconej dwudziestoleciu międzywojennemu znajdują się szkła wykonane według
projektów Siegfrieda Haertla. Charakterystyczne dla tego twórcy są formy
grubościenne, najczęściej szlifowane
i fasetowane, zbliżone strukturą do form
kubizujących. Są to, zarówno popularne
w tym czasie powlekane remery, szlifowane zestawy toaletowe, jak i wazony,
patery i talerze. Haertel reprezentuje nurt
nowatorski linii produkcyjnej Josephine,
której zarządcy z jednej strony obserwowali najnowsze trendy w światowym
wzornictwie, z drugiej zaś dbali o odbiorców z bardziej tradycyjnym gustem.
W kolejnej części zaprezentowane są
realizacje Alexandra Pfohla, różniące się
znacznie od projektów Haertela. Pfohl
dążył do klarowności i prostoty formy,
z zachowaniem doskonałych proporcji.
Jego cienkościenne, jednobarwne wazony są niezwykle nowoczesne jak na
owe czasy i forma ich w dużym stopniu
wynika ze zrozumienia istoty szklanej
materii. Niezwykłą finezją odznaczają
się zwłaszcza szkła z serii weneckiej –
cienkościenne, proste formy o delikatnej,
hutniczo nakładanej dekoracji nitkowej.
Pfohl stworzył niezliczone projekty remerów o nowoczesnej, linearnej dekoracji
malowanej emaliami lub złotem. W kolekcji Muzeum Karkonoskiego znajduje
osobu profesora Siegfrieda Haertla
(1870–1943) a Alexandra Pfohla (1894–
1953). Reprezentují vysokou uměleckou
úroveň a také méně běžnou schopnost
propojování vlastních uměleckých
vizí s omezeními danými výrobními
možnostmi. Oba dobře poznali specifika
křišťálového skla vyráběného ve sklárně
a každý z nich odlišným způsobem
využíval přednosti tohoto ušlechtilého
materiálu u svých realizací.
V první části výstavy věnované
meziválečnému dvacetiletí se nachází
sklo vyrobené podle návrhů Siegfrieda
Haertla. Pro tohoto tvůrce je typické
masivní sklo, nejčastěji broušené
a fasetované, strukturou sblížené
kubizujícím tvarům. Jedná se o populární
v té době poháry typu römer, broušené
toaletní soupravy, vázy, nástolce a talíře.
Haertel reprezentuje novátorský proud
výrobní linie sklárny Josephine, jejíž
vedení z jedné strany sleduje nejnovější
trendy ve světové tvorbě a designu,
ale na druhou stranu pečuje také
o odběratele s tradičnějším vkusem.
V další části jsou prezentovány
realizace Alexandra Pfohla, poměrně
se lišící od Haertelových návrhů. Pfohl
se snažil o čistotu a jednoduchost tvaru
se zachováním ideálních proporcí.
Jeho tenkostěnné, jednobarevné
vázy jsou na svou dobu mimořádně
moderní a jejich forma ve značné
míře vyplývá z pochopení podstaty
skelné hmoty. Mimořádnou finesou
se vyznačuje zejména sklo z benátské
řady – tenkostěnné, jednoduché tvary
s jemným, hutně prováděným nitkovým
dekorem. Pfohl vytvořil přehršel
návrhů pohárů typu römer s moderním
lineárním
dekorem,
malovaným
sklářskými emaily nebo zlatem. Ve sbírce
Krkonošského muzea se nachází téměř
dvě stě autorských, ručně vyhotovených
two personalities stand out: Professor
Siegfried Haertel (1870 - 1943) and
Alexander Pfohl (1894 - 1953). They
represented a high artistic level and
a rare ability to combine their artistic
visions with limitations imposed by the
production. They were both familiar
with the specificity of crystal produced
in the glassworks and each one of them
used noble qualities of the material in
a different way in their projects.
In the first section of the exhibition
devoted to the interwar period is glass
made of Siegfried Haertel’s projects.
Characteristic of this author are thickwalled shapes, most often ground and
faceted, with the structure similar to
cubist forms. These are both popular
at that time coated roemers, ground
toiletry kits, and vases, centerpieces, and
plates. Haertel represented an innovative
trend in the production line of Josephine
Glassworks. The managers on the one
hand were watching latest trends in the
global design, on the other hand took
care of customers with a more traditional
taste.
In the successive part of the
exposition there are presented
realisations of Alexander Pfohl,
significantly different from the projects
of Haertel.
Pfohl strove for clarity and simplicity
of form, while maintaining excellent
proportions. His thin-walled, uni-colored
vases were very modern for that time.
A form to a high degree was a result
of understanding the glass material.
Especially Venetian glass series were
characterized by a remarkable finesse thin-walled, simple forms with a delicate,
hot-glass overlaid thread decoration.
Pfohl created countless designs of
roemers with a modern linear decoration,
painted with enamels and gold. In the
57
il. 45
się niemal dwieście autorskich, ręcznie
wykonanych rysunków projektowych
Pfohla (il. 44), który przez dziesięć lat
zapisał się w historii Szklarskiej Poręby
nie tylko jako świetny projektant, ale
także społecznik i miłośnik narciarstwa.11
Prezentację Huty Józefina kończą
przykłady szkieł z lat czterdziestych
i pięćdziesiątych XX wieku, a wśród nich
doskonałe projekty Bernardine Bayerl.
W omawianym okresie, po bogactwie ornamentu secesji oraz łączeniu
formy z dekoracją w stylu art déco, nastał okres funkcjonalizmu w rzemiośle
i sztukach użytkowych. Przyczynił się do
tego niewątpliwie nowoczesny program
nauczania szkoły Bauhaus, powstałej
w Weimarze w Niemczech w 1919 roku.
Absolwentem Bauhausu był Wilhelm
Wagenfeld (1900 – 1990), którego dwa
wazony prezentowane są na wystawie
stałej Muzeum Karkonoskiego. Wykonane w łużyckiej hucie w Weiβwasser
obiekty pozbawione są jakiejkolwiek dekoracji, ich prostota i elegancja wynikają
Pfohlových návrhářských kreseb (obr.
č. 44), tento se během deseti let zapsal
do historie Sklářské Poruby nejen jako
vynikající návrhář, ale i jako společensky
činná osoba a zapálený lyžař. 11
Prezentaci sklárny Josephine završují
příklady skla ze čtyřicátých a padesátých
let 20. století obsahující také dokonalé
návrhy Bernardine Bayerlové.
V této době, po období bohatého
dekoru v secesi a propojování tvaru
s dekorem ve stylu art deco, nastává
v řemeslné výrobě a užitném umění
období funkcionalismu. Přispěla k tomu
nepochybně moderní osnova výuky
na škole Bauhaus, vzniklé ve Výmaru
v Německu v roce 1919. Absolventem
Bauhausu byl i Wilhelm Wagenfeld (1900–
1990), jehož dvě vázy najdeme na stálé
výstavě Krkonošského muzea. Výrobky
pocházející z lužické sklárny ve Weiβwasser
(Bílé Vodě) jsou zbavené jakýchkoliv
dekorů. Jejich jednoduchost a elegance
vyplývá čistě z tvaru vzešlého ze správných
proporcí a dokonalého provedení.
Collection of the Karkonosze Museum
there are almost two hundred handmade design drawings of Pfohl (Fig.
44), who went down in history Szklarska
Poręba not only as a great designer
but also a social worker and a skiing
enthusiast.11
The presentation of Josephine
Glassworks ends up with examples from
the forties and fifties of the twentieth
century, among them the great projects
of Bernardine Bayerl.
After the richness of Art Nouveau
ornamentation and the combining of
form and decoration in the Art Deco,
in the applied arts and crafts came the
period of Functionalism. Undoubtedly
a modern teaching program of the
Bauhaus School, created in 1919, in
Weimar, Germany, contributed to it.
Wilhelm Wagenfeld (1900 – 1990)
was a graduate of the Bauhaus; his two
vases are presented on the permanent
exhibition of the Karkonosze Museum.
The objects made in a Lusatian
11
Stefania Żelasko, Huta Josephine. Secesja –
Art Déco – Modernizm 1900 – 1950, Passau 2008,
s. 43 – 53.
11
Stefania Żelasko, Sklárna Josephine. Secese
– Art deco – Modernismus 1900 – 1950, Pasov
2008, s. 43–53
11
Stefania Żelasko, Josephine Glassworks : art
nouveau, art deco, modern : 1900-1950, Passau
2009, p. 43 – 53.
58
z czystej formy opartej na poprawnych
proporcjach i doskonałości wykonania.
Bliskie zasadom funkcjonalizmu są
również realizacje hut szwedzkich (Orrefors), duńskich (Holmegaard), czy fińskich
(Riihimäki), które zaczęły w tym czasie
odgrywać coraz większą rolę w nowoczesnym wzornictwie i stały się inspiracją na
całym świecie. Kilka zaprezentowanych
na wystawie przykładów szkieł pochodzących z tych hut, pozwala na porównanie
różnorodnych tendencji stylistycznych
oraz technik wykonania i zdobienia.
Zupełnie odmienne w charakterze
są szkła włoskie z pierwszej połowy XX
wieku. W kolekcji jeleniogórskiej reprezentowane są one przez realizacje
dwóch czołowych przedstawicieli tego
okresu w szkle włoskim – Paola Veniniego (1895 – 1959) oraz Ercola Baroviera
(1889 – 1974). Już na przykładzie tych
pojedynczych realizacji (il. 45) widać zupełnie inne podejście do materii szklanej,
wywodzące się z dawnych tradycji szklarskich wyspy Murano. Są to obiekty będące wynikiem eksperymentów, sięgania
po dawne, nieraz bardzo trudne techniki
jak filigran czy millefiori, kształtowane
„na gorąco” przy piecu hutniczym. Widać
w nich nie tylko finezję i doskonałość warsztatową, ale także niezwykłą wrażliwość
na barwę artysty.
Zgromadzenie na wspólnej powierzchni obiektów, pochodzących niemal z całej Europy, pozwala na ogólne
zorientowanie się w licznych, nieraz
przenikających się lub trwających równolegle, tendencjach stylistycznych
w szkle artystycznym. Mnogość technik
wytwórczych i zdobniczych, współpraca
hut z projektantami sprawiły, że materia
szklana przestała służyć jedynie do produkcji przedmiotów czysto użytkowych,
stając się atrakcyjnym materiałem kreacji
artystycznych.
Zásadám funkcionalismu jsou
také blízké realizace skláren švédských
(Orrefors), dánských (Holmegaard),
nebo finských (Riihimäki), které
v té době začaly s moderním designem
a byly inspirací pro celý svět. Několik
příkladů skla uvedeného na výstavě
pochází z těchto skláren a poskytuje
nám možnost porovnat různé výtvarné
tendence a techniky výroby a zdobení.
Zcela odlišného charakteru je italské
sklo z první poloviny 20. století.
V jelenohorské kolekci je zastoupeno
realizacemi dvou čelních představitelů
tohoto období v italské sklářské
tvorbě – Paola Veniniho (1895–1959)
a Ercola Baroviera (1889–1974). Již
na příkladu těchto kusových realizací
(obr. č. 45) je vidět zcela jiný přístup
ke skelné surovině navazující na staré
sklářské tradice ostrova Murano. Jedná
se o objekty, které jsou výsledkem
experimentů, sahání po starých, někdy
velmi náročných technikách, jako
jsou filigrán nebo millefiori, utvářené
„za horka”, u sklářské pece. Je na nich
vidět nejen finesa a dokonalé dílenské
zpracování, ale také mimořádný cit
umělce pro barvy.
Shromáždění na jednom místě
předmětů pocházejících téměř z celé
Evropy vám umožňuje se zorientovat
v četných, někdy se prolínajících nebo
souběžných tvaroslovných tendencích
výroby uměleckého skla. Pestrost technik
výroby a zdobení, spolupráce skláren
s designéry vedla k tomu, že skelná
hmota přestala sloužit výhradně k výrobě
čistě užitkových předmětů a stala
se atraktivním materiálem pro uměleckou
tvorbu.
glasshouse in Weiβwasser are devoid
of any decoration. The simplicity and
elegance are the result of pure form,
based on correct proportions and an
excellence of execution.
Realisations
of
glassworks
from Sweden (Orrefors), Denmark
(Holmegaard) or Finland (Riihimäki)
are also close to the principles of
Functionalism. At that time these
glassworks began to play an increasingly
important role in modern design and
became inspiration to the world. A few
examples of their production presented
in the exhibition make it possible to
compare various stylistic trends and
techniques of production and decoration.
Italian glass of the first half of the
twentieth century has a totally different
character. In Jelenia Góra Collection it is
represented by the realisation of the two
leading representatives of that period
in Italian glass - Paolo Venini (1895 1959) and Ercola Barovier (1889-1974).
Already the example of these executions
(Fig. 45) shows a completely different
approach to the matter of glass, derived
from the ancient tradition of glassmaking of Murano island. The objects
are the result of experiments, resorting
to the old and sometimes very difficult
techniques such as filigree and millefiori,
kiln-formed. There is visible not only the
finesse and perfection of workshop but
also a remarkable sensitivity of an author
to color.
The gathering of objects from
almost all of Europe on the common
surface allows for a general orientation
in many, often intersecting or parallel
ongoing, stylistic trends in art glass. The
multitude of techniques of production
and ornamentation, and cooperation of
glassworks with designers made glass not
only serve to produce applied dishes, but
also become an attractive substance for
artistic creations.
59
Szkło współczesne
Sklo v současnosti
Contemporary Glass
M
uzeum Karkonoskiego zgromadziło
pokaźny zbiór unikatowych szkieł
artystycznych autorów współczesnych,
głównie z Polski oraz z Czech. Początkowo polskie szkło artystyczne po II wojnie
światowej związane było w dużej mierze
z przemysłem szklarskim – poprzez zatrudnianie projektantów w hutach bądź
też poprzez udostępnianie zaplecza technicznego oraz masy szklanej artystom,
którzy przy ścisłej współpracy z mistrzami
hutniczymi tworzyli swoje projekty unikatowe. Stopniowo, wraz z postępującym
upadkiem przemysłu szklarskiego i zamykaniem kolejnych hut, a jednocześnie
przy rozwijaniu się studyjnych technik
wytwarzania szkła, twórczość artystyczna
w szkle zaczęła przenosić się z hut do
prywatnych lub uczelnianych pracowni.
W ten sposób era szkła hutniczego, wytwarzanego tradycyjnymi technikami,
przy użyciu tradycyjnych narzędzi, powoli
się kończyła.
Polskie szkło współczesne, zgromadzone w jeleniogórskim Muzeum, zawiązane jest przede wszystkim z Państwową
Wyższą Szkołą Sztuk Pięknych we Wrocławiu, która, mając na uwadze zaplecze
przemysłowe Dolnego Śląska, stworzyła
w 1946 roku samodzielny kierunek szkła,
pod kierownictwem wybitnego grafika
i pedagoga, profesora Stanisława Dawskiego (1905 – 1990). Młodzi absolwenci,
świetnie wykształceni w zakresie projektowania i grafiki, dopiero po opuszczeniu
uczelni zdobywali prawdziwe doświadczenie i praktykę w hutach Kotliny Kłodzkiej oraz w Hucie Józefina (później Julia)
w Szklarskiej Porębie i Piechowicach.
Plastycy zatrudniani w przemyśle, dzięki
odgórnym zaleceniom państwa i prężnym
działaniom Instytutu Wzornictwa Prze-
60
K
rkonošské muzeum shromáždilo
okázalou
sbírku
unikátního
uměleckého skla současných autorů,
zejména z Polska a Česka. Z počátku bylo
polské umělecké sklo po 2. světové válce
do značné míry spojené se sklářským
průmyslem a to zaměstnáváním návrhářů
ve sklárnách nebo zpřístupňováním
technického zázemí a skloviny umělcům,
kteří v úzké spolupráci se sklářskými
mistry tvořili své unikátní projekty.
Postupně, s progresivním úpadkem
sklářského průmyslu a zavíráním dalších
skláren, a současně při rozvoji studijních
technik výroby skla, se sklářská umělecká
tvorba začala stěhovat ze skláren
do soukromých nebo vysokoškolských
dílen. Takto pomalu končí éra hutnického
skla, vyráběného tradičními postupy
s použitím tradičního nářadí.
Současné polské sklo, shromážděné
v Jelenohorském muzeu, je svázané
především se Státní vysokou školou
výtvarných umění ve Wroclawi, která,
s ohledem na průmyslové tradice
Dolního Slezska, vytvořila v roce 1946
samostatný obor skla pod vedením
významného grafika a pedagoga,
profesora
Stanislava
Dawského
(1905–1990). Mladí absolventi, skvěle
vzdělaní v oblasti navrhování a grafiky,
získávali vlastní zkušenosti a praxi
teprve po odchodu z vysoké školy
a to ve sklárnách s Kladském výběžku
a ve sklárně Józefina (později Julie)
ve Sklářské Porubě a Piechowicích.
Výtvarníci, díky zájmu státu a pružné
činnosti Institutu průmyslového designu,
ve snaze zvýšit úroveň polského designu,
pracovali v průmyslu a konfrontovali svou
teoretickou přípravu s provozní realitou
v průmyslových závodech.
T
he Karkonosze Museum has gathered
a large collection of unique art glass
of modern authors, mainly from Poland
and the Czech Republic. Initially the
Polish art glass after the Second World
War was connected in large part to
glass industry - by hiring designers in
glassworks or by providing technical
infrastructure and the glass batch to
artists, who were co-operating closely
with master glass-makers to create their
unique designs. Gradually, with the
progressive collapse of glass industry
and the closing down of successive
glasshouses, and simultaneously with
the development of studio techniques
of glass manufacture, art works in glass
began to move from glassworks to private
or university labs. In this way, the era
of glasshouse-made glass, produced
by conventional techniques, using
conventional tools, has slowly ended up.
The Polish contemporary glass
collected in Jelenia Góra Museum
is mainly connected to the National
School of Fine Arts in Wrocław which,
considering the industrial background
of Lower Silesia, created in 1946 an
independent Glass Specialization, under
the leadership of an outstanding graphics
and pedagogue Professor Stanisław
Dawski (1905 - 1990).
Young graduates, well trained in
design and graphics, only after leaving
the university gained real experience and
practice in Kłodzko Valley’s glassworks
and Josephine Glasworks (later Julia)
in Szklarska Poręba and Piechowice.
Artists, employed in the industry thanks
to recommendations issued by the state
and thriving activities of the Institute of
Industrial Design in order to improve the
mysłowego, mającym na celu poprawę
jakości wzornictwa w Polsce, konfrontowali swoje teoretyczne przygotowanie
z realiami pracy w przedsiębiorstwie
przemysłowym.
Prezentację polskiego szkła współczesnego na stałej wystawie rozpoczynają
prace Henryka Albina Tomaszewskiego12.
Są to wczesne prace realizowane w Hucie
Józefina, kiedy to Tomaszewski projektował wzory dekoracji szlifowanych, a także
późniejsze, dojrzałe realizacje formowane
hutniczo, będące wynikiem spontanicznej
kreacji artystycznej.
Kolejni twórcy to, pracujący od lat
pięćdziesiątych w Szklarskiej Porębie,
małżeństwo Reginy i Aleksandra Puchałów oraz Jan Owsiewski, którzy podjęli
trud pracy dla przedsiębiorstwa produkującego szkło użytkowe na szeroką skalę.
Dzięki determinacji i wysiłkom potrafili
oni nie tylko dostosować swoje projekty
do wymogów rynku, ale też zachować
własną przestrzeń do twórczości unikatowej i realizowania autorskich pomysłów.
Kolejni twórcy prezentowani na wystawie, będący prekursorami polskiego
szkła powojennego to, między innymi:
Władysław Zych, Witold Turkiewicz, Zbigniew Horbowy, Ludwik Kiczura, Barbara
Urbańska-Miszczyk, Tasios Kiriasopoulos,
Władysław Czyszczoń, Czesław Zuber,
Henryk Wilkowski i in.
Wymienieni twórcy, których działalność w dużym stopniu przypada na okres
PRL-u, a wiec czasy częściowej izolacji od
Europy Zachodniej i wszelkich nowości
w dziedzinie szkła artystycznego, poszukiwali własnych dróg twórczych, eksperymentowali z materią szklaną, ucząc się jej
właściwości i poszukując coraz to nowych
rozwiązań formalnych. Dzięki świeżości
ich spojrzenia i niewyczerpanej ciekawości połączonej z dobrym przygotowaniem
teoretycznym wyniesionym z wrocławskiej uczelni, stworzyli Szkołę Wrocławską
szkła artystycznego, rozpoznawalną nie
tylko w Polsce, ale także w Europie.
W dalszej części wystawy zaprezentowane zostały dokonania kolejnych pokoleń artystów szkła, związanych w większości z wrocławską Akademią Sztuk
Pięknych we Wrocławiu – najpierw jako
jej studenci, a później niekiedy jako jej
Prezentaci současného polského
skla na stálé výstavě zahajují práce
Henryka Albina Tomaszewského12. Jedná
se o současné práce realizované ve sklárně
Józefina, pro které Tomaszewski navrhoval
vzory broušeného dekoru a pozdější, zralé
hutně tvarované realizace – výsledek
spontánní umělecké kreativity.
Dalšími tvůrci jsou manželé
Regina a Alexandr Puchalovi, pracující
od padesátých let ve Sklářské Porubě,
a Jan Owsiewski, kteří pracovali pro
podniky vyrábějící užitkové sklo ve velkém
měřítku. Díky své odhodlanosti a úsilí
dovedli své návrhy nejen přizpůsobit
požadavkům trhu, ale uchovat si i svůj
vlastní prostor pro unikátní tvorbu
a realizaci autorských nápadů. Dalšími
tvůrci zastoupenými na výstavě, pionýry
poválečného polského skla, jsou například
Władysław Zych, Witold Turkiewicz,
Zbigniew Horbowy, Ludwik Kiczura,
Barbara Urbańska-Miszczyk, Tasios
Kiriasopoulos, Władysław Czyszczoń,
Czesław Zuber, Henryk Wilkowski a další.
Uvedení tvůrci, jejichž činnost
ve velké míře připadá na období
socialistického Polska, tedy na dobu
částečné izolace od západní Evropy
a veškerých novinek v oblasti uměleckého
skla, hledali vlastní umělecké cesty,
experimentovali se skelnou surovinou,
poznávali její vlastnosti a hledali
další nová formální řešení. Díky jejich
svěžímu pohledu a nevyčerpatelnému
zájmu spojenému s dobrou teoretickou
přípravou získanou na wroclawské
vysoké škole vytvořili Wroclawskou školu
uměleckého skla, známou nejen v Polsku,
ale i v Evropě.
V další části výstavy jsou
prezentovány výsledky dalších generací
umělců pracujících se sklem, provázaných
většinou s wroclawskou Akademií
výtvarných umění – nejprve jako
studentů, a později i jako přednášejících:
Małgorzata Dajewska, Kazimierz
Pawlak, Jerzy Chodurski, Barbara
Zworska-Raziuk, Marta Sienkiewicz,
Mariusz Łabiński, a také Dagmara
Bielecka, Barbara Idzikowska, Marzena
Krzemińska, Agnieszka Leśniak, Beata
Mak-Sobota, Wojciech Olech, Wojciech
Peszko, Monika Rubaniuk, Stanisław
quality of design in Poland, confronted
their theoretical knowledge with the
realities of working in an industrial
company.
The presentation of Polish
contemporary glass at the permanent
exhibition starts with works of Henryk
Albin Tomaszewski.12 These are the early
works done in Josephine Glassworks,
when Tomaszewski designed patterns
for ground decoration, and also the later
mature hot-glass formed realisations a result of spontaneous artistic creation.
The following artists are Regina and
Aleksander Puchała, and Jan Owsiewski,
who made an effort to work for an
industrial company producing applied
glass on a large scale. With determination
and toil, they were able not only to adjust
their designs to market requirements,
but also to retain their own space for
unique creativity and realisation of the
author’s ideas.
Other artists, the post-war Polish
glass precursors, presented in the
exhibition, are inter alios: Władysław
Zych, Witold Turkiewicz, Zbigniew
Horbowy, Ludwik Kiczura, Barbara
Urbańska-Miszczyk, Tasios Kiriasopoulos,
Władysław Czyszczoń, Czesław Zuber,
Henryk Wilkowski and others.
These authors, whose activities in
most cases fell to the period of the Polish
People’s Republic and thus to a partial
isolation from Western Europe and all
innovations in the field of art glass, were
looking for their own creative ways,
experimenting with glass matter, studying
its properties and looking for new formal
solutions. With their fresh look and
inexhaustible curiosity, combined with
a good theoretical preparation carried
over from the Wrocław Academy, they
have created Wrocław School of art glass,
recognized not only in Poland but also
in Europe.
In the next part of the exhibition
there are presented creations of
successive generations of glass artists,
mostly associated with the Academy of
Fine Arts in Wrocław - first as its students
and later, in some cases, as the teachers:
Małgorzata Dajewska, Kazimierz Pawlak,
Jerzy Chodurski, Barbara Zworska-Raziuk,
12
Absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, związany krótko z Hutą Józefina w Szklarskiej
Porębie, a następnie z PWSSP we Wrocławiu jako jej
wykładowca, kontynuował działalność artystyczną
w Warszawie.
12
Absolvent Akademie výtvarných umění
ve Varšavě, krátce spolupracoval se sklárnou
Józefina ve Sklářské Porubě, poté s vysokou školou
PWSSP ve Wroclawi jako přednášející, v umělecké
činnosti pokračoval ve Varšavě.
12
A graduate of the Academy of Fine Arts in
Warsaw, shortly bound with Josephine Glassworks
in Szklarska Poręba and later with the National
School of Fine Arts in Wrocław as a lecturer; he
continued his artistic activity in Warsaw.
61
il. 46
wykładowcy: Małgorzata Dajewska, Kazimierz Pawlak, Jerzy Chodurski, Barbara
Zworska-Raziuk, Marta Sienkiewicz, Mariusz Łabiński, a także Dagmara Bielecka,
Barbara Idzikowska, Marzena Krzemińska,
Agnieszka Leśniak, Beata Mak-Sobota,
Wojciech Olech, Wojciech Peszko, Monika
Rubaniuk, Stanisław Sobota, Grzegorz Staniszewski, Beata Stankiewicz-Szczerbik, Jakub Wrzalik i Maciej Zaborski. Do artystów
niezwiązanych z wrocławską uczelnią,
a których prace obecne są na wystawie,
należą Magdalena Pejga, absolwentka
Wyższej Szkoły Artystyczno-Przemysłowej w Pradze w Czechach (VSUP) oraz dr
Czesław Roszkowski, który od 1989 roku
prowadzi własną pracownię szkła użytkowego i artystycznego we Wrocławiu.
Wszyscy wymienieni powyżej twórcy
wybrali jako materiał do tworzenia swoich
realizacji szkło, jednak każdy z nich rozumie
je i przetwarza na swój własny, indywidualny
sposób, sięgając do coraz to nowych technik
jego wytwarzania oraz zdobienia. W tej części ekspozycji nie ma już prac realizowanych
przy tradycyjnym piecu hutniczym. Formy
te powstały „na zimno”, poprzez rzeźbienie
w bryle szkła (il. 46) lub też sklejanie idealnie
dopasowanych elementów szklanych (Dajewska, Chodurski, Wrzalik, Leśniak) bądź za
pomocą technik grawerowania i szlifowania
(Zaborski).
62
Sobota, Grzegorz Staniszewski, Beata
Stankiewicz-Szczerbik, Jakub Wrzalik
a Maciej Zaborski. Umělci nespojovanými
s wroclawskou vysokou školou, jejichž
práce jsou na výstavě zastoupené, jsou
Magdalena Pejga, absolventka Vysoké
školy umělecko-průmyslové v Praze
v ČR a dr. Czesław Roszkowski, který
od r. 1989 vede vlastní dílnu užitkového
a uměleckého skla ve Wroclawi.
Všichni výše uvedení autoři si jako
materiál pro své realizace vybrali sklo,
avšak každý z nich je chápe a opracovává
vlastním, individuálním způsobem,
použitím novým technik výroby nebo
zdobení skla. V této části expozice již
nejsou zastoupeny práce zhotovované
v tradiční sklářské peci. Tyto formy
vznikaly „za studena”, broušením kusu
skla (obr. č. 46), nebo lepením přesně
upravených skleněných dílů (Dajewska,
Chodurski, Wrzalik, Leśniak), či vzniklých
rytím a broušením (Zaborski).
Jiné objekty vznikly stavováním
ve formách v komorových pecích nebo
ohýbáním a stavováním metodou
fusingu. Mnoho umělců se vrací
k tradiční technice pâte de verre (např.
Peszko, Sobota) a své objekty obohacuje
kombinováním skla s jinými materiály,
hlavně se šamotem (Zworska-Raziuk).
Charakteristické pro tuto generaci
Marta Sienkiewicz, Mariusz Łabiński,
and also Dagmara Bielecka, Barbara
Idzikowska, Marzena Krzemińska,
Agnieszka Leśniak, Beata Mak-Sobota,
Wojciech Olech, Wojciech Peszko,
Monika Rubaniuk, Stanisław Sobota,
Grzegorz Staniszewski, Beata StankiewiczSzczerbik, Jakub Wrzalik and Maciej
Zaborski. Magdalena Pejga, a graduate
of the Academy of Arts, Architecture and
Design in Prague in the Czech Republic
(VSUP) and Dr. Czesław Roszkowski,
who since 1989 has led his own applied
and art glass studio, are the artists not
associated with Wrocław School and
introduced at the exhibition
All the above mentioned authors
have chosen glass as the material to
create their realisation, but each one of
them understands and processes it in
one’s own individual way, reaching out
to newer techniques of producing and
decorating. In this part of the exhibition
there are no works done in a traditional
furnace. These forms were created “cold”
by carving a block of glass (Fig. 46), by
gluing perfectly matched glass elements
(Dajewska, Chodurski, Wrzalik, Leśniak),
or by using the techniques of engraving
and grinding (Zaborski).
Other objects were created by
melting in moulds in chamber furnaces
il. 47
Inne obiekty powstały poprzez zgrzewanie w formach w piecach komorowych
lub poprzez wyginanie i zgrzewanie metodą fusingu. Wielu artystów sięga też
do tradycyjnej techniki pâte de verre
(m.in. Peszko, Sobota) oraz wzbogaca
swoje obiekty poprzez łączenie szkła
z innymi materiałami, głównie szamotem
(Zworska-Raziuk). Znamiennym dla tego
pokolenia twórców jest także użycie do
kreacji artystycznej materiałów nieszlachetnych, jak np. tafla szkła okiennego
(Olech, Zworska-Raziuk, Mak-Sobota).
Na ekspozycji można także poznać
nowatorskie wykorzystywanie tradycyjnej
techniki witrażu, dzięki realizacjom Marty
Sienkiewicz (łączenie tradycyjnego witrażu
w oprawie ołowiowej z fusingiem), Beaty
Stankiewicz-Szczerbik (łączenie płaskiego witrażu z elementami pełnoplastycznymi) (il. 47)
oraz Moniki Rubaniuk (wykorzystywanie szkła
witrażowego do instalacji przestrzennych).
Pomimo różnorodności zastosowanych materiałów i technik oraz indywidualnych cech każdego obiektu można ogólnie
podsumować, iż wystawa współczesnego
szkła polskiego w Muzeum Karkonoskim
w Jeleniej Górze ukazuje kondycję Szkoły
Wrocławskiej, która z jednej strony kontynuuje dobre tradycje zapoczątkowane
przez Halinę Jastrzębowską i Stanisława
Dawskiego, a z drugiej czerpie z najnowszych tendencji w sztuki współczesnej.
tvůrců je také použití k umělecké tvorbě
neušlechtilých materiálů, jako jsou např.
tabule okenního skla (Olech, ZworskaRaziuk, Mak-Sobota).
V expozice můžete také vidět
novátorské přístupy k tradiční technice
vitráže v realizacích Marty Sienkiewicz
(spojování tradiční vitráže v olověných
páscích s fusingem), Beaty StankiewiczSzczerbik (kombinace ploché vitráže
s plastickými prvky) (obr. č. 47) a Moniky
Rubaniuk (využívání vitrážového skla
v prostorových instalacích).
I přes pestrost použitých materiálů
a technik a individuální vlastnosti každého
objektu lze celkově shrnout, že výstava
současného polské skla v Krkonošském
muzeu v Jelení Hoře ukazuje kondici
Wroclawské školy, která z jedné strany
pokračuje v dobrých tradicích započatých
Halinou Jastrzębowskou a Stanisławem
Dawským, ale využívá i nejnovějších
trendů současného umění.
or by slumping and fusing. Many artists
refer to the traditional technique of pâte
de verre (inter alios Peszko, Sobota)
and enrich the objects by combining
glass with other materials, mainly
chamotte clay (Zworska-Raziuk). It is also
significant to this generation of artists to
use a common material for an artistic
creation, such as a window glass sheet
(Olech, Zworska-Raziuk, Mak-Sobota).
The exhibition shows also
innovative use of traditional stained
glass techniques, thanks to realisations
of Marta Sienkiewicz (combination of
traditional stained glass in a lead frame
with fusing), Beata Stankiewicz-Szczerbik
(combination of flat stained glass with
solid elements) (Fig. 47) and Monika
Rubaniuk (use of stained glass for space
installation).
Despite the variety of materials
and techniques and the individual
characteristics of each object, one
can generally summarize that the
contemporary glass exhibition at the
Karkonosze Museum in Jelenia Góra
presents the condition of the School of
Wrocław. The School on the one hand
continues good traditions initiated by
Halina Jastrzębowska and Stanisław
Dawski, and on the other hand draws
the latest trends in contemporary art.
63
Bibliografia
Bibliografie
Bibliography
• Agricola, Georgius, O górnictwie
i hutnictwie dwanaście ksiąg, red. Stanisław Firszt, przeł. Karina Kurkova, Jelenia
Góra 2000.
• Banaś, Paweł, Dawne tradycje –
nowe formy. Sztuka szkła w Karkonoszach
artystyczne w Karkonoszach w XX wieku,
red. Klaus Bździach, Berlin – Jelenia Góra
1999.
• Banaś, Paweł, Michałowska, Helena, Henryk Albin Tomaszewski, Warszawa,
1992.
• Banaś, Paweł, Polskie współczesne
szkło artystyczne, Wrocław 1982.
• Banaś, Paweł, Szkło Huty „Niemien”, Płock 1984.
• Chrzanowska, Anna, Artystyczne
szkła śląskie XVII i XVIII wieku, Warszawa
1987.
• Chrzanowska, Anna, Szkła artystyczne z polskich manufaktur XVIII
wieku, Warszawa 1987.
• Drahotová, Olga, Szkło europejskie,
przeł. Andrzej Borowiecki, Praga 1982.
• Fahr-Becker, Gabriele, Secesja,
przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa
2007.
• Novotny, Wacław, Technologia zdobienia szkła, Warszawa 1978.
• Novotny, Wacław, Technologia
szkła ,cz. I i II, Warszawa 1971.
• Światło i Materia, katalog wystawy,
Wrocław 2012.
• Żelasko, Stefania, Szkło europejskie
w Muzeum Karkonoskim w Jeleniej Górze,
Jelenia Góra 2006.
• Żelasko, Stefania, Huta Josephine.
Secesja - Art Deco - Modernizm 1900 –
1950, Passau,2009.
64
• Agricola, Georgius, O hutnictví
a hornictví dvanáct knih, vyd. Stanisław
Firszt, překlad Karína Kurková, Jelení
Hora 2000
• Banaś, Paweł, Dawne tradycje –
nowe formy. Sztuka szkła w Karkonoszach
artystyczne w Karkonoszach w XX wieku,
vyd. Klaus Bździach, Berlín – Jelení Hora
1999
• Banaś, Paweł; Michałowska,
Helena, Henryk Albin Tomaszewski,
Varšava, 1992
• Banaś, Paweł, Polskie współczesne
szkło artystyczne, Wrocław 1982
• Banaś, Paweł, Szkło Huty
„Niemien”, Płock 1984
szkła śląskie XVII i XVIII wieku, Varšava
1987
• Chrzanowska, Anna, Szkła
artystyczne z polskich manufaktur XVIII
wieku, Varšava 1987
• Drahotová, Olga, Szkło europejskie,
Překlad Andrzej Borowiecki, Praha 1982
• Fahr-Becker, Gabriele, Secesja,
překlad Barbara Ostrowska, Varšava 2007
zdobienia szkła, Varšava 1978
szkła, I. a II. díl, Varšava 1971
• Światło i Materia, výstavní katalog,
Wroclaw 2012
•
Żelasko,
Stefania,
Szkło
europejskie w Muzeum Karkonoskim
w Jeleniej Górze, Jelení Hora 2006
• Żelasko, Stefania, Huta Josephine.
Secesja-Art Deco - Modernizm 1900 –
1950, Pasov, 2009
• Agricola, Georgius, De Re Metallica,
Libri XII, translated by H.C. Hoover and
L.H.Hoover, 1912
• Banaś, Paweł, Alte Tradition - neue
Formgebung. Glaskunst im Riesengebirge
[in:] Die imposante Landschaft. Künstler
und Künstlerkolonien im Riesengebirge
im 20. Jahrhundert / Ed. Bździach, Klaus:
Berlin – Jelenia Góra, 1999
• Banaś, Paweł; Michałowska,
Helena, Henryk Albin Tomaszewski,
Warsaw, 1992
• Banaś, Paweł, Contemporary Polish
glass and ceramics, Warsaw, 1990
• Banaś, Paweł, Szkło Huty „Niemen”,
Płock 1984
szkła śląskie XVII i XVIII wieku, Warsaw
1987
• Chrzanowska, Anna, Szkła
artystyczne z polskich manufaktur XVIII
wieku, Warsaw 1987
• Drahotová, Olga, European glass,
New York 1983
• Fahr-Becker, Gabriele, Art Nouveau,
Koln, 1997
zdobienia szkła, Warsaw 1978
szkła,cz. I i II, Warsaw 1971
• Światło i Materia, katalog wystawy,
Wrocław 2012
• Żelasko, Stefania, European glass
at the Muzeum Karkonoskie in Jelenia
Góra, Jelenia Góra 2006
• Żelasko, Stefania, Josephine
Glassworks: art nouveau, art deco, modern: 1900-1950, Passau,2009
Słownik artystów współczesnych
Slovník současných umělců
Dictionary of Contemporary Artists
Dagmara Bielecka (ur. 1974) – absolwentka Wydziału Ceramiki i Szkła na
Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu.
Zatrudniona po obronie dyplomu w 2000
roku na macierzystej uczelni, początkowo jako technik na palnikach, a od 2005
roku w Pracowni Szkła Artystycznego,
prowadzonej przez prof. Barbarę Zworską Raziuk. Poza pracą na uczelni tworzy
unikatowe obiekty ze szkła.
Dagmara Bielecka (nar. 1974) –
absolventka Fakulty keramiky a skla
na Akademii výtvarných umění
ve Wroclawi. Po ukončení studia v roce
2000 zaměstnána na mateřské vysoké
škole, z počátku jako technik hořáků
a od roku 2005 v Dílně uměleckého skla
vedené prof. Barbarou Zworskou Raziuk.
Mimo práce na univerzitě tvoří unikátní
objekty ze skla.
Dagmara Bielecka (born in 1974)
– A graduate of the Faculty of Ceramics
and Glass at the Academy of Fine Arts in
Wrocław. After graduating in 2000, she
was employed at her alma mater, first
as a technician at the burners, and since
2005 in the Workshop of Art Glass, led by
Prof. Barbara Zworska-Raziuk. In addition
to working at the university, she creates
unique glass objects.
Stanisław Borowski (ur. 1944) początkowo pracował w Hucie Szkła Krosno, od 1976 roku rozpoczął samodzielną twórczość artystyczną. W 1992 roku
stworzył autorskie studio szkła w Tomaszowie Bolesławieckim, gdzie wraz z synami tworzy unikatowe formy szklane.
Stanisław Borowski (nar. 1944)
pracoval z počátku ve Sklárně Krosno,
od roku 1976 zahájil samostatnou
uměleckou činnost. V roce 1992 vytvořil
autorské studio skla v Tomaszowě
Bolesławieckém, kde se syny vytváří
unikátní skleněné formy.
Stanisław Borowski (born in 1944) –
Initially he worked in Krosno Glassworks.
Since 1976, he has started his own artistic
creation. In 1992, he founded the author
glass studio in Tomaszów Bolesławiecki,
where he and his sons have created
unique forms of glass.
Jerzy Chodurski (ur. 1942) absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk
Plastycznych we Wrocławiu, gdzie uzyskał
dyplom z zakresu projektowania szkła
u prof. Dawskiego. Od 1970 roku zatrudniony na macierzystej uczelni (ob. Akademia Sztuk Pięknych). Obecnie prowadzi
Pracownię Projektowania Szkła Użytkowego, jako profesor zwyczajny, a także
tworzy unikatowe obiekty szklane.
Jerzy Chodurski (nar. 1942) absolvent
Státní vysoké školy výtvarného umění
ve Wroclawi, kde získal diplom v oboru
navrhování skla u prof. Dawského.
Od roku 1970 pracuje na mateřské vysoké
škole (nyní Akademie výtvarných umění).
v současné době vede Návrhářskou dílnu
užitkového skla jako řádný profesor a také
tvoří unikátní skleněné exponáty.
Jerzy Chodurski (born in 1942) –
A graduate of the National School of
Fine Arts in Wrocław, where he earned
a degree in glass design at Prof. Dawski’s.
Since 1970 he has worked at his alma
mater (now the Academy of Fine Arts).
He is currently running the Workshop
of Applied Glass Design, as a professor,
and also creates unique glass objects.
Władysław Czyszczoń (nar. 1941)
– umělec spojovaný s uměleckým
sklem, absolvent Fakulty keramiky
a skla PWSSP ve Wroclawi, člen
Svazu výtvarníku. Spolupracoval
s několika sklárnami v Polsku, hlavně
se sklářskou hutí Julie v Piechowicích
a v obcích Stronie Śląskie, Radomsko
a Tarnów. Od r. 1967 pracuje jako učitel
na Výtvarném gymnáziu v Cieplicích
(jako učitel sklářského výkresu a kresby,
malířství a navrhování).
Władysław Czyszczoń (born in 1941)
– An artist associated with art glass,
a graduate of the Faculty of Ceramics
and Glass at the National School of Fine
Arts in Wrocław, a member of the Union
of Artists. He co-operated with various
glasshouses in Poland, mainly with Julia
Glassworks in Piechowice and in Stronie
Śląskie, Radomsko and Tarnów. Since
1967, he has worked as a teacher at the
Fine Arts School in Cieplice (as a teacher
of glass drawing, and later - of drawing,
painting and design).
Władysław Czyszczoń (ur. 1941) artysta związany ze szkłem artystycznym,
absolwent Wydziału Ceramiki i Szkła
w PWSSP we Wrocławiu, członek Związku Artystów Plastyków. Współpracował
z różnymi hutami w Polsce, głownie
z Hutą Julia w Piechowicach oraz w Stroniu Śląskim, Radomsku i Tarnowie. Od
1967 r. pracujący jako nauczyciel w Liceum Plastycznym w Cieplicach (jako nauczyciel rysunku szklarskiego, a później
rysunku, malarstwa i projektowania).
65
Małgorzata Dajewska (ur. 1958) absolwentka Państwowej Wyższej Szkoły
Sztuk Plastycznych we Wrocławiu. Dyplom obroniła w 1982 roku, a w dwa lata
później została zatrudniona na uczelni.
Od 2001 roku prowadzi Pracownię Szkła
Artystycznego, jednocześnie realizując
indywidualne pomysły twórcze w szkle
artystycznym. Łączy szkło z tworzoną
przez siebie poezją, grawerując wiersze
na powierzchni szklanych obiektów.
Beata Damian-Speruda (ur. 1965)
absolwentka Wydziału Szkła i Ceramiki na
Po obronie dyplomu w 2007 roku zatrudniona w macierzystej uczelni jako technik
na palnikach. W swojej twórczości artystycznej zajmuje się szkłem unikatowym
oraz użytkowym, a jej ulubiona techniką
jest technika palnikowa.
Zbigniew Horbowy (ur. 1935) artysta-plastyk zajmujący się wzornictwem
przemysłowym, szkłem unikatowym
i użytkowym, profesor na Wydziale Ceramiki i Szkła oraz rektor Akademii Sztuk
Pięknych we Wrocławiu, polski projektant
szkła użytkowego i twórca własnej szkoły
wzorniczej. Pierwszą pracę po studiach
podjął w Hucie Szkła Sudety w Szczytnej,
jako projektant w Ośrodku Wzornictwa,
którym w późniejszych latach również
kierował. Związany był później z Hutą
Szkła Artystycznego Barbara w Polanicy-Zdroju gdzie od 1975, jako kierownik
artystyczny prowadził eksperymentalne
studio projektowe. Angażował się wówczas w organizację polanickich plenerów
szklarskich. Z jego inspiracji powstała
Pracownia Szkła Artystycznego Inco we
Wrocławiu. Od 1965 podjął pracę dydaktyczną na macierzystej uczelni, pracując
jednocześnie w przemyśle.
Barbara Idzikowska (ur. 1962) absolwentka Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk
Plastycznych we Wrocławiu, gdzie w 1988
roku uzyskała dyplom na Wydziale Ceramiki i Szkła. Jako artystka niezależna,
założyła w 2004 roku Atelier Si, Pb…, gdzie
współpracowała z Eugeniuszem Getem-Stankiewiczem (do 2010 roku). Tworzy
instalacje przestrzenne ze szkła, chętnie
maluje i pokrywa złotem tafle szklane,
tworząc obiekty i witraże przestrzenne.
66
Małgorzata Dajewska (nar. 1958)
absolventka Státní vysoké školy
výtvarného umění ve Wroclawi. Diplom
obhájila v roce 1982 a dva roky později
byla zaměstnána na této univerzitě.
Od roku 2001 vede Dílnu uměleckého
skla a současně realizuje vlastní tvůrčí
nápady na poli uměleckého skla. Spojuje
sklo s vlastní básnickou tvorbou a básně
gravíruje na skleněných objektech.
Małgorzata Dajewska (born in 1958)
– A graduate of the National School of
Fine Arts in Wrocław. She obtained the
diploma in 1982, and two years later
was employed at the School. Since 2001
she has led the Workshop of Art Glass,
while pursuing individual creative ideas
in art glass. She combines glass with
self-written poetry, carving verses on
the surface of glass objects.
Beata Damian-Speruda (nar.
1965) – absolventka Fakulty keramiky
a skla na Akademii výtvarných umění
ve Wroclawi. Po obhajobě diplomu
v roce 2007 byla zaměstnána na mateřské
vysoké škole jako technička u hořáků.
Ve své umělecké tvorbě se zabývá
unikátním a užitkovým sklem a její
oblíbenou technikou je hořáková
technika.
Beata Damian-Speruda (born in
1965) – A graduate of the Faculty of Glass
and Ceramics at the Academy of Fine Arts
in Wrocław. After graduating in 2007, she
has been employed at her alma mater
as a technician at the burners. In her art
creation she is engaged in unique and
applied glass, and her favorite technique
is the burner technique.
Zbigniew Horbowy (nar. 1935)
–
umělec-výtvarník
zabývající
se průmyslovým designem, unikátním
a užitkovým sklem, profesor na Fakultě
keramiky a skla a rektor Akademie
výtvarného umění ve Wroclawi, polský
designér užitkového skla a tvůrce vlastní
designérské školy. První práci po studiích
zahájil ve sklárnách Sudety ve Szczytné
jako projektant ve Středisku designu,
které pak několik let také vedl. Později
spojený se Sklárnou uměleckého skla
v Polanicy-Zdroji, kde od roku 1975, jako
umělecký vedoucí, vedl experimentální
návrhářské studio. V té době se angažoval
při pořádání polanických sklářských
plenérů. Podnítil vznik Dílny uměleckého
skla Inco ve Wroclawi. Od roku 1965
zahájil pedagogickou dráhu na mateřské
vysoké škole a současně pokračoval
v práci i ve sklářském průmyslu.
Barbara Idzikowska (nar. 1962)
absolventka Státní vysoké školy
výtvarných umění ve Wroclawi, kde
v roce 1988 obhájila diplom na Fakultě
keramiky a skla. Jako nezávislá umělkyně
založila v roce 2004 Atelier Si, Pb…,
kde spolupracovala s Eugeniuszem
Getem-Stankiewiczem (do roku 2010).
Tvoří prostorové instalace ze skla, ráda
maluje a pozlacuje skleněné tabule, tvoří
exponáty a prostorové vitráže.
Antonina Joszczuk (nar. 1981)
v roce 2006 dokončila studia na Fakultě
Zbigniew Horbowy (born in 1935)
– A visual artist involved in industrial
design, unique and applied glass,
a professor at the Department of
Ceramics and Glass and the Rector of the
Academy of Fine Arts in Wrocław, a Polish
applied glass designer and a creator of
his own school of pattern design. He took
his first job after completing the studies
in the Sudeten Glassworks in Szczytna, as
a designer in the Design Center, which he
also directed in later time. After that, he
worked for Barbara Art Glass Glassworks
in Polanica Zdrój, where since 1975 he
led the experimental design studio as
its artistic director. In that time he was
involved in organizing the Glass Open
Air in Polanica. The Inco Art Glass Studio
in Wrocław was founded thanks to his
inspiration. Since 1965 he teached at his
alma mater, working at the same time
for the industry.
Barbara Idzikowska (born in 1962)
– A graduate of the National School of
Fine Arts in Wrocław, where in 1988 she
obtained the diploma of the Faculty of
Ceramics and Glass. As an independent
artist, in 2004, she has founded the
Atelier Si, Pb ..., where she worked with
Eugeniusz Get-Stankiewicz (up to 2010).
She creates spatial installations of glass,
eagerly paints glass panels and covers
them with gold, creating spatial objects
and three-dimensional stained glass.
Antonina Joszczuk (ur. 1981) w 2006
roku ukończyła studia na Wydziale Ceramiki i Szkła na Akademii Sztuk Pięknych
we Wrocławiu. Od 2009 roku zatrudniona na macierzystej uczelni jako asystent
w Pracowni Podstaw Szkła Artystycznego. Poza szkłem artystycznym, realizuje
się artystycznie w dziedzinie malarstwa
olejnego i rysunku ściennego.
Ludwik Kiczura (ur. 1934) polski
artysta-plastyk zajmujący się szkłem artystycznym, profesor na Akademii Sztuk
Pięknych we Wrocławiu. W 1960 ukończył
Państwową Wyższą Szkołę Sztuk Plastycznych we Wrocławiu w pracowni prof. Stanisława Dawskiego. W tym samym roku
został zatrudniony w macierzystej uczelni
na stanowisku dydaktycznym. W 1965 r.
odbył staż w Hucie szkła Venini w Murano. Uczestniczył w międzynarodowych
warsztatach i sympozjach szklarskich.
W roku 1992 był kuratorem artystycznym
XIII Ogólnopolskich Plenerów Szklarskich
w Stroniu Śląskim.
Tasios Kiriazopoulos (ur. 1937) studiował rzeźbę, malarstwo, grafikę i fotografię w Państwowej Wyższej Szkole
Sztuk Plastycznych we Wrocławiu, jako
jeden z ostatnich wychowanków prof.
S. Dawskiego. Zatrudniony w macierzystej uczelni jako asystent, wybrał drogę
indywidualnego artysty, niezwiązanego
na stałe z żadną hutą. Dzięki pracowitości
i talentowi odnosił duże sukcesy i zyskał
opinię jednego z najzdolniejszych przedstawicieli Szkoły Wrocławskiej. W połowie lat 80. XX wieku zdecydował się na
powrót do swojej ojczyzny Grecji.
Marzena Krzemińska (ur. 1980) absolwentka Wydziału Ceramiki i Szkła na
Od 2009 roku zatrudniona jako asystent
w Pracowni Szkła Artystycznego na macierzystej uczelni. Tworzy szkło unikatowe, łącząc techniki szklarskie z grafiką,
Magdalena Kucharska (ur. 1963)
absolwentka Wydziału Ceramiki i Szkła
Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu,
gdzie uzyskała dyplom w 1991 roku. Tworzy w pracowni autorskiej w Świdnicy,
łącząc rysunek piórkiem z reliefowymi
aplikacjami szklanymi.
keramika a skla na Akademii výtvarných
umění ve Wroclawi. Od roku 2009
je zaměstnána na mateřské vysoké škole
jako asistentka na Pracovišti základů
uměleckého skla. Kromě uměleckého
skla se realizuje i v oboru olejomalby
a nástěnné kresby.
Ludwik Kiczura (nar. 1934) –
polský výtvarník a umělec zabývající se
uměleckým sklem, profesor na Akademii
výtvarných umění ve Wroclawi.
V roce 1960 dokončil Státní vysokou
školu výtvarných umění ve Wroclawi
v pracovně prof. Stanislawa Dawského.
Ve stejném roce začal pracovat
na mateřské vysoké škole na pedagogické
pozici. V roce 1965 absolvoval stáž
ve sklárnách Venini v Murano. Účastnil
se mezinárodních workshopů a sklářských
sympozií. V roce 1992 byl uměleckým
kurátorem 13. celonárodního sklářských
plenérů ve Stroni Slezském
Tasios Kiriazopoulos (nar. 1937)
– studoval sochařství, malířství,
grafiku a fotografii ve Státní vysoké
škole výtvarného umění ve Wroclawi,
jako jeden z posledních žáků prof.
S. Dawského. Zaměstnaný na mateřské
vysoké škole jako asistent, zvolil si cestu
nezávislého umělce nepracujícího
na stálo pro žádnou ze skláren. Díky
pracovitosti a talentu dosáhl značných
úspěchů a vydobyl si pověst jednoho
z nejschopnějších absolventů wroclawské
školy. v polovině osmdesátých let 20.
století se rozhodl vrátit se rodného Řecka.
Marzena Krzemińska (nar. 1980)
– absolventka Fakulty keramiky
ve Wroclawi. Od roku 2009 je zaměstnána
jako asistentka na Pracovišti uměleckého
skla na své mateřské vysoké škole. Tvoří
unikátní sklo, spojuje sklářské techniky
s grafikou.
Magdalena Kucharska (nar. 1963)
absolventka Fakulty keramiky a skla
Akademii výtvarných umění ve Wroclawi,
kde získala diplom v roce 1991. Tvoří
v autorské pracovně ve Svídnici, spojuje
kresbu pírkem s reliéfními skleněnými
aplikacemi.
Andrzej Kucharski (nar. 1959), v
roce 1987 obhájil diplom na Fakultě
Antonina Joszczuk (born in 1981)
– In 2006, she graduated from the
Department of Ceramics and Glass at the
Academy of Fine Arts in Wrocław. Since
2009 she has been employed at her alma
mater as an assistant in the Workshop of
the Basics of Art Glass. In addition to glass
art, she artistically expresses herself in the
field of oil painting and mural drawing.
Ludwik Kiczura (born in 1934) –
A Polish artist professionally engaged in
artistic glass, a professor at the Academy
of Fine Arts in Wrocław. In 1960, he
graduated from the National School of
Fine Arts in Wrocław in the workshop of
Prof. Stanisław Dawski. In the same year
he was employed at his alma mater as
a lecturer. In 1965, he held internship
at Venini Glassworks in Murano. He
participated in international workshops
and glass symposia. In 1992 he was the
artistic curator of the 13th National Art
Glass Open-Air in Stronie Śląskie.
Tasios Kiriazopoulos (born in 1937)
– He studied sculpture, painting, graphics
and photography at the National School
of Fine Arts in Wrocław, and was one of
the last students of Professor S. Dawski.
Being employed at his alma mater as
an assistant, he chose the path of an
individual artist not related permanently
to any glasshouse. Through hard work
and talent he has achieved success
and has had a reputation of one of the
brightest representatives of the School
of Wrocław. In the mid-eighties of the
twentieth century, he decided to return
to his homeland, Greece.
Marzena Krzemińska (born in
1980) – A graduate of the Faculty of
Ceramics and Glass at the Academy of
Fine Arts in Wrocław. Since 2009, she
has been employed as an assistant in the
Workshop of Art Glass at her alma mater.
She creates unique glass, combining the
techniques of glass with graphics.
Magdalena Kucharska (born in 1963)
– A graduate of the Faculty of Ceramics
and Glass at the National School of Fine
Arts in Wrocław, where she obtained
the diploma in 1991. She creates her
works in the author studio in Świdnica,
combining ink pen drawings with relief
glass applications.
67
Andrzej Kucharski (ur. 1959) w 1987
roku obronił dyplom na Wydziale Ceramiki i Szkła we Wrocławiu. Po studiach
wrócił do rodzinnego Kluczborka i założył autorską pracownię. Obecnie tworzy
unikatowe obiekty szklane we wspólnej
pracowni z żoną Magdaleną w Świdnicy.
Agnieszka Leśniak (ur. 1978) w 2004
roku obroniła dyplom na Wydziale Ceramiki i Szkła na Akademii Sztuk Pięknych
we Wrocławiu. W latach 2004 –2008
związana z hutami szkła jako projektantka
form użytkowych. Zatrudniona na ASP
jako asystent w Pracowni Podstaw Szkła
Użytkowego. Zajmuje się szkłem unikatowym oraz użytkowym.
Mariusz Łabiński (ur. 1967) absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk
Plastycznych we Wrocławiu, gdzie dyplom uzyskał w 1993 roku. Od 1994 roku
zatrudniony na Akademii Sztuk Pięknych
we Wrocławiu, w Pracowni Szkła Artystycznego. Działa jako niezależny artysta
tworząc unikatowe obiekty ze szkła optycznego oraz jako kurator wystaw, sympozjów i plenerów szklarskich w Polsce
i Europie.
Beata Mak-Sobota (ur. 1968) w 1994
roku obroniła dyplom z projektowania
szkła w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk
Plastycznych we Wrocławiu, gdzie została
zatrudniona początkowo jako asystent,
obecnie jako adiunkt w Pracowni Projektowania Szkła Użytkowego. Tworzy szkło
unikatowe oraz użytkowe.
Barbara Miszczyk-Urbańska (ur.
1936) artystka zajmująca się szkłem artystycznym, absolwentka Państwowej
Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych we
Wrocławiu, początkowo związana z przemysłem (Huta Hortensja w Piotrkowie
Trybunalskim), stopniowo uzyskująca
samodzielność artystyczną. Związana
ze środowiskiem Polonii wiedeńskiej,
realizująca własne projekty rzeźbiarskie
w szkle oraz oddana pracy pedagogicznej.
Wojciech Olech (ur. 1963) w 1989
roku uzyskał dyplom z zakresu szkła artystycznego w Państwowej Wyższej Szkole
Sztuk Plastycznych we Wrocławiu. Tworzy
jako niezależny artysta, zarówno obiekty
unikatowe, jak i przestrzenne realizacje
szkła architektonicznego.
68
keramiky a skla ve Wroclawi. Po studiích
se vrátil do rodného Kluczborku a založil
autorskou dílnu. v současné době tvoří
unikátní skleněné objekty ve společné
dílně s ženou Magdalenou ve Svídnici.
Agnieszka Leśniak (nar. 1978)
v roce 2004 obhájila diplom na Fakultě
keramiky a skla na Akademii výtvarných
umění ve Wroclawi. v letech 2004–
2008 spolupracuje se sklárnami jako
designérka užitkového skla. Zaměstnána
na ASP jako asistentka v Pracovně základů
užitkového skla. Zabývá se unikátním
a užitkovým sklem.
Mariusz Łabiński (nar. 1967)
absolvent Státní vysoké školy výtvarných
umění ve Wroclawi, kterou absolvoval
v roce 1993. Od roku 1994 je zaměstnaný
ve Wroclawi v Pracovně uměleckého skla.
Působí jako nezávislý umělec vytvářející
unikátní exponáty z optického skla a jako
kurátor výstav, sympozií a sklářských
plenérů v Polsku a v Evropě.
Beata Mak-Sobota (nar. 1968) v roce
1994 obhájila diplom z navrhování skla
na Státní vysoké školy výtvarných umění
ve Wroclawi, kde byla zaměstnána
z počátku jako asistent, nyní jako adjunkt
v Pracovně navrhování užitkového skla.
Tvoří unikátní a užitkové sklo.
Barbara
Miszczyk-Urbańska
(nar. 1936) – umělkyně zabývající
se uměleckým sklem, absolventka
Státní vysoké školy výtvarných umění
ve Wroclawi, z počátku spolupracovala
s průmyslem (sklárna Hortensja
v Piotrkowě Trybunalském), postupně
dosáhla umělecké nezávislosti. Napojena
na prostředí Poláků žijících ve Vídni,
realizuje vlastní sochařské projekty
ve skle a věnuje se výuce.
Wojciech Olech (nar. 1963) v roce
1989 získal diplom v oboru uměleckého
skald na Státní vysoké škole výtvarných
umění ve Wroclawi. Tvoří jako nezávislý
umělec jak unikátní exponáty, tak
prostorové realizace architektonického
skla.
Jan Owsiewski (1930–1981) –
v letech 1951–1957 studoval na Státní
vysoké škole výtvarných umění ve
Wroclawi grafiku pod vedením prof. S.
Andrzej Kucharski (born in 1959) –
In 1987 he graduated from the Faculty
of Ceramics and Glass in Wrocław. After
studies he returned to his home town,
Kluczbork, and founded the author’s
workshop. Currently he creates unique
glass objects in a joint workshop with his
wife Magdalena in Świdnica.
Agnieszka Leśniak (born in 1978)
– In 2004 she obtained the diploma at
the Faculty of Ceramics and Glass at
the Academy of Fine Arts in Wrocław.
In years 2004-2008, she was co-operating
with glassworks as a designer of applied
objects. She has been employed at the
ASP as an assistant in the Workshop of
the Basics of Applied Glass. She creates
unique and applied glass.
Mariusz Łabiński (born in 1967) – He
graduated from the National School of
Fine Arts in Wrocław, where he obtained
the diploma in 1993. Since 1994, he has
worked at the Academy of Fine Arts in
Wrocław, the Workshop of Art Glass. He
works as a freelance artist, creating unique
objects from optical glass and as a curator
of exhibitions, symposia and glass open-air
events in Poland and Europe.
Beata Mak-Sobota (born in 1968)
– In 1994 she obtained the diploma in
Glass Design at the National School of
Fine Arts in Wrocław, where she has been
then employed first as an assistant, and
now as an assistant professor in the
Workshop of Applied Glass Design. She
creates unique and applied glass.
Barbara Miszczyk-Urbańska (born
in 1936) – An artist engaged in art glass,
a graduate of the National School of Fine
Arts in Wrocław. Initially associated with
the industry (Hortensja Glassworks in
Piotrków Trybunalski), she was gradually
gaining her artistic independence.
She has been connected to the Polish
community in Vienna, realising her own
sculpture projects in glass. She has also
been dedicated to teaching.
Wojciech Olech (born in 1963) – In
1989 he obtained a degree in Art Glass at
the National School of Fine Arts in Wrocław.
He creates as an independent artist, both
unique objects and three-dimensional
realisations of architectural glass.
Jan Owsiewski (1930-1981) w latach 1951 – 1957 studiował w PWSSP
we Wrocławiu: grafikę pod kierunkiem
prof. S. Dawskiego, malarstwo u prof.
E. Gepperta, szkło artystyczne u prof.
M. Pawełki. Członek ZPAP. Zajmował się
malarstwem, grafiką, rysunkiem i szkłem
artystycznym. Twórczość artystyczną
łączył z pracą zawodową, pełniąc funkcję starszego projektanta w Hucie Julia
w Szklarskiej Porębie.
Kazimierz Pawlak (ur. 1957) absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk
Plastycznych we Wrocławiu, od 1982 zatrudniony na macierzystej uczelni. Poza
pracą dydaktyczną realizuje się jako artysta szkła artystycznego, tworząc obiekty
w różnych technikach szklarskich.
Magdalena Pejga (ur. 1968) ukończyła studia w Wyższej Szkole Artystyczno-Przemysłowej (Vysoká škola uméleckoprumyslová) w Pradze. Od 1994 roku
tworzy jako niezależna artystka, zarówno
obiekty unikatowe, jak i szkło użytkowe,
współpracując z czeskimi hutami.
Wojciech Peszko (ur. 1962) absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk
Plastycznych we Wrocławiu. W 1988,
rok po obronie dyplomu, rozpoczął pracę w macierzystej uczelni. Od 2006 roku
jako profesor nadzwyczajny prowadzi
Pracownię Podstaw Szkła Artystycznego.
Jednocześnie tworzy unikatowe obiekty
ze szkła.
Aleksander Puchała (1931 – 1997),
absolwent architektury wnętrz w PWSSP
we Wrocławiu, początkowo pracował
w Biurze Projektów we Wrocławiu, a od
1960 r. objął funkcję projektanta szkła
i głównego specjalisty do spraw wzornictwa w Hucie Julia w Szklarskiej Porębie. Całe dalsze jego życie zawodowe
związane było z wzornictwem przemysłowym, a także z unikatową twórczością
artystyczną w dziedzinie szkła.
Ryszard Reguliński (ur. 1937)
wszechstronny artysta zajmujący się
szkłem artystycznym, rzeźbą, medalierstwem, fotografią i grafiką. Absolwent
PWSSP we Wrocławiu, zatrudniony w macierzystej uczelni oraz w Pracowni Fotografii Naukowej na Akademii Medycznej,
asystent na Wydziale Rzeźby, a w latach
Dawského, malířství u prof. E. Gepperta,
umělecké sklo u prof. M. Pawełki.
Člen Svazu polských výtvarníků ZPAP.
Zabýval se malířstvím, grafikou, kresbou
a uměleckým sklem. Uměleckou
tvorbu spojuje s prací na pozici senior
projektanta ve sklárně Julia ve Sklářské
Porubě.
Kazimierz Pawlak (nar. 1957)
absolvent Státní vysoké školy výtvarných
umění ve Wroclawi, od roku 1982
zaměstnán na mateřské vysoké škole.
Kromě pedagogické činnosti se realizuje
také jako umělec pracující s uměleckým
sklem s použitím různých sklářských
technik.
Magdalena Pejga (nar. 1968)
absolvovala studium na Vysoké škole
uměleckoprůmyslové v Praze. Od roku
1994 tvoří jako nezávislá umělkyně
jako objekty unikátní, tak užitkové sklo,
spolupracuje s českými sklárnami.
Wojciech Peszko (nar. 1962)
absolventk Státní vysoké školy
výtvarného umění ve Wroclawi. V roce
1988, po obhajobě diplomové práce,
zahájil praxi na mateřské vysoké škole.
Od roku 2006 jako mimořádný profesor
vede Pracovnu základů uměleckého skla.
Současně tvoří unikátní objekty ze skla.
Aleksander Puchała (1931–1997),
absolvent
architektury
interiérů
na Státní vysoké škole výtvarných
umění ve Wroclawi, z počátku pracoval
v Projekční kanceláři ve Wroclawi
a od roku 1960 nastoupil na pozici
designéra skla a hlavního specialisty pro
design ve sklárně Julia ve Sklářské Porubě.
Celý jeho další profesní život byl spojen
s průmyslovým designem a také s unikátní
uměleckou tvorbou v oboru skla.
Ryszard Reguliński (nar. 1937)
– všestranný umělec zabývající
se uměleckým sklem, sochařstvím,
medaliérstvím, fotografickou tvorbou
a grafikou. Absolvent Státní vysoké
školy výtvarných umění ve Wroclawi,
později zaměstnán na této vysoké
škole a v Pracovně vědecké fotografie
na Lékařské akademii, asistent na Fakultě
sochařství, v letech 1976–1980 jako učitel
fotografie a sochařství na Státním lyceu
výtvarných umění.
Jan Owsiewski (1930-1981) – In
years 1951-1957, he studied at the
National School of Fine Arts in Wrocław:
Graphics under the supervision of Prof.
S. Dawski, Painting under the supervision
of Prof. E. Geppert, Art Glass under
the supervision of Prof. M. Pawełko.
A member of a ZPAP (the Association
of Polish Artists and Designers). He
was involved in painting, graphics,
drawing and art glass. He combined
artistic creativity with work, performing
the function of a senior designer at
Julia Glassworks in Szklarska Poręba
(Schreiberhau).
Kazimierz Pawlak (born in 1957) –
A graduate of the National School of Fine
Arts in Wrocław, employed since 1982 at
his alma mater. In addition to educational
work, he is an art glass artist creating
objects in various glass techniques.
Magdalena Pejga (born in 1968) –
She graduated from the Academy of Arts,
Architecture and Design (Vysoká kola
uméleckoprumyslová) in Prague. Since
1994, as an independent artist she has
created both unique objects and applied
glass, working with Czech glassworks.
Wojciech Peszko (born in 1962) –
Arts in Wrocław. In 1988, a year after
graduating, he began working at his
alma mater. Since 2006, as an associate
professor he has led the Workshop of the
Basics of Art Glass. At the same time he
has created unique glass objects.
Aleksander Puchała (1931-1997) –
A graduate of Interior Architecture at the
National School of Fine Arts in Wrocław,
he initially worked in the Design Office
in Wrocław, and in 1960 he became
the principal specialist of glass pattern
design for Julia Glassworks in Szklarska
Poręba (Schreiberhau). His entire further
professional life was connected to
industrial design, as well as to unique
artistic creativity in glass.
Ryszard Reguliński (born in 1937)
– A versatile artist involved in art glass,
sculpture, medals, photography and
graphics. A graduate of the National
School of Fine Arts in Wrocław, he worked
at his alma mater, and in the Laboratory
69
1976 – 1980 jako nauczyciel fotografiki
i rzeźby w Państwowym Liceum Sztuk
Plastycznych.
Czesław Roszkowski (ur. 1952)
ukończył studia na Wydziale Elektroniki
Politechniki Wrocławskiej, gdzie pracował naukowo w latach 1976 – 1991. Od
1989 roku prowadzi autorska pracownię
artystyczną, gdzie realizuje witraże, formy architektoniczne oraz szklane obiekty
unikatowe, opracowując autorskie koncepcje technologiczne.
Monika Rubaniuk (ur. 1972) absolwentka Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk
Plastycznych we Wrocławiu. W 1996
roku dyplom na Wydziale Ceramiki
i Szkła, a w 2001 na Wydziale Malarstwa
i Rzeźby. Od 1998 roku prowadzi autorską
pracownię szkła M RUBANIUK. Tworzy
przestrzenne instalacje szklane.
Marta Sienkiewicz (ur. 1967) w latach 1987 – 1993 studiowała w Akademii
Sztuk Pięknych we Wrocławiu, związana
z macierzystą uczelnią od 1997 roku (asystent, potem adiunkt w Pracowni Witrażu). Obecnie prowadzi Pracownię Witrażu
w Katedrze Restauracji i Rekonstrukcji
Ceramiki i Szkła. Zajmuje się, zarówno
twórczością artystyczną w zakresie witrażownictwa, jak i konserwacją i restauracją
witraży zabytkowych.
Stanisław Sobota (ur. 1967) absolwent Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu, gdzie dyplom Wydziału Ceramiki
i Szkła obronił w 1996 roku. Od 1995 roku
związany z macierzystą uczelnią, obecnie prowadzi Pracownię Podstaw Szkła
Użytkowego. Tworzy unikatowe obiekty
ze szkła.
Grzegorz Staniszewski (ur. 1966)
w latach 1986 – 1992 studiował w Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu,
gdzie obronił dyplom na Wydziale Ceramiki i Szkła. Tworzy unikatowe i użytkowe szkło artystyczne, a także zajmuje
się malarstwem.
Beata Stankiewicz-Szczerbik (ur.
1967) absolwentka Wydziału Szkła na
Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu. Dyplom obroniła w 1996 roku i od
tego czasu działa jako niezależna artystka
w dziedzinie szkła unikatowego i archi-
70
Czesław Roszkowski (nar. 1952)
ukončil studium na Fakultě elektroniky
Wroclawské polytechniky, kde působil
vědecky v letech 1976–1991. Od roku
1989 vede autorskou uměleckou dílnu,
kde vyrábí vitráže, architektonické formy
a kusové skleněné objekty, zpracovává
autorské technologické koncepce.
Monika Rubaniuk (nar. 1972)
– absolventka Státní vysoké školy
v roce 1996 získala diplom na Fakultě
keramiky a skla a v roce 2001 na Fakultě
malířství a sochařství. Od roku 1998 vede
autorskou sklářskou dílnu M RUBANIUK.
Vytváří prostorové skleněné instalace.
Marta Sienkiewicz (nar. 1967)
v letech 1987–1993 studovala
ve Wroclawi, pracuje na mateřské vysoké
škole od roku 1997 (asistentka, potom
adjunkt v Pracovně vitráže). V současné
době vede Pracovnu vitráže na Fakultě
restaurování a rekonstrukce keramiky
a skla. Zabývá se uměleckou tvorbou
v oblasti vitráží, restaurátorskou činností
a ošetřování historických vitráží.
Stanisław Sobota (nar. 1967)
absolvent Akademie výtvarných umění
ve Wroclawi, kde diplom na Fakultě
keramiky a skal obhájil v roce 1996.
Od roku 1995 pracuje na mateřské vysoké
škole, v současné době vede Pracovnu
základů užitkového skla. Tvoří unikátní
objekty ze skla.
Grzegorz Staniszewski (nar. 1966)
v letech 1986–1992 studoval na Akademii
diplomoval na Fakultě keramiky a skla.
Tvoří unikátní a užitkové umělecké sklo
a zabývá se také malířstvím.
Beata Stankiewicz-Szczerbik (nar.
1967) – absolventka Fakulty keramiky
ve Wroclawi. Diplom obhájila v roce
1996 a od té doby působí jako nezávislá
umělkyně v oblasti unikátního
a architektonického skla, u svých realizací
ráda využívá techniku vitráže.
Henryk
Albin
Tomaszewski
(1906–1993) – polský sochař, malíř,
kreslíř. Tvořil hlavně ze horkého skla
of Scientific Photography at the Academy
of Medicine, an assistant professor at the
Faculty of Sculpture, and in years 1976-1980
as a teacher of photography and sculpture
at the National School of Fine Arts.
Czesław Roszkowski (born in 1952)
– He graduated from the Faculty of
Electronics at the Technical University
of Wrocław, where he later worked as
a researcher in years 1976 to 1991.
Since 1989, he has led the author’s
studio, where he realises stained glass,
architectural forms and unique glass
objects, developing technological
copyright concepts.
Monika Rubaniuk (born in 1972) A graduate of the National School of Fine
Arts in Wrocław - in 1996, the diploma
at the Faculty of Ceramics and Glass,
and in 2001 - at the Faculty of Painting
and Sculpture. Since 1998, she has led
the author’s M RUBANIUK glass studio.
She creates three-dimensional glass
installations.
Marta Sienkiewicz (born in 1967) –
In years 1987 – 1993, she studied at the
National School of Fine Arts in Wrocław.
She has been connected with the parent
university since 1997 (an assistant, then
an assistant professor in the Workshop
of Stained Glass). Nowadays she runs
the Workshop of Stained Glass in
the Department of Restoration and
Reconstruction of Ceramics and Glass.
She is both artistically creative in the field
of stained glass and in the conservation
and restoration of historic stained glass
windows.
Stanisław Sobota (born in 1967) –
Arts in Wrocław, where he obtained the
diploma of the Faculty of Ceramics and
Glass, in 1996. Since 1995 he has been
associated with the alma mater, now he
leads the Workshop of the Basics of Applied
Glass. He creates unique glass objects.
Grzegorz Staniszewski (born in 1966)
– In years 1986 – 1992, he studied at the
National School of Fine Arts in Wrocław,
where he obtained the diploma of the
Faculty of Ceramics and Glass. He creates
unique and applied art glass, and takes
up painting.
tektonicznego, chętnie wykorzystując
w swoich realizacjach elementy techniki
witrażu.
Henryk Albin Tomaszewski (1906
– 1993) polski rzeźbiarz, malarz, rysownik. Tworzył głównie z formowanego
ręcznie na gorąco szkła. Studiował rzeźbę w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie pod kierunkiem prof. T. Breyera
i prof. T. Pruszkowskiego, dyplom obronił
w 1939r. W latach 1946 –1950 pracował
w Hucie Szkła Julia w Szklarskiej Porębie.
W okresie 1950 –1952 prowadził Pracownię Projektowania Szkła we wrocławskiej
PWSSP. W latach późniejszych realizował
szkło unikatowe w hucie na Targówku
i w innych podwarszawskich zakładach
(Wołomin, Palenica). Zajmował się też
malarstwem, rysunkiem i medalierstwem. Był wybitnym przedstawicielem
polskiego szkła artystycznego, inicjatorem nowych trendów w projektowaniu
szkła przemysłowego w Polsce po II wojnie światowej, laureatem prestiżowych
nagród za dokonania artystyczne.
Magdalena Tyc-Witwicka (ur. 1973)
w 1999 roku uzyskała dyplom z zakresu
projektowania szkła użytkowego i unikatowego w Akademii Sztuk Pięknych
we Wrocławiu. Od 1996 roku prowadzi
samodzielna pracownię artystyczną, zajmując się realizacją szklanych obiektów
unikatowych.
Tomasz Urbanowicz (ur. 1959)
w latach 1978 – 1985 student Wydziału
Architektury Politechniki Wrocławskiej
oraz w latach 1982 – 1985 Wydziału
Sztuk Pięknych Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. W 1987 założył
własną, autorską pracownię ARCHIGLASS
we Wrocławiu, gdzie realizuje obiekty ze
szkła w architekturze.
Ryszard Więckowski (ur. 1952) studiował w latach 1972 – 1977 na Wydziale
Szkła w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk
Plastycznych we Wrocławiu. W latach
1980 – 1988 współorganizator pracowni
witraży w hucie szkła artystycznego i pracowni witraży INCO we Wrocławiu. Od
1992 roku pracuje w macierzystej uczelni.
Igor Wójcik (ur. 1968) absolwent
Tworzy jako niezależny artysta w dzie-
tvarovaného z volné ruky. Studoval
sochařství na Akademii výtvarného umění
ve Varšavě pod vedením prof. T. Breyera
a prof. T. Pruszkowského, diplom obhájil
v roce 1939. v letech 1946–1950
pracoval ve sklárně Julia ve Sklářské
Porubě. V období 1950–1952 vede
Pracovnu designu skla na wroclawské
Státní vysoké škole výtvarného umění.
v pozdějších letech tvořil unikátní
sklo ve sklárně na Targówku a v jiných
dílnách kolem Varšavy (Wołomin,
Palenica). Zabýval se také malířství,
kresbou a medaliérstvím. Byl významným
představitelem polského uměleckého
skla, iniciátorem nových trendů
navrhování průmyslového skla v Polsku
po 2. světové válce. Držitel prestižních
cen za uměleckou tvorbu.
Magdalena Tyc-Witwicka (nar.
1973) v roce 1999 získala diplom v oboru
navrhování užitkového a unikátního
skla na Akademii výtvarných umění
ve Wroclawi. Od roku 1996 vede
samostatnou uměleckou dílnu, zabývající
se realizací skleněných unikátních
objektů.
Tomasz Urbanowicz (nar. 1959)
– v letech 1978–1985 student Fakulty
architektury Wroclawské polytechniky
a letech 1982–1985 Fakulty výtvarných
umění Univerzity Mikuláše Koperníka
v Toruni. V roce 1987 založil vlastní
autorskou
dílnu
ARCHIGLASS
ve Wroclawi, kde realizuje architektonické
skleněné objekty.
Ryszard
Więckowski
(nar.
1952) studoval v letech 1972–1977
na Fakultě skla na Státní vysoké
škole výtvarných umění ve Wroclawi.
v letech 1980–1988 spolupořadatel
dílny vitráže ve sklárně uměleckého
skla a pracovny tvorby vitráže INCO
ve Wroclawi. Od roku 1992 pracuje
na mateřské vysoké škole.
Igor Wójcik (nar. 1968) absolvent
Akademie výtvarných umění ve Wroclawi.
Tvoří jako nezávislý umělec v oblasti
uměleckého skla, fotografie, malířství,
sochařství, grafiky a hudby.
Jakub Wrzalik (nar. 1983) absolvent
Fakulty keramiky a skla Akademie
výtvarných umění ve Wroclawi.
Beata Stankiewicz-Szczerbik (born
in 1967) – A graduate of the Faculty
of Glass at the National School of Fine
Arts in Wrocław. She obtained the
diploma in 1996 and since then she has
operated as an independent artist in the
field of architectural and unique glass,
eagerly using elements of stained glass
techniques in her realisations.
Henryk Albin Tomaszewski (19061993) – A Polish sculptor, painter,
draftsman. He worked primarily with
hot- and hand-moulded glass. He studied
Sculpture at the Academy of Fine Arts
in Warsaw under the guidance of Prof.
T. Breyer and Prof. T. Pruszkowski, and
obtained the diploma in 1939. In years
1946-1950 he worked in Julia Glassworks
in Szklarska Poręba. In 1950-1952 he
led the Workshop of Glass Design at the
National School of Fine Arts in Wrocław.
In later years he was pursuing unique
glass in Targówek Glassworks and other
suburban plants near Warsaw (Wołomin,
Palenica). He was also painting, drawing
and creating medals. He was an
outstanding representative of Polish art
glass, the initiator of new trends in the
design of industrial glass in Poland after
World War II, the winner of prestigious
awards for artistic achievements.
Magdalena Tyc-Witwicka (born in
1973) – In 1999, she received a degree
in the Unique and Applied Glass Design
at the Academy of Fine Arts in Wrocław.
Since 1996, she has led an independent
art studio, dealing with the realisation of
unique glass objects.
Tomasz Urbanowicz (born in 1959) –
In 1978-1985 a student of the Faculty of
Architecture at the Technical University
of Wrocław and in years 1982-1985 – of
the Faculty of Fine Arts at the Nicolaus
Copernicus University in Toruń. In 1987
he founded his own ARCHIGLASS author’s
studio in Wrocław, where he creates
objects of glass in architecture.
Ryszard Więckowski (born in 1952)
– In years 1972 – 1977 he studied at the
Faculty of Glass at the National School
of Fine Arts in Wrocław.
In years 1980 - 1988 he was a coorganiser of the Workshop of Stained
Glass in the INCO Glassworks of Art Glass
71
dzinie szkła artystycznego, fotografii,
malarstwa, rzeźby, grafiki i muzyki.
Jakub Wrzalik (ur. 1983) od 2007
roku absolwent Wydziału Ceramiki
i Szkła w Akademii Sztuk Pięknych we
Wrocławiu. Po studiach zatrudniony na
uczelni, tworzy małe formy artystyczne
ze szkła, a także pracuje jako animator
i grafik komputerowy.
Maciej Zaborski (ur. 1958) absolwent
Szkoły Rzemiosł Artystycznych w Jeleniej
Górze. W latach 1976 – 1985 związany
z przemysłem szklarskim (szlifierz i nauczyciel zawodu). W latach 1985 – 1991
prowadził własny warsztat grawerski.
W 1986 roku otrzymał tytuł mistrzowski.
Od 1996 roku jest zatrudniony w Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu, gdzie
prowadzi warsztat grawerski. Tworzy unikatowe obiekty szklane.
Czesław Zuber (ur. 1948) artysta
tworzący unikatowe realizacje ze szkła.
Absolwent Państwowej Wyższej Szkoły
Sztuk Plastycznych we Wrocławiu. Od zakończenia studiów w 1974 roku zajmuje
się tworzeniem rzeźb z brył optycznego
szkła. Od 1982 roku mieszka we Francji,
gdzie prowadzi własne studio artystyczne
w Paryżu.
Barbara Zworska-Raziuk (ur. 1959)
absolwentka Państwowej Wyższej Szkoły
Sztuk Plastycznych we Wrocławiu, gdzie
uzyskała dyplom w 1984 roku na Wydziale Ceramiki i Szkła. Od 1985 roku związana z macierzystą uczelnią. Do 2009 roku
prowadziła Pracownię Podstaw Projektowania Szkła, a następnie Pracownię Szkła
Artystycznego. Poza pracą dydaktyczną
jest czynna artystycznie, tworząc unikatowe obiekty szklane, łączone często
z elementami ceramicznymi.
Władysław Zych (1900 – 1964)
studiował na Politechnice Lwowskiej,
a w latach 1925 – 1933 w Szkole Sztuk
Pięknych w Warszawie. Po uzyskaniu dyplomu związał się z warszawska uczelnią
i jednocześnie tworzył unikatowe szkło
artystyczne oraz realizował się twórczo
w dziedzinie ceramiki i malarstwa.
72
Po studiích zaměstnán na vysoké škole.
Tvoří malé umělecké formy ze skla
a pracuje také jako animátor a počítačový
grafik.
Maciej Zaborski (nar. 1958)
absolvent
Školy
uměleckých
řemesel v Jelení Hoře. v letech
1976–1985 spolupracuje se sklářským
průmyslem (brusič a pedagog). v letech
1985–1991 vede vlastní ryteckou dílnu.
V roce 1986 získává mistrovský titul.
Od roku 1996 je zaměstnán na Akademii
výtvarných umění ve Wroclawi, kde vede
ryteckou dílnu. Tvoří unikátní skleněné
exponáty.
Czesław Zuber (nar. 1948) – umělec
vytvářející unikátní realizace ze skla.
Absolvent Státní vysoké školy výtvarných
umění ve Wroclawi. Od ukončení studií
v roce 1974 se zabývá tvorbou soch
z kusového optického skla. Od roku 1982
bydlí ve Francii, kde vede vlastní výtvarné
studio v Paříži.
Barbara Zworska-Raziuk (nar.
1959) – absolventka Státní vysoké školy
v roce 1984 získává diplom na Fakultě
keramiky a skla. Od roku 1985 pracuje
na této vysoké škole. Do roku 2009
vede Pracovnu základů projektování
skla a poté Pracovnu uměleckého skla.
Kromě pedagogické činnosti je aktivní
také na uměleckém poli – tvoří unikátní
skleněné objekty propojované často
s keramickými prvky.
Władysław Zych (1900–1964)
studoval na Lvovské polytechnice
a v letech 1925–1933 na Škole výtvarných
umění ve Varšavě. Po získání diplomu
spolupracuje s varšavskou vysokou
školou, současně tvoří unikátní umělecké
sklo a umělecky se realizuje v oblasti
keramiky a malířství.
in Wrocław. Since 1992 he has worked
at his alma mater.
Igor Wójcik (born in 1968) – A graduate
of the National School of Fine Arts in
Wrocław. He creates as an independent
artist in the field of art glass, photography,
painting, sculpture, graphics and music.
Jakub Wrzalik (born in 1983) – In 2007
he graduated from the Faculty of Ceramics
and Glass at the Academy of Fine Arts in
Wrocław. After graduation he has been
employed at the university. He creates
small art forms of glass, and he works as
an animator and a graphic designer.
Maciej Zaborski (born in 1958) –
A graduate of the School of Arts and Crafts
in Jelenia Góra. In years 1976 – 1985, he
was related to glass industry (a cutter
and a vocational instructor). In years
1985 – 1991 he led his own engraving
workshop. In 1986 he received the master
title. Since 1996 he has been employed
at the Academy of Fine Arts in Wrocław,
where he leads the Engraving Workshop.
He creates unique glass objects.
Czesław Zuber (born in 1948) –
An artist creating unique glass projects.
A graduate of the National School of
Fine Arts in Wrocław. Since graduation
in 1974, he has created sculptures from
blocks of optical glass. Since 1982 he has
lived in France, where he runs his own
art studio in Paris.
Barbara Zworska-Raziuk (born in 1959)
– A graduate of the National School of Fine
Arts in Wrocław, where she obtained the
diploma at the Faculty of Ceramics and
Glass in 1984. Since 1985 she has been
related to the alma mater. Since 2009 she
has led the Workshop of the Basics of Glass
Design, and later – the Workshop of Art
Glass. Besides teaching, she is artistically
active, creating unique glass objects, often
combined with ceramic components.
Władysław Zych (1900 – 1964) – He
studied at the Technical University of Lviv
and in years 1925 - 1933 at the School
of Fine Arts in Warsaw. After graduating,
he has been bound to Warsaw University
and at the same time he has created
unique art glass and he has worked with
ceramics and painting.
Słownik terminologiczny
Terminologický slovník
Dictionary of Terminology
Barwienie szkła – nadawanie masie
szklanej zabarwienia za pomocą dodawanych do niej tlenków metali (barwienie
w masie) lub poprzez powlekanie naczynia barwną warstwą szkła (szkło powlekane lub warstwowe). Kolorowe szkło może
być przezroczyste, opalowe (lekko przepuszczające światło) lub nieprzejrzyste
– opakowe. Poszczególne barwy uzyskuje
się dodając do masy szklanej odpowiednie tlenki metali, między innymi:
- kobaltu (niebieski)
- miedzi (czerwony)
- srebra (żółty)
- żelaza (zielony)
- złota (różowy)
- manganu (fioletowy)
- uranu (żółty, zielony)
- cyny (biały)
Filigran – hutnicza technika zdobienia
szkła, polegająca na zatapianiu w masie
szklanej cienkich, szklanych nitek, ułożonych prosto (vetro a fili), w formie spirali
(vetro a retorti) bądź siatki (vetro a reticelli).
Grawerowanie – rzeźbiarska technika zdobienia szkła, wykonywana przy
pomocy wirujących tarcz miedzianych,
polegająca na tworzeniu precyzyjnych
wzorów – wklęsłych lub wypukłych.
Iryzacja – zdobienie szkła polegające
na osadzaniu na jego powierzchni tlenków metali, powodujące mieniącą się,
tęczową barwę. Gotowe naczynie szklane
umieszcza się w specjalnym piecu w strumieniu pary tlenków metali i lekko podgrzewa. Technika ta zaczerpnięta została
z naturalnych procesów zachodzących we
wnętrzu ziemi i była bardzo popularna
i szeroko stosowana w okresie secesji.
Barvení skla – zbarvování skelné
hmoty během tavení přidáváním oxidů
nebo potažení nádoby vrstvou (nebo více
vrstvami) barevného skla (sklo vrstvené
– přejímané, podjímané). Barevné sklo
může být průhledné, poloprůhledné
(lehce propouštějící světlo) nebo
neprůhledné (opakní). Jednotlivé
barvy se získávají přidáním oxidů kovů
do skloviny například:
- kobaltu (modrá)
- mědi (červená)
- stříbra (žlutá)
- železa (zelená)
- zlata (růžová)
- manganu (fialová)
- uranu (žlutá, zelená)
- cínu (bílá)
Coloring - giving colors to the glass
batch with addition of metal oxides
(coloring in the batch) or coating a dish
with a layer of colored glass (coated or
laminated glass). Colored glass can be
transparent, opal (slightly translucent)
or non-transparent (opaque). Different
colors are obtained by adding appropriate
metal oxides to the glass batch, among
others:
· Cobalt (blue)
· Copper (red)
· Silver (yellow)
· Iron (green)
· Gold (pink)
· Manganese (purple)
· Uranium (yellow, green)
· Tin (white)
Filigrán – hutní technika zdobení
skla spočívající v zatavování tenkých,
skleněných nití, vytvarovaných do tvaru
spirály nebo mřížky.
Filigree – a hot-glass technique
of decorating glass, which consists in
immersion of thin glass threads, arranged
vertically (vetro a fili), in a spiral (vetro
a retorti) or in a mesh (vetro a reticelli),
in the glass batch.
Rytí – technika zdobení skla
prováděná pomocí rotujících měděných
kotoučů, spočívající ve vytváření
přesných vzorů – rytých do hloubky nebo
plastických.
Irisování – zdobení skla spočívající
v aplikaci oxidů kovů, které vytvářejí
měnící se, duhové barvy. Hotovou
skleněnou nádobu umístíme ve speciální
peci v proudu pár oxidů kovů a lehce
ohříváme. Tato technika napodobuje
přírodní procesy probíhající v zemi
a byla velmi populární a široce rozšířená
v období secese.
Lazurování – pokrývání povrchu
skla směsí okru se sloučeninami stříbra
Engraving – a glass sculptural
decoration technique, performed with
the help of rotating copper discs, which
consists in the formation of precise
concave or convex patterns.
Iridescence - decorating of glass
by the placement of metal oxides on
the surface, resulting in a shimmering,
rainbow color. The ready glass vessel
is placed in a special kiln in a stream
of metal oxides’ steam and is slightly
heated. This technique is taken from
natural processes occurring inside the
earth and was very popular and widely
used during the Secession.
73
Lazurowanie – pokrywanie powierzchni szkła mieszanką ochry ze
związkami srebra lub miedzi, a następnie wypalanie w niskich temperaturach.
Malowanie – nanoszenie na powierzchnię szkła emalii za pomocą pędzla
oraz stapianie jej ze szkłem poprzez podgrzanie w niskiej temperaturze. Emalia
może być transparentna (przezroczysta)
oraz opakowa (nieprzejrzysta).
Millefiori – (z wł. tysiąc kwiatów) –
hutnicza technika zdobienia, polegająca
na zatapianiu w masie szklanej rozetek
wykonanych z ułożonych z kolorowych
lasek szklanych kompozycji, przypominających w przekroju kwiaty. Technika
znana w Mezopotamii i Egipcie w II – I
w. p.n.e., wznowiona w Wenecji w XV
wieku. Bardzo popularna w wieku XIX
w Europie.
Pâte de verre – technika polegająca
na prażeniu szkła w formie w piecu, przy
użyciu past szklanych (roztopione szkło
z topnikami i tlenkami metali).
Szkło hialitowe – czarne lub czerwone, opakowe (nieprzejrzyste szkło),
przypominające wyglądem wyroby z laki.
Czarny hialit, szkło uzyskiwane poprzez
barwienie masy szklanej tlenkami manganu wytwarzane było od 1817 roku w hutach hr. Buquoy w Czechach. Czerwony
hialit uzyskiwano poprzez barwienie
masy szklanej tlenkami złota lub miedzi.
Szkło lithialinowe – szkło opakowe
(nieprzejrzyste) lub opalowe (lekko przejrzyste) o marmoryzowanej powierzchni.
Szkło tego typu miało przypominać wyglądem kamień, Szkło lithialinowe wynalazł w 1828 roku Friedrich Egermann.
Szkło mleczne – opakowe (nieprzejrzyste), białe szkło barwione proszkiem
kostnym lub związkami cyny lub antymonu. Szkło mleczne najczęściej miało
imitować wyroby z porcelany. Początki
wytwarzania szkieł mlecznych sięgają
początku XVI wieku w Wenecji. Stały
się bardzo popularne zwłaszcza w XVIII
wieku.
Szkło wolnoformowane – szkło powstałe z gorącej masy szklanej za pomocą
narzędzi szklarskich, bez użycia formy.
74
nebo mědi s následným vypalováním při
nízkých teplotách.
Malování – nanášení sklářských
barev (emailů) na povrch skla pomoci
štětce. Následně se malba fixuje
vypálením ve sklářské peci (ohřátím
na teplotu 450–600 ºC). Email může
být transparentní (průhledný) a krycí
(neprůhledný).
Millefiori – (v italštině tisíc květů)
– hutní technika zdobení spočívající
v zatavování rozetek vyrobených
z pestrobarevných skleněných tyčinek,
připomínajících na průřezu květy.
Technika známá v Mezopotámii
a Egyptě v 2.–1. st. p. n. l., obnovena
v Benátkách v 15. století. Velmi populární
v 19. století v Evropě.
Pâte de verre – technika spočívající
v pražení skla ve formě v peci s použitím
skleněných past (roztavené sklo s tavidly
a oxidy kovů).
Hyalitové sklo – černé nebo červené
opakní (neprůhledné sklo) vzhledem
připomínající výrobky z laky. Černý hyalit –
sklo získávané barvení skelné hmoty oxidy
manganu. Bylo vyráběné od roku 1817
ve sklárnách hraběte Buquoye v Čechách.
Červený hyalit byl získáván barvení skelné
hmoty oxidy zlata nebo mědi.
Lithyalin – vrstvené opakní
(neprůhledné) červenohnědé nebo
poloprůhledné (slabě průhledné) sklo
s žilkovaným povrchem. Sklo tohoto typu
mělo připomínat vzhled achátu. Lithyalin
vynalezl v roce 1828 Friedrich Egermann
v Boru u České Lípy.
Mléčné sklo – opakní (neprůhledné)
bílé sklo vyráběné kalením skelné hmoty
kostní moučkou (kostěnkou) nebo oxidem
cínu nebo sloučeninami antimonu.
Mléčné sklo mělo nejčastěji imitovat
výrobky z porcelánu. Počátky výroby
mléčného skla sahají do počátku 16.
století v Benátkách. Mléčné sklo se stalo
velmi populární zejména v 18. století.
Sklo tvarované z volné ruky – sklo
vzniklé z horké, roztavené skelné hmoty
s použitím sklářského nářadí, bez použití
formy. Hutní technika výroby skla, kdy
sklář nádobu tvaruje „z volné ruky“.
Painting – laying enamel on the
surface of glass with a brush and fusing it
with glass by heating at low temperatures.
Enamels can be transparent (clear) or
opaque (nontransparent).
Staining – coating the glass surface
with a mixture of ocher and silver or
copper compounds, and then firing at
low temperatures.
Millefiori – (from Italian: a thousand
flowers) – the hot-glass decorating
technique, which consists in immersion
of rosettes, made of compositions of
colored glass canes which in cross-section
resemble flowers, in the glass batch. The
technique was known in Mesopotamia
and Egypt in the second – first century
BC, resumed in Venice in the fifteenth
century. Very popular in the nineteenth
century in Europe.
Pâté de verre – a technique
consisting in firing glass in a mould in
a kiln, using glass pastes (molten glass
with fluxes and metal oxides).
Hyalith glass – black or red, opaque
(non-transparent) glass, resembling
lacquer products. Black hyalith glass,
obtained by staining the glass batch with
manganese oxides, has been produced
since 1817 in the Glassworks of Count
Buquoy in Bohemia. Red hyalith was
obtained by staining the glass batch with
oxides of gold or copper.
Lithyalin glass – opaque (nontransparent) or opal (slightly transparent)
glass with the marbled surface. Glass of
this type was supposed to resemble the
appearance of stone. Lithyalin glass was
invented in 1828 by Friedrich Egermann.
Milk glass - opaque (nontransparent), white glass colored
with bone meal or tin or antimony
compounds. Milk glass was often used
to imitate products of porcelain. The
origins of milk glass production back to
the early sixteenth century in Venice. It
became very popular especially in the
eighteenth century.
Free-moulded glass - glass created
from the hot molten glass batch, with
the use of glass tools, without using the
Technika hutnicza wytwarzania szkieł,
gdzie hutnik nadaje kształt „z wolnej
ręki”.
Szlifowanie – rzeźbiarska technika
zdobienia szkła, wykonywana przy pomocy wirujących tarcz (z żelaza, kamienia
lub drewna), polegająca na tworzeniu na
powierzchni szkła różnorodnych wzorów
(szlifów).
Trawienie – chemiczna technika zdobienia polegająca na wytrawianiu wzorów
na powierzchni szkła za pomocą kwasu
fluorowodorowego.
Złocenie szkła – technika zdobienia
powierzchni szklanej za pomocą złotej folii, złotego pudru lub złota koloidalnego.
Złoto utrwala się na powierzchni szkła za
pomocą wypalania w niskiej temperaturze (złoto koloidalne) lub „na zimno”, za
pomocą oleju lnianego (folia i puder).
Broušení – mechanické opracování
a zdobení skla pomocí rotujících
kotoučů (dříve ze železa, kamene, dnes
karborundové), spočívající ve vytváření
různých vzorů (výbrusů) na povrchu skla.
Leptání – chemická technika
zdobení skla spočívající ve vyleptávání
vzorů na povrchu skla pomoci kyseliny
fluorovodíkové.
Zlacení skla – technika zdobení
povrchu skla pomoci zlaté fólie, zlatého
prášku nebo koloidním zlatem. Zlato
je na povrchu skla fixováno vypalování
při nízkých teplotách (koloidní zlato) nebo
„za studena”, pomoci lněného oleje (fólie
a prášek).
mould. The hot-glass technology of glass
production, where a glass-maker gives
shape to an object by “free-hand” action.
Grinding – the sculptural technique
of decorating glass, executed with the
help of rotating discs (made of iron, stone
or wood), consists in creation of various
designs (cuts) on the glass surface.
Etching – the chemical technique of
decorating by etching patterns on the
glass surface, using hydrofluoric acid.
Gilding glass - the glass surface
decoration technique using gold foil,
gold powder or colloidal gold. Gold is
fixed on the glass surface by firing at
low temperatures (colloidal gold), or –
in cold gilding – by using linseed oil (foil
and powder).
75
Spis ilustracji
Seznam ilustrací
Contents of Illustrations
il. 1. Dr Hugo Seidel (1840 – 1932)
zdjęcie ze zbiorów Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze
Założyciel i pierwszy dyrektor Riesengebirgsmuseum (Muzeum Towarzystwa Karkonoskiego w Jeleniej Górze).
Z wykształcenia prawnik, aktywny działacz na rzecz rozwoju turystyki w Karkonoszach, członek Riesengebirgsverein
(Towarzystwo Karkonoskie), kolekcjoner,
miłośnik sztuki i rzemiosła, w tym szkła
artystycznego.
obr. 1. Dr. Hugo Seidel (1840–1932)
snímek ze sbírek Krkonošského
muzea v Jelení Hoře
Zakladatel a první ředitel
Riesengebirgsmuseum
(Muzea
Krkonošského spolku v Jelení Hoře).
Vzděláním právník, veřejně aktivní
v zájmu rozvoje cestovního ruchu
v Krkonoších, člen Riesengebirgsverein
(Krkonošského spolku), sběratel, milovník
umění a řemesel, včetně uměleckého
skla.
il. 2. Rycina ze schematycznym
przedstawieniem wnętrza huty szkła,
pochodząca z 1550 roku z De Re metalica
libri XII Georgiusa Agricoli.
Ilustracja przedstawia piec hutniczy
z kilkoma stanowiskami, wokół niego hutnicy w trakcie pracy. Na pierwszym planie
ukazane są narzędzia i formy szklarskie,
służące do nadawania kształtu szklanym
bańkom. U góry z prawej strony tragarz
z koszem pełnym gotowych produktów,
przeznaczonych na sprzedaż. Ilustracja
[w:] Jerzy Agricola, O hutnictwie i górnictwie dwanaście ksiąg, red. Stanisław
Firszt, Jelenia Góra 2000, s. 527.
obr. 2. Rytina se schématickým
zobrazením interiéru sklářské hutě,
pocházející z roku 1550 z De Re metalica
libri XII Georgia Agricoly.
Ilustrace zobrazuje sklářskou pec
s několika a skláři při práci. V popředí
vidíme nářadí a sklářské formy sloužící
k tvarování skleněných baněk. Nahoře
vpravo nosič s košem plným hotových
produktů určených k prodeji. Ilustrace:
Georgius Agricola, O hutnictví a hornictví
dvanáct knih, vyd. Stanisław Firszt, Jelení
Hora 2000, s. 527.
il. 3. Naczynie żartobliwe, Śląsk,
XVIII w.
Nr inw. MJG 690 PS
Szkło bezbarwne o lekko fioletowym
zabarwieniu, zanieczyszczone pęcherzykami powietrza, wolnoformowane,
zdobione nakładkami hutniczymi. Naczynia te są w bardzo uproszczonej formie
nawiązaniem do finezyjnych, hutniczo
formowanych szkieł weneckich. Były
stosunkowo tanie, a przez to szeroko
dostępne, wiązane są z kulturą biesiadowania, bardzo rozwiniętą zwłaszcza
76
obr. 3. Žertovné sklo, Slezsko, 17.
století
Inv. č. MJG 690 PS
Sklo čiré s lehce fialovým zbarvením,
znečištěné puchýřky vzduchu, tvarované
z volné ruky, zdobené sklářskými nálepy.
Tyto nádoby ve velmi zjednodušené
formě navazují na rafinovaná, hutně
tvarovaná benátská skla. Byly poměrně
levné, díky tomu široce dostupné,
spojené s kulturou hodování, velmi
rozvinutou zejména od 16. století.
Nádoby tohoto typu díky skrytým
„překvapením” rozveselovaly společnost
u stolu, byly často kupované blízkým
Fig. 1. Dr Hugo Seidel (1840–1932)
photo from the collection of the
Karkonosze Museum in Jelenia Góra
The founder and the first director of
Riesengebirgsmuseum (the Museum of
the Karkonosze Society in Jelenia Góra).
He was a lawyer from education and an
activist of the development of tourism
in the Karkonosze (Giant) Mountains,
a member of Riesengebirgsverein
(the Karkonosze Mountains Society),
a collector, a lover of arts and crafts,
including art glass.
Fig. 2. Drawing with a schematic
representation of the interior of a glass
house, dating from 1550, from De Re
Metallica, Libri XII by Georgius Agricola.
The drawing shows a kiln with
a number of stands, with glass-makers at
work around it. In the foreground there
are tools and glass moulds, used to shape
glass bubbles. At the top right a porter
with a basket full of finished products
for sale. The illustration after: Georgius
Agricola, De Re Metallica, Libri XII.
Fig. 3. Humorous (trick) vessel,
Silesia, 18th century
Cat. no. MJG 690 PS
Clear glass, with a slightly purple tint,
polluted by air bubbles, free-formed,
decorated with hot-glass overlays.
These vessels are in a very simplified
form a reference to the subtle, hotglass moulded Venetian glass. They
were relatively cheap, and so - widely
available. They have been associated
with the culture of feasts, well-developed
especially since the sixteenth century.
A vessel of that type, thanks to
hidden “surprises”, was cheering
od XVI wieku. Naczynie tego typu, dzięki
ukrytym „niespodziankom” rozweselały
towarzystwo zebrane przy stole, były tez
chętnie kupowane jako upominki dla bliskich osób. Bardzo popularne i szeroko
stosowane od XVI do XVIII wieku.
il. 4. Szklanica pamiątkowa, Śląsk,
Szklarska Poręba (Schreiberhau), huta
pod Babińcem (Weiberberg), malowanie Daniel Bűchner, dat. 1713
Nr inw. MJG 3764/s
Szkło bezbarwne, dmuchane w formie, malowane emalią. Na kolistej podstawie, stożkowato zasklepionej od spodu, ze śladem po odczepie, cylindryczna,
wysoka czara. Na niej namalowana para
narzeczonych w pozycji stojącej, zwróconych ku sobie, w uroczystych strojach.
Na rewersie napis białą emalią: Du bist
mei Schatz. Ich liebe dich von Hertzem.
Ich will Dich nicht / verlassen In deiner/
noth und schmerzen. Ich befehle/ mich
und dich In Gottes Schutz und Hendt Gott
geb uns beider seits/ ein gut und Selliges Enden/ 1713 (Jesteś moim skarbem.
Kocham Cię całym sercem. Nie chcę Cię
stracić, w potrzebie i bólu polecam mnie
i Ciebie Opatrzności i ręka Boga da nam
obojgu dobre i błogosławione zakończenie 1713.) Scena ta jest upamiętnieniem
zaślubin Martina Scholze z Agnieszką –
córką Christiana Preusslera, przedstawiciela rodu szklarskiego, działającego
w Karkonoszach w XVII – XIX wieku.
il. 5. Szklanica wiwatowa, Śląsk,
w Białej Dolinie (Weissbachtal), ok.
1620 – 1625
Nr inw. MJG 880/s
Szkło bezbarwne, o lekko zielonkawym zabarwieniu, dmuchane w formie,
rytowane diamentem, malowane na zimno. Na wysokiej, odwrotnie konicznej
stopie cylindryczna, wysoka czara. Na
niej rytowany diamentem napis: DEVS
ADIVTOR MEVS (Bóg moim nauczycielem). Powyżej i poniżej sentencji malowane na zimno oraz rytowane diamentem
dekoracje geometryczne w układzie pasmowym. Szklanice wiwatowe (willkomy)
używane były podczas różnego rodzaju
uroczystości do wznoszenia oficjalnych
toastów, podawane kolejno każdemu
z gości uczestniczących w wydarzeniu.
na památku. Velmi populární a běžně
používané od 16. do 18. století.
obr. 4. Pamětní číše, Slezsko,
Szklarska Poręba (Schreiberhau), sklárna
pod Babińcem (Weiberberg), malba
Daniel Bűchner, dat. 1713
Inv. č. MJG 3764/s
Bezbarvé sklo, foukané do formy,
malba sklářskými emaily. Vysoká válcovitá
číše na kulatém základu s dovnitř
kuželovitě vytlačeným dnem, se stopou
po odpojení. Na číši malovaný pár
stojících snoubenců otočených k sobě,
ve slavnostním oblečení. Na rubu nápis
bílým emailem: Du bist mei Schatz. Ich
liebe dich von Hertzem. Ich will Dich nicht
/ verlassen In deiner/ noth und schmerzen.
Ich befehle/ mich und dich In Gottes Schutz
und Hendt Gott geb uns beider seits/ ein
gut und Selliges Enden/ 1713 (Jsi mým
pokladem. Miluji Tě z celého srdce. Nechci
Tě ztratit, v potřebě a bolesti Tě svěřuji
Prozřetelnosti a boží ruka ať nám oběma
dá dobrý a požehnaný konec, 1713.) Tato
scéna připomíná zasnoubení Martina
Scholze s Agnes – dcerou Christiana
Preusslera, představitele sklářského rodu
působícího v Krkonoších v 17. – 19. století.
obr. 5. Vítací číše, Slezsko, Szklarska
Poręba (Schreiberhau), sklárna v Bílém
údolí (Weissbachtal), 1620–1625
Inv. č. MJG 880/s
Bezbarvé sklo, lehce nazelenalé,
foukané do formy, ryté diamantem,
malba za studena. Vysoká válcovitá číše
na opačně kónické noze. S diamantem
vyrytým nápisem: DEVS ADIVTOR MEVS
(Bůh mým učitelem). Nad a pod sentencí
za studena malované a diamantem ryté
geometrické dekorace v obvodových
pásech. Vítací číše (willkomm) byly
používané během různých slavností
ke vznášení oficiálních přípitků, kdy byly
postupně podávané každému z hostů
účastnících se akce.
obr. 6. Holba s víkem, Slezsko,
v Bílém údolí (Weissbachtal) nebo sklárna
Karlstal, kolem r. 1755
Inv. č. MJG 3644/s
Neprůhledné (opakní) bílé sklo
(mléčné, foukané do formy, malba
sklářskými emaily. Na kruhovém dně
válcovité tělo lehce zaobleného tvaru.
Ucho ve tvaru písmene C. Deklík cínový.
a company gathered at the table. It was
also eagerly bought as gifts for the close
ones.
The glasses were very popular and
widely used from the sixteenth to the
eighteenth century.
Fig.4 Commemorative glass, Silesia,
Szklarska Poręba (Schreiberhau),
Glassworks at the foot of Babiniec
(Weiberberg), painting by Daniel Büchner,
dated 1713
Cat. no. MJG 3764/s
Clear glass, blown in mould, painted
with enamels. A cylindrical high bowl
on a circular base conically ended from
the bottom, with a pontil mark. There is
a painting of an engaged couple standing,
facing each other, in formal apparels, on
the bowl. On the reverse is an inscription
written with white enamel: Du bist mei
Schatz. Ich liebe dich von Hertzem. Ich
will Dich nicht / verlassen In deiner/ noth
und schmerzen. Ich befehle/ mich und
dich In Gottes Schutz und Hendt Gott
geb uns beider seits/ ein gut und Selliges
Enden/ 1713 (You are my treasure. I love
you with all my heart. I do not want to
lose you, in need and pain I entrust
myself and you to the Providence and
the hand of God will give us both a good
and blessed end/ 1713). This scene is to
commemorate the wedding of Martin
Scholze and Agnes- the daughter of
Christian Preussler, a representative of
the family of glass-makers, acting in the
Karkonosze Mountains in the 17th - 19th
centuries.
Fig.5 Cheering glass, Silesia, Szklarska
Poręba (Schreiberhau), Glasshouse in
Biała Dolina (Weissbachtal), around
1620-1625
Cat. no. MJG 880/s
Clear glass, with a slightly greenish
tint, blown in mould, diamond engraved,
cold painted. On a high, upturned conical
foot there is a cylindrical high bowl.
A diamond-engraved inscription on it:
DEVS ADIVTOR MEVS (God is my teacher).
Above and below the maxim there are
cold-painted and diamond-engraved
geometric decorations in a stripe layout.
Cheering glasses (Willkoms) were used
during various ceremonies to official
toasts, and were served consecutively
to each of the guests participating in the
event.
77
il. 6. Dzban z pokrywą, Śląsk, Szklarska Poręba (Schreiberhau), huta w Białej
Dolinie (Weissbachtal) lub Huta Karlstal,
ok. 1755
Nr inw. MJG 3644/s
Szkło opakowe białe (mleczne), dmuchane w formie, malowane emaliami. Na
kolistej podstawie walcowaty brzusiec
o lekko zaoblonym kształcie. Uchwyt
taśmowy, ceowaty. Pokrywa cynowa.
Na całej powierzchni dzbana malowana dekoracja o wyraźnym, żartobliwym
charakterze: kobieta w niebieskiej sukni
z kwiatem w dłoni, wśród kolorowej roślinności o uproszczonych, dekoracyjnych
formach. Pod sceną napis: Ein Gärtner
muss ich haben, wenn ich ihm/ soll aus
der Erd aus graben (Ogrodnika mieć muszę, jeśli trzeba / spod ziemi go wykopię).
il. 7. Dzbanek, Śląsk lub Saksonia,
ok. 1720 – 1730
Nr inw. MJG 947 PS
Szkło opakowe białe (mleczne),
dmuchane w formie, rytowane, złocone. Na kolistej podstawie baniasty, niski
korpus przechodzący w cylindryczną
szyjkę. Z jednej strony uchwyt taśmowy
zakończony na dole wolutą, z drugiej wyciągnięty ku górze, stożkowaty dziobek.
Na brzuścu rytowana i złocona dekoracja
w formie kwiatonu i symetrycznie rozchodzącej się na boki ulistnionej wici
roślinnej. Pokrywa walcowata, stożkowato zasklepiona, zwieńczona kuliście.
Element większego serwisu do herbaty.
il. 8. Wzornik motywów dekoracyjnych do rytowania na szkle, Śląsk, Cieplice, 2. poł. XVIII wieku (kilka przykładów)
Nr inw. MJG 663/s
Wzory odciskane na papierze czerpanym, ujęte w katalog. Autorstwo
przypisuje się Christianowi Gottfriedowi
Schneiderowi, działającemu w Cieplicach
w latach 1710 – 1772, który zgromadził
motywy dekoracji figuralnej, roślinnej,
herbowej, pejzażowej (Karkonosze), odciskane, rysowane, malowane na papierze
i oprawne w folio. Tu przykłady wzorów:
1. scena myśliwska – myśliwi przy zabitej
zwierzynie; 2. scena polowania; 3. Leda
z łabędziem; 4. ornament roślinny.
il. 9. Szklanica na stopie, Śląsk,
w Białej Dolinie (Weissbachtal), rzeźbienie Samuel Mattern, 1730 – 1735
78
Na celé ploše holby malovaná dekorace
s výrazným, žertovným motivem: žena
v modrých šatech s květinami v ruce, mezi
barevnými rostlinami se zjednodušenými,
dekorativními tvary. Pod vyobrazením
nápis: Ein Gärtner muss ich haben, wenn
ich ihm/ soll aus der Erd aus graben
(Zahradníka mít musím, je-li třeba /
ze země jej vyhrabu).
obr. 7. Konvička, Slezsko nebo
Sasko, 1720–1730
Inv. č. MJG 947 PS
Opakní (neprůhledné) bílé sklo
(mléčné), foukané do formy, ryté,
zlacené. Na kruhovém dně baňatý,
nízký korpus přecházející ve válcovité
hrdlo. Z jedné strany ucho ukončené
dole spirálou, z druhé strany nahoru
vytažená, kuželovitá hubička. Na těle
rytá a zlacená dekorace ve formě
květinového ornamentu a symetricky
do stran roztažených olistěných ratolestí.
Víčko válcovité, kuželovitě protažené,
zakončené kuličkou. Součást větší čajové
soupravy.
obr. 8. Vzorník dekorativních motivů
k rytí na sklo, Slezsko, Cieplice, 2 pol.
18. století (několik příkladů)
Inv. č. MJG 663/s
Vzory otiskované na ručním papíře,
katalog. Autorství je připisováno
Christianu Gottfriedovi Schneiderovi,
působícímu v Cieplicích v letech
1710–1772, který shromáždil motivy
figurální, rostlinné, erbovní, krajinné
výzdoby (Krkonoše), otiskované, ryté,
malované na papíru, vkládané do folio.
Příklady vzorů: 1. lovecká scéna – myslivci
u skoleného kusu zvěře; 2. lovecká scéna;
3. Leda s labutí; 4. rostlinný dekor.
obr. 9. Číše na noze, Slezsko,
v Bílém údolí (Weissbachtal), broušení
Samuel Mattern, 1730–1735
Inv. č. MJG 3329/s
Bezbarvé sklo s lehce fialovým
odstínem, foukané do formy, dvoudílné,
broušené, řezané.
Číše na noze s kónickou kupou v dolní
části vyboulenou. Symbolická scéna lovu
na jelena, kde jsou lovci andělíčci dující
do lesních rohů za doprovodu psů. Scéna,
umístěná do zámecké zahrady, vyplňuje
celou plochu kupy. Kromě listnatých
stromů vidíme také skupiny cypřišů
Fig. 6 Jug with lid, Silesia, Szklarska
Biała Dolina (Weissbachtal) or Karlstal
Glassworks, around 1755
Cat. no. MJG 3644/s
Opaque white glass (milk), blown
in mould, painted with enamels.
The cylindrical body with a slightly
rounded shape on a circular base.
A strip handle, C-shaped. A tin cover.
A painted decoration, covering the
entire surface of the vessel, of clearly
playful nature: a woman in a blue dress
with flowers in her hand, among colorful
vegetation of simplified, decorative
forms. An inscription below the scene:
Ein Gärtner muss ich haben, wenn ich
ihm/ soll aus der Erd aus graben (I must
have a gardener, if that is needed/ I will
dig him out from the ground).
Fig. 7 Pot, Silesia or Saxony,
around 1720-1730
Cat. no. MJG 947 PS
Opaque white glass (milk), blown
in mould, engraved, gold-plated. The
bulbous low body passing into a cylindrical
neck, on a circular base. On one side
a strip handle finished with a volute at
the bottom; on the other side a stretchedup conical spout. An engraved and gilded
decoration on the body in a form of
a fleuron and a leafy sprig symmetrically
expanding to the sides. A cylindrical lid,
conically ended, with a sphere-like final.
A part of a larger tea set.
Fig. 8. Template of decoration motifs
for grinding on glass, Silesia, Cieplice
(Warmbrunn), the second half of the
18th century (a few examples)
Cat. no. MJG 663/s
Patterns imprinted on handmade
paper, gathered as a catalogue. The
authorship probably of Christian
Gottfried Schneider, working in Cieplice in
years 1710-1772, who brought together
figural, plant, heraldic, landscape (the
Karkonosze Mountains) decoration
motives, imprinted, drawn, painted on
paper, and bound in folio. There are
examples of patterns: 1 Hunting scene the hunters at the killed beasts; 2 Hunting
scene; 3 Leda and the Swan; 4 Vegetal
ornament.
Fig. 9. Footed glass, Silesia, Szklarska
Nr inw. MJG 3329/s
Szkło bezbarwne, o lekko fioletowym
zabarwieniu, dmuchane w formie, dwuczęściowe, rzeźbione, rytowane, szlifowane.
Szklanica na stopie z koniczną czarą wybrzuszoną u nasady. Wyżej symboliczna scena polowania na jelenia,
gdzie w rolę myśliwych wcieliły się putta
dmące w rogi, którym towarzyszą psy.
Scena, wypełniająca całą powierzchnię
czary, umiejscowiona została w ogrodzie
pałacowym. Oprócz drzew liściastych
widoczne są także grupy cyprysów oraz
palmy. Na wzniesieniu wznoszą się zabudowania pałacowe. Zarówno putta, jak
i zwierzęta przedstawione są w różnych
pozach, w ruchu, tworząc spójną kompozycyjnie scenę narracyjną.
Dekoracja wykonana została przez
Samuela Matternę w Sobieszowie (Hermsdorf) w warsztacie założonym dla Friedricha Wintera i wydzierżawionym po
jego śmierci od właściciela hrabiego
Schaffgotscha.
w Białej Dolinie (Weissbachtal), rzeźbienie Leonard Streithoff, Cieplice (Warmbrunn), ok. 1742
Nr inw. MJG 1396/s
Szkło bezbarwne, dmuchane w formie, rzeźbione. Na kolistej stopie, koniczna, wysoka czara, u nasady pogrubiona.
Wyżej czara podzielona na sześć płaszczyzn: trzy z przedstawieniem personifikacji cnót, pomiędzy nimi płaszczyzny
wypełnione ornamentem rolwerkowym.
Leonard Streithoff zastosował tu połączenie reliefu wklęsłego z wypukłym,
uzyskując niezwykłe efekty rzeźbiarskie,
dodatkowo spotęgowane kontrastem
powierzchni matowych z błyszczącymi.
Ornament rolwerkowy, doskonale
wypełniający pola pucharu charakterystyczny jest dla manieryzmu, rozwinął się
we Francji, a potem na Niderlandach ok.
połowy XVII wieku.
il. 11. Szklanica na stopie, Śląsk, Cieplice (Warmbrunn), rytowanie Samuel
Schneider, ok. 1750 – 1760
Nr inw. MJG 4888/s
Szkło bezbarwne, dmuchane w formie, szlifowane, rytowane, złocone. Na
kolistej stopie z fasetowaną krawędzią
nodus w formie spłaszczonej, fasetowa-
a palmy. Na vyvýšenině zámecké objekty.
Anděl i zvířata jsou zobrazena v různých
pózách, v pohybu a vytváření kompozičně
celistvou narativní scénu.
Výzdobu provedl Samuel Matterna
v Sobieszowě (Hermsdorf) v dílně
založené Friedrichem Winterem a po jeho
smrti pronajaté od majitele, hraběte
Schaffgotsche.
sklárna v Bílém údolí (Weissbachtal),
broušení Leonard Streithoff, Cieplice
(Warmbrunn), kolem r. 1742
Inv. č. MJG 1396/s
Sklo bezbarvé, foukané do formy,
broušené. Na kruhové, kónické noze,
vysoká kupa, v dolní části rozšířená.
Kupa rozdělená na šest ploch (faset) –
tří s vyobrazením personifikace ctností,
rozdělených plochami vyplněnými
rollwerkovým ornamentem. Leonard
Streithoff zde použil rytí do hloubky
s reliéfem plastickým a dosáhl tak
neobvyklých
efektů,
dodatečně
zvýrazněných kontrastem matných
a lesklých povrchů.
Rollwerkový dekor, dokonale
vyplňující pole kupy, je typický pro
manýrismus, vyvinul se ve Francii, potom
v Nizozemsku kolem poloviny 17. století.
Cieplice (Warmbrunn), rytí Samuel
Schneider, 1750–1760
Inv. č. MJG 4888/s
broušené, ryté, zlacené. Na kruhové
noze broušený (fasetovaný) zploštělý
ořech (nodus). Kupa kónická, v dolní části
u ořechu zúžena, oválného průřezu. Ústí
nepravidelné, zlacené.
Číše
byla
pravděpodobně
vyrobena na soukromou objednávku
jelenohorského kupce. Zdobení rytím.
Sentence ve francouzštině mají hlubokou
symboliku pomíjivosti a prchavosti
lidského života. Zdobení číše využívá
motivy typické pro cieplické dílny, jako
jsou zlacené plastické mušle a netopýří
křídla z palety rokokových forem
výzdoby. Přesné a umělecké zhotovení
sochařských dekorací nasvědčuje původu
v dílně Samuela Schneidera (1715–1779)
z Cieplic, proslavené neobvyklými
sklářskými realizacemi.
Biała Dolina (Weissbachtal), carving by
Samuel Mattern, 1730-1735
Cat. no. MJG 3329/s
Clear glass, with a slightly purple
tinge, blown in mould, a two-piece,
sculpted, carved, ground. The glass on
a foot with a conical bowl bulged at
the base. In the upper part - a symbolic
scene of a deer hunting, where the role
of hunters is played by putti blowing
horns, accompanied by dogs. The scene
fills the entire surface of the body. It is
placed in a garden of a palace. Apart
from deciduous trees, there are also
visible groups of cypress and palm trees.
The palace buildings rise on a hill. Both
putti and animals are shown in various
poses, moving, creating a compositionally
coherent narrative scene.
The decoration was made by Samuel
Mattern in Sobieszów (Hermsdorf) in the
workshop founded for Friedrich Winter
and after his death leased from the
owner, Count Schaffgotsch.
Fig. 10. Footed glass, Silesia,
Glasshouse in Biała Dolina
(Weissbachtal), carving by Leonard
Streithoff, Cieplice (Warmbrunn),
around 1742
Cat. no. MJG 1396/s
Clear glass, blown in mould, carved.
A conical high bowl, thickened at the
base, on a circular foot. In the upper
part the bowl is divided into six surfaces,
three of which are presenting the
impersonations of virtues. Between them
there are planes filled with scroll-work
ornaments. Leonard Streithoff applied
the combination of concave and convex
reliefs, yielding extraordinary sculpture
results, additionally intensified by
contrasts of gleaming and matte surfaces.
The scroll-work ornament, perfectly
filling the fields of the goblet, is
characteristic of Mannerism. It developed
in France and later in the Netherlands
about the mid-seventeenth century.
Fig. 11. Footed glass, Silesia, Cieplice
(Warmbrunn), carving by Samuel
Schneider, around 1750-1760
Cat. no. MJG 4888/s
Clear glass, blown in mould, ground,
carved, gold-plated. A nodus in the form
of a flattened faceted sphere on a circular
79
nej kuli. Czara koniczna, ścięta u nasady,
owalna w przekroju. Wylew nieregularny,
złocony.
Szklanica prawdopodobnie została wykonana na prywatne zamówienie
kupca jeleniogórskiego. Dekoracja rytowana i sentencje w języku francuskim
mają głęboką symbolikę przemijania
i ulotności ludzkiego życia. W dekoracji
szklanicy wykorzystane zostały charakterystyczne dla warsztatów cieplickich
motywy, takie jak złocone muszle wykonane w reliefie wypukłym oraz skrzydła
nietoperza, należące do repertuaru form
rokokowych. Precyzyjne i kunsztowne wykonanie dekoracji rzeźbiarskiej wskazuje
na warsztat Samuela Schneidera (1715 –
1779) z Cieplic, słynącego z niezwykłych
realizacji w szkle.
il. 12. Kielich z herbem Preusslerów,
Śląsk, Szklarska Poręba (Schreiberhau),
huta w Białej Dolinie (Weissbachtal) lub
pod Babińcem (Weiberberg), ok. 1715
– 1720
Nr inw. MJG 777 PS
Szkło bezbarwne, dmuchane w formie, rytowane, złocone, filigran rubinu
złota w trzonie, medalion w technice
églomisé. Na kolistej, płaskiej stopie trzon
tralkowy z wtopioną nitką rubinu złota.
Czara koniczna, zdobiona rytowanym, złoconym ornamentem. W centrum owalny
medalion z wyrytowanym herbem Preusslerów na złotej folii, umieszczonej na
czerwonym tle, pomiędzy dwoma przezroczystymi szybkami szklanymi. Herb
złożony z dwudzielnej tarczy herbowej
z kielichem oraz wizerunkiem górnika
z kilofem.
Szklarski ród Preusslerów, który
w 1617 roku przybył do Szklarskiej Poręby, zapisze się ok. dwustuletnią historią
hutnictwa szkła w Karkonoszach. Kolejni przedstawiciele rodów, zakładając
nowe lub udoskonalając istniejące huty,
w znacznym stopniu kształtowali jakość
śląskiego szkła nowożytnego.
il. 13. Kufel cechowy, Śląsk, Kotlina
Jeleniogórska, warsztaty cieplickie, dat.
1790
Nr inw. MJG 693 PS
Szkło bezbarwne, dmuchane w formie, rytowane, uchwyt wykonany hutniczo. Na kolistej podstawie cylindryczna,
wysoka czara z taśmowym uchwytem
z jednej strony. Na rewersie motyw he-
80
obr. 12. Pohár s erbem Preusslerů,
Slezsko, Szklarska Poręba (Schreiberhau),
sklárna v Bílém údolí (Weissbachtal) nebo
pod Babińcem (Weiberberg), 1715–1720
Inv. č. MJG 777 PS
ryté, zlacené, filigrán ze zlatého rubínu
na dříku, medailon v technice églomisé.
Na kruhové, ploché patce balustrovaný
dřík s ponořenou nití zlatého rubínu.
Kalich kónický s rytými dekory,
se zlaceným ornamentem. Ve středu
oválný medailon s erbem Preusslerů
rytý na zlaté fólií umístěné na červeném
pozadí mezi dvěma čirými sklíčky. Erb
je tvořen dvoudílným erbovním štítem
s pohárem a vyobrazením horníka
s krumpáčem.
Sklářský rod Preusslerů, který
se v roce 1617 přistěhoval do Sklářské
Poruby (Szklarska Poręba), zajistil asi
dvousetleté dějiny sklářské výroby
v Krkonoších. Další rody zakládaly
nové a zdokonalovaly existující sklárny
a do značné míry formovaly kvalitu
slezského novověkého skla.
obr. 13. Cechovní korbel, Slezsko,
Jelenohorská kotlina, cieplické dílny,
dat. 1790
Inv. č. MJG 693 PS
ryté, hutně vyrobené ucho. Na kruhovém
dně válcovitá, vysoká kupa s uchem
na jedné straně. Na rubu heraldický motiv
cechu pekařů: dva lvi stojící na podstavci
drží preclík a nad ním korunu. Níže iniciály
J. S. G. s datací 1790. Nádoby tohoto
druhu, objednávané obvykle cechem
nebo členem cechu, byly používané
během četných cechovních oslav
k pronášení slavnostních přípitků. Korbely
měly nejčastěji pamětní charakter a jejich
dekor přibližoval důležité události nebo
jubilea cechu.
obr. 14. Mini karafa s erbem
Mniszchů, Polsko (dnešní Bělorusko),
sklárna Radziwillů) v Nalibokách, 2. pol.
18. st.
Inv. č. MJG 2882/s
Poloprůhledné tmavě zelené sklo,
foukané do formy, broušené, ryté,
zlacené. Krychlový korpus s čtvercovým
dnem. Na rubu rytý a zlacený erb rodu
Mniszchů, polského šlechtického rodu
tvořený erbovním štítem s chocholem ze
sedmi ptačích per s korunou. Dolem štítu
foot with a faceted edge. A conical bowl,
truncated at the base, oval in crosssection. The irregular lip, gold-plated.
The glass was probably made to
a private order of a merchant from
Jelenia Góra. An engraved decoration and
maxims in French are deeply symbolic of
transience and ephemerality of human
life. In the decorations there were
used motifs characteristic for Cieplice
workshops, such as gold-plated shells
made in convex reliefs, and bat wings,
belonging to the repertoire of the Rococo
forms. An accurate and sophisticated
craftsmanship of sculptural decoration
points out the workshop of Samuel
Schneider (1715 – 1779) of Cieplice,
famous for his unique realisations in
glass.
Fig. 12. Goblet with the Preussler
coat of arms, Silesia, Szklarska Poręba
(Schreiberhau), Glasshouse in Biała
Dolina (Weissbachtal) or Glassworks
at the foot of Babiniec (Weiberberg),
around 1715-1720
Cat. no. MJG 777 PS
Clear glass, blown in mould,
engraved, gold-plated, a gold ruby
filigree in the stem, a medallion in the
églomisé technique. The baluster stem
with gold ruby thread embedded in it,
on a circular flat foot. A conical bowl,
decorated with engraved, gold-plated
ornament. The oval medallion in the
centre with the Preussler coat of arms
engraved on a gold foil, placed on a red
background, between two transparent
glass panes. The coat of arms consists of
a two-part shield with an image of a cup
and a miner with a pickaxe.
The glass-making family of Preussler,
who came to Szklarska Poręba in 1617,
goes down about two hundred years in
history of the hot-glass manufacture in
the Karkonosze Mountains. Successive
representatives of the family, founding
new glassworks or improving the existing
ones, shaped to a large extent the quality
of modern Silesian glass.
Fig. 13. Guild tankard, Silesia, Jelenia
Góra Valley, Workshops of Cieplice, dated
1790
Cat. no. MJG 693 PS
Clear glass, blown in mould,
engraved. A hot-glass made handle. On
a circular base a cylindrical high bowl
raldyczny cechu piekarzy: na cokole dwa
stojące lwy trzymające precel, a nad nim
koronę. Poniżej inicjały J. S. G. oraz data
1790. Tego typu naczynia, zamawiane
przez cech lub jednego z jego członków,
używane były podczas licznych uroczystości cechowych do wznoszenia uroczystych
toastów. Najczęściej miały charakter pamiątkowy, ich dekoracje nawiązywały do
ważnych wydarzeń lub jubileuszy cechu.
il. 14. Karafinka z herbem Mniszchów, Polska (ob. Białoruś), Huta Radziwiłłów w Nalibokach, 2. poł. XVIII w.
Nr inw. MJG 2882/s
Szkło opalowe, ciemnozielone,
barwione w masie, dmuchane w formie, szlifowane, rytowane, złocone.
Na kwadratowej podstawie sześcienny
korpus. Na rewersie rytowany i złocony
herb Mniszchów, polskiego rodu magnackiego, składający się z tarczy herbowej
z pióropuszem z siedmiu piór, zwieńczonej koroną. Dookoła tarczy symetrycznie
rozmieszczone panoplia. Korpus przechodzący w wąską, długą szyjkę, szlifowaną
na powierzchni. Wylew kolisty w formie
wałka.
Karafinka należy do nielicznej grupy
szkieł nalibocko-urzeckich, reprezentujących w Muzeum Karkonoskich te słynne
huty radziwiłłowskie. Może być wiązana
z jednym z przedstawicieli rodu Mniszchów, Jerzym Augustem Wandalinem
(1715 – 1778), pełniącym ważne funkcje państwowe (marszałek nadworny
koronny, kasztelan krakowski, starosta
generalny Wielkopolski, łowczy wielki
koronny, podkomorzy wielki litewski,
starosta sanocki, białocerkiewski, grudziądzki, lubaczowski), założycielem loży
masońskiej w rodzimej Dukli.
il. 15. Obraz z autoportretem Johanna Siegismunda Menzla, Śląsk, Cieplice
(Warmbrunn), dat. 1789
Nr inw. MJG 1996 PS
Prostokątna płytka szkła bezbarwnego, grawerowana od spodu, na niej malowana czernią sylwetka męska, podklejona
rytowaną, złotą folią. Całość oprawiona
w drewnianą ramę z metalową taśmą. Popiersie Menzla ujętego z prawego profilu,
w medalionie ozdobionym klasycystyczna
dekoracją wstęgi i girland kwiatowych.
Johann Siegismund Menzel (1744
– 1810) z Cieplic był znanym i cenionym
zdobnikiem szkła, rzeźbiarzem kamieni
symetricky rozmístěna panoplia. Korpus
přechází v úzké, dlouhé hrdlo, broušené
na povrchu. Ústí hrdla kruhové ve tvaru
válečku.
Mini karafa patří k nepočetné
skupině nalibocko-urzeckých exponátů
reprezentujících v Krkonošském muzeu
slavné sklárny Radziwillů. Může mít
souvislost s jedním ze zástupců rodu
Mniszchů Jiřím Augustem Wandalinem
(1715–1778), zastávajícím důležité
státní funkce (maršálek nádvorní
korunní, krakovský kastelán, generální
starosta Velkopolska, lovčí velký korunní,
podkomoří velký litevský, starosta
sanocký, bělocerkevský, grudziądzký,
lubaczowský), zakladatel zednářské lóže
na rodné Dukle.
obr. 15. Obraz s autoportrétem
Johanna Siegismunda Menzela, Slezsko,
Cieplice (Warmbrunn), dat. 1789
Inv. č. MJG 1996 PS
Obdélník tabulka bezbarvého skla,
rytá zespoda, na ní namalovaná černá
pánská silueta, podlepená rytou, zlatou
fólií. Celek vložen do dřevěného rámu
s kovovou páskou. Silueta Menzela
z bočního profilu, v medailonu zdobeným
klasicistní dekorací stuhy a květinových
girland.
Johann
Siegismund
Menzel
(1744–1810) z Cieplic byl známým
a vyhledávaným dekoratérem skla,
rytcem drahokamů a erbů, který své
umění s úspěchem využíval i při zdobení
skleněných nádob. Tvořil v době, kdy
v umění a řemeslo dominoval klasicistní
styl. Jak na jeho obrazech, tak skleněných
nádobách se vyskytují především
ornamentální prvky, typické pro tento
styl – girlandy rostlin, stuhy, květinové
festony. Menzel se proslavil zejména jako
tvůrce portrétních siluet, u nichž pomocí
jednoduchých formálních prostředků své
objednatele vystihl trefně a přesně.
obr. 16. Číše, Slezsko, Szklarska
Poręba (Schreiberhau), sklárna Josephine,
návrh Franz Pohl, broušení Ernst Simon,
dat. 1845
Inv. č. MJG 4489/s
Sklo bezbarvé vrstvené červeným
sklem, foukané do formy, ryté
a broušené. Kruhové dno s rozetou
v dolní části. Kalich kónický, v dolní části
zesílený dvěma prstenci s broušenými
ovály. Na rubu oválný medailon s rytým
with the strap handle on one side. On
the reverse heraldic motifs of the bakers’
guild: two lions standing on a pedestal,
holding a pretzel and a crown over it.
Below - J. S. G. initials and the date, 1790.
This type of vessels, ordered by a guild
or one of its members, was used in many
guild ceremonies to raise ceremonial
toasts. Most of the tankards were of
commemorative character and their
decoration alluded to major events or
anniversaries of the guild.
Fig. 14. Small carafe with the
Mniszech coat of arms, Poland (now
Belarus), Radziwiłł’s Glasshouse in
Naliboki, the second half of the 18th
century
Cat. no. MJG 2882/s
Dark-green opal glass, colored in the
batch, blown in mould, ground, engraved,
gold-plated. The cubic body on a square
base. On the reverse the engraved and
gilded Mniszech coat of arms, a Polish
magnate family, consisting of a shield
with a plume of seven feathers, topped
with a crown. Panoplies symmetrically
distributed around the shield. The body
passes into a narrow long neck, ground
on the surface. The lip in form of a rolledover band.
The small carafe belongs to a not
numerous group of glass of Naliboki
and Urzecze, representing the famous
glassworks of Radziwiłłs in the Karkonosze
Museum. It can be connected to one of
the representatives of the Mniszech
family, Jerzy August Wandalin (1715 1778), performing important functions
of the state (the Court Marshal of the
Crown, the Castellan of Cracow, the
General Governor of Wielkopolska, the
Grand Master of the Hunt, the Great
Chamberlain of Lithuania, Governor
of Sanok, Biała Cerkiew, Grudziądz,
Lubaczów), the founder of the Masonic
Lodge in his native Dukla.
Fig. 15. Painting of self-portrait of
Johann Siegismund Menzel, Silesia,
Cieplice (Warmbrunn), dated 1789
Cat. no. MJG 1996 PS
A rectangular clear glass plate,
engraved underneath. A black painted
male silhouette, with glued background
of engraved, gold foil. The whole is
framed in a wooden frame with a metal
band. The depicted right profile of the
81
szlachetnych i herbów, który swoje umiejętności z powodzeniem wykorzystywał
do zdobienia naczyń szklanych. Tworzył
w czasach, kiedy w sztuce i rzemiośle
dominował styl klasycystyczny. Zarówno
w jego obrazach, jak i naczyniach szklanych występują elementy ornamentalne,
typowe dla tego stylu – girlandy roślinne,
wstęgi, festony kwiatowe. Menzel zasłynął zwłaszcza jako twórca portretów sylwetowych, w których za pomocą prostych
środków formalnych trafnie i precyzyjnie
portretował swoich zleceniodawców.
il. 16. Szklanica, Śląsk, Szklarska
Poręba (Schreiberhau), Huta Josephine,
proj. Franz Pohl, rzeźbienie Ernst Simon,
dat. 1845
Nr inw. MJG 4489/s
Szkło bezbarwne z czerwoną powłoką, dmuchane w formie, rytowane,
szlifowane, rzeźbione. Kolista podstawa
z rozetą od spodu. Czara koniczna, u nasady pogrubiona dwoma opaskami, szlifowanymi w oliwki. Na rewersie owalny
medalion z rytowanym widokiem Chojnika (Kynast).
Zamek Chojnik, wybudowany ok.
1355 roku przez księcia świdnicko-jaworskiego Bolka II, a w 1392 darowany przez
księżną Agnieszkę protoplaście słynnego
śląskiego rodu Schaffgotschów – Gotsche
Schaffowi, jest jednym z najbardziej popularnych miejsc turystycznych Kotliny
Jeleniogórskiej. Chętnie odwiedzany
przez turystów, stał się zwłaszcza w XIX
wieku, okresie wzmożonego ruchu turystycznego i uzdrowiskowego na Śląsku,
popularnym motywem pojawiającym się
na szkle pamiątkowym.
il. 17. Puchar, Śląsk, Szklarska Poręba
(Schreiberhau), Huta Karlstal, zdobienie
Benjamin Maywald, Cieplice (Warmbrunn), dat. 1841
Nr inw. MJG 1343/s
Szkło bezbarwne, grubościenne,
szlifowane, rytowane, rzeźbione, lazura
i lustry. Kolista stopa z rozetą od spodu,
niski, fasetowany trzon. Czara jajowata,
fasetowana ośmiobocznie. Na czarze
dookoła podwójny fryz owalnych medalionów, przedzielonych rozetkami. Na
nich weduty miejscowości Kotliny Jeleniogórskiej z odpowiednimi napisami:
„Warmbrunn, Kynast, Anna Kapelle, Erdmannsdorf, Abtei in Buchwald. Fischbach,
Fuerstenstein”. Inicjały w ligaturze: „HL”
82
motivem zámku Chojnik (Kynast).
Zámek Chojnik, postavený kolem
roku 1355 svídnicko-javorským knížetem
Bolkem II., a v roce 1392 věnovaný
kněžnou Anežkou zakladateli slavného
slezského rodu Schaffgotschů Gotschemu
Schoffovi, je jedním z nejpopulárnějších
turistických objektů Jelenohorské kotliny.
Turisty oblíben a často navštěvován v 19.
století, období zvýšeného turistického
a lázeňského ruchu ve Slezsku,
stal se populárním motivem, který
se pravidelně objevoval na upomínkovém
skle.
obr. 17. Pohár, Slezsko Szklarska
Poręba (Schreiberhau), sklárna Karlstal,
dekor Benjamin Maywald, Cieplice
(Warmbrunn), dat. 1841
Inv. č. MJG 1343/s
Bezbarvé,
silnostěnné
sklo,
broušené, ryté, lazurované a malované
transparentní emaily. Kruhová patka
s rozetou zespoda, nízký, fasetovaný
dřík. Kalich vejcovitý, osmiboce
fasetovaný. Kolem kalichu zdvojený
obvodový pás oválných medailonů
rozdělených rozetkami. Na nich veduty
obcí Jelenohorské kotliny s příslušnými
nápisy: „Warmbrunn, Kynast, Anna
Kapelle,
Erdmannsdorf,
Abtei
in Buchwald. Fischbach, Fuerstenstein”.
Iniciály v ligatuře: „HL” a datum 1841.
Pohár je příkladem upomínkového skla
kupovaného běžně návštěvníky Krkonoš.
V 19. století se výlety do lázní i pěší horská
turistika stávaly stále populárnějšími.
Szklarska Poręba, sklárna Josephine,
malba Wilhelm Stumpe, kolem r. 1845
Inv. č. MJG 6224/s
Bezbarvé sklo, z opakní bílou vrstvou,
foukané do formy, broušené, malba
purpurovým emailem a zlatem. Kruhová,
masivní noha, kuželovitě klenutá,
s rozetou zespoda. Na noze obvodový
pás olivového výbrusu a zlacený pruh.
Noha nízká, prstencovitá. Kalich vysoký,
lehce kónický. Na oválném medailonu
malované náměstí (Piastowské náměstí)
a paláce Schaffgotschů v Cieplicích
(Warmbrunn). Povrch kalicha zdoben
jemných rostlinným ornamentem
navazujícím na dekoraci míšeňského
porcelánu s výbrusem.
bust of Menzel, in a medallion with
classicist decorations of ribbons and
garlands of flowers.
Johann Siegismund Menzel (1744
- 1810) of Cieplice was a known and
valued decorator of glass, a sculptor of
precious stones and coats of arms, who
successfully used his skills for decorating
glassware. He worked in time of the
domination of the classicist style in the
arts and crafts. Both in his paintings
and glassware there are ornamental
elements, typical of the style - vegetal
garlands, ribbons, floral festoons. Menzel
became specially famous for the creation
of silhouette portraits. Using simple
formal means, he aptly and accurately
portrayed his clients.
Fig. 16. Glass, Silesia, Szklarska
Poręba (Schreiberhau), Josephine
Glassworks, designed by Franz Pohl,
carving by Ernst Simon, dated 1845
Cat. no. MJG 4489/s
Colorless glass with a red coating,
blown in mould, engraved, ground,
carved. A circular base with a rosette
underneath. A conical bowl, thickened
at the base by two bands ground in
forms of olives. On the reverse side an
oval medallion with an engraved view
of Chojnik (Kynast). Chojnik Castle was
built around 1355 by Świdnica-Jawor
Prince Bolek II, and in 1392 donated by
Princess Agnes to the progenitor of the
famous Silesian family of Schaffgotsch
- Gotsche Schoff. It is one of the most
popular tourist destinations in Jelenia
Góra Valley. Visited by tourists, especially
in the nineteenth century - a period of
increased popularity of tourism and spa
resorts in Silesia, it became a common
motif appearing on commemorative
glass.
Fig. 17. Goblet, Silesia, Szklarska
Poręba (Schreiberhau), Karlstal Glassworks,
decoration by Benjamin Maywald, Cieplice
(Warmbrunn), dated 1841
Cat. no. MJG 1343/s
Clear glass, thick-walled, ground,
engraved, carved, with stain and lusters.
A circular foot with a rosette underneath,
and a low faceted stem. An egg-shaped
bowl, octagonally faceted. Around the
bowl a double frieze of oval medallions,
separated by rosettes. On the medallions
there are vedute of the cities of Jelenia
oraz data 1841. Puchar jest przykładem
szkła pamiątkowego, powszechnie kupowanego przez turystów odwiedzających
Karkonosze. W XIX wieku zarówno wyjazdy do miejscowości uzdrowiskowych,
jak i piesza turystyka po górach, stawały
się coraz popularniejsze.
Szklarska Poręba, Huta Josephine, malowanie Wilhelm Stumpe, ok. 1845
Nr inw. MJG 6224/s
Szkło bezbarwne, z opakową białą
powłoką, dmuchane w formie, szlifowane, malowane purpurową emalią i złotem. Kolista, masywna stopa, stożkowato
zasklepiona, z rozetą od spodu. Na stopie
fryz szlifu oliwkowego oraz pasmo złocenia. Trzon niski, pierścieniowaty. Czara
wysoka, lekko koniczna. Na owalnym medalionie malowany widok placu (ob. Plac
Piastowski) oraz pałacu Schaffgotschów
w Cieplicach (Warmbrunn). Powierzchnia
czary zdobiona drobnym ornamentem
roślinnym, nawiązującym do dekoracji
porcelany miśnieńskiej oraz szlifem.
il. 19. Szklanica z widokiem Sobieszowa, Śląsk, Szklarska Poręba, Huta Josephine, malowanie Moritz Finsch, ok.
1844 – 1855
Nr inw. MJG 1187 PS
Szkło bezbarwne, grubościenne,
dmuchane w formie, szlifowane, malowane emalią transparentną. Stopa w formie
dwunastopłatkowej rozety. Czara wysoka,
koniczna, u nasady fasetowana. Wyżej
fryz drobnego szlifu siatkowego. Czworokątne, gładkie pole z namalowanym
transparetną emalią widokiem mostu
nad rzeką oraz zamku Chojnik (Kynast)
w Sobieszowie (Hermsdorf). Moritz
Finsch, prawdopodobny autor dekoracji,
mieszkał najpierw w Cieplicach, a potem
w Sobieszowie. Zaopatrywał się w „surowe” wyroby szklane w Hucie Josephine
i ozdabiał je w swojej pracowni.
il. 20. Szklanka ze sceną winobrania,
Czechy, Novy Bor (Haida), ok. 1850
Nr inw. 6410/s
Szkło bezbarwne oraz przezroczyste
czerwone, rytowana złota i srebrna folia,
szklanka wykonana techniką „Zwischengold”. Rdzeń stanowi szklanka ze szkła
bezbarwnego o kolistej podstawie i lekko
konicznej formie. Na niej umieszczono
złotą folię z rytowaną sceną winobrania,
obr. 19. Číše z motivem Sobieszowa,
Slezsko, Szklarska Poręba, sklárna
Josephine, malba Moritz Finsch, 1844–
1855
Sklo
bezbarvé,
silnostěnné,
foukané do formy, broušené, malba
transparentním emailem. Noha v podobě
dvouokvětní rozety. Kalich vysoký,
kónický, u násady fasetovaný. Výše
obvodový pás jemného mřížkového
výbrusu. Čtyřúhelníkové, hladké pole
s transparentním emailem namalovaným
motivem mostu přes řeku a zámku Chojnik
(Kynast) v Sobieszowě (Hermsdorf).
Moritz Finsch, pravděpodobný autor
dekorace, bydlel nejprve v Cieplicích
a potem v Sobieszowě. „Syrové” skleněné
výrobky získával ve sklárně Josephine
a pak je zdobil ve své dílně.
obr. 20. Sklenice s motivem
vinobraní, Čechy, Nový Bor (Haida),
kolem r. 1850
Inv. č. 6410/s
Sklo bezbarvé a transparentní,
červené, ryté, zlatá a stříbrná
fólie, sklenice vyrobena technikou
„Zwischengold”. Jádro tvoří sklenice
z bezbarvého skla s kruhovým dnem
a lehce kónickým tvarem. Na něm
je umístěna zlatá fólie s rytým motivem
vinobraní po celém obvodu nádoby. To vše
umístěné ve sklenici z transparentního
červeného skla kruhového průřezu. Tímto
způsobem je plátkové zlato vloženo mezi
stěny přesně přizpůsobených nádob.
Motiv představuje andílka nesoucího
utržené hrozby k sudu. Dole stříbrný pruh
rostlinného ornamentu, výše ozdobný
zlatý pás.
obr. 21. Osada Orle ve Sklářské
Porubě – Jakuszycích s objekty sklárny
Karlstal
Inv. č. MWP FO 1240
Sklárnu Karlstal založila v roce
1754 Catherina Preusslerová. Velkou
překážkou byla značná vzdálenost
sklárny od Sklářské Poruby (Szklarska
Poręba) a jiných středisek, kde probíhalo
zdobení nebo prodej skla. Špatná kvalita
cest si navíc měla navíc za následek,
že značná část dopravovaných výrobků
podléhala poškození. V areálu sklárny
byla hlavní a pomocná budova, dům
pro zaměstnance, kde odpočívala
v přestávkách mezi tavbami jednotlivých
Góra Valley, with appropriate inscriptions:
“Warmbrunn, Kynast, Anna Kapelle,
Erdmannsdorf, Abtei in Buchwald,
Fischbach, Fuerstenstein”. “HL” initials
in ligature and the date of 1841. The
goblet is an example of commemorative
glass, commonly purchased by tourists
visiting the Karkonosze Mountains. In
the nineteenth century, both trips to
spas and hiking in the mountains were
becoming more and more popular.
Fig. 18. Footed glass, Silesia,
Josephine Glassworks, painting by
Wilhelm Stumpe, around 1845
Cat. no. MJG 6224/s
Clear glass with an opaque white
coating, blown in mould, ground, painted
with a purple enamel and gold. A circular,
solid foot conically finished, with a rosette
underneath. On the foot a frieze in a step
cut and a strip of gilding. A low annular
stem. A tall and slightly conical bowl.
On an oval medallion a painted view
of a Square (now: Piastowski Square)
and Schaffgotsch Palace in Cieplice
(Warmbrunn). The surface of the bowl
ornamented with fine vegetal ornament,
referring to the decoration and cut of the
Meissen porcelain.
Fig. 19. Glass with a view of
Sobieszów, Silesia, Szklarska Poręba
(Schreiberhau), Josephine Glassworks,
painting by Moritz Finsch, around 18441855
Clear glass, thick-walled, blown in
mould, ground, painted with transparent
enamel. A foot in the form of a twelvepetal rosette. A tall conical bowl, faceted
at the base. Above – a frieze of fine
mesh cutting. A square, plain field with
a transparent enamel-painted bridge
over the river and Chojnik Castle (Kynast)
in Sobieszów (Hermsdorf). Moritz Finsch,
a probable author of the decoration, lived
first in Cieplice and then in Sobieszów.
He obtained the “raw” glass products in
Josephine Glassworks and then refined
them in his workshop.
Fig. 20. Glass with a vintage scene,
Bohemia, Novy Bor (Haida), around
1850
Cat. no. 6410/s
Colorless and translucent red glass,
83
obiegającą całe naczynie. Całość umieszczono w szklance ze szkła przezroczystego
czerwonego, o przekroju kolistym. W ten
sposób złoto płatkowe umieszczone jest
pomiędzy ściankami precyzyjnie dopasowanych naczyń. Scena przedstawia putta
niosące zerwane winogrona do beczki.
U dołu srebrne pasmo ornamentu roślinnego, powyżej ozdobny fryz złoty.
il. 21. Osada Orle w Szklarskiej Porębie-Jakuszycach z widokiem dawnych
zabudowań Huty Karlstal
Nr inw. MWP FO 1240
Hutę Karlstal założyła w 1754 roku
Catherina Preussler. Dużym utrudnieniem
była spora odległość huty od Szklarskiej
Poręby i innych ośrodków, gdzie zdobiono
oraz sprzedawano szkło. Kiepska jakość
dróg dodatkowo powodowała, że spora część transportowanych produktów
ulegała zniszczeniu. Na terenie huty,
oprócz budynku głównego, znajdował
się budynek pomocniczy, a także dom
dla pracowników, którzy odpoczywali
w przerwach między wytopem kolejnej
porcji masy szklanej. O kolejnej zmianie
hutników zawiadamiano za pomocą
dźwięku dzwona. Huta Karlstal została
przekazana w 1840 roku Franzowi Pohlowi – zięciowi ostatniego przedstawiciela
rodu Preusslerów Christiana Benjamina.
il. 22. Szlifierz niosący półprodukty (Glasschleifer bringt Rohglas), Erich
Fuchs, IV teka: Huta szkła (Glashűtte),
akwaforta, 1925
Nr inw. MJG AH 4628/8
W Karkonoszach, górach o ostrym
klimacie, długich, ciężkich zimach, z konieczności wykształcił się typ zawodu, jakim był tragarz. Tragarzami byli mężczyźni, zamieszkujący miejscowości położone
w wyższych partiach Pogórza Sudeckiego.
Świadczyli swoje usługi przez cały rok,
nosząc nie tylko towary, ale także turystów w lektykach. Huty szkła w Szklarskiej
Porębie i Jakuszycach były znacznie oddalone od większych miejscowości, nie
miały też dobrych dróg. Stąd półprodukty
szklane noszono w specjalnych koszach
na plecach do zakładów zdobniczych oraz
na handel.
il. 23. Karafka i kieliszki, Śląsk, Szklarska Poręba, Huta Josephine, proj. Franz
Pohl, filigran Adolf Seidel, ok. 1850 –
1855
84
dávek skelné hmoty. Na další začínající
směnu byli skláři svoláváni zvoněním.
Sklárna Karlstal byla v roce 1840 předána
Franzi Pohlowi, zeti Christiana Benjamina,
posledního zástupce rodiny Preusslerů.
obr. 22. Brusič nesoucí polotovary
(Glasschleifer bringt Rohglas), Erich
Fuchs, IV. svazek: sklárna, lept, 1925
Inv. č. MJG AH 4628/8
V Krkonoších, horách s drsným
klimatem, dlouhými, tuhými zimami
se z nutnosti vyvinula profese nosiče.
Nosiči byli muži z výše položených osad
v podhůří Krkonoš. Své služby poskytovali
po celý rok. Nosili nejen zboží, ale také
turisty na nosítkách. Sklárny ve Sklářské
Porubě a Jakuszycích byly značně
vzdálené od větších sídel a neměly dobré
přístupové cesty. Skleněné polotovary
byly proto nošeny ve speciálních koších
na zádech do dekoratérských dílen
a na prodej.
obr. 23. Karafa a pohárky, Slezsko,
Szklarska Poręba, Sklárna Josephine,
návrh Franz Pohl, filigrán Adolf Seidel,
1850–1855.
Inv. č. MJG 4569/s, MJG 6152/s, MJG
4332/s/4
Bezbarvé sklo se zatavenými
nitěmi (nitkový filigrán) z opakního
(neprůhledného) bílého a modrého skla,
spirálovitě stočeného. Technika filigránu,
pocházející z ostrova Murano v Benátkách
v Itálii, je sklářskou technikou spočívající
v zatavování tenkých skleněných nití
do skla. Vyžaduje od skláře zručnost,
přesnost a dokonalou znalost horké
skelné hmoty. Ve sklárně Josephine
byl sklářským mistrem vyrábějícím
filigránové sklo Adolf Seidel, se kterým
Franz Pohl, zakladatel a mnohaletý ředitel
sklárny, spolupracoval a experimentoval
při vývoji sklářských technologií.
obr. 24. Číše, Slezsko, Szklarska
Poręba, sklárna Josephine, filigrán Adolf
Seidel, 1850–1855.
Inv. č. MJG 6523/s
se zatavenými nitěmi filigránu z opakního
bílého a poloprůhledného růžového
skla. Kruhové dno ve tvaru zploštělého
válce. Kalich zvonovitý, zdobený bílými
nitěmi filigránu různé šířky, spirálovitě
stočenými. Okraj kruhový, zaoblený,
obehnaný obrubou pásového filigránu
an engraved gold and silver foil. The glass
made in the “Zwischengold” technology.
The core is a beaker of colorless glass
with a circular base and a slightly conical
shape. Golden foil is placed on it with an
engraved vintage scene, running around
the entire vessel. The whole is placed in
the other beaker of transparent red glass,
circular in cross-section. In this way the
leafy gold is placed between the walls
of the precisely fitted vessels. The scene
presents putti, carrying torn-off grapes to
a barrel. At the bottom - a silver strand of
vegetal ornament, above - a decorative
golden frieze.
Fig. 21. Orle settlement in Szklarska
Poręba - Jakuszyce with a view of old
buildings of Karlstal Glassworks
Cat. no. MWP FO 1240
Karlstal Glassworks was founded in
1754 by Catherina Preussler. A major
obstacle was quite a distance from
the glassworks to Szklarska Poręba
and other workshops, where the glass
was decorated and sold. A poor quality
of roads meant also that a big part of
the transported products underwent
destruction. At the glasshouse, in
addition to the main building, there was
an auxiliary building as well as a home
for workers who were resting in the
intervals between subsequent fusions
of the glass batch. The hot-glass workers
were announced about the next shift by
the bell’s sound. Karlstal Glassworks was
passed in 1840 to Franz Pohl - the sonin-law of the last representative of the
Preussler family, Christian Benjamin.
Fig. 22. Grinder carrying the semifinished glass products (Glassschleifer
bringt Rohglas), Erich Fuchs, 4th Portfolio:
Glasshouse (Glashütte), etching, 1925
Cat. no. MJG AH 4628/8
In the Karkonosze Mountains, the
mountains of a harsh climate, of long
and hard winters, the profession of
a porter had to develop. Porters were
men living in villages located in the upper
parts of the Sudetes Foothills. They were
providing their services throughout the
year, carrying not only goods but also
tourists in litters. The glassworks in
Szklarska Poręba (Schreiberhau) and
Jakuszyce were significantly distant from
major cities, and did not have good road
access. Hence glass semi-products were
carried in special baskets on the backs
Nr inw. MJG 4569/s, MJG 6152/s,
MJG 4332/s/4
Szkło bezbarwne, z wtopionymi nitkami filigranu nitkowego ze szkła opakowego białego i niebieskiego, spiralnie
skręconego. Technika filigranu, wywodząca się z wyspy Murano w Wenecji
we Włoszech, jest techniką hutniczą,
polegającą na wtapianiu w szkło cienkich nitek szklanych. Wymaga od hutnika
umiejętności, precyzji i doskonałej znajomości właściwości gorącej masy szklanej.
W Hucie Josephine mistrzem hutniczym
wykonującym szkła filigranowe był Adolf
Seidel, z którym założyciel i wieloletni
dyrektor huty – Franz Pohl współpracował i eksperymentował w dziedzinie
technologii szklarskiej.
il. 24. Szklanka, Śląsk, Szklarska Poręba, Huta Josephine, filigran Adolf Seidel,
ok. 1850 – 1855
Nr inw. MJG 6523/s
Szkło bezbarwne, dmuchane w formie,
z zatopionymi nitkami filigranu ze szkła opakowego białego oraz opalowego różowego.
Kolista podstawa w formie spłaszczonego
wałka. Czara dzwonowata, zdobiona białymi
nitkami filigranu, różnej szerokości, spiralnie
skręconymi. Wylew kolisty, zaoblony, otoczony bordiurą filigranu taśmowego w kolorze różowym. Subtelna forma naczynia
wydobywa walory dekoracyjne techniki
wtapiania barwnych nitek szklanych, co
daje lekki, elegancki efekt końcowy.
il. 25. Plakietki millefiori, Śląsk,
Szklarska Poręba-Jakuszyce, Huta Karlstal,
millefiori Adolf Seidel, 1838 – 1839
Nr inw. MJG 783/s, MJG 784/s
Szkło hialitowe, opakowe z wtopionymi rozetkami millefiori. Plakietki
zachowały się w oryginalnym etui z papierową nalepką huty. Technika millefiori
(wł. tysiąc kwiatów) to wenecka technika
hutnicza, polegająca na tworzeniu barwnych kompozycji z lasek szklanych, które
w przekroju przypominają kwiaty. Uzyskane rozetki zatapia się w szkle (najczęściej
bezbarwnym). Plakietki z Huty Karlstal są
dowodem na to, że na Śląsku ta technika
została na nowo odkryta i z powodzeniem
wykorzystywana w produkcji.
Il. 26. Huta Josephine (Josephinenhűtte) w Szklarskiej Porębie (Schreiberhau), Ernst Wilhelm Knippel, dat.
1846, litografia kolorowa
růžové barvy. Jemný tvar nádoby
zvýrazňuje dekorativní charakter
techniky zatavování bílých skleněných
nití, díky kterému působí výsledek lehce
a elegantně.
obr. 25. Plakety millefiori, Slezsko,
Szklarska Poręba – Jakuszyce, sklárna
Karlstal, millefiori Adolf Seidel, 1838–
1839
Inv. č. MJG 783/s, MJG 784/s
Hyalithové,
opakní
sklo
se zatavenými rozetkami millefiori.
Plakety se dochovaly v originálním
pouzdře s papírovou nálepkou sklárny.
Technika millefiori (v italštině tisíc
květů) je sklářskou technikou zdobení
spočívající v zatavování do skloviny
rozetek vyrobených ze skleněných
kompozic ve tvaru barevných tyčinek,
připomínajících na průřezu květy. Získání
rozetky se zatavují do skla (nejčastěji
čirého). Plakety ze sklárny Karlstal jsou
důkazem toho, že ve Slezsku byla tato
technika znovuobjevena a úspěšně
používaná při výrobě.
Obr. 26. Sklárna Josephine
(Josephinenhűtte) v Sklářské Porubě
(Schreiberhau), Ernst Wilhelm Knippel,
dat. 1846, barevná litografie
Inv. č. MJG AH 4756
Sklárna hraběte Schaffgotsche v Horní
Sklářské Porubě sehrála v německém
sklářském průmyslu důležitou úlohu.
Výrobky určené na evropské trhy, zejména
Velké Británie, se vyznačovaly vysokou
kvalitou jak z hlediska technologického,
tak uměleckého.
Ernst Wilhelm Knippel (1811–
1900), grafik bydlící a pracující
v Kowarech (Schmiedeberg), od roku
1840
spolumajitel
vydavatelství
Rieden & Knippel se proslavil zejména
litografiemi skláren, továren a panoramat
průmyslových sídel.
obr. 27. Pohled na Piechowice
(Petersdorf) ve Slezsku, kde měla své
sídlo firma Fritze Heckerta. Skleněný
diapozitiv z poč. 20. století
Inv. č. HFO 6448
Fritz
Heckert
(1837–1887)
přišel do Sklářské Poruby z Berlína
v roce 1862 a o čtyři roky později
buduje v nedalekých Piechowicích
rafinační dílnu. Ve své firmě se zabývá
prováděním dekoru skla vyráběného
of porters to decorating workshops and
for trade.
Fig. 23. Small decanter and glasses,
Silesia, Szklarska Poręba (Schreiberhau),
Josephine Glassworks, designed by Franz
Pohl, filigree by Adolf Seidel, around
1850-1855
Cat. no. MJG 4569/s, MJG 6152/s,
MJG 4332/s/4
Clear glass with embedded threads
of the thread filigree, of opaquewhite
and blue glass spirally twisted. The
filigree technique, originating from
the island of Murano in Venice, Italy, is
a hot-glass technique, consisting in the
fusing of thin glass strands with glass.
It requires from a hot-glass worker the
skills, precision and excellent knowledge
of the properties of the hot molten batch.
In Josephine Glassworks the champion
gaffer performing filigree glass was Adolf
Seidel. The founder and a longtime
director of the Glasshouse, Franz Pohl,
worked and experimented with him in
the field of glass technology.
Fig. 24. Glass, Silesia, Szklarska
Glassworks, filigree by Adolf Seidel,
around 1850-1855
Cat. no. MJG 6523/s
Colorless glass, blown in mould, with
embedded filigree threads of opaquewhite and pink-opal glass. A circular
base in the form of a flattened roller.
A bell-shaped bowl, decorated with
white filigree threads of different width
and spirally twisted. A circular oval lip,
surrounded by a band filigree bordure
in pink color. The subtle form of the
vessel brings out decorative values of
the technique of imbedding colored glass
threads, which gives a light, elegant end
result.
Fig. 25. Millefiori badges, Silesia,
Szklarska Poręba - Jakuszyce Glassworks,
millefiori by Adolf Seidel, 1838-1839
Cat. no. MJG 783/s, MJG 784/s
Hyalith glass, opaque, with
embedded millefiori rosettes. The badges
have been preserved in its original case
with a paper label of the glassworks.
The millefiori technique (from Italian:
a thousand flowers) is a Venetian
hot-glass technique, consisting in the
formation of color compositions of
85
Nr inw. MJG AH 4756
Huta hrabiego Schaffgotscha, położona w Szklarskiej Porębie Górnej,
odegrała ważną rolę w niemieckim przemyśle szklarskim. Wykonywane na rynki
europejskie, głównie Wielkiej Brytanii,
produkty cechowały się wysoką jakością, zarówno pod względem technologicznym, jak i artystycznym.
Ernst Wilhelm Knippel (1811 – 1900),
grafik mieszkający i działający w Kowarach (Schmiedeberg), od 1840 r. współwłaściciel wydawnictwa Rieden & Knippel
zasłynął zwłaszcza z wykonywanych litografii hut, fabryk i panoram miejscowości
przemysłowych.
il. 27. Widok Piechowic (Petersdorf)
na Śląsku, gdzie swoją siedzibę miała Firma Fritza Heckerta. Diapozytyw szklany,
pocz. XX wieku
Nr inw. HFO 6448
Fritz Heckert (1837 – 1887) przybył
do Szklarskiej Poręby z Berlina w 1862
roku, a w cztery lata później w położonych nieopodal Piechowicach buduje rafinerię szkła. W swojej firmie zajmuje się
zdobieniem szkła pozyskiwanego z Huty
Josephine w Szklarskiej Porębie. Specjalizuje się przede wszystkim w zdobieniu
luster oraz w obróbce elementów kryształowych żyrandoli. Dopiero w 1889 roku,
już po śmierci założyciela firmy, powstaje
Huta Fritza Heckerta, która zaczyna samodzielną produkcję.
Firma współpracuje z wieloma projektantami, tworzy zarówno doskonale
repliki szkieł staroniemieckich, jak i nowatorskie szkła w duchu secesji. Specjalizuje się głównie w szkłach malowanych,
ale podejmuje również udane próby ze
szkłami trawionymi oraz iryzowanymi.
il. 28. Patera na stopie, Śląska,
Szklarska Poręba (Schreiberhau), Huta
Josephine i Piechowice (Petersdorf),
Firma Fritza Heckerta, ok. 1880 – 1883
Nr inw. MJG 2681/s
Szkło fioletowe, dmuchane w formie
i wolnoformowane, malowane emalią.
Kolista stopa, przechodząca w trąbkowaty, pusty w środku trzon. Czara cylindryczna, niska, u nasady zdobiona hutniczo
falistą nakładką. Wokół czary malowany
fryz narracyjny z fantastyczną postacią
centaura i uroczystym pochodem, w otoczeniu drzew. Całość utrzymana w seledynowo-białej kolorystyce. Zarówno
86
ve sklárně Josephine ve Sklářské
Porubě. Specializuje se především
na dekor zrcadel a zpracování křišťálových
prvků lustrů. Teprve v roce 1889,
již po smrti zakladatele firmy, vzniká
sklárna Fritze Heckerta, která zahajuje
samostatnou výrobu.
Firma spolupracuje s řadou
návrhářů, tvoří jak dokonalé repliky
staroněmeckého skla, tak inovativní sklo
v duchu secese. Specializuje se hlavně na
sklo zdobené malbou, ale provádí také
úspěšné pokusy s leptáním a irisováním
skla.
obr. 28.Lustrváza, Slezsko, Szklarska
Poręba, sklárna Josephine a Piechowice
(surovina), firma Fritze Heckerta (dekor),
1880–1883.
Inv. č. MJG 2681/s
Tmavě fialové sklo, foukané do formy
i tvarované z volné ruky, malba krycími
emaily. Kruhová patka přecházející
v trubkovitou, uvnitř dutou nohu.
Kalich válcovitý, nízký, u násady zdobený
zvlněným nálepem. Kolem kalichu
malovaný obvodový pás s fantaskní
postavou kentaura a slavnostním
průvodem mezi stromy. Celek vyveden
ve světle zelených a bílých barvách. Jak
forma nástolce, tak způsob vyobrazení
postav a rostlin navazují na benátské
vzory ze 16. století. Návraty do renesance
a jiných historických a slohových období
bylo typické pro uměleckou a řemeslnou
tvorbu konce 19. století.
obr. 29. Pohár Römer, Slezsko,
Szklarska Poręba, sklárna Josephine,
návrh Franz Pohl junior, dekor Friedrich
Sacher, 1881–1883.
Inv. č. MJG 201 PS
Transparentní zelené sklo, foukané
do formy a tvarované z volné ruky,
hutní nálepy. Vysoká, trubkovitá patka
se zářezy přecházející do lehce kónické
nohy s kroužky a hutními nálepy typu
maliny. Vejcovitý kalich ze zeleného skla,
obvodový pás s letorosty révy. Römer
je druhem poháru s typickou, uvnitř
dutou nohou, patkou trubkovitého tvaru
s vejcovitým kalichem. Byl určen k pití
rýnského vína, v nezměněné podobě
se dochoval až do dnešního dne. Ten
römer byl vyroben ve sklárně Josephine,
dekor zhotoven ve firmě Fritze Heckerta
v Piechowicích.
glass canes that resemble flowers in
cross section. The resulting rosettes are
embedded in glass (usually colorless).
The badges from Karlstal Glassworks
are an evidence that this technique was
re-discovered in Silesia and successfully
used in the production.
Fig. 26. Josephine Glassworks
(Josephinenhütte) in Szklarska Poręba
(Schreiberhau), Ernst Wilhelm Knippel,
dated 1846, color lithography
Cat. no. MJG AH 4756
The
Glassworks
of
Count
Schaffgotsch, located in Upper Szklarska
Poręba, played an important role
in German glass industry. Products
manufactured for European markets,
mainly the United Kingdom, were
characterized by high quality, both in
terms of technology and in the arts.
Ernst Wilhelm Knippel (1811 - 1900),
the graphic artist living and working in
Kowary (Schmiedeberg), since 1840 the
co-owner of Rieden & Knippel Publishing
House, became famous especially for the
lithographs of glassworks, factories and
panoramas of industrial cities.
Fig. 27. A view of Piechowice
(Petersdorf) in Silesia, where Fritz
Heckert’s Company had its seat. A glass
diapositive, the beginning of the 20th
century
Cat. no. HFO 6448
Fritz Heckert (1837 - 1887) came to
Szklarska Poręba from Berlin in 1862.
Four years later he built a glass refining
workshop in near-located Piechowice.
In his company he was engaged in
decorating glass, obtained from
(Schreiberhau). The company specialized
in decorating mirrors and processing
elements of crystal chandeliers. It was
only in 1889, after the death of the
company founder, that Fritz Heckert’s
Glassworks was created and began an
independent production. The company
worked with many designers, it created
both excellent replica of old German glass
and innovative glass in the spirit of Art
Nouveau. Specialized mainly in painted
glass, it also undertook successful
attempts in etched and iridescent glass.
Fig. 28. Footed centerpiece, Silesia,
forma patery, jak i sposób przedstawienia postaci i roślinności, nawiązują do
XVI-wiecznych wzorów weneckich. Sięganie do renesansu oraz innych epok
historycznych i stylistycznych było charakterystyczne dla twórczości artystycznej
i rzemieślniczej końca XIX wieku.
il. 29. Remer, Śląsk, Szklarska Poręba (Schreiberhau), Huta Josephine, proj.
Franz Pohl junior, zdobienie Friedrich Sacher, ok. 1881 – 1883
Nr inw. MJG 201 PS
Szkło przezroczyste zielone, barwione w masie, dmuchane w formie,
nakładki wykonane techniką lampową.
Wysoka, trąbkowata, karbowana stopa,
przechodząca w lekko koniczny trzon
z opaskami oraz „malinkami”. Czara
jajowata, dookoła fryz winnej latorośli
z zielonego szkła. Remer to typ kieliszka
o charakterystycznym, pustym w środku
trzonie i stopie o trąbkowatym kształcie
oraz jajowatej czarze. Służył do picia wina
reńskiego, przetrwał w niezmienionej
formie aż do dziś. Remer ten wykonano w Hucie Josephine, a ozdobiono go
w Firmie Fritza Heckerta w Piechowicach.
il. 30. Szkło „kciukowe”, Śląsk, Szklarska Poręba (Schreiberhau), Huta Josephine, ok. 1879 – 1880
Nr inw. MJG 818 PS
Szkło przezroczyste zielone, dmuchane w formie i wolnoformowane, malowane emalią opakową. Kolista podstawa,
korpus beczułkowaty, z czterema kolistymi wgnieceniami dookoła. Pomiędzy
nimi malowane postacie żołnierzy w historycznych strojach, malowane emalią
opakową na białym podkładzie. Charakterystyczne wgniecenia na korpusie dały
nazwę typowi szkieł „kciukowych”. Jest
to nawiązanie do szkieł staroniemieckich,
których naśladownictwa w XIX wieku były
bardzo powszechne i chętnie kupowane.
il. 31. Puchar zaręczynowy, Śląsk,
Josephine i Piechowice (Petersdorf), Firma Fritza Heckerta, ok. 1880
Nr inw. MJG 1140 PS
Szkło opalowe różowe, barwione rubinem złota, dmuchane w formie, montaż
mosiężny. Podstawa w formie kielichowatej sukienki ze szkła z filigranem mosiężnym na powierzchni, wyżej mosiężna
postać dziewczyny z uniesionymi do góry
obr. 30. „Prstová“ číše, Slezsko,
sklárna Josephine, 1879–1880.
Inv. č. MJG 818 PS
Olivově zelené transparentní sklo
foukané do formy i tvarované z volné
ruky, malba krycími emaily. Kruhové dno,
soudkovitý korpus s čtyřmi mužskými
postavami v historizujících oděvech.
Mezi nimi postavy vojáků v historických
uniformách, malba krycími sklářskými
emaily na bílém podkladu. Díky
typickým prohlubním na těle nádoby
se tento druh nazýval „prstové” sklo.
Sklo navazuje na staroněmecké sklo,
jehož napodobeniny se 19. století běžné
a dobře prodávaly.
obr. 31. Zásnubní pohár, Slezsko,
Josephine a Piechowice (Petersdorf),
firma Fritze Heckerta, kolem r. 1880.
Poloprůhledné rubínové sklo,
foukané do formy, mosazná montáž.
Dolní část tvořena šaty kalichovitého
tvaru ze skla s mosazným filigránem
na povrchu, výše mosazná postava dívky
s rukama zvednutýma nahoru, ve kterých
drží menší, vejcovitou skleněnou nádobu
ve filigránovém košíčku. Typ dvojitého
poháru používaného během oficiálních
zásnub k vznášení přípitků i jako památka
na tyto události. Vyráběné v různých
variantách barev i dekorů, populární
v 19. století.
obr. 32. Humpen s víkem, Slezsko,
Josephine, kolem r. 1880.
Inv. č. MJG 4852/s
Transparentní světle modré sklo,
foukané do formy, malba krycími emaily.
Kruhové, kuželovitě zaklenuté dno. Tělo
mírně do tvaru přesypacích hodin. Deklík
mírně klenutý, zakončený kuželkou.
Na nádobě malba postavy německého
císaře na trůnu a kolem něj stojících
knížat. Pod každý z nich příslušné erby,
a nad nimi nápisy v němčině.
obr. 33. Váza, Slezsko, Szklarska
Poręba
(Schreiberhau),
sklárna
Josephine, 1880–1900, bronz Cypern.
Inv. č. 151/s
Neprůhledné, kobaltové sklo,
foukané do formy a tvarované z volné
Josephine Glassworks and Piechowice
(Petersdorf), Fritz Heckert’s Company,
around 1880-1883
Cat. no. MJG 2681/s
Purple glass, blown in mould and
free-moulded, painted with enamel.
A circular foot, passing into a trumpetshape hollow stem. A cylindrical bowl,
low, hot-glass decorated with a wavy
overlay at the base. Around the bowl
a painted narrative frieze with a fantastic
figure of a centaur and a ceremonial
procession, in the surrounding of trees.
The whole is maintained in aquamarinewhite color. Both form of the centerpiece
and the way of presentation of figures
and vegetation refer to the sixteenthcentury Venetian design. Reaching out
to the Renaissance and other historical
and stylistic periods was characteristic
of artistic and craft creation of the late
nineteenth century.
Fig. 29. Roemer, Silesia, Szklarska
Glassworks, designed by Franz Pohl,
Junior, decoration by Friedrich Sacher,
around 1881-1883
Cat. no. MJG 201 PS
Clear green glass, colored in the
batch, blown in mould, overlays made
in the lampworking technique. A high,
trumpet-like, ribbed foot, passing into
a slightly conical stem with bands
and overlays of raspberries. An ovoid
bowl, with a running-around frieze of
grapevines of green glass.
Roemer is a type of glass with
a characteristic hollow stem and
a trumpet-shape foot and an oval shape
bowl. It served for drinking Rhine wine and
exists in an unchanged form to this day.
This roemer was made in Josephine
Glassworks, and was decorated in Fritz
Heckert’s Company in Piechowice.
Fig. 30 “Thumb-glass”, Silesia,
Josephine Glassworks, around 1879-1880
Cat. no. MJG 818 PS
Green transparent glass, blown in
mould and free-moulded, painted with
opaque enamel. A circular base, the
rotund body, with four circular dents
around it. Between them there are
figures of soldiers in historical costumes,
painted with opaque enamel on a white
prime. Characteristic dents on the body
87
rękami, w których przytrzymuje mniejsze,
jajowate naczynie szklane w filigranowym
koszyczku. Typ podwójnego pucharu,
stosowanego podczas oficjalnych zaręczyn do wznoszenia toastów oraz jako
pamiątka tego typu wydarzeń. Wytwarzany w różnych wariantach kolorystycznych
i zdobniczych, popularny w XIX wieku.
il. 32. Humpen z pokrywą, Śląsk,
Josephine, ok. 1880
Nr inw. MJG 4852/s
Szkło przezroczyste jasnoniebieskie,
barwione w masie, dmuchane w formie,
malowane emalią opakową. Kolista, stożkowato zasklepiona podstawa. Korpus
lekko klepsydrowaty. Pokrywa lekko
zasklepiona, zwieńczenie tralkowe. Na
korpusie malowane postacie cesarza
niemieckiego na tronie i stojących wokół niego książąt. Pod każdym z nich odpowiednie herby, a ponad nimi napisy
w języku niemieckim.
il. 33. Wazon, Śląsk, Szklarska Poręba
(Schreiberhau), Huta Josephine, 1880 –
1900, Brąz Cypern
Nr inw. 151/s
Szkło opakowe kobaltowo-niebieskie, barwione w masie, dmuchane
w formie i wolnoformowane, iryzowane.
Czworoboczna, podłużna podstawa, korpus w formie lekko zaoblonego sześcianu,
zwężającego się w szyjkę o nieregularnie wywiniętym wylewie. Dwa taśmowe uchwyty, esowato zakończone przy
szyjce. Całość pokryta iryzacją w kolorze
starego złota. Forma wazonu inspirowana
starożytnymi rzymskimi obiektami. Szkła
typu Cypern były produkowane w Hucie
Josephine bardzo długo. Pokazuje to, jak
wielką popularnością cieszyły się obiekty,
nawiązujące mniej lub bardziej bezpośrednio do znalezisk archeologicznych,
rozpowszechnianych w całej Europie za
sprawą, między innymi, fotografii oraz
książek poświęconych rozwijającej się
dynamicznie w XIX wieku archeologii.
il. 34. Wazon z pokrywą, Śląsk,
Josephine, proj. Franz Pohl junior, malowanie Franz Adolph, ok. 1860 – 1865
Nr inw. MJG 879 PS
Szkło opakowe mleczne, barwione różowym rubinem złota, dmuchane
w formie, malowane emalią opakową
88
ruky, irisované. Čtyřboké, protáhlé
dno, tělo ve tvaru lehce zaobleného
šestistěnu zužujícího se k hrdlu
s nepravidelně tvarovaným ústím. Dvě
ucha, esovitě ukončená u hrdla. Celek
irisován v barvě starého zlata. Tvar
vázy inspirován starověkými římskými
nálezy. Skla typu Cypern byla vyráběna
ve sklárně Josephine velmi dlouho.
Dokládají, jak velkou popularitou se těšily
výrobky navazující přímo nebo nepřímo
na archeologická naleziště, šířená po celé
Evropě například fotografiemi a knížkami
věnujícími se v 19. století dynamicky
se rozvíjející archeologii.
obr. 34. Váza s víčkem, Slezsko,
Josephine, návrh Franz Pohl junior, malba
Franz Adolph, asi 1860–1865.
Inv. č. MJG 879 PS
Opakní sklo růžové barvy, foukané
do formy, malba krycími emaily a zlatem.
Zvonovitá a uvnitř dutá patka přecházející
v nízkou nohu zakončenou válečkem.
Tělo do poloviny výšky vejcovité, výše
se zužující do vysokého, válcovitého hrdla.
Víčko půlkruhové zakončené malou,
zlacenou kuličkou. Tělo vázy zdobené
krycími emaily malovanými ptáky
ve větvích broskve. Celek dodatečně
reliéfně konturován kladeným zlatem.
Jak tvar vázy, tak i jeho dekor navazují
na japonské porcelánové výrobky.
obr. 35. Váza s víkem, Slezsko,
Josephine.
Inv. č. MJG 389/s
broušené, řezané, malba emailem,
zlacené. Kruhové dno, baňaté tělo
postupně se zužující nahoře do nízkého,
prstencového hrdla. Víko klenuté
s vysokým kuželovitým zakončením. Celek
je pokryt malovaným a rytým dekorem:
na modrém pozadí stylizované rostlinné
motivy a pestrobarevný, fantaskní pták.
Kontury výjevů broušené a zlacené,
povrch zdoben krycími emaily v odstínech
zelené, bílé, žluté a hnědé. Tvar vázy
a dekor jsou inspirovány nádobami
vyrobenými v Indii, ve čtvrti Jodhpur,
prezentovanými během Světové výstavy
v Londýně v roce 1862. Od té doby byly
velmi populární a jejich výroba ve sklárně
Josephine a ve firmě Fritze Heckerta
probíhala velmi dlouho.
gave the name “thumb” to that type
of glass. This is a reference to the old
German glass, imitations of which were
very popular and eagerly bought in the
nineteenth century.
Fig. 31. Engagement goblet, Silesia,
Josephine Glassworks and Piechowice
around 1880
Opal glass of pink gold ruby, blown
in mould, with brass assembly. A base in
form of a cup-shaped dress made of glass
with brass filigree on the surface, above a brass figure of a maid with arms raised
up, who holds a small, ovoid glass vessel
in a filigree basket. The type of a double
goblet used during official engagement
ceremonies for raising toasts and as
a reminder of the event. Produced in
various color and ornamental variants,
it was popular in the nineteenth century.
Fig. 32. Humpen with lid, Silesia,
Josephine Glassworks, around 1880
Cat. no. MJG 4852/s
Clear light-blue glass, colored in the
batch, blown in mould, painted with
opaque enamel. A circular, cone-bottom
base. The slightly hourglass-shape body.
A delicately vaulted cover, a baluster
finial. On the body painted figures of
the German Emperor on a throne and
princes surrounding him. Appropriate
coats of arms under each of them, and
above them - inscriptions in German.
Fig. 33. Vase, Silesia, Szklarska
Glassworks, 1880-1900, Bronze Cypern
Cat. no. 151/s
Opaque cobalt-blue glass, colored
in the batch, blown in mould and freemoulded, iridescent. A four-sided,
elongated base, the body in a form of
slightly rounded cube, tapered at the
neck with the lip irregularly turned
down. Two stripe handles, S-shape ended
at the neck. The whole covered with
iridescence in color of old gold. The form
of the vase inspired by ancient Roman
objects. Cypern glass has been produced
in Josephine Glassworks for a very long
time. This shows how popular the objects
were, referring more or less directly to
i złotem. Dzwonowata, pusta w środku stopa, przechodząca w niski trzon
zwieńczony wałkiem. Korpus do połowy
wysokości jajowaty, wyżej zwężający się
w wysoką, walcowatą szyjkę. Pokrywa
półkulista ze zwieńczeniem w formie
małej, złoconej kuli. Korpus wazonu
zdobiony malowanymi, opakową emalią,
ptakami na gałęziach brzoskwini. Całość
dodatkowo konturowana reliefowo kładzionym złotem.
Zarówno forma wazonu, jak i jego
dekoracja, nawiązują do porcelanowych
wyrobów japońskich.
il. 35. Wazon z pokrywą, Śląsk,
Josephine
Nr inw. MJG 389/s
Szkło bezbarwne, dmuchane w formie, rytowane, malowane emalią transparentną, złocone. Kolista podstawa,
baniasty korpus, zwężający się ku górze
w niską, pierścieniowatą szyjkę. Pokrywa zasklepiona, z wysokim stożkowatym
zwieńczeniem. Całość pokryta dekoracją
malowaną i rytowaną: na niebieskim tle
stylizowane motywy roślinne oraz wielobarwny, fantastyczny ptak. Kontury
przedstawień rytowane i złocone, powierzchnia pokryta emalią w odcieniach
zieleni, bieli, żółci i brązu. Forma wazonu
oraz dekoracja inspirowane są naczyniami
wykonywanymi w Indiach, w dzielnicy
Jodhpur, pokazanych na Wystawie Światowej w Londynie w 1862. Od tamtej pory
stały się one bardzo popularne, a ich produkcja w Hucie Josephine oraz w Firmie
Fritza Heckerta trwały bardzo długo.
il. 36. Wazon, Śląsk, Szklarska Poręba
(Schreiberhau), Huta Josephine i Piechowice (Petersdorf), Firma Fritza Heckerta,
ok. 1890
Nr inw. MJG 255/s
Szkło bezbarwne, dmuchane w formie
i wolnoformowane, iryzowane, malowane
złotem. Stopa dzwonowata, pusta w środku.
Korpus baniasty, lekko spłaszczony, rozszerzający się w koniczną szyjkę. Na korpusie
trzy niewielkie uchwyty hutnicze. Całość
pokryta malowaną złotem, drobną arabeską. Na stopie i na korpusie złote znaki,
przypominające litery arabskie. Wazon jest
nawiązaniem do średniowiecznych lamp
meczetowych. Pod koniec XIX i na początku XX wieku twórcy bardzo często szukali
inspiracji w sztuce i rzemiośle Wschodu.
Poręba (Schreiberhau), sklárna Josephine
a Piechowice (Petersdorf), firma Fritze
Heckerta, kolem r. 1890.
Inv. č. MJG 255/s
Sklo „Zlatý Cypern”, bezbarvé,
ruky, irisované, malba zlatem. Patka
zvonovitá, uvnitř dutá. Tělo baňaté, lehce
zploštělé, rozšiřující se do kónického
hrdla. Na těle tři menší hutní úchyty.
Celek pokryt zlatou malbou, drobnou
arabeskou. Na korpusu a patce zlaté
značky připomínající arabská písmena.
Váza navazuje na středověké lampy
v mešitách. V závěru 19. a na počátku 20.
století tvůrci velmi často hledali inspiraci
v umění a řemesle Východu.
obr. 37. Váza, Francie, Lotrinsko,
Nancy, Emile Gallé, kolem r. 1900
Inv. č. MJG 3506/s
Vrstvené opakní sklo olivově zelené
a tmavě hnědé, foukané do formy,
leptané, leštěné. Kruhové dno s čočkou
ve dně. Tělo vysoké, dole lehce rozšířené,
zužující se v horní části. Okraj lehce
se rozšiřující, zaoblený. Na těle leptaný
dekor stromu, ve větvích létající chrousti.
U násady těla citát Victora Hugo: „LES
ARBRES SE PARLENT TOUT BAS” (Stromy
mluví úplně tiše). Vedle leptaná signatura
Gallé.
obr. 38. Vázička, Francie, Paříž,
Gabriel Argy-Rousseau, 1920–1925
Inv. č. MJG 3641/s
Sklo, lehce prosvítající barevné
skleněné pasty krémové, oranžové
a černé, tvarované z volné ruky, technika
pâte de verré. Kruhové, ploché dno. Tělo
zvonovité, pod okrajem obvodový reliéfní
pás listů vinné révy hnědé a oranžové
barvy a černé plody ve vystouplejším
reliéfu. Nádoba signovaná.
Technika pâte de verré, neboli tavení
skla, past a skleněných pudrů umožňovalo
dosahovat zajímavé barevné, blížící se
keramice, a reliéfní efekty bez využití
technik dekoru prováděného „za studena”
(např. broušením). Tuto techniku se velmi
oblíbil francouzský umělec Gabriel ArgyRousseau (1885–1953), působící v mnoha
oborech, dosahující mnoho uměleckých
i komerčních úspěchů. Reprodukovaná
váza je charakteristická pro ranou činnost
Argy-Rousseau.
archaeological potsherds, publicized all
over Europe by i.a. photographs and
books on archeology that was rapidly
developing in the nineteenth century.
Fig. 34. Vase with lid, Silesia,
Josephine Glassworks, designed by Franz
Pohl Jr., painting by Adolph Franz, around
1860 to 1865
Cat. no. MJG 879 PS
Opaque milk glass, colored with
pink gold ruby, blown in mould, painted
with opaque enamel and gold. A bellshaped, hollow foot, passing into a low
stem finished with a roller. The body oval
up to its half-height, tapering above in
a tall, cylindrical neck. A hemispherical
cap with a crown in the form of a small,
gold-plated ball. The body of the vase
refined with opaque enamel-painted
birds on branches of a peach tree. The
whole additionally contoured with relieflaid gold. Both the form of the vase
and the decoration refer to Japanese
porcelain objects.
Fig. 35. Vase with lid, Silesia,
Josephine Glassworks
Cat. no. MJG 389/s
Clear glass, blown in mould, carved,
painted with transparent enamel, goldplated. A circular base, the bulbous body,
tapering into a short, annular neck.
A lid closed, with a tall conical crown.
The whole covered with painted and
carved decoration: stylized floral motifs
and a colorful, fantastic bird on a blue
background. The contours of figures
carved and gilded. The surface covered
with enamel in shades of green, white,
yellow and brown. The form of the vase
and its decoration are inspired by dishes
performed in India, Jodhpur district,
shown at the London International
Exhibition of 1862. Since then, they
have become very popular, and their
production in Josephine Glassworks and
Fritz Heckert’s Company lasted very long.
Glassworks and Piechowice (Petersdorf),
Fritz Heckert’s Company, around 1890
Cat. no. MJG 255/s
Clear glass, blown in mould and freemoulded, iridescent, painted with gold.
89
il. 37. Wazon, Francja, Nancy, Emile
Gallé, ok. 1900
Nr inw. MJG 3506/s
Szkło opakowe zielone z powłoką
szkła ciemnobrązowego, dmuchane
w formie, trawione, polerowane. Kolista
podstawa z soczewką w dnie. Korpus wysoki, dołem lekko poszerzony, zwężający
się ku górze. Wylew lekko rozszerzający
się, zaoblony. Na korpusie trawiona dekoracja drzewa, pośród gałęzi lecące chrabąszcze. U nasady korpusu cytat z Victora
Hugo: „LES ARBRES SE PARLENT TOUT
BAS” (Drzewa mówią do siebie po cichu).
Obok trawiona sygnatura Gallé.
il. 38. Wazonik, Francja, Paryż, Gabriel Argy-Rousseau, ok. 1920 – 1925
Nr inw. MJG 3641/s
Szkło, pasty szklane opalowe kremowe, pomarańczowe i czarne, technika
pâte de verré. Kolista, płaska podstawa.
Korpus dzwonowaty, pod wylewem fryz
reliefowych liści winnego grona w kolorze
brunatno-pomarańczowym oraz czarne
owoce w wyższym reliefie. Naczynie
sygnowane.
Technika pâte de verré, czyli stapianie szkła oraz past i pudrów szklanych
daje duże możliwości uzyskania ciekawych efektów kolorystycznych, zbliżonych do ceramiki, a także reliefowych,
bez wykorzystania technik zdobniczych
„na zimno” (np. szlifowania). Technikę
tą szczególnie upodobał sobie francuski
artysta Gabriel Argy-Rousseau (1885
– 1953), działający na wielu polach,
osiągający liczne sukcesy artystyczne
i komercyjne. Reprodukowany wazonik
jest charakterystyczny dla wczesnej działalności Argy-Rousseau.
il. 39. Naczynie w kształcie muszli,
Czechy, Klášterski Mlýn (Klosterműhle),
Johann Loetz-Witwe, ok. 1900
Nr inw. MJG 6373/s
Szkło opalowe pomarańczowe, wolnoformowane, iryzowane. Owalna podstawa z nieregularną linią obrysu. Korpus
w formie leżącej muszli, wylew częściowo wywinięty na zewnątrz, częściowo
do środka. Całość iryzowana, w tonacji
złocistej. Szkło w typie Papillon.
Secesja czeska, nawiązująca wprost
do iryzowanych naczyń wymyślonych
przez Amerykanina Louisa Comforta Tiffanyègo, poszukiwała inspiracji
w świecie flory i fauny, czasem odnosiła
90
obr. 39. Nádoba ve tvaru mušle,
Čechy, Klášterský Mlýn (Klosterműhle),
firma Loetz-Witwe, kolem r. 1900
Inv. č. MJG 6373/s
Poloprůhledné zelené sklo, hutně
tvarované, irisované oxidy kovů v barvě
žluté, fialové a zelené. Oválné dno
s nepravidelnou linií obrysu. Tělo ve tvaru
ležící mušle, okraj částečně odhrnutý
vně, částečně dovnitř. Celek irisován
dozlatova. Sklo typu Papillon.
Česká secese navazující přímo
na irisované nádoby navržené
Američanem Louisem Comfortem
Tiffanym, hledala inspiraci v říši rostlin
a zvířat, někdy na ně odkazovala přímo
zobrazováním rostlinných a zvířecích
motivů ve skle. Výrobna Loetz-Witwe
byla čelní sklárnou v Čechách v období
secese, velmi uznávaná díky uvedení
na trh skla typu Phänomen a Papillon.
obr. 40. Váza, Čechy, Klášterský Mlýn
(Klosterműhle), firma Loetz-Witwe, návrh
Hans Bolek, kolem r. 1916
Inv. č. MJG 2189/s
Bezbarvé sklo, uvnitř vrstvené světle
oranžovým sklem, vně černým, foukané
do formy, leptané. Kruhové, vyšší dno.
Tělo dole válcovité, v horní části kónické.
Na celé ploše vázy leptaný dekor – černý,
jednoduché pruhy a v dolní části těla
stylizované, geometrizované motivy
listů. Hans Bolek použil u tohoto díla
silný barevný kontrast a moderní dekor.
obr. 41. Váza, Čechy, Klášterský Mlýn
(Klosterműhle), firma Loetz-Witwe, návrh
Michael Powolny, 1914
Inv. č. MJG 989/s
Neprůhledné sklo oranžové a černé,
ruky. Kruhové dno, tělo baňaté, vně
se rozšiřující okraj lemovaný černou
obrubou (bordurou). Na celou výšku
vázy hutně aplikované pruhy černého
skla. Díky spolupráci sklárny LoetzWitwe s návrháři, jakými byli Powolny,
zavedla česká sklárna do výroby moderní
design, výrazně odlišných od irisovaného
skla od Tiffanyho, které bylo ve své době
mimořádně populární.
Poręba (Schreiberhau), sklárna Josephine,
návrh Camilo de Maess, kolem r. 1900.
Inv. č. MJG 890 PS
A bell-shaped, hollow foot. The bulbous
body, slightly flattened, expanding to
a conical neck. Three small hot-glass
handles on the body. The whole covered
with gold painted, fine arabesque. Gold
marks, resembling Arabic letters on
the foot and on the body. The vase is
a reference to the medieval mosque
lamps. In the late nineteenth and early
twentieth century, artists often sought
inspiration in the arts and crafts of the
East.
Fig. 37. Vase, France, Nancy, Emile
Gallé, around 1900
Cat. no. MJG 3506/s
Opaque green glass with darkbrown glass coating, blown in mould,
etched, polished. A circular base, with
a lens in the bottom. The tall body,
slightly widened at the bottom, tapering
towards the top. The slightly expanding
lip, rounded. An etched decoration on
the body - trees, beetles flying among
the branches. At the base of the body
a quote from Victor Hugo’s: “LES ARBRES
SE PARLENT TOUT BAS” (Trees are
quietly talking to each other). An etched
signature of Gallé next to it.
Fig. 38. Vase, France, Paris, Gabriel
Argy-Rousseau, around 1920 – 1925
Cat. no. MJG 3641/s
Glass, opal glass pastes of creamy,
orange and black colors, the pâte de
verre technique. A circular, flat base. The
bell-shape body. Under the lip a frieze of
relief leaves of grapewine in brownishorange color and black fruit in an above
relief. The vessel is signed. The technique
of pâte de verre, which is the fusing of
glass and glass pastes and powders, gives
a lot of opportunities for interesting
color effects, similar to ceramics, as
well as relief results, without the use
of decorative “cold” techniques (e.g.
grinding). A French artist Gabriel ArgyRousseau (1885 – 1953) was particularly
fond of this technique. He worked in
many areas, reaching a number of artistic
and commercial success. The reproduced
vase is characteristic of the early times
of creativity of Argy-Rousseau.
Fig. 39. Shell-shaped vessel,
Bohemia, Klášterski Mlyn (Klostermühle),
Johann Loetz-Witwe, 1900
Cat. no. MJG 6373/s
się do niego bezpośrednio, odtwarzając
w szkle motywy roślinne i zwierzęce. Wytwórnia Loetz-Witwe była czołową hutą
w Czechach w okresie secesji, cieszącą
się dużym uznaniem za sprawą wprowadzenia na rynek szkieł w typie Phänomen
oraz Papillon.
il. 40. Wazon, Czechy, Klášterski Mlýn
(Klosterműhle), Johann Loetz-Witwe,
proj. Hans Bolek, ok. 1916
Nr inw. MJG 2189/s
Szkło opalowe różowo-pomarańczowe z powłoką szkła bezbarwnego oraz
czarnego, trawione. Kolisty, niski cokolik. Korpus u dołu cylindryczny, wyżej
koniczny. Na całej powierzchni wazonu
trawiona dekoracja – czarne, proste pasma, a w dolnej części korpusu stylizowane, zgeometryzowane motywy liściaste.
Bolek zastosował w tym projekcie silny
kontrast kolorystyczny oraz nowoczesny
ornament.
il. 41. Wazon, Czechy, Klášterski Mlýn
(Klosterműhle), Johann Loetz-Witwe,
proj. Michael Powolny, 1914
Nr inw. MJG 989/s
Szkło opakowe pomarańczowe i czarne, dmuchane w formie i wolnoformowane. Kolista podstawa, korpus baniasty,
wylew rozchylający się na zewnątrz, otoczony czarną bordiurą. Na całej wysokości wazonu nakładane hutniczo, czarne
pasma szkła. Dzięki współpracy Huty
Loetz-Witwe z projektantami, takimi
jak Powolny, czeska Huta wprowadziła
do produkcji nowoczesne wzornictwo,
odbiegające mocno od iryzowanych szkieł
w typie Tiffanyègo, cieszące się w tym
czasie niesłabnącą popularnością.
il. 42. Wazon, Śląsk, Szklarska Poręba (Schreiberhau), Huta Josephine, proj.
Julius Camillo de Maes, ok. 1900
Nr inw. MJG 890 PS
Szkło bezbarwne z powłoką różową rubinu złota, dmuchane w formie,
malowane złotem. Kolista podstawa.
Wysoki, smukły korpus. Całość pokryta
delikatnym, stylizowanym ornamentem
roślinnym. Obiegająca spiralnie taśma
w kolorze ciemnego różu z punktowymi, złotymi rozetkami. Podstawa i wylew
złocone. Projektant osiągnął bardzo elegancki, lekki efekt zestawiając subtelny
różowy kolor naczynia, uzyskany poprzez
zabarwienie masy szklanej tlenkiem złota
Vrstvené sklo bezbarvé a zlatého
rubínu, foukané do formy, malba zlatem.
Kruhové dno. Vysoké, úzké tělo. Celek
pokryt jemným, stylizovaným rostlinným
dekorem. Spirálovitě se vinoucí pásek
tmavě růžové barvy se zlatými rozetkami.
Dno a jeho okraj zlacené. Projektant
dosáhl velmi elegantního, lehkého
vzhledu spojením jemné růžové barvy
nádoby, dosažené zbarvením skelné
hmoty oxidem zlata s teplou barvou
zlatem malovaného dekoru.
obr. 43. Poháry, Slezsko, Piechowice
(Petersdorf), firma Fritze Heckerta, kolem
r. 1910.
Inv. č. MJG 396/s, MJG 400/s, MJG
285/s
malba sklářskými emaily, zlacené.
Kruhová, mírně klenutá patka. Lodyhovitá
noha, malovaná na zeleno. Kalich
zploštělý, vyobrazen v podobě květního
kalichu s bílo-šedými okvětními plátky,
lemovanými zlatem, uvnitř růžový
se žlutými skvrnami. Malba skla Fritze
Heckerta z počátku 20. století navazuje
na v Evropě běžné stylistické tendence.
Přestavují zajímavou, slezskou varianty
secese ve sklářské výrobě.
obr. 44. Výkresy návrhů, Slezsko,
Josephine, Alexander Pfohl, 1918–1928
Inv. č. MJG 6378/s
Papír, tužka, pastelky, plakátové
barvy, tuš. Všechny návrhy jsou signované
AP v ligatuře.
Alexander
Pfohl
pocházel
z Nového Boru v Čechách, kde se vyučil
na Sklářském odborném učilišti. Díky
získanému stipendiu mohl pokračovat
ve studiu na Vysoké škole užitkového
umění ve Vídni. Po 1. světové válce
obdržel nabídku na dosazení do funkce
vedoucího kreslířské dílny ve sklárně
Josephine ve Sklářské Porubě, kterou
přijal a kde pracoval deset let.
obr. 45. Soška ženy, Itálie, Benátky,
Fulvio Bianconi, kolem r. 1940
Inv. č. MJG 6405/s
Sklo bezbarvé, tvarované z volné
ruky, millefiori, zlatá fólie, hutní nálepy.
Malý, kruhový soklík se zatavenou
zlatou fólií. Na něm stojí figurka
Orange opal glass, free-moulded,
iridescent. An oval base with irregular
contour line. The body in the form of
a lying shell. The lip turned down, partly
outside and partly inside. The whole is
iridescent, in golden color. The Papillontype of glass.
The Czech Art Nouveau, referring
directly to the iridescent vessels invented
by an American, Louis Comfort Tiffany,
was looking for inspiration in the world of
flora and fauna, and sometimes referred
directly to it, reproducing plant and
animal motifs in the glass. Label-Witwe
Loetz was the leading glass house in
Bohemia during the Secession. It enjoyed
a recognition thanks to the launch of the
Phänomen and Papillon types of glass.
Fig. 40. Vase, Bohemia, Klášterski
Mlyn (Klostermühle), Johann LoetzWitwe, designed by Hans Bolek, about
1916
Cat. no. MJG 2189/s
Pink-orange opal glass, with black
and clear glass coating, etched. A circular,
low small plinth. The body cylindrical
at the bottom and conical above. The
entire surface of the vase covered with
etched decoration - black, simple stripes.
In the lower part of the body a stylized,
geometric leafy motifs. Bolek applied in
this project a strong color contrast and
a modern ornament.
Fig. 41. Vase, Bohemia, Klášterski
Mlyn (Klostermühle), Johann LoetzWitwe, designed by Michael Powolny,
1914
Cat. no. MJG 989/s
Opaque orange and black glass,
blown in mould and free-moulded.
A circular base, the bulbous body, the
lip opening to the outside, finished with
a black bordure. Hot-glass-applied black
strands of glass on the entire height
of the vase. Through co-operation of
Loetz-Witwe Glassworks with designers
such as Powolny, the Bohemian
Glasshouse introduced modern design
to its production, deviating strongly
from iridescent glass in Tiffany`s style,
which enjoyed unflagging popularity at
the time.
Glassworks, designed by Julius Camillo
91
z ciepłą barwą malowanej złotem dekoracji.
il. 43. Kieliszki, Śląsk, Piechowice (Petersdorf), Firma Fritza Heckerta, ok. 1910
Nr inw. MJG 396/s, MJG 400/s, MJG
285/s
Szkło bezbarwne, dmuchane
w formie, malowane emalią i złotem.
Kolista, lekko zasklepiona stopa. Łodygowaty trzon, malowany na zielono.
Czara spłaszczona, malowana w kielich
kwiatu o biało-szarawych płatkach konturowanych złotem, wewnątrz różowy
z żółtymi plamami. Malowane szkła Fritza
Heckerta z początku XX wieku nawiązują
do ogólnie panujących w Europie tendencji stylistycznych. Stanowią ciekawą,
śląską odmianę secesji w szkle.
il. 44. Rysunki projektowe, Śląska,
Josephine, Alexander Pfohl, ok. 1918 –
1928
Nr inw. MJG 6378/s
Papier, ołówek, kredka, farba plakatowa, tusz. Wszystkie projekty są sygnowane AP w ligaturze.
Alexander Pfohl pochodził z Novego Boru w Czechach, gdzie ukończył
Szklarską Szkołę Zawodową. Dzięki uzyskanemu stypendium mógł kontynuować
naukę w Wyższej Szkole Sztuki Użytkowej w Wiedniu. Po I wojnie światowej
otrzymał propozycję objęcia stanowiska
kierownika pracowni rysunku w Hucie
Josephine w Szklarskiej Porębie, które
przyjął i na którym pracował przez dziesięć lat.
il. 45. Figura kobieca, Włochy, Wenecja, Fulvio Bianconi, ok. 1940
Nr inw. MJG 6405/s
Szkło bezbarwne, wolnoformowane,
millefiori, folia złota, nakładki hutnicze.
Mały, kolisty cokolik z wtopioną złotą
folią. Na nim stojąca postać kobieca
w historycznym stroju – długiej sukni
z gorsetem, na całej długości zdobionej
rozetkami millefiori. Detale wykonane
z drobnych nakładek hutniczych. W prawej ręce wachlarz ze złotą folią wewnątrz.
Twarz i włosy zabarwione złotem. Całość
wykonana precyzyjnie i z finezją, wymagającą dużych umiejętności pracy na
gorącym szkle. W obrębie jednej figury
zastosowano wiele technik hutniczych.
Ercole Barovier wykonał wiele szklanych
92
ženy v historickém kroji – dlouhých
šatech s korzetem, v celé délce
zdobených rozetkami millefiori. Detaily
provedené z drobných hutních nálepů.
V pravé ruce vějíř se zlatou fólií uvnitř.
Obličej a vlasy zbarvené zlatem. Celek
proveden přesně a s finesou vyžadující
velkou schopnost práce na horkém
skle. U jediné sošky je použito mnoho
sklářských technik. Ercole Barovier vyrobil
mnoho skleněných postav, v různých
krojích, navazujících na karneval
a historická období.
obr. 46. Katedrála, Mariusz Łabiński,
2007
Inv. č. MJG 6369/s
Optické sklo zelenavě-žluté, řezané,
broušené, leštěné. Atraktivní kompozice
z levé strany hladká, tenká plocha skla
ve tvaru sblíženém obdélníků, přechází
postupně do hroudy skla nepravidelného
tvaru, s hlubokým rytím, vytvářejícím
plochy hladké a matné.
obr. 47. Dívka se srdcem, Beata
Stankiewicz-Szczerbik, 2007
Inv. č. MJG 6379/s
Vitrážová kompozice, sklo bezbarvé
a barvy oranžové, červené, modré
a černé, vrstvené, ryté, leptané. Šest
tabulek skla spojovaných olověnými
a cínovými dělicími lištami. Ženská
postava v čelním pohledu, od výšky
stehen po hlavu. Hlava je zhotovena
technikou pâte de verre, plně plastická.
Anatomické prvky postavy a vyobrazení
andělů rozmístěných na obou stranách
leptané a ryté na jednotlivých sklech.
Beata Stankiewicz-Szczerbik inovativním
způsobem využívá všechny možnosti,
které vitráž poskytuje, propojuje je
s jinými sklářskými technikami a vytváří
tak osobité, avantgardní umělecké
kompozice.
de Maes, around 1900
Cat. no. MJG 890 PS
Clear glass coated with pink gold
ruby, blown in mould, painted with gold.
A circular base. The tall, slender body. The
whole covered with a delicate, stylized
floral ornament. An orbiting spiral band in
dark-pink color with gold point rosettes.
The base and the lip gold-plated. The
designer achieved a very elegant effect
of juxtaposing subtle pink color of the
vessel, obtained by coloring the glass
batch with gold oxide, with warm color
of the gold-painted decoration.
Fig. 43. Glasses, Silesia, Piechowice
1910
Cat. no. MJG 396/s, MJG 400/s, MJG
285/s
Clear glass, blown in mould, painted
with enamel and gold. A circular, slightly
conoid foot. A caulescent stem, greenpainted. A flattened bowl, painted in
a floral calyx with greyish-white, gold
contoured petals, pink with yellow spots
inside. Fritz Heckert’s painted glass from
the early twentieth century referred to
generally prevailing stylistic trends in
Europe. They are interesting, Silesian
variants of Art Nouveau in the glass.
Fig. 44. Design drawings, Silesia,
Josephine Glassworks, Alexander Pfohl,
around 1918 - 1928
Cat. no. MJG 6378/s
Paper, pencil, crayon, poster paint,
ink. All projects are signed: “AP” in
ligature. Alexander Pfohl came from Nový
Bor in Bohemia, where he completed
the Glass-Making Vocational School.
Thanks to the scholarship obtained, he
continued studies at the High School of
Applied Arts in Vienna. After the First
World War, he was offered the position
of the head of the drawing studio in
(Schreiberhau), which he accepted and
where he worked for ten years.
Fig. 45. Feminine figure, Italy, Venice,
Fulvio Bianconi, around 1940
Cat. no. MJG 6405/s
Clear glass, free-moulded, millefiori,
gold foil, hot-glass overlays. A small,
circular plinth with embedded gold foil.
figur ludzkich, w różnych strojach, nawiązujących do karnawału i historycznych
epok.
il. 46. Katedra, Mariusz Łabiński,
2007
Nr inw. MJG 6369/s
Szkło optyczne, zielonkawo-żółte,
rzeźbione, szlifowane, polerowane.
Kompozycja abstrakcyjna, od lewej strony
gładka, cienka tafla szkła w kształcie zbliżonym do prostokąta, przechodzi stopniowo w bryłę o nieregularnym kształcie, z głębokim rytowaniem, tworzącym
płaszczyzny gładkie oraz matowe.
il. 47. Dziewczyna z sercem, Beata
Nr inw. MJG 6379/s
Kompozycja witrażowa, szkło bezbarwne i barwione na kolor pomarańczowy,
czerwony, niebieski i czarny, powłokowe,
rytowane, trawione. Sześć tafli szklanych,
łączonych szprosami ołowiowo-cynowymi. Postać kobieca ujęta na wprost,
od linii ud do głowy. Głowa wykonana
w technice pate de verre, pełnoplastyczna. Elementy anatomiczne postaci oraz
postacie aniołów rozmieszczonych po obu
stronach wytrawione i rytowane w warstwach szkła. Beata Stankiewicz-Szczerbik w sposób nowatorski wykorzystuje
wszystkie możliwości, jakie daje witraż,
łączy go z innymi technikami szklarskimi
tworząc osobiste, awangardowe kompozycje artystyczne.
On it a standing figure of a woman in
historical costume - a long dress with
a corset, decorated in its full length with
millefiori rosettes. Details made of hotglass overlays. In her right hand a fan
with gold foil inside. The face and hair
colored with gold. The whole made with
precision and finesse that required great
skills to work with hot glass. A number of
hot-glass techniques was used within one
figure. Ercole Barovier created a number
of glass human figures in various outfits,
referring to carnivals and historical eras.
Fig. 46. Cathedral, Mariusz Łabiński,
2007
Cat. no. MJG 6369/s
Optical glass, greenish-yellow,
carved, ground, and polished. An abstract
composition, smooth from the left side,
thin sheet of glass in the shape similar
to a rectangle, gradually changes into
an irregularly shaped solid, with deep
carving, creating smooth and matte
surfaces.
Fig. 47. Girl with heart, Beata
Cat. no. MJG 6379/s
A composition of stained glass, clear
and tinted orange, red, blue and black
glass, coated, carved, etched. Six sheets
of glass, bonded with lead-tin came.
A female figure presented in front, from
the thighs up to the head. The head is
made of the pâte de verre technique,
three-dimensional. Anatomical parts of
the person as well as figures of angels,
located on both sides, are etched and
carved in the layers of glass.
Beata Stankiewicz-Szczerbik in an
innovative way uses all the possibilities
offered by stained glass, combines it with
other glass techniques creating personal,
artistic avant-garde compositions.
93
94
95
96

Szkło artyStyczne w MuzeuM karkonoSkiM w JelenieJ Górze

Transkrypt

Podobne dokumenty

KULTY NA ET

AREZZO 2 Bikes Art. 667

Katalog PDF - Meble

Gierliński, G.

Spis treści • Contents South Africa: A geotouristic gourmet piece

Document 6471

NASZ DOM SPIS TREŚCI:

Stowarzyszenie Naukowe im. Stanis³awa Staszica

Analiza stanu zachowania drewnianych stropów w Auli

Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu