Narodziny chrześcijaństwa

Narodziny chrześcijaństwa.
W co wierzyli pierwsi
chrześcijanie?
CZĘŚĆ 4: HEREZJE I PIERWSZY DOGMAT KOŚCIOŁA
Pojęcie herezji

Pojęcie ortodoksji jest późne.

O ortodoksji można mówić, gdy mamy do czynienia z twierdzeniem
zgodnym z jakąś definicją.

Pierwotne chrześcijaństwo nie ma dogmatów – definicji wiary.

Ortodoksyjność danej tezy weryfikowano poprzez:

Jej zgodność z Pismem Świętym,

Zgodność z Tradycją – wiarą wszystkich Kościołów.

Ale i heretycy powołują się na Pismo Święte.

Czym więc jest herezja?
Pojęcie herezji

Etymologia słowa „herezja”

ai`re,w = biorę, chwytam,

ai[resij = wzięcie, wybór.

Herezja to wybór części z pewnej całości. To uznanie za absolutną
prawdę tego, co jest jedynie częścią prawdy.

Stronnictwo saduceuszów - Dz 5,17: ai[resij tw/n Saddoukai,wn.

Dz 26,5: „Wiedzą o mnie od dawna - gdybyż chcieli zaświadczyć! - że
żyłem według zasad najsurowszego stronnictwa (ai[resin) naszej religii
jako faryzeusz”.
Pojęcie herezji

Chrześcijaństwo jako „herezja”:

Dz 24,14: „Według drogi, nazywanej przez nich sektą (o`do.n h]n le,gousin
ai[resin), służę Bogu moich ojców, wierząc we wszystko, co napisane
zostało w Prawie i u Proroków”.

Negatywne rozumienie słowa „herezja”:

2 P 2,1: „Znaleźli się jednak fałszywi prorocy wśród ludu tak samo, jak
wśród was będą fałszywi nauczyciele, którzy wprowadzą wśród was
zgubne herezje (ai`re,seij)”.
Pojęcie herezji

Według Piotra herezja rodzi się z prywatnego wyjaśnianie Pisma:

2 P 1, 20-21: „To przede wszystkim miejcie na uwadze, że żadne
proroctwo Pisma nie jest dla prywatnego wyjaśnienia. Nie z woli
bowiem ludzkiej zostało kiedyś przyniesione proroctwo, ale kierowani
Duchem Świętym mówili od Boga święci ludzie”.
Doketyzm

Doketyzm - gr. doke,w = wydaje mi się.

Teoria, według której Chrystus miał jedynie pozorne ciało - wydawało
się, że ja ma.

Chrystus nie był więc prawdziwym człowiekiem, tylko istotą
niebiańską, która stwarzała pozory bycia prawdziwym człowiekiem.

2 J 1,7: „Wielu bowiem pojawiło się na świecie zwodzicieli, którzy nie
uznają, że Jezus Chrystus przyszedł w ciele ludzkim. Taki jest
zwodzicielem i Antychrystem”.
Doketyzm

Polikarp, Flp 7,1: „Kto nie wyznaje, że Jezus Chrystus przyszedł w ciele,
jest antychrystem. Kto nie uznaje świadectwa krzyża, jest po stronie
diabła. Kto przekręca słowa Pana po swojemu i mówi, że nie ma ani
zmartwychwstania ani sądu, jest pierworodnym synem Szatana”.

Ignacy Antiocheński, List do Smyrneńczyków 7,1: „Powstrzymują się
dokeci od Eucharystii i modlitwy, gdyż nie wierzą, że Eucharystia jest
Ciałem Pana naszego, Ciałem, które cierpiało za nasze grzechy i
które Ojciec w swej dobroci wskrzesił. Tak więc ci, co odmawiają
daru Boga, umierają wśród swoich dysput. Lepiej byłoby dla nich,
żeby mieli miłość, bo w ten sposób i oni mogliby zmartwychwstać”.
Doketyzm

Wpływ platonizmu.

Niezrozumienie „skandalu krzyża” – iluzja zmysłów wg. Gnostyków.

Bazylides (II w.), Walentyn (II w.)… i inni gnostycy

Podstawa biblijna:

J 1,12-13: „Wszystkim tym jednak, którzy Je przyjęli, dało moc, aby się
stali dziećmi Bożymi, tym, którzy wierzą w imię Jego – którzy [który] ani
z krwi, ani z żądzy ciała, ani z woli męża, ale z Boga się narodzili”.

Herezja ta zniknęła wraz z gnostycyzmem, ale będzie się odradzała w
innych formach: Chrystus to przede wszystkim Bóg – monofizyci.
Adopcjonizm

Adopcjonizm - łac. adopto = adoptuję.

Adopcja to uznanie dziecka za swoje.

Pogląd głoszący, iż Jezus Chrystus jest stworzeniem, i nie istniał przed
założeniem świata jako Bóg.

Bóg jednak adoptował Go i uczynił Synem – Bogiem w pewnym
momencie historii zbawienia, np.:

w momencie Wcielenia;

inni: w momencie chrztu w Jordanie;

inni: w chwili Zmartwychwstania.
Adopcjonizm

Konsekwencją adopcjonizmu jest negacja wiary w Trójcę

Trójca nie istniała od zawsze, ale od
(posłuszeństwo Syna i Jego przebóstwienie).

Nie wyklucza to preegzystencji Syna, czy Ducha – czyli wiary że Syn
istniał przed założeniem świata jak mówi Pismo.

Bóg stworzył wiele stworzeń przed stworzeniem świata.

Wpływ judaizmu.

Judaizm bronił monoteizmu. Nawróconym Żydom trudno było
uwierzyć, że Jezus też jest Bogiem.
pewnego
momentu
Adopcjonizm

Podstawa Biblijna – pierwotne głoszenie apostolskie.

W Dziejach Apostolskich znajdujemy 6 streszczeń katechezy
pierwotnej, z których 5 przypisanych jest Piotrowi (2,14-40; 3,12-26;
4,8-12; 5, 29-32; 10,34-43), jedno Pawłowi (13,16-41).

Można je streścić w siedmiu punktach:
1.
Wy (Żydzi) zabiliście Jezusa.
2.
Tak jak to zapowiadały Pisma.
3.
Lecz Bóg wzbudził go na nowo do życia.
Adopcjonizm

4.
I przyznał Mu nową funkcję (teksty wyrażają ją przez tytuły),
5.
Zgodnie z Pismami (tutaj cytuje się fragmenty ST).
6.
Jesteśmy tego świadkami,
7.
I prosimy was, byście się do niego nawrócili (bo Pismo głosi, że w
Nim jest zbawienie).
Dz 10,38: „Znacie sprawę Jezusa z Nazaretu, którego Bóg namaścił
Duchem Świętym i mocą. Dlatego, że Bóg był z Nim, przeszedł On
dobrze czyniąc i uzdrawiając wszystkich, którzy byli pod władzą
diabła”.
Adopcjonizm

Dz 2,36: „Niech więc cały dom Izraela wie z niewzruszoną pewnością,
że tego Jezusa, którego wyście ukrzyżowali, uczynił Bóg i Panem, i
Mesjaszem”.

Dz 5,30-31: „Bóg naszych ojców wskrzesił Jezusa, którego straciliście,
zawiesiwszy na drzewie. Bóg wywyższył Go na prawicę swoją jako
Władcę i Zbawiciela, aby dać Izraelowi nawrócenie i odpuszczenie
grzechów”.

Paweł z Samosaty (200 r. – 275 r.), biskup Antiochii:

Fragment 34: „Chrystus został najpierw ulepiony jako człowiek w
łonie, a następnie Bóg był złączony w łonie z elementem ludzkim”.
Modalizm

Modalizm – łac. modus = sposób.

Teoria, która głosi, że Bóg jest jeden, ale objawia się na różne sposoby
(modusy): raz jako Ojciec, raz jako Syn, raz jako Duch.

W tej teorii Trójca nie istnieje nigdy (nie jak w adopcjonizmie).

Ojciec, Syn i Duch nie są osobami, lecz sposobami objawiania się
jednego Boga.

Skoro Bóg jest jeden, to na krzyżu cierpiał Bóg Ojciec (łac. Pater +
passio). Patrypasjanizm, to inna nazwa modalizmu.

Patrypasjanizm - pogląd głoszony przez Sabeliusza (ok. 220 r.).
Modalizm

Podstawy Biblijne modalizmu:

J 10,30: „Ja i Ojciec jedno jesteśmy”.

J 10,38: „Wierzcie moim dziełom, abyście poznali i wiedzieli, że Ojciec
jest we Mnie, a Ja w Ojcu”.

J 14,9-11: „Kto Mnie zobaczył, zobaczył także i Ojca. Dlaczego więc
mówisz: "Pokaż nam Ojca?" Czy nie wierzysz, że Ja jestem w Ojcu, a
Ojciec we Mnie?”

Noetos (II / III w.) - Hipolit, Przeciw Noetosowi.

Prakseasz (II / III w.) - Tertulian, Przeciw Prakseaszowi.
Orygenes

Benedykt XVI:
„Orygenes Aleksandryjski jest rzeczywiście jedną z najważniejszych
postaci dla całego rozwoju myśli chrześcijańskiej. Tworzy on teologię w
sposób tak bardzo oryginalny, że przyczynia się do nieodwracalnego
przełomu w rozwoju myśli chrześcijańskiej”.
H. Urs von Balthasar:
„Żaden z wielkich Ojców Teologii nie mógł uniknąć wpływu magicznej
niemal siły promieniowania „człowieka ze stali” , jak go nazywano. Nie
ma w Kościele myśliciela, który byłby tak niewidzialnie wszechobecny
jak Orygenes”.
Orygenes

Ur. W Aleksandrii (185-254 r.).

Ojciec: Leonidas – chrześcijanin i męczennik (+202),

Orygenes o męczeństwie:
„Na nic się zda, że miałem ojca męczennika, jeśli nie postępuję dobrze i
nie przynoszę zaszczytu mojemu szlachetnemu rodowi, to znaczy nie
stoję na wysokości męczeństwa mojego ojca oraz świadectwa, które
uczyniło go wybitnym w Chrystusie” (Hom. Ez., 4, 8).

Studiował u: Pantenajosa – chrześcijanina, filozofa.

Ammoniusza Sakkas – twórcy neoplatonizmu, mistrza Plotyna.
Orygenes

Po śmierci ojca, Orygenes lat wykładał gramatykę (literatura i
filozofia), stał się sławny wśród pogan i chrześcijan.

W wieku 18 lat, na prośbę biskupa Aleksandrii – Demetriusza, zostaje
mistrzem szkoły katechetycznej.

Przyciągał tłumy.

Podzielił więc szkołę na 2 poziomy:

Dla katechumenów.

Dla zaawansowanych.

Katechumenów uczył – Herakles, filozof i uczeń Orygenesa.
Orygenes

Grzegorz Cudotwórca, Mowa pochwalna na cześć Orygenesa 79:
„Orygenes mówił, że bez filozofii nie można należycie okazywać czci
Panu wszechrzeczy, a tym darem wśród wszystkich istot ziemskich został
obdarzony jedynie człowiek, i to zarówno wykształcony, jak prosty,
byleby tylko nie stracił zdrowych zmysłów. Wygłaszając wiele tego
rodzaju przemówień, tak nas w końcu nimi oczarował, że nie wiedzieć
jak, niby pod wpływem jakiejś boskiej mocy, postanowiłem pozostać
przy nim. A do tego jeszcze ukłuł nas trudnym do usunięcia, ostrym i
głęboko przenikającym żądłem przyjaźni, uprzejmości, życzliwości i
dobroci; ujawniło się ono w jego sposobie przemawiania, kiedy z nami
przebywał i kiedy się do nas zwracał”.
Dzieło: „O zasadach”

Czyli o principiach chrześcijaństwa.

Napisane na prośbę, nawróconego przez Orygenesa, gnostyka
Ambrożego.

Ambroży – bogacz, stał się sponsorem Orygenesa i zadawał wiele
pytań dotyczących wiary chrześcijańskiej (punkty sporne z
gnostykami).

Orygenes, przy współudziale skrybów, opłacanych przez Ambrożego,
napisał pierwszą chrześcijańską „summa theologhiae”.

Niekiedy pewne tematy powtarzają się – konsekwencje dociekań
Ambrożego.
Dzieło: „O zasadach”

Dzieło posiada 4 Księgi:

Księgi I-III: Tematy dogmatyczne.

Księga IV: Pismo Św. i teoria egzegezy.

Tematów szczegółowych jest jednak więcej (przykłady):

Trójca Święta: Ojciec, Syn, Duch.

Świat i Stworzenia … Dusza … Wolna wola …

Zmartwychwstanie: kara i nagroda.

Kto i jak będzie zbawiony?.
O Bogu


Pismo Święte mówi:

Bóg jest ogniem,

Bóg jest duchem
Orygenes, O zasadach I, 1, 6:
„Nie należy zatem sądzić, że Bóg jest ciałem albo że przebywa w ciele jest On niezłożoną istotą duchową (intellectualis natura simplex), w
której nie ma żadnych dodatkowych atrybutów; wskutek tego nie
można wierzyć, iż tkwią w Nim jakieś wyższe i niższe przymioty, lecz jest
Monadą, i że się tak wyrażę, Jednią, jest Rozumem i Źródłem, z którego
biorą początek wszystkie istoty duchowe i wszelki rozum”.
O Bogu
„Rozum zaś, aby się poruszać i działać, nie potrzebuje materialnej
przestrzeni, nie potrzebuje dostrzegalnych zmysłowo rozmiarów,
materialnego wyglądu, zewnętrznego kształtu i barwy ani niczego, co
stanowi cechę charakterystyczną ciała czy materii”

Bóg jest wszędzie.

Bóg jest nigdzie.

Wszędzie – bo nie ma rozmiarów i przestrzeni.

Nigdzie – bo jego istota nie może być przez nic objęta.
O Chrystusie

Argument filozoficzny.

Skoro substancja Boska jest wieczna, doskonała i niezmienna – więc
Bóg nie może się zmieniać.

Nie może więc być tak, żeby Bóg raz sobie rodził Syna a raz nie. Syn
musi istnieć zawsze.

Orygenes znajduje potwierdzenie swojej tezy w PŚ:

Prz 8,22-25: „Pan mnie stworzył, początkiem swych dróg w swoich
dziełach, przed wiekami założył mnie, na początku uczynił przed
ziemią i uczynił przed otchłanią […] przed wszystkimi wzgórzami rodzi
mnie”.
O Chrystusie

Syn jest rodzony przez Boga cały czas, odwiecznie.

To rodzenie musi być czymś niezmiennym, bo Bóg jest niezmienny.

Więc – Ojciec cały czas syna rodzi.

Nawet, gdy syn był na ziemi, był nieustannie rodzony przez Ojca. Syn
więc jest rodzony od zawsze.

Inaczej Bóg nie byłby niezmienny, albo Syn nie byłby Bogiem.

Jest to możliwe tylko w przypadku bytów niecielesnych.

Nie ma to nic wspólnego z „rodzeniem przez kobietę”.
O Chrystusie

Argument biblijny:

Bóg nazywany jest w Biblii Ojcem.

Skoro jest Bogiem Ojcem – to jest i był nim zawsze: w ST i NT; ale nie
tylko, także przed założeniem świata był Ojcem, bo Bóg się nie
zmienia (Por. argument filozoficzny).

Żeby być ojcem, trzeba mieć syna.

Ale zrodzenie w czasie zakłada zmianę, a Bóg jest niezmienny.

Bóg będąc Ojcem, musi zawsze mieć Syna.

Ponadto bycie synem zakłada jakieś podobieństwo do ojca.
O Chrystusie

W przypadku ludzi, podobieństwo polega na rysach cielesnych.

Nie jest tak w przypadku Boga Ojca i Syna, gdyż to byty niecielesne.

Podobieństwo między nimi dotyczy cech niecielesnych: świętość,
dobro, wieczność, moc…

W Synu rodzonym przez Ojca jest więc podobieństwo dotyczące
cech niematerialnych: jedną z nich jest wieczność.

Ponadto rodzenie Syna przez Ojca, ze względu na niecielesność
Boskiej substancji, nie polega na odłączeniu się jednego od
drugiego.
O Chrystusie

Aby Bóg Ojciec był Bogiem i Ojcem, musi więc rodzić, i to bez
początku czasowego, podobnego Mu, a więc i wiecznego, Syna.

Argument z biblijny 2:

Jednorodzony Syn nazwany jest: „Obrazem niewidzialnego Boga”
(Kol 1,15).

Bycie obrazem nie dotyczy rzeczywistości cielesnej, lecz niewidzialnej.

Nie chodzi tu o Syna wcielonego, lecz o Logos, który istniał przed
założeniem świata – przed wcieleniem.
O Chrystusie

Potwierdzają to inne wypowiedzi PŚ.

On (Logos / Mądrość):

„Jest odblaskiem chwały i odbiciem istoty Boga”,

„Jest tchnieniem mocy Bożej i najczystszym wypływem chwały
Wszechmocnego”,

„Jest odblaskiem wiekuistej światłości i nieskalanym zwierciadłem
działalności Boga oraz obrazem Jego dobroci”.

Bycie „obrazem”, „odblaskiem”, czy „zwierciadłem” – dotyczy cech
istotowych Boga.
O Chrystusie

Syn jest więc niewidzialnym obrazem niewidzialnego Boga – bo tak,
jak Ojciec nie ma On ciała, a będąc obrazem ukazuje Jego: dobroć,
wszechmoc, wieczność, miłość… – niczego innego nie może być
obrazem.

Zgadza się to ze słowami Pisma: „Syn czyni wszystko, co czyni Ojciec”.

Syn będąc obrazem istoty i aktywności Boga – musi odwiecznie być
rodzony przez Ojca. Jest bowiem dobrocią, którą Bóg czyni,

…a Bóg zawsze jest dobry i nie przestaje rodzić dobra. Zawsze więc
istnieje „obraz Jego dobroci” – Syn.
Czasy Konstantyna

Cesarz Konstantyn Wielki: 313 r. – Edykt Mediolański,

Chrześcijanie nie nie są prześladowani,

Swoboda w budowaniu świątyń – bazylik,

Biskupi posiadają przywileje na równi z urzędnikami cesarskimi.

Episkopat monarchiczny.

Kształtuje się 5 patriarchatów (choć większość ma pochodzenie
apostolskie):

Rzym,Jerozolima,Antiochia,Aleksandria,Konstantynopol.
Kryzys Ariański

Ariusz: 256-336 r., prezbiter w Aleksandrii,

320 r. wchodzi w konflikt z Biskupem Aleksandrii Aleksandrem,

Początkowo, kwestia soteriologiczna:

Flp 2,8: „Chrystus uniżył samego siebie, stawszy się posłusznym aż do
śmierci - i to śmierci krzyżowej”.

Posłuszeństwo jest zasługą, jeśli możliwe jest nieposłuszeństwo, czyli
zmienność woli.

Gdy ktoś jest posłuszny z braku innej możliwości, trudno mówić o
zasłudze.
Kryzys Ariański

Jezus Chrystus wytrwał jednak w posłuszeństwie Ojcu – tak mówi PŚ.

W związku z tym Chrystus nie jest Bogiem, inaczej nie musiałby się
starać trwać w posłuszeństwie.

Chrystus jest stworzeniem: „był czas kiedy go nie było”.

Ariusz broni monoteizmu, zna lecz nie rozumie Orygenesa – tzn. że w 1
Bogu mogą być 3 osoby.

Problem transcendencji Boga.
Kryzys Ariański

List Ariusza do biskupa Aleksandra:
„Znamy jednego Boga, który jest jedyny niezrodzony, jedyny wieczny,
jedyny bez początku, jedyny prawdziwy, jedyny nieśmiertelny, jedyny
mądry, jedyny dobry, jedyny Pan, sędzia wszystkich, rządca nie
podlegający zmianom i niezmienny, sprawiedliwy i dobry, Bóg prawa i
proroków i Nowego Testamentu, który zrodził Syna Jednorodzonego
przed niezmierzonym czasem, przez którego uczynił wieki i wszechświat”.
Kryzys Ariański

List Ariusza do biskupa Aleksandra:
„Tak więc są trzy hipostazy, Bóg zaś, który jest przyczyną wszystkiego jest
jedyny bez początku (przyczyny), a Syn zrodzony z Ojca poza czasem i
stworzony, i ustanowiony przed wiekami, nie istniał nim nie został
zrodzony, ale zrodzony poza czasem przed wszystkimi, jest jedynym,
który otrzymał istnienie bezpośrednio przez działanie Ojca. On więc nie
jest wieczny czy współwieczny, czy niezrodzony jak Ojciec, ani nie ma
istnienia razem z Ojcem, jak mówią niektórzy w oparciu o zasadę relacji,
wprowadzając dwie przyczyny niestworzone”.
Kryzys Ariański

Podstawy Biblijne:

Prz 8, 22: „Pan mnie stworzył (e;ktisen) początkiem swych dróg w
swoich dziełach, przed wiekami założył mnie (evqemeli,wsen), na
początku uczynił (poih/sai) przed ziemią i uczynił przed otchłanią,
przed powstaniem strumieni wód, przed ustaleniem się gór, przed
wszystkimi wzgórzami rodzi mnie (genna/|)”.

Kol 1, 15: „On jest obrazem Boga niewidzialnego – Pierworodnym
wobec każdego stworzenia”.

Ariusz: Pierwszy nie oznacza wieczny.
Kryzys Ariański

Ariusz nie rozumie Orygenesa!, choć jest orygenistą radykalnym:

Mówi o 3 odrębnych osobach (jak Orygenes), lecz nie rozumie,
konceptu generatio perpetua i jedności substancji niecielesnej.

Atanazy, De Synodis 15, o Ariuszu:
„Ojciec co do istoty (ousia) jest obcy (xenos) Synowi, bo jest bez
przyczyny. Zrozum, że monada istniała, podczas gdy diady nie było
przed powstaniem”.
Kryzys Ariański

Orygenes, Kom. do Jana XX 157 n.:
„Inni twierdzą, że zdanie: „Wyszedłem od Boga”, znaczy tyle, co
„Narodziłem się z Boga”. Powinni więc dopowiedzieć, że Syn narodził się
z substancji Ojca, i że Ojciec zrodziwszy Syna utracił coś ze swej
substancji, którą uprzednio posiadał, jak się to dzieje z ciężarnymi
kobietami. Jeżeli tak twierdzą, to Ojca i Syna uważają za byty cielesne i
dzielą substancją Ojca. Jest to pogląd ludzi, którzy nawet we śnie nie są
zdolni wyobrazić sobie naturę niewidzialną i bezcielesną, która jest
substancją prawdziwą”.
Kryzys Ariański

Potępienie Ariusza, Aleksandria, 323 r.

Ariusz skarży się swoim kolegom (biskupom): Euzebiuszowi z Nikomedii,
Euzebiuszowi z Cezarei…

Wieść o sporze dociera do Cesarza Konstantyna.

List Konstantyna do Aleksandra i Ariusza 71:
„…Albowiem przyczyną waszej niezgody nie była ani główna doktryna
czy przepis Boskiego prawa, ani nie powstała między wami jakaś nowa
herezja odnosząca się do kultu Boga. Obaj jesteście jednego i tego
samego zdania, przeto z łatwością możecie połączyć się w zgodnej
wspólnocie”.
Sobór Nicejski, 325 r.

Przyczyny zwołania „soboru”:

Vicenalia - 20. rocznica pontyfikatu Konstantyna.

Liber pontificalis:

Credo

Daty świąt

Bp. Hozjusz z Kordoby – doradca Konstantyna rozwozi „zaproszenia”.

Napotyka problemy teologiczne i instytucjonalne Kościoła.
Sobór Nicejski, 325 r.

Problemy Kościoła tuż przed Niceą:

Schizma melecjańska spowodowana przez biskupa Melecjusza, który
w czasie prześladowania Dioklecjana w latach 284-304 wyświęcał
biskupów i kapłanów dla obsadzenia kościołów, których zwierzchnicy
znajdowali się w więzieniach lub ukrywali się.

Spór o datę Paschy:


Quartodecymanie – Pascha: 14 nisan – tradycja Janowa

Pascha niedzielna
Schizma ariańska.
Sobór Nicejski, 325 r.

Konstantyn zwołuje synod biskupów do Nicei.

Biskupi przedstawiają swoje petycje i żale – Konstantyn pali ich
petycje.

Domaga się jasnego Credo całego Kościoła.

Wyznań wiary jest wiele – inne w każdej prowincji.

W końcu dochodzi do ustalenia Credo – które było wyznaniem wiary
Kościoła w Cezarei.
Credo nicejskie
„Wierzymy w jednego Boga Ojca Wszechmogącego, Stworzyciela
wszystkich rzeczy widzialnych i niewidzialnych. I w jednego Pana Jezusa
Chrystusa, Syna Bożego, zrodzonego z Ojca, jednorodzonego, to jest z
istoty (ousia) Ojca, Boga z Boga, Światłość ze Światłości, Boga
prawdziwego z Boga prawdziwego, zrodzonego, a nie uczynionego,
współistotnego (homoousios) Ojcu, przez którego wszystko się stało, co
jest w niebie i co jest na ziemi, który dla nas ludzi i dla naszego
zbawienia zstąpił i przyjął ciało, stał się człowiekiem, cierpiał i
zmartwychwstał trzeciego dnia, wstąpił do nieba, przyjdzie sądzić
żywych i umarłych. I w Ducha Świętego”.
Anatematyzm nicejski
„Tych, którzy mówią: „był kiedyś czas kiedy go nie było” lub „zanim się
narodził nie był” lub „stał się z niczego” lub pochodzi z innej hipostazy
(hipostasis), lub z innej substancji (ousia), lub, że Syn Boży jest zmienny i
przeobrażalny, tych wszystkich powszechny i apostolski Kościół
wyłącza”.

Termin homoousios narzucił cesarz Konstantyn,

Wielu biskupów się z nim nie zgadzało, gdyż wielu go nie rozumiało:

Nie występował w Biblii, kojarzył się z materią.

Był używany przez heretyków – gnostyków.
Wyjaśnienia biskupów
Eusebiusz z Cezarei, List do swojego Kościoła:
„Zwrot współistotny (o`moou,sioj) Ojcu wskazuje, że Syn Boży nie przejawia
żadnego podobieństwa do zrodzonych stworzeń, podobny jest
natomiast we wszystkim tylko do Ojca, który Go zrodził, i nie jest z innej
hipostazy (u`po,stasij) czy istoty (ouvsi,a), lecz z Ojca.
I ja sam również odniosłem wrażenie, że słusznie postąpię wyrażając
swą zgodę na tego rodzaju interpretację, zwłaszcza, że dowiedzieliśmy
się, iż określeniem współistotny posługiwali się już w dawnych czasach
niektórzy uczeni, wybitni biskupi i pisarze, kiedy wykładali naukę o Ojcu i
Synu Słowie Bożym”.