Wydatki na zdrowie w bogatych i biednych gospodarstwach

Problemy ZarzÈdzania, vol. 13, nr 2 (53), t. 2: 181 – 195
ISSN 1644-9584, © Wydziaï ZarzÈdzania UW
DOI 10.7172/1644-9584.53.11
Wydatki na zdrowie wb bogatych ib biednych
gospodarstwach domowych
Nadesïany: 24.03.15 | Zaakceptowany do druku: 25.06.15
Marlena Piekut*
Celem badania jest ocena wielkoĂci ib struktury wydatków na zdrowie wb najuboĝszych ib najbogatszych
gospodarstwach domowych oraz wskazanie na hierarchiÚ czynników determinujÈcych wydatki wbgospodarstwach domowych. Materiaï badawczy stanowiïy indywidualne niepublikowane dane zbbadania budĝetów
gospodarstw domowych za 2012 roku. Do analizy czynników determinujÈcych wydatki na dobra ibusïugi
zwiÈzane ze zdrowiem zastosowano analizÚ korelacji kanonicznej. Przeprowadzone analizy wskazaïy,
ĝe wb najuboĝszych gospodarstwach domowych wiÚkszy udziaï wydatków kierowany jest na artykuïy
medyczno-farmaceutyczne oraz sprzÚt rehabilitacyjny. W gospodarstwach zb najwiÚkszymi dochodami
rozporzÈdzalnymi wiÚksze udziaïy wydatkach ponoszone sÈ natomiast na usïugi zwiÈzane zb ochronÈ
zdrowia. NajwaĝniejszÈ determinantÈ wydatków na artykuïy medyczno-farmaceutyczne wbgospodarstwach
domowych okazaï siÚ wiek czïonków gospodarstwa domowego. Najwaĝniejszymi czynnikami wydatków na
usïugi ambulatoryjne ibmedycyny niekonwencjonalnej okazaïy siÚ, wbprzypadku gospodarstw obnajmniejszych dochodach: wyĝsze wyksztaïcenie gïowy gospodarstwa domowego oraz lokalizacja gospodarstwa
domowego wbnajwiÚkszych miastach, natomiast wbprzypadku gospodarstw obnajwiÚkszych dochodach:
dochód rozporzÈdzalny na osobÚ.
Sïowa kluczowe: artykuïy medyczno-farmaceutyczne, usïugi ambulatoryjne, gospodarstwa domowe,
wydatki.
Expenditure on health in rich and poor households
Submited: 24.03.15 | Accepted: 25.06.15
The aim of the study is to assess the size and structure of expenditure on health in the poorest and
richest households and an indication of the determinants of health expenditure in households. Research
material consisted of data from the Household Budget 2012. Canonical correlation analysis was used.
The most important determinant of spending on medical and pharmaceutical articles in the household
was an age of household members. In the poorest households larger share of expenditures was for
medico-pharmaceutical articles. In wealthy households more spent on medical services.
Keywords: Medical and pharmaceutical articles, outpatient services, households, spending.
JEL: D12, I13
*
Marlena Piekut – dr inĝ., Kolegium Nauk Ekonomicznych ib Spoïecznych, Politechnika Warszawska.
Adres do korespondencji: Kolegium Nauk Ekonomicznych ib Spoïecznych, Politechnika Warszawska,
ul.b ’ukasiewicza 17, 09-400 Pïock; e-mail: [email protected].
Marlena Piekut
1. Wprowadzenie
Badania budĝetów gospodarstw domowych wblatach 2000–2012 wskazujÈ,
ĝe miesiÚczne wydatki na zdrowie przypadajÈce na statystycznego Polaka
wzrosïy prawie dwukrotnie, zbpoziomu okoïo 27 zï wb2000 r. do ponad 53bzï
wb 2012 roku. Udziaï wydatków na ochronÚ zdrowia wb wydatkach ogóïem
wb gospodarstwach domowych wb 2000 r. stanowiï zaĂ 3,6%, ab wb 2012 r.
– 4,6% (Budĝety…, 2012). W badaniach podkreĂla siÚ jednak polaryzacjÚ
gospodarstw domowych. Struktury wydatków wbgospodarstwach zbwysokimi
dochodami rozporzÈdzalnymi znacznie róĝniÈ siÚ od struktur gospodarstw
domowych najuboĝszych.
Jak zatem przedstawiajÈ siÚ wydatki na zdrowie wb najuboĝszych ib najzamoĝniejszych gospodarstwach domowych?
Jakie sÈ róĝnice wbstrukturach wydatków na dobra ibusïugi zwiÈzane ze
zdrowiem miÚdzy ubogimi ib bogatymi?
Jakie czynniki zbnajwiÚkszÈ siïÈ determinujÈ wydatki na zdrowie wbgospodarstwach domowych zbnajkorzystniejszÈ ibnajmniej korzystnÈ sytuacjÈ materialnÈ?
Celem opracowania jest ocena wielkoĂci ibstruktury wydatków na zdrowie
wb najuboĝszych ib najbogatszych gospodarstwach domowych oraz wskazanie na hierarchiÚ czynników determinujÈcych wydatki wb gospodarstwach
domowych.
2. Determinanty wydatków
Gospodarstwo domowe stanowi wspólnotÚ osób, wbramach której zaspokajane sÈ potrzeby jej czïonków. W badaniach ksztaïtowania siÚ wydatków
naleĝy braÊ pod uwagÚ zmiennoĂÊ struktury ekonomicznej ibspoïeczno-demograficznej gospodarstw domowych (Gutkowska, Ozimek ibLaskowski, 2001,
s. 15; Piekut, 2008, s. 98).
WĂród czynników ekonomicznych wyróĝnia siÚ dochód rozporzÈdzalny na
osobÚ, sytuacjÚ mieszkaniowÈ podmiotu, cenÚ ibrodzaj kupowanego produktu
lub usïugi ib inne. Wskazuje siÚ, ĝe jednym zb najsilniejszych determinant
wydatków sÈ dochody na osobÚ wb gospodarstwie domowym (Gutkowska,
Piekut 2014, s. 174). WĂród czynników spoïeczno-kulturowych wskazuje siÚ
na wyksztaïcenie, zawód, pozycjÚ na rynku pracy czïonków gospodarstwa
domowego. Czynniki demograficzne to: pïeÊ, wiek, miejsce zamieszkania,
faza cyklu rozwoju rodziny.
Wskazuje siÚ, ĝe dominujÈce znaczenie dla wielkoĂci popytu usïug zdrowotnych majÈ czynniki ekonomiczne, które wbostatecznoĂci okreĂlajÈ poziom
pozostaïych grup determinant (Biaïynicki-Birula 2004, s. 9).
Problemy finansowe wbwielu gospodarstwach domowych powodujÈ ograniczenia wydatków na ochronÚ zdrowia, na co wskazuje Zalega (2013).
W Polsce wb okresie kryzysu blisko 2/5 badanych musiaïo ograniczaÊ lub
182
DOI 10.7172/1644-9584.53.11
Wydatki na zdrowie wb bogatych ib biednych gospodarstwach domowych
rezygnowaÊ zbróĝnych wydatków na zdrowie. NajwiÚksze ograniczenia tych
wydatków zostaïy poczynione wbgospodarstwach domowych zbosobami starszymi, legitymujÈcymi siÚ wyksztaïceniem podstawowym lub zasadniczym
zawodowym, ob najniĝszych dochodach (Zalega 2013, s. 190). Na ograniczenia wydatków na zdrowie wb Polsce ib wielu innych krajach wb rezultacie
zmniejszenia dochodów dyspozycyjnych gospodarstw domowych wb okresie
kryzysu wskazujÈ teĝ RyÊ ib Skrzypczak (2013, s. 14).
3. Materiaï ib metodyka badawcza
Materiaïem badawczym wykorzystanym wb niniejszym opracowaniu byïy
indywidualne dane zb badania budĝetów gospodarstw domowych Gïównego UrzÚdu Statystycznego za rok 2012. Zbiór GUS obejmowaï 37b 427
gospodarstw domowych. Badanie przeprowadzono, opierajÈc siÚ na wyselekcjonowanych gospodarstwach domowych, tj. 10% gospodarstw domowych zbnajmniejszymi dochodami, które stanowiïy 3473 przypadki (I grupa
decylowa) ib10% gospodarstw domowych zbnajwiÚkszymi dochodami, które
stanowiïy 3742 przypadki (X grupa decylowa). Najuboĝsze gospodarstwa
domowe to gospodarstwa, wb których dochody rozporzÈdzalne na osobÚ
nie przekroczyïy 552,47 zï, ab gospodarstwa domowe najzamoĝniejsze to
gospodarstwa, wb których dochody rozporzÈdzalne na osobÚ wynosiïy nie
mniej niĝ 2481,67 zï. Jednostkowe, nieidentyfikowane dane zb badania
budĝetów gospodarstw domowych pozyskano wb ramach projektu badawczego „Badanie uwarunkowañ konsumpcji wb gospodarstwach domowych ze szczególnym uwzglÚdnieniem róĝnic miÚdzy województwami”.
W strukturze wydatków na zdrowie wyróĝnia siÚ trzy kategorie:
– artykuïy medyczno-farmaceutyczne, urzÈdzenia ibsprzÚt medyczny (artykuïy medyczne, urzÈdzenia ib sprzÚt terapeutyczny, naprawa urzÈdzeñ
ib sprzÚtu terapeutycznego);
– usïugi ambulatoryjne ib medycyny niekonwencjonalnej (usïugi stomatologiczne, laboratoriów medycznych ib pracowni rentgenowskich, usïugi
medyczne pomocnicze, pozostaïe usïugi zwiÈzane ze zdrowiem);
– usïugi szpitalne ib sanatoryjne.
AnalizÚ przeprowadzono wbdwóch etapach. W pierwszym etapie badania
wydatków na zdrowie wbgospodarstwach domowych posïuĝono siÚ Ărednimi
arytmetycznymi. Obliczono, jak zmieniajÈ siÚ poziom ib struktura wydatków na zdrowie wb zaleĝnoĂci od lokalizacji gospodarstwa domowego, fazy
cyklu rozwoju rodziny oraz grupy spoïeczno-ekonomicznej gospodarstwa
domowego.
W drugim etapie badania wykorzystano analizÚ korelacji kanonicznej,
celem zhierarchizowania czynników determinujÈcych wydatki na zdrowie
zbnajwiÚkszÈ siïÈ. Analiza korelacji kanonicznej stanowi uogólnienie liniowej
regresji wielorakiej na dwa zbiory zmiennych. Metoda ta jest wykorzystywana
do badania zwiÈzków zachodzÈcych pomiÚdzy dwoma zbiorami zmiennych.
Problemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (53), t. 2, 2015
183
Marlena Piekut
Powstaïe zwiÈzki sÈ interpretowane jako zaleĝnoĂci miÚdzy dwoma typami
nowych zmiennych zwanych zmiennymi kanonicznymi. Pierwszy typ zmiennych kanonicznych jest liniowÈ funkcjÈ pierwszego zbioru zmiennych wejĂciowych, ab drugi liniowÈ funkcjÈ drugiego zbioru zmiennych wejĂciowych.
Warunkiem przeprowadzenia analizy korelacji kanonicznej byïo dokonanie konwersji cech jakoĂciowych na zmienne zero-jedynkowe (0–1). Zabieg
ten przeprowadzono wb odniesieniu do nastÚpujÈcych danych: faza cyklu
rozwoju rodziny, wyksztaïcenie gïowy gospodarstwa domowego, podgrupa
spoïeczno-ekonomiczna, klasa miejscowoĂci zamieszkania.
Zaïoĝono, ĝe zostanÈ omówione istotne (p ) 0,05) pierwiastki kanoniczne
(zespóï zmiennych pierwotnych skorelowanych ze sobÈ ib zhierarchizowanych wedïug wkïadów wb nowÈ zmiennÈ). Do interpretacji pierwiastków
kanonicznych zastosowano:
– wagi kanoniczne, które sÈ wyznaczane wbtaki sposób, aby maksymalizowaÊ
korelacjÚ miÚdzy kolejnymi parami zmiennych kanonicznych. UmoĝliwiajÈ zrozumienie, jaki jest swoisty wkïad kaĝdej zmiennej wb kaĝdym
zbiorze do danej sumy waĝonej. Im jest wiÚksza ich wartoĂÊ, tym jest
wiÚkszy ujemny lub dodatni wkïad danej zmiennej do sumy (Stanisz
2002);
– ïadunki czynnikowe – proste korelacje miÚdzy zmiennymi kanonicznymi
ab zmiennymi wb kaĝdym zbiorze (Analiza…, http).
Analizy statystycznej dokonano zb wykorzystaniem programów Statisticab 8,0 ib Excel.
4. Wydatki na zdrowie ib ich struktura
Wydatki na zdrowie wb najbiedniejszych gospodarstwach domowych
pochïaniaïy od blisko 17 zï na osobÚ wb gospodarstwach zlokalizowanych
wb miastach od 20 do 99 tysiÚcy mieszkañców do prawie 51 zï na osobÚ
wbgospodarstwach zlokalizowanych wbmiastach zb500 tysiÚcy ibwiÚcej mieszkañców. Udziaï rzeczonych wydatków ksztaïtowaï siÚ od okoïo 3% do 5%
wydatków ogóïem.
W najbogatszych gospodarstwach domowych wydatki na zdrowie byïy
kilkakrotnie wiÚksze ibwynosiïy od ponad 107 zï na osobÚ wbwiejskich gospodarstwach domowych do blisko 157 zï wbgospodarstwach domowych wielkomiejskich. Ich udziaï wb strukturze wydatków konsumpcyjnych stanowiï od
okoïo 5% do blisko 6% wydatków ogóïem. W gospodarstwach domowych
zb najkorzystniejszÈ sytuacjÈ materialnÈ przy znacznie wiÚkszym poziomie
tych wydatków ich udziaï wbstrukturze okazaï siÚ mniejszy, niĝ wbprzypadku
gospodarstw domowych zb najmniejszymi dochodami rozporzÈdzalnymi.
W strukturze wydatków na zdrowie zbreguïy, zarówno wbgospodarstwach
domowych zb najmniejszymi dochodami, jak ib najwiÚkszymi, przewaĝaïy
wydatki na artykuïy medyczno-farmaceutyczne oraz urzÈdzenia ib sprzÚt
medyczny, choÊ wbgospodarstwach najbiedniejszych wydatki te pochïaniaïy
184
DOI 10.7172/1644-9584.53.11
Wydatki na zdrowie wb bogatych ib biednych gospodarstwach domowych
wiÚkszy udziaï niĝ wb przypadku najbogatszych, wb I grupie decylowej: od
ponad 53% do okoïo 84% wydatków ogóïem na zdrowie, ab wb X grupie
decylowej: od ponad 45% do okoïo 58% wydatków ogóïem na zdrowie.
Na drugiej pozycji znalazïy siÚ wydatki na usïugi ambulatoryjne ib medycyny niekonwencjonalnej – wb I grupie decylowej od blisko 17% do ponad
44% wydatków na zdrowie ogóïem, zaĂ wbX grupie decylowej – 36%–52%
wydatków na zdrowie ogóïem. Najmniej przeznaczano na wydatki na usïugi
szpitalne ibsanatoryjne. W grupie gospodarstw zbnajmniejszymi dochodami
zlokalizowanych wbmiastach od 100 tysiÚcy do 499 tysiÚcy mieszkañców nie
odnotowano wb ogóle tych wydatków, wb wielkomiejskich gospodarstwach
domowych ib wiejskich po 2,4%, ab wb pozostaïych 0,2% ib 0,9%.
W gospodarstwach domowych najbogatszych wydatki szpitalne ibsanatoryjne pochïaniaïy od 3% wydatków na zdrowie ogóïem wb wielkomiejskich
gospodarstwach domowych do 6% wbgospodarstwach domowych zlokalizowanych wb miastach od 100 tysiÚcy do 199 tysiÚcy mieszkañców.
Analiza wydatków na zdrowie wbnajuboĝszych ibnajbogatszych gospodarstwach domowych wb zaleĝnoĂci od fazy cyklu rozwoju rodziny przyniosïa
nastÚpujÈce rezultaty. Wydatki na zdrowie wb gospodarstwach domowych
zbnajstarszymi osobami byïy najwiÚksze, wbgrupie gospodarstw najbiedniejszych: wĂród aktywnych zawodowo ponad 31 zï na osobÚ, ab wĂród nieaktywnych zawodowo 43 zï na osobÚ, ab wb grupie gospodarstw najbogatszych
odpowiednio 147 zï ib 217 zï. Najmniejsze wydatki na zdrowie ponoszono
wbI grupie decylowej wbgospodarstwach domowych zbdzieÊmi na utrzymaniu
wb wieku szkolnym ib zb mïodzieĝÈ ksztaïcÈcÈ siÚ – po okoïo 16 zï na osobÚ,
ab wb X grupie decylowej wĂród osób mïodych bez dzieci na utrzymaniu –
109bzï oraz wbgospodarstwach domowych zbmïodzieĝÈ ksztaïcÈcÈ siÚ – 85 zï.
Zbadanie poziomu ib struktury wydatków na zdrowie wb gospodarstwach
domowych wbzaleĝnoĂci od grupy spoïeczno-ekonomicznej przyniosïo przedstawione dalej spostrzeĝenia. WĂród najuboĝszych gospodarstw domowych
najwiÚksze wydatki na zdrowie ponoszono wb gospodarstwach domowych
emerytów – okoïo 35 zï na osobÚ, ab najmniejsze wĂród pracowników na
stanowiskach robotniczych – 14 zï. W grupie najbogatszych najwiÚksze
wydatki na zdrowie zauwaĝono wĂród gospodarstw rencistów – 247 zï na
osobÚ, abnajmniejsze wbgospodarstwach domowych rolników – blisko 55 zï
na osobÚ. Udziaïy wydatków na zdrowie wb wydatkach ogóïem stanowiïy
wbgrupie zbnajmniejszymi dochodami 3–6%, abzbnajwiÚkszymi dochodami od
blisko 4% do prawie 11%, czyli mimo wiÚkszych wydatków ogóïem wbgrupie decylowej X wydatki na zdrowie pochïaniaïy mniejszÈ czÚĂÊ budĝetów
wb porównaniu zb gospodarstwami zb I grupy decylowej.
Struktury wydatków na dobra ib usïugi zwiÈzane ze zdrowiem wb gospodarstwach zbnajniĝszymi dochodami, wbgrupie pracowników na stanowiskach
robotniczych, rolników oraz rencistów byïy podobne. Blisko 3/4 pochïaniaïy
wydatki na artykuïy medyczno-farmaceutyczne, 20–25% wydatki na usïugi
ambulatoryjne ibmedycyny niekonwencjonalnej ibniewielki udziaï na wydatki
Problemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (53), t. 2, 2015
185
Miasta:
200–499 tys.
mieszkañców
Miasta:
100–199 tys.
mieszkañców
Miasta:
20–99b tys.
mieszkañców
Miasta:
poniĝej 20b tys.
mieszkañców
WieĂ
Wydatki
Miasta: 500b tys.
mieszkañców
ib wiÚcej
186
Klasa miejscowoĂci zamieszkania
50,9
17,38
17,48
16,62
17,98
22,21
I grupa decylowa
Ogóïem wydatki na zdrowie (zï)
Udziaï wydatków na zdrowie wb wydatkach ogóïem (%)
2,90
3,40
3,10
3,70
4,10
53,3
83,50
77,20
70,80
72,90
71,60
Udziaï wydatków na usïugi ambulatoryjne ib medycyny niekonwencjonalnej
wb wydatkach na zdrowie (%)
44,3
16,60
22,80
29,00
26,10
26,10
2,4
0,00
0,00
0,20
0,90
2,40
156,8
128,88
135,48
135,49
125,50
107,30
5,6
5,30
5,80
5,80
5,80
4,90
Udziaï wydatków na artykuïy medyczno-farmaceutyczne, urzÈdzenia ib sprzÚt
medyczny wb wydatkach na zdrowie (%)
45,1
56,00
58,30
57,80
57,40
54,20
Udziaï wydatków na usïugi ambulatoryjne ib medycyny niekonwencjonalnej
wb wydatkach na zdrowie (%)
51,9
40,90
35,80
37,10
38,50
41,20
3,0
3,10
6,00
5,10
4,10
4,60
Udziaï wydatków na usïugi szpitalne ib sanatoryjne wb wydatkach na zdrowie (%)
X grupa decylowa
DOI 10.7172/1644-9584.53.11
Ogóïem wydatki na zdrowie (zï)
Udziaï wydatków na zdrowie wb wydatkach ogóïem (%)
Udziaï wydatków na usïugi szpitalne ib sanatoryjne wb wydatkach na zdrowie (%)
Tabela 1. Wydatki na zdrowie oraz ich struktura wbgospodarstwach domowych zbnajmniejszymi ibnajwiÚkszymi dochodami rozporzÈdzalnymi na osobÚ
wb zaleĝnoĂci od klasy miejscowoĂci zamieszkania wb 2012 roku, miesiÚcznie na osobÚ. ½ródïo: opracowanie wïasne na podstawie indywidualnych
danych zb badania budĝetów gospodarstw domowych.
Marlena Piekut
5,0
Udziaï wydatków na artykuïy medyczno-farmaceutyczne, urzÈdzenia ib sprzÚt
medyczny wb wydatkach na zdrowie (%)
Osoby, maïĝeñstwa
mïode, bez dzieci
na utrzymaniu
Rodziny zb dzieÊmi
wb wieku przedszkolnym
Rodziny zb dzieÊmi
wb wieku szkolnym
Rodziny zb mïodzieĝÈ ksztaïcÈcÈ
siÚ
Osoby, maïĝeñstwa
starsze, aktywne
zawodowo
Osoby, maïĝeñstwa
starsze, nieaktywne zawodowo
17,42
15,60
16,41
31,19
42,97
3,20
3,40
3,10
3,30
4,90
7,70
Udziaï wydatków na artykuïy medyczno-farmaceutyczne, urzÈdzenia ib sprzÚt
medyczny wb wydatkach na zdrowie (%)
69,50
71,10
68,00
71,00
71,30
75,70
Udziaï wydatków na usïugi ambulatoryjne ib medycyny niekonwencjonalnej
wb wydatkach na zdrowie (%)
29,80
28,50
31,60
28,80
25,90
16,20
0,60
0,40
0,40
0,20
2,80
8,00
108,85
115,43
115,57
85,34
147,21
217,49
Wydatki
I grupa decylowa
Ogóïem wydatki na zdrowie (zï)
Udziaï wydatków na zdrowie wb wydatkach ogóïem (%)
Udziaï wydatków na usïugi szpitalne ib sanatoryjne wb wydatkach na zdrowie (%)
X grupa decylowa
Ogóïem wydatki na zdrowie (zï)
Udziaï wydatków na zdrowie wb wydatkach ogóïem (%)
4,00
5,20
5,20
4,10
6,00
9,70
Udziaï wydatków na artykuïy medyczno-farmaceutyczne, urzÈdzenia ib sprzÚt
medyczny wb wydatkach na zdrowie (%)
37,50
48,80
49,40
49,90
55,80
64,60
Udziaï wydatków na usïugi ambulatoryjne ib medycyny niekonwencjonalnej
wb wydatkach na zdrowie (%)
60,30
48,40
49,50
46,00
40,20
28,30
2,20
2,80
1,10
4,20
4,00
7,20
Udziaï wydatków na usïugi szpitalne ib sanatoryjne wb wydatkach na zdrowie (%)
187
Tabela 2. Wydatki na zdrowie oraz ich struktura wb gospodarstwach domowych zb najmniejszymi ib najwiÚkszymi dochodami rozporzÈdzalnymi na
osobÚ wb zaleĝnoĂci od fazy cyklu rozwoju rodziny wb 2012 roku, miesiÚcznie na osobÚ. ½ródïo: opracowanie wïasne na podstawie indywidualnych
danych zb badania budĝetów gospodarstw domowych.
Wydatki na zdrowie wb bogatych ib biednych gospodarstwach domowych
Problemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (53), t. 2, 2015
29,93
Faza cyklu rozwoju rodziny
188
pracowników na
stanowiskach
robotniczych
pracowników na
stanowiskach
nierobotniczych
rolników
pracujÈcych na
wïasny rachunek
emerytów
rencistów
Podgrupa spoïeczno-ekonomiczna/Gospodarstwa domowe:
13,99
28,83
28,00
27,97
34,17
27,32
3,00
3,90
4,10
4,40
6,20
5,60
Udziaï wydatków na artykuïy medyczno-farmaceutyczne, urzÈdzenia ib sprzÚt
medyczny wb wydatkach na zdrowie (%)
73,30
52,50
70,30
48,90
78,10
75,40
Udziaï wydatków na usïugi ambulatoryjne ib medycyny niekonwencjonalnej
wb wydatkach na zdrowie (%)
26,40
47,30
29,50
36,30
20,70
19,30
0,30
0,20
0,20
14,80
1,10
5,30
73,97
125,44
54,57
121,03
203,02
247,04
3,60
4,90
3,90
4,40
8,90
10,80
Udziaï wydatków na artykuïy medyczno-farmaceutyczne, urzÈdzenia ib sprzÚt
medyczny wb wydatkach na zdrowie (%)
53,80
46,40
58,20
45,50
62,20
62,30
Udziaï wydatków na usïugi ambulatoryjne ib medycyny niekonwencjonalnej
wb wydatkach na zdrowie (%)
45,00
50,30
39,70
51,80
31,90
30,90
1,10
3,30
2,10
2,70
5,90
6,80
Wydatki
I grupa decylowa
Ogóïem wydatki na zdrowie (zï)
Udziaï wydatków na zdrowie wb wydatkach ogóïem (%)
X grupa decylowa
DOI 10.7172/1644-9584.53.11
Ogóïem wydatki na zdrowie (zï)
Udziaï wydatków na zdrowie wb wydatkach ogóïem (%)
Udziaï wydatków na usïugi szpitalne ib sanatoryjne wb wydatkach na zdrowie (%)
Tabela 3. Wydatki na zdrowie oraz ich struktura wbgospodarstwach domowych zbnajmniejszymi ibnajwiÚkszymi dochodami rozporzÈdzalnymi na osobÚ
wb zaleĝnoĂci od grupy spoïeczno-ekonomicznej wb 2012 roku, miesiÚcznie na osobÚ. ½ródïo: opracowanie wïasne na podstawie indywidualnych
danych zb badania budĝetów gospodarstw domowych.
Marlena Piekut
Udziaï wydatków na usïugi szpitalne ib sanatoryjne wb wydatkach na zdrowie (%)
Wydatki na zdrowie wb bogatych ib biednych gospodarstwach domowych
na usïugi szpitalne ibsanatoryjne. Róĝniïy siÚ natomiast struktury wydatków
wb gospodarstwach domowych pracowników na stanowiskach nierobotniczych oraz pracujÈcych na wïasny rachunek; wbtych gospodarstwach znacznie mniej przeznaczano na artykuïy medyczno-farmaceutyczne, abwiÚcej na
usïugi ambulatoryjne ibmedycyny niekonwencjonalnej, abwbgospodarstwach
domowych pracujÈcych na wïasny rachunek takĝe na usïugi szpitalne ibsanatoryjne. W gospodarstwach osób najzamoĝniejszych wbstrukturach wydatków
zauwaĝono, ĝe wb gospodarstwach domowych, wb których gïównym ěródïem
utrzymania byïy emerytury lub renty, wiÚcej zbbudĝetów domowych wbporównaniu zbpozostaïymi typami pochïaniaïy wydatki na artykuïy medyczno-farmaceutyczne oraz usïugi szpitalne ib sanatoryjne.
5. Determinanty wydatków na zdrowie wb najuboĝszych
gospodarstwach domowych
Poziom ib struktura konsumpcji wb gospodarstwach domowych zaleĝÈ od
jednoczesnego dziaïania wielu czynników, dlatego do utworzenia modelu
opisujÈcego poziom wydatków na zdrowie wb zaleĝnoĂci od cech gospodarstwa domowego uwzglÚdniono 22 zmienne niezaleĝne (cechy gospodarstw)
oraz 3 zmienne zaleĝne (wydatki na dobra ibusïugi zwiÈzane ze zdrowiem).
W rezultacie badania wydatków wbgospodarstwach domowych wbgospodarstwach zb najmniejszymi dochodami rozporzÈdzalnymi na osobÚ zb zastosowaniem analizy korelacji kanonicznej wyodrÚbniono 3 zmienne kanoniczne. ZmiennoĂÊ cech mierzona ogólnÈ wariancjÈ po stronie zmiennych
niezaleĝnych wyniosïa 19,4%, ab po stronie zmiennych zaleĝnych 100,0%.
Natomiast wspóïbieĝnoĂÊ zmian cech niezaleĝnych ibzaleĝnych, czyli caïkowita redundancja, stanowiïa 1,0% po stronie cech niezaleĝnych ib 5,1% po
stronie cech zaleĝnych.
W ramach analizy korelacji kanonicznej wyïoniono 3 pierwiastki kanoniczne, wb tym istotne byïy 2 (p<0,05). WartoĂÊ korelacji dla pierwiastka I
wyniosïa 0,307, ab dla pierwiastka II – 0,199.
W I pierwiastku kanonicznym najwiÚksze ïadunki czynnikowe posiadaïy:
– po stronie zmiennych niezaleĝnych – wiek gïowy gospodarstwa domowego (-0,524), wielkoĂÊ gospodarstwa domowego (0,519), gospodarstwa
domowe, wb których gïównym ěródïem utrzymania byïa praca na stanowiskach robotniczych (0,426), V ib VI faza cyklu rozwoju rodziny, czyli
osoby starsze bez dzieci na utrzymaniu aktywne (–0,407) ib nieaktywne
(–0,415), gospodarstwa domowe prowadzone przez osoby zb wyĝszym
poziomem wyksztaïcenia (–0,347);
– po stronie zmiennych zaleĝnych – wydatki na artykuïy medyczno-farmaceutyczne, urzÈdzenia ib sprzÚt medyczny (–0,945).
NajwiÚksze wagi kanoniczne posiadaïy:
– po stronie zmiennych niezaleĝnych – wiek gïowy gospodarstwa domowego
(–0,440), liczba osób niepeïnosprawnych wb gospodarstwie domowym
Problemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (53), t. 2, 2015
189
Marlena Piekut
(–0,369), gospodarstwa domowe reprezentujÈce VI fazÚ cyklu rozwoju
rodziny – osoby starsze nieaktywne zawodowo (–0,330);
– po stronie zmiennych zaleĝnych wydatki na artykuïy medyczno-farmaceutyczne (–0,850).
Na podstawie wartoĂci wag kanonicznych ib ïadunków czynnikowych
moĝna siÚ spodziewaÊ wiÚkszych wydatków na artykuïy medyczno-farmaceutyczne, urzÈdzenia ibsprzÚt medyczny wbgospodarstwach domowych osób
starszych oraz zbwyĝszym poziomem wyksztaïcenia. Z I pierwiastka wynikïo
teĝ, ĝe najwaĝniejszÈ determinantÈ wydatków na artykuïy medyczno-farmaceutyczne oraz urzÈdzenia ibsprzÚt medyczny wbnajuboĝszych gospodarstwach
domowych sÈ wiek gïowy gospodarstwa domowego oraz faza cyklu rozwoju
rodziny.
W II pierwiastku kanonicznym najwiÚksze ïadunki czynnikowe posiadaïy
– po stronie zmiennych zaleĝnych, wydatki na usïugi ambulatoryjne ibmedycyny niekonwencjonalnej (0,826);
– po stronie zmiennych niezaleĝnych: wyĝsze wyksztaïcenie gïowy gospodarstwa domowego (0,548), gospodarstwa domowe, wbktórych gïównym
ěródïem utrzymania byïa praca na stanowiskach nierobotniczych (0,486),
gospodarstwa domowe wielkomiejskie (0,444), wiek gïowy rodziny
(–0,424) ib podstawowe wyksztaïcenie gïowy gospodarstwa domowego
(–0,414).
NajwiÚksze wagi kanoniczne posiadaïy:
– po stronie zmiennych zaleĝnych, wydatki na usïugi ambulatoryjne ibmedycyny niekonwencjonalnej (1,032);
– po stronie zmiennych niezaleĝnych: wielkomiejskie gospodarstwa domowe
(0,388), wiek gïowy rodziny, praca na stanowiskach nierobotniczych
(0,309), wyĝsze wyksztaïcenie gïowy rodziny (0,299).
WartoĂci omawianych wspóïczynników wskazaïy, ĝe wb wielkomiejskich
gospodarstwach domowych, zbwyĝszym wiekiem gïowy gospodarstwa domowego, wĂród pracowników na stanowiskach nierobotniczych oraz zbwyĝszym
poziomem wyksztaïcenia moĝna siÚ spodziewaÊ wiÚkszych wydatków na
usïugi ambulatoryjne ib medycyny niekonwencjonalnej. II pierwiastek wyjaĂniï wiÚc, ĝe najwaĝniejszymi determinantami wydatków na usïugi ambulatoryjne ib medycyny niekonwencjonalnej wb najuboĝszych gospodarstwach
domowych sÈ lokalizacja gospodarstwa domowego, wiek gïowy rodziny oraz
wyĝsze wyksztaïcenie.
6. Determinanty wydatków na zdrowie wb najzamoĝniejszych
gospodarstwach domowych
W rezultacie badania wydatków wbgospodarstwach domowych wbgospodarstwach zb najwiÚkszymi dochodami rozporzÈdzalnymi na osobÚ zb zastosowaniem analizy korelacji kanonicznej wyodrÚbniono 3 zmienne kanoniczne. ZmiennoĂÊ cech mierzona ogólnÈ wariancjÈ po stronie zmiennych
190
DOI 10.7172/1644-9584.53.11
Wydatki na zdrowie wb bogatych ib biednych gospodarstwach domowych
niezaleĝnych wyniosïa 20,8%, ab po stronie zmiennych zaleĝnych 100,0%.
WspóïbieĝnoĂÊ zmian cech niezaleĝnych ibzaleĝnych, czyli caïkowita redundancja stanowiïa natomiast 1,3% po stronie cech niezaleĝnych ib 5,0% po
stronie cech zaleĝnych.
W ramach analizy korelacji kanonicznej wyïoniono 3 pierwiastki kanoniczne, wb tym istotne byïy 2 (p<0,05). WartoĂÊ korelacji dla pierwiastka I
wyniosïa 0,316, ab dla pierwiastka II – 0,204.
W I pierwiastku kanonicznym najwiÚksze ïadunki czynnikowe posiadaïy:
– po stronie zmiennych zaleĝnych: wydatki na artykuïy medyczno-farmaceutyczne, urzÈdzenia ib sprzÚt medyczny (–0,976);
– po stronie zmiennych niezaleĝnych: wiek gïowy gospodarstwa domowego
(–0,799), VI faza cyklu rozwoju rodziny – osoby starsze, nieaktywne
zawodowo (–0,646), I faza cyklu rozwoju rodziny – osoby mïode bez
dzieci na utrzymaniu (0,467).
NajwiÚksze wagi kanoniczne wb I pierwiastku kanonicznym posiadaïy:
– po stronie zmiennych zaleĝnych: wydatki na artykuïy medyczno-farmaceutyczne (–0,956);
– po stronie zmiennych niezaleĝnych: wiek gïowy gospodarstwa domowego
(–0,633), osoby starsze aktywne zawodowo (0,324), osoby mïode bez
dzieci na utrzymaniu (0,299).
Na podstawie I pierwiastka moĝna stwierdziÊ, ĝe najwaĝniejszymi czynnikami przy wydatkach na artykuïy medyczno-farmaceutyczne oraz urzÈdzenia
ibsprzÚt medyczny wbgospodarstwach domowych zbnajwiÚkszymi dochodami
sÈ wiek gïowy gospodarstwa domowego oraz faza cyklu rozwoju rodziny.
WiÚkszych wydatków na rzeczone dobra moĝna siÚ spodziewaÊ wb gospodarstwach domowych zb wiÚkszym wiekiem gïowy rodziny oraz wb gospodarstwach osób starszych nieaktywnych zawodowo, natomiast mniejszych
wb gospodarstwach osób mïodszych bez dzieci na utrzymaniu.
W II pierwiastku kanonicznym najwiÚksze ïadunki czynnikowe posiadaïy
wydatki na usïugi ambulatoryjne ib medycyny niekonwencjonalnej (–0,964)
oraz takie cechy gospodarstwa domowego jak: dochód rozporzÈdzalny na
osobÚ (–0,744), lokalizacja wb miastach zb 500 tys. ib wiÚcej mieszkañców
(–0,581), wyĝsze wyksztaïcenie gïowy rodziny (–0,422). NajwiÚksze wagi
kanoniczne posiadaïy wydatki na usïugi ambulatoryjne ib medycyny niekonwencjonalnej (–1,019) oraz dochód rozporzÈdzalny na osobÚ (–0,694),
lokalizacja wbnajwiÚkszych miastach (–0,462) ibgospodarstwa domowe osób
starszych nieaktywnych zawodowo (0,336).
Najwaĝniejszym czynnikiem przy wydatkach na usïugi ambulatoryjne
ib medycyny niekonwencjonalnej wb gospodarstwach osób zb relatywnie najkorzystniejszÈ sytuacjÈ materialnÈ okazaïa siÚ wysokoĂÊ dochodów rozporzÈdzalnych na osobÚ. WiÚkszych wydatków na rzeczone usïugi moĝna siÚ
teĝ spodziewaÊ wb gospodarstwach wielkomiejskich.
Problemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (53), t. 2, 2015
191
Marlena Piekut
7. Dyskusja wyników
W strukturze wydatków na dobra ib usïugi zwiÈzane ze zdrowiem miÚdzy gospodarstwami najuboĝszymi ib najbogatszymi zaznaczajÈ siÚ róĝnice.
W przypadku gospodarstw domowych zb korzystniejszÈ sytuacjÈ materialnÈ
zaznacza siÚ wiÚksza serwicyzacja konsumpcji. W gospodarstwach zbX grupy
decylowej usïugi ambulatoryjne, medycyny niekonwencjonalnej, szpitalne,
sanatoryjne pochïaniaïy wiÚksze czÚĂci budĝetów przeznaczonych na zdrowie
wbporównaniu zbgospodarstwami domowymi zbI grupy decylowej. W gospodarstwach domowych, wbktórych poziom zamoĝnoĂci jest niski, wbstrukturze
wydatków dominujÈ potrzeby podstawowe (wydatki na ĝywnoĂÊ, konieczne
wydatki na zdrowie, na utrzymanie mieszkania) (Bywalec 2010, s. 128).
W gospodarstwach ob korzystniejszej sytuacji materialnej po zaspokojeniu
potrzeb podstawowych pozostaje fundusz do swobodnego dysponowania,
który niejednokrotnie jest kierowany na usïugi. Serwicyzaja konsumpcji
jest domenÈ krajów wysoko rozwiniÚtych, krajów zachodnich (DÈbrowska
ibJanoĂ-Kresïo, 2010, s. 15–16), wbktórych poziom ĝycia gospodarstw domowych jest wyĝszy. Skrzypczak (2009) wskazuje, ĝe stopniowy wzrost dochodów
doprowadzi do stopniowej serwicyzaji konsumpcji. Wydatki na usïugi bÚdÈ
pochïaniaïy coraz wiÚkszÈ czÚĂÊ budĝetów domowych.
NajwiÚksze odsetki wb wydatkach na zdrowie dotyczyïy artykuïów
medyczno-farmaceutycznych oraz sprzÚtu medycznego. Kategoria tych
wydatków obejmuje m.in. leki, które stanowiÈ tzw. wydatki konieczne.
Zauwaĝa siÚ teĝ, ĝe konsumpcja leków wb Polsce wciÈĝ wzrasta, ab powodowana jest tzw. zjawiskiem samoleczenia (Cztery reformy…, 2001). Niski
odsetek wydatków na usïugi szpitalne wiÈĝe siÚ natomiast zb faktem, ĝe
wiÚkszoĂÊ pacjentów korzysta zb placówek sïuĝby zdrowia opïacanych przez
NFZ. W 2013 roku wedïug danych zbraportu Diagnoza Spoïeczna ponad 92%
ankietowanych korzystaïo zb publicznej sïuĝby zdrowia (Czapiñski ib Panek
2014, s. 126). W strukturze wydatków zauwaĝa siÚ, ĝe wbostatniej fazie cyklu
rozwoju rodziny – osoby starsze nieaktywne zawodowo – znacznie zwiÚksza
siÚ udziaï wydatków na usïugi szpitalne ib sanatoryjne wb porównaniu do
poprzednich faz wbcyklu rozwoju rodziny, zarówno wĂród najbiedniejszych,
jak ib najbogatszych gospodarstw domowych.
W koszyku minimum socjalnego zb 2012 r. wyliczono, ĝe wydatki na
ochronÚ zdrowia na poziomie minimum socjalnego powinny pochïaniaÊ,
wbzaleĝnoĂci od typu gospodarstwa domowego, wbgospodarstwach pracowniczych od 3,6% do 4,5% ogóïu wydatków, ab wĂród gospodarstw emeryckich – 7,7% dla jednoosobowych gospodarstw ib 9,1% dla dwuosobowych
gospodarstw (Kurowski 2013, s. 2). Moĝe to wskazywaÊ, ĝe wbwielu najuboĝszych gospodarstwach domowych, wbszczególnoĂci zbmiast od 20 tysiÚcy do
499 tysiÚcy mieszkañców oraz wbgospodarstwach pracowników na stanowiskach robotniczych, nie zaspokojono potrzeb wb zakresie ochrony zdrowia
na odpowiednim poziomie. Osoby zb mniej korzystnÈ sytuacjÈ materialnÈ
192
DOI 10.7172/1644-9584.53.11
Wydatki na zdrowie wb bogatych ib biednych gospodarstwach domowych
znacznie czÚĂciej – wbporównaniu zbosobami lepiej sytuowanymi – byïy zmuszone rezygnowaÊ zbwydatków zwiÈzanych zbochronÈ zdrowia (Hipsz 2012).
Wbbadaniach wskazano (Flores, Krishnakumar, O’Donnell ibvan Doorslaer
2008), ĝe przy niskich dochodach, na przykïad wbgospodarstwach domowych
zlokalizowanych na wsiach, czÚstokroÊ nie wystarcza na pokrycie kosztów
leczenia. W takiej sytuacji ulega zmniejszeniu spoĝycie ĝywnoĂci, ograniczane
sÈ wydatki na edukacjÚ ibwydatki na inne produkty (Segall ibin., 2002; Wang,
Zhang ib Hsiao, 2006), które ib tak zb reguïy sÈ juĝ na bardzo niskim poziomie. W badaniu Diagnoza Spoïeczna 2013 wskazano, ĝe zb zakupów leków
oraz usïug ochrony zdrowia musiaïy najczÚĂciej rezygnowaÊ gospodarstwa
domowe, wbktórych gïównym ěródïem utrzymania byïa renta lub niezarobkowe ěródïa utrzymania, rodziny niepeïne oraz zlokalizowane na wsiach
(Czapiñski ib Panek, 2014, s. 129–130). Ograniczony dostÚp do leków dla
sïabszych ekonomicznie grup ludnoĂci Polski podkreĂlono teĝ wbinnych badaniach (Golinowska, 2011). Zauwaĝono równieĝ (Skrzypczak, 2013, s. 102),
ĝe wbokresie kryzysu to wïaĂnie wbnajuboĝszych gospodarstwach domowych
doszïo do zmniejszenia wydatków na zdrowie (z I ib II grupy kwintylowej).
Z badañ wïasnych wynikïo, ĝe wiek stanowiï najwaĝniejszÈ determinantÚ
wydatków na artykuïy medyczno-farmaceutyczne oraz sprzÚt medyczny
wb gospodarstwach domowych zarówno najuboĝszych, jak ib najbogatszych.
W gospodarstwach domowych osób starszych usïugi zwiÈzane zb zachowaniem zdrowia odgrywajÈ priorytetowÈ rolÚ (Bylok, 2013, s. 124). W innych
badaniach (Masseria, Mladovsky ibHernández-Quevedo, 2010; Piekut, 2008)
wskazano, ĝe wielkoĂÊ gospodarstwa domowego, wiek czïonków rodziny
oraz dochód rozporzÈdzalny to istotne determinanty wydatków na zdrowie.
Dochód rozporzÈdzalny na osobÚ wb przeprowadzonym badaniu odegraï
istotnÈ statystycznie rolÚ przy wydatkach na usïugi ambulatoryjne ib medycyny niekonwencjonalnej wb najzamoĝniejszych gospodarstwach domowych.
W odniesieniu do gospodarstw domowych najuboĝszych silniejszy wpïyw na
rzeczone usïugi wywieraïy lokalizacja gospodarstwa domowego oraz poziom
wyksztaïcenia gïowy gospodarstwa domowego aniĝeli dochód rozporzÈdzalny
na osobÚ.
8. Podsumowanie
Na podstawie przeprowadzonych analiz moĝna stwierdziÊ, ĝe poziom
ib struktura wydatków na dobra ib usïugi zwiÈzane ze zdrowiem wb najuboĝszych ibnajbogatszych gospodarstwach domowych róĝni siÚ. W najuboĝszych
gospodarstwach domowych wiÚkszy udziaï wydatków kierowany jest na artykuïy medyczno-farmaceutyczne oraz sprzÚty medyczne. W gospodarstwach
zb najwiÚkszymi dochodami rozporzÈdzalnymi wiÚksze udziaïy wydatków
ponoszone sÈ natomiast na usïugi ambulatoryjne, medycyny niekonwencjonalnej, szpitalne, sanatoryjne, czyli wb gospodarstwach tych podÈĝa siÚ
wb kierunku serwicyzacji konsumpcji.
Problemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (53), t. 2, 2015
193
Marlena Piekut
W gospodarstwach domowych osób starszych nieaktywnych zawodowo
oraz wb wielkomiejskich gospodarstwach domowych zauwaĝono najwiÚksze udziaïy wydatków na zdrowie wb wydatkach ogóïem wb gospodarstwach
domowych. Udziaï wydatków na zdrowie wbzaleĝnoĂci od grupy spoïecznoekonomicznej okazaï siÚ najwiÚkszy wbgospodarstwach najuboĝszych wĂród
emerytów, ab wb najbogatszych wĂród rencistów.
W strukturze wydatków zauwaĝa siÚ, ĝe wbostatniej fazie cyklu rozwoju
rodziny (osoby starsze nieaktywne zawodowo) znacznie zwiÚksza siÚ udziaï
wydatków na usïugi szpitalne ib sanatoryjne wb porównaniu do poprzednich
faz wb cyklu rozwoju rodziny, zarówno wĂród najbiedniejszych, jak ib najbogatszych gospodarstw domowych.
NajwaĝniejszÈ determinantÈ wydatków na artykuïy medyczno-farmaceutyczne wbgospodarstwach domowych zbnajmniej ibnajbardziej korzystnÈ sytuacjÈ materialnÈ okazaï siÚ wiek czïonków gospodarstwa domowego. To wiek
czïonków gospodarstwa domowego wbgïównej mierze decydowaï obwysokoĂci
tych wydatków, co znajduje uzasadnienie wb stanie zdrowia osób starszych.
Najwaĝniejszymi czynnikami wydatków na usïugi ambulatoryjne ibmedycyny niekonwencjonalnej okazaïy siÚ, wbprzypadku gospodarstw obnajmniejszych dochodach: wyĝsze wyksztaïcenie gïowy gospodarstwa domowego oraz
lokalizacja gospodarstwa wbnajwiÚkszych miastach, natomiast wbprzypadku
gospodarstw ob najwiÚkszych dochodach: dochód rozporzÈdzalny na osobÚ,
ab dopiero póěniej poziom wyksztaïcenia gïowy gospodarstwa domowego
ib lokalizacja gospodarstwa domowego.
Bibliografia
Analiza skupieñ. Pozyskano z: http://www.statsoft.pl/textbook/stathome_stat.html?http
%3A%2F%2Fwww.statsoft.pl%2Ftextbook%2Fstcluan.html (20.03.2013).
Biaïynicki-Birula, P. (2004). Ekonomiczne uwarunkowania wzrostu wydatków na ochronÚ
zdrowia wbkrajach obgospodarce rynkowej. Zeszyty Naukowe/Akademia Ekonomiczna
wb Krakowie, 667, 5–21.
Budĝety Gospodarstw Domowych wb 2011 r. (2012). Warszawa: GUS.
Bylok, F. (2013). Strategie zachowañ konsumpcyjnych seniorów na rynku dóbr ibusïug konsumpcyjnych. Problemy ZarzÈdzania, 11(40), 123–142, http://dx.doi.org/10.7172/16449584.40.8.
Bywalec, Cz. (2010). Konsumpcja abrozwój spoïeczno-gospodarczy. Warszawa: C.H. Beck.
Czapiñski, J. ib Panek, T. (red.) (2014). Diagnoza Spoïeczna 2013. Warunki ib jakoĂÊ ĝycia
Polaków. Warszawa: Rada Monitoringu Spoïecznego.
Cztery reformy wb opinii spoïecznej. Internet, 2001 Pozyskano z: http://www.cbos.com.pl.
DÈbrowska, A. ib JanoĂ-Kresïo, M. (2010). W kierunku serwicyzacji konsumpcji.
W:b A.b DÈbrowska ib in., Serwicyzacja konsumpcji wb polskich gospodarstwach domowych. Uwarunkowania ib tendencje. Warszawa: Difin.
Flores, G., Krishnakumar, J., O’Donnell, O. ib van Doorslaer, E. (2008). Coping with
health-care costs: implications for the measurement of catastrophic expenditures and
poverty. Health Econ., 17(12), 1393–412, http://dx.doi.org/10.1002/hec.1338.
Golinowska S. (red.). (2011). Zarys systemu ochrony zdrowia. WHO.
Gutkowska, K. ibPiekut, M. (2014). Konsumpcja wbwiejskich gospodarstwach domowych.
Kwartalnik WieĂ ib Rolnictwo, 4(165), 159–178.
194
DOI 10.7172/1644-9584.53.11
Wydatki na zdrowie wb bogatych ib biednych gospodarstwach domowych
Gutkowska, K., Ozimek, I. ibLaskowski, W. (2001). Uwarunkowania konsumpcji wbpolskich
gospodarstwach domowych. Warszawa: Wydawnictwo SGGW.
Hipsz, N. (2012). Polacy obpañstwowej ibprywatnej opiece zdrowotnej. Komunikat zbbadañ.
BS/47/2010. Warszawa: CBOS.
Kurowski, P. (2013). Poziom ib struktura zmodyfikowanego minimum socjalnego wb 2012 r.
Warszawa: IPSS.
Masseria, C., Mladovsky, P. ibHernández-Quevedo, C. (2010). The socio-economic determinants of the health status of Roma in comparison with non-Roma in Bulgaria,
Hungary and Romania. The European Journal of Public Health, 20(5), 549–554, http://
dx.doi.org/10.1093/eurpub/ckq102.
Piekut, M. (2008). Polskie gospodarstwa domowe – dochody, wydatki ibwyposaĝenie wbdobra
trwaïego uĝytkowania. Warszawa: Wydawnictwo SGGW.
RyÊ, K. Skrzypczak, Z. (2013). Ochrona zdrowia wbwarunkach turbulencji wbgospodarce
Ăwiatowej. Problemy ZarzÈdzania, 1(41), 9–23, http://dx.doi.org/10.7172/1644-9584.41.1.
Segall, M., Tipping G., Lucas, H., Dung, T.V., Tam, N.T. ibin. (2002). Economic Transition
Should Come with abHealth Warning: The Case of Vietnam. J Epidemiol Community
Health, 56, 497–505, http://dx.doi.org/10.1136/jech.56.7.497.
Skrzypczak, Z. (2013). Zmiany poziomu ibstruktury wydatków polskich gospodarstw domowych na ochronÚ zdrowia wb latach kryzysu gospodarczego. Problemy ZarzÈdzania,
11(40), 88–103, http://dx.doi.org/10.7172/1644-9584.40.6.
Skrzypczak, Z. (2009). Serwicyzacja konsumpcji abzmiany wydatków na usïugi medyczne
wb Polsce. Handel WewnÚtrzny, 1, 32–38.
Stanisz, A. (2002). Korelacja kanoniczna. Medycyna Praktyczna, 6.
Wang, H, Zhang, L. ibHsiao, W (2006). Ill Health and its Potential Influence on Household
Consumptions in Rural China. Health Policy, 78, 167–177, http://dx.doi.org/10.1016/j.
healthpol.2005.09.008.
Zalega, T. (2013). Wydatki na ochronÚ zdrowia wb polskich gospodarstwach domowych
wb okresie kryzysu, Problemy ZarzÈdzania, 11(1), 174–192.
Problemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (53), t. 2, 2015
195