Pobierz

Ida
reż. Paweł Pawlikowski
MATERIAŁY DYDAKTYCZNE
DLA NAUCZYCIELI
SPIS TREŚCI
1.
S e ariusz lek ji języka polskiego. (str. 2)
Te at: „Ida” Pawła Pawlikowskiego fil e o ko fro ta ji dwó h postaw i syste ów wartoś i oraz
o poszukiwa iu włas y h korze i i tożsa oś i.
SCENARIUSZ LEKCJI JĘZYKA POLSKIEGO
Opra owała: Małgorzata Wiś iewska
Temat: „Ida” Pawła Pawlikowskiego fil e o ko fro tacji dwóch postaw
i syste ów wartości, oraz o poszukiwa iu włas ych korze i i tożsa ości.
CELE LEKCJI
Po lek




ji u zeń powi ie :
rozu ieć wpływ doświad zeń history z y h a wy ory i postawy ohaterów;
opisać e ha iz woje ej trau y i jej psy hologi z e oraz społe z e skutki;
harakteryzować fil owe posta i, i h rozterki i de yzje oraz pró ować je o e iać;
dostrzegać i a alizować ele e ty udowy fil u i i h fu k je;
METODY I FORMY PRACY





burza mózgów,
charakterystyka postaci,
charakterystyka poetyki filmowej,
komentarz specjalisty,
dyskusja kierowana, problemowa.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE





film Ida, reż. Paweł Pawlikowski, Polska, Dania 2013;
Żądło prze o y – roz owa z prof. Ro erte Piłate , filozofe , o krzywdzie, prze a ze iu,
pojed a iu i zadośću zy ie iu, „Polityka” r , z d . . – 10.04.2012, s.24–27;
Na pierwszej linii frontu – o ży iu za klauzurą i ko ie oś i w ha i ie – z s. Teresą Kie iewi z,
kar elita ką osą, roz awia Jarosław Makowski, „Tygod ik Powsze h y” r z d . lutego
2007, s. 9;
Jakub Majmurek, Ida, „Ki o"
, r , s. ;
www.stopklatka.pl, www.wpolityce.pl, www.polityka.pl, www.natemat.pl, www.kino.org.pl,
www.film.onet.p, www.filmweb.pl.
POJĘCIA KLUCZOWE




komunizm,
kino drogi,
inicjacja,
trauma.
CZAS
2 godziny lekcyjne
PRZEBIEG LEKCJI
1. Uwagi do realizacji tematu. Fil Pawła Pawlikowskiego jest kolej y głose
po Pokłosiu,
W ciem oś i zy pu lika ja h Ja a To asza Grossa pokazują y
oles e, ierozli zo e, iągle
sta owią e ta u, karty aj owszej historii Polski: udział Polaków w zagładzie Żydów
(i zaj owa ie przez polską iedotę ajątku ie o za oż iejszy h żydowski h sąsiadów ,
zaa gażowa ie w ko u iz , dra at ideowy h ko u istów, it „żydoko u y”… Dlatego warto
a po zątku lek ji spre yzować wspól ie z u z ia i te atykę fil u i osadzić ją w realia h
historycznych.
2. Czas, miejsce i tematyka filmu. Nauczyciel pyta uczniów o czas i
iejs e wydarzeń
przedstawionych w Idzie oraz głów e wątki fa ular e.
Czas ak ji: rok 9 , szara rze zywistość sier ięż ego, po urego PRL-u (utrzymana w czarnoiałej estety e , „go ułkowska ała sta iliza ja”, klasztor, iasto Łódź i wieś Piaski .
Czas fa uły: II woj a światowa, zagłada żydowskiej rodzi y rol ików spod Ło ży, Róży i Hai a
Le e stei ów, który h ajątek przejęli pols y sąsiedzi – Ski owie, a iała w ześ iejszy h
właś i ieli ukryto w iez a y
iejs u.
Tematyka:
 poszukiwanie przez Annę włas ej tożsa oś i: spotka ie z iotką, wiado ość o żydowski
po hodze iu, podróż do rodzi ej wioski w elu z alezie ia gro ów rodzi ów i dziadków
oraz wyjaś ie ia okoli z oś i i h ś ier i;
 ko fro ta ja z jedy ą żyją ą krew ą A y-Idy, iotką Wa dą Gruz, jej oso owoś ią, profesją,
style ży ia, syste e wartoś i zaa gażowa ie w ko u iz i PRL-owski aparat przemocy);
 wy ór drogi ży iowej przez Idę przyję ie ślu ów zako y h zy „wejś ie w ży ie” ;
 zestawie ie dwó h postaw, sposo ów ży ia, rela ji ze świate i ludź i: sa ru i profa u ,
do ro i zło, prze a ze ie i ze sta, iłość i ie awiść.
3. Ki jeste i jak a dalej żyć? Podróż A y w poszukiwa iu swy h korze i i pró a określe ia
sa ej sie ie dyskusja kierowa a a podstawie pytań po o i zy h, w ioski for ułowa e a
podstawie artykułu .
Pytania pomocnicze:
 W jaki
elu A a jedzie a spotka ie swojej krew ej? Jakie okoli z oś i towarzyszą te u
spotkaniu?
 Czego dowiaduje się o swojej rodzi ie?
 Jak za howuje się w drodze do „do u” ko fro ta ja z
ieszkań a i Piasków
i proboszczem)?
 Jakie doświad ze ia, spotka ia i przeży ia stają się udziałe
ohaterki w Piaska h? Czy ają
wpływ a rezyg a ję ze ślu ów?
 Jak za howuje się Ida po ś ier i Wa dy s e y w ieszka iu iotki ?
 Jakiego wyboru dokonuje dziewczyna? ) zego rezyg uje? Na jaką drogę wkra za?
Propozycja odpowiedzi:
A a, wy howa a w klasztorze sierota i jed o ześ ie owi juszka, zostaje wysła a przez siostrę
przełożo ą do swojej jedy ej żyją ej, iez a ej krew ej, Wa dy Gruz. Dziew zy a jest „ iki ”
i jako taka ie oże podjąć de yzji o przyję iu ślu ów zako y h. Musi wiedzieć, ki jest, poz ać
historię swojej rodzi y, określić tożsa ość, y świado ie i w sposó odpowiedzial y złożyć
ślu y. Przełożo a zapew e z a żydowskie po hodze ie dziew zy y, wie, kim jest jej ciotka
ko u isty z ą sędzią , wystawia zate postula tkę a ardzo trud ą pró ę z ierze ia się
z tragi z ą przeszłoś ią rodzi y i podję ia waż ej ży iowej de yzji. Dla A y i for a ja o jej
żydowski h korze ia h i owej tożsa oś i „Wię jesteś żydowską zako i ą … azywasz się Ida
Le e stei …” jest szokie , a też głę oko ukryty żal do iotki, że igdy ie pró owała się z ią
sko taktować „Dla zego ie przyje hała pa i po
ie do siero iń a?” . Są dla sie ie o e, róż ią
się wiekie , światopogląde , haraktera i, a jed ak iotka wra a po siostrze i ę a dworze
i za iera ją do do u, gdzie wspól ie oglądają rodzi y al u ze zdję ia i. Ida fizy z ie
przypo i a swoją atkę, wz udza w sa ot ej Wa dzie ieplejsze u zu ia, ale też prowokuje
swoi wy ore drogi wiary. Poza ty łą zy je sprawa ustale ia iejs a po hówku i h liski h.
Wspól a podróż ujaw ia głę okie róż i e iędzy ohaterka i: Ida jest skupio a, ało ów a,
odli się, łogosławi óre zkę sąsiadów, o uje u pro osz za, ale ie przyz aje się do swego
po hodze ia. Ciotka ty zase odpala jed ego papierosa od drugiego, pije wódkę, przepytuje,
a właś iwie przesłu huje ieszkań ów wsi, atrafiają jed ak a ur il ze ia i iepa ię i.
Przyz aje się przed siostrze i ą, że w lata h stali owski h wysyłała ludzi a ś ierć „Krwawa
Wa da to ja” , z jed ej stro y potrze uje o e oś i dziew zy y, y wykrzy zeć swój ól i udrękę,
z drugiej – ra i ją swoi
iedowiarstwe , szydzi ze świętoś i. Ida zostawia pija ą iotkę,
opuszcza hotelowy pokój i zwierza się Lisowi – uzykowi, którego podwiozły do iasta a
ko ert. Opowiada u swoją historię i wyz aje żydowskie po hodze ie. Spokój i zaufa ie, jakie
wz udza w iej hłopak wytwarzają iędzy i i pew ą liskość, rodzi się więź, której rak
odczuwa w ko takta h z iespokoj ą, wew ętrz ie rozedrga ą Wa dą. Przed ią ajtrud iejsze
doświad ze ie – odkry ie order ów jej rodzi ów i od alezie ie i h sz zątków. Ciotka do hodzi
do prawdy swoi i etoda i: wła uje się do ieszka ia Ski y, z usza iężko horego starca, by
przyz ał się do wi y. Roz owa z jego sy e , swoisty układ, jaki Ida zawiera z Felikse
zrzek ię ie się praw do ajątku Le e stei ów w za ia za wskaza ie iejs a i h po hówku
skła iają dziew zy ę, przytło zo ą iężare rodzi ej tragedii, ogro e zła i ierpie ia, jaki h
usiała dotk ąć, do wy oru ezpie z ego klasztoru. )a i to astąpi, zeka ją trau aty z e
przeży ie – poz iera ie sz zątków krew y h i złoże ie a za ied a y kirku ie. Powra ają a do
zako u Ida jest jed ak już i y
złowiekie : utra iła iewi ość, poz ała prze o
i okru ieństwo świata, dotk ęła real ego, a a al ego zła. Czy po taki h doświad ze ia h
oż a adal wierzyć w oską aturę złowieka i oski porządek świata? Prosi Chrystusa
o wybaczenie i opuszcza klasztor, by sta ąć wo e kolej ej tragedii: sa o ój zej ś ier i iotki.
Pró uje ją zrozu ieć, ale też od zytać ra je włas ego ser a, gdy a hwilę ide tyfikuje się ze
z arłą: wkłada jej stroje, śpi w jej łóżku, zapala pierwszego w ży iu papierosa, awet pije wódkę
z butelki. Po pogrze ie, spędza o z Lise .
Podróż ohaterki a wię wy iar i i ja yj y: „u iera” A a – rodzi się Ida Le e stei ,
Żydówka, az a zo a zagładą liski h i sa o ójstwe
iotki – „ zerwo ej order zy i”. Teraz
ohaterka usi się przeko ać, zy jest gotowa za ząć owy etap ży ia z ęż zyz ą i ze
wszystki i pro le a i, jakie iesie ży ie z drugą oso ą , zy powró i do daw ego świata, ale
prze ież już jako i a oso a. Ostat ia s e a ie pozostawia wątpliwoś i: Ida zakłada strój
zakonny, bierze walizkę i wra a do zako u.
Jak wytłu a zyć de yzję ohaterki?
Klu ze do zrozu ie ia otywów ostate z ego wy oru Idy oże yć jej sz zegól a więź
z Chrystuse , który w ży iu sieroty, wy howywa ej w klasztor y h ura h i przeko a ej, że ie
ma nikogo bliskiego, odgrywa rolę oj a, powier ika, jedy ej liskiej istoty, która igdy jej ie
zawiedzie, a i ie opuś i. O e ość Chrystusa w ajważ iejszy h o e ta h historii Idy iesie
sy oli z e przesła ie: ajpierw postula tka aluje figurę i poświę a jej wol e hwile na
oso istą odlitwę, pote , w trak ie podróży z iotką, zatrzy uje się przy przydroż ej kapli z e,
y skupić yśli i u zu ia. Pierwsze kroki w Piaska h kieruje do koś ioła, do Chrystusa, pod zas
gdy jej krew a upija się w iejs owej k ajpie. Wresz ie, pod figurą ) awi iela wyz aje swą
iegotowość do przyję ia świę eń. Po ś ier i Wa dy i o y spędzo ej z hłopakie , który dość
gliś ie opowiada o i h wspól ej przyszłoś i, Ida wyjeżdża jed ak do zako u, przeko a a, jak się
wydaje, że wy iera właś iwą drogę ży ia, drogę odlitwy, która potrze a jest światu z jego
hwiej y porządkie , haose wartoś i, zagu ie ie i du hową pustką. Wędrówka po
kolejnych stopniach PRL-owskiego piekła utwierdziła dziew zy ę w jej powoła iu, które ie jest
w ale u ie zką, le z przyję ie
a sie ie du howej odpowiedzial oś i za ierpią y h,
pokrzywdzo y h, ale i ty h, którzy, jak jej iotka, krzywdzili. Jako zako i a, Ida ędzie po ażać
do ro, usuwać „żądło krzywdy” określe ie prof. Ro erta Piłata .
Trafnym komentarzem postawy Idy ie h ędzie wypowiedź s. Teresy Kie iewi z, kar elita ki
bosej:
Jako
iszki służy y liź i w sposó ukryty, o ie z a zy, że iereal y … . Nasze ży ie
w żad y razie ie jest u ie zką … a y yć pierwszą li ią fro tu, sprawy ludzkie, jak i sprawy
Koś ioła są stale przed iote
aszej odlitwy … . Modli y się za ofiary i za spraw ów z rod i.
I jed i, i drudzy w rów y stop iu potrze ują wstawie i twa i łaski. Potrze ują iłosierdzia
Boga. Naszą odlitwą wkłada y iejako w Boże rę e sprawy, wydarzenia czy dramaty ludzkie,
y Bóg się i i zajął. O wie lepiej, o dla as ajlepsze. Krótko: daje y to, o a y
aj e iejsze, odlitwę.
4.
„Dziw a z was para!” – ko fro ta ja dwó h postaw, oso owoś i i syste ów wartoś i,
zestawionych na zasadzie silnego kontrastu (próba charakterystyki porównawczej i oceny
posta i, w ko tekś ie history z y , p.:
„Biała Ida”
Wy howa a w klasztorze sierota,
nowicjuszka.
łodziutka
Wierzy w Boga, szuka w odlitwie siły i wspar ia
w ży iowy h sytua ja h.
Nie z a ży ia i świata poza zako e , w który
wiedzie
ustabilizowane,
spokojne,
ko te pla yj e ży ie.
„Czar a Wa da”
„Krwawa Wa da” – w przeszłoś i stali owska
prokuratorka, wydają a wyroki ś ier i w
pokazowy h pro esa h, teraz jest sędzią
skazują ą za groteskowe akty polity z e „ś ię ie
piłsud zykowską, legio ową sza lą kwiatów
zasadzo y h przez ludowy h har erzy” .
Stra iła wiarę w Boga pod wpływe
doświad ze ia zagłady włas ej rodzi y i sy a.
Nie wierzy już w ko u iz , hoć askuje się
pozora i władzy i siłą stoją ej za ią partii. Jest
w iej potrze a opar ia swego ży ia a trwałej
idei, ale jej nie odnajduje.
Ma ogaty, urzliwy i zawikła y ży iorys:
przeżyła )agładę, związała się z ko u iz e ,
dla którego porzu iła dzie ko, y w ty syste ie
szukać dziejowej sprawiedliwoś i i odwetu za
ś ierć liski h, po woj ie zaa gażowała się w
udowę owego ustroju i z jego pole e ia
skazywała ludzi a ś ierć, oże podświado ie z
ze sty za utratę rodzi y. O e ie zuje się
zagubiona, samotna, odczuwa wyrzuty sumienia,
szuka zapomnienia i ukojenia w alkoholu i
przygodnym seksie.
Skrzywdzona krzywdzi i y h i sa ą sie ie. )
ofiary stała się krzywdzi iele , który a ko ie
sa wy ierza so ie sprawiedliwość – popeł ia
samobójstwo.
Spotka ie z iotką za yka jej doty h zasowe
ży ie, otwiera owy, o fitują y w doświad ze ia
etap,
a który
usi doko ać wy oru
przyszłoś i i odpowiedzieć so ie a pyta ie, ki
ędzie.
Jest wy iszo a, ało ów a, skupio a, i ha.
Jest iespokoj a, erwowa, gwałtow a, ra i
słowa i i za howa ie , pod aską ynizmu,
Nie pije, nie pali, nosi strój postulantki, wydaje
się ieefektow a, lada, ijaka przy wyrazistej,
ekspresywnej ciotce.
W sprawie odkry ia taje i y ś ier i rodzi ów
za howuje powagę i pry ypial ość. Poszukuje
prawdy, ale ie za wszelką e ę. Potępia
niestosowne zachowanie Wandy w hotelu.
Brzydzi się jej etoda i prowadze ia śledztwa.
Ida odli się ad sz zątka i rodzi ów, ale po
powrocie do zakonu odkrywa, że ie jest jesz ze
gotowa.
)a zy a owy etap ży ia, ogatsza o wiedzę o
ludzia h i świe ie, jaką zdo yła w trak ie
wędrówki do swoi h korze i.
pew oś i sie ie i rutal oś i skrywa oral y
iepokój i lęk przed przyszłoś ią.
Pije jest uzależ io a od alkoholu , pali, osi
prowokują e stroje i ostry akijaż. Żyje sa ot ie
w duży , wygod y , jak a ta te zasy,
ieszka iu, w który
spotyka się z
ęż zyz a i, y wypeł ić wew ętrz ą pustkę i
sa ot ość.
) zajadłoś ią tropi ślady rodzi ej tragedii: grozi
ludzio , wła uje się do ieszka ia, z ę a się
psychicznie nad stary
i hory
spraw ą.
Wa da igdy ie prze a zyła krzywdzi ielo ,
dlatego żyje w roka h pa ię i, z po zu ie
zgorzk ie ia i przeko a ie , że świat jest zły, a
ludzie wstręt i.
Nad sz zątka i krew y h wypowiada z a zą e
słowa: „A ja? Dla zego
ie tu ie
a?”
świad zą e o ieusuwal ej trau ie ofiary, która
przeżyła, i zaraze kata, który ie potrafił się z
ty uporać i krzywdził i y h, y zagłuszyć ból i
udrękę.
Popeł ia sa o ójstwo, o ie potrafi dalej żyć w
ideowej pust e, ez god oś i i po zu ia włas ej
wartoś i, ze świado oś ią swojej przeszłoś i i
losu rodziny.
Ko e tarz prof. Ro erta Piłata do postawy Wa dy Gruz:
Krzywda zawsze dotyka. ) ie ia oś w oso ie skrzywdzo ej, jej świado ość sa ej sie ie. Ofiara
styg atyzuje sie ie, patrzy a sie ie jak a oso ę skrzywdzo ą, jej rela je z i y i ludź i zostają
aruszo e, zerwa e przez akty skrzywdze ia … . Każda krzywda opiera się a prze o y … .
Krzywdy wyróż iają się ty , że wytwarzają swego rodzaju żądło (podkr. – autorka scenariusza),
które tkwi trwale w skrzywdzonym. Wchodzi o o ardzo głę oko, o do pozio u god oś i, którą
isz zy … . God ość jest o ro ą wartoś i złowieka przed u iejsze ie … . Istotą krzywdy jest
arusze ie god oś i doko ywa e przez prze o , którego się ie of ie … . Na przykładzie tak
ogromnych traum, jak te związa e z Holo auste , widać, jak powra a trau a związa a z
po zu ie krzywdy, powra a awet w drugi pokole iu ofiar … .
Jak wy iąg ąć żądło?
Ofiara oże pró ować zapo ieć …
oże pró ować zemsty (podkr. – autorka scenariusza),
która przynosi po zu ie ładu i sprawiedliwoś i … . Może starać się prze a zyć, o ie jest jed ak
łatwe.
5.
Charakterystyka poetyki filmu. Nauczyciel prosi uczniów, aby podczas charakterystyki poetyki
fil u Pawlikowskiego przede wszystki
zwró ili uwagę a do i ują e arwy, kolor,
kadrowa ie, astrój i grę aktorów dyskusja kierowa a . W ioski zostają zapisa e w punktach
np.:
 czarno- iałe zdję ia podkreślają o szary sa ru
jas a Ida, ś ież y pejzaż wokół
klasztoru, jasna figura Chrystusa) i profanum (czarna Wanda, mroczne w ętrza
restaura ji, hoteli , wyz a zają sy oli z ą wertykal ą przestrzeń fil u, w której
ohaterowie doko ują wy orów;

ieśpiesz y ryt ak ji poz awio ej gwałtow y h zwrotów pozwala skupić się a
dra a ie wew ętrz y posta i, a ie śledzić prze ieg zdarzeń;







osz zęd ość dialogów wz a ia wagę wypowiada y h słów, uwydat ia ko u ika ję
pozawer al ą: spojrze ia, gesty, i ikę twarzy;
isza pejzażu i il ze ie ohaterów skła iają widza do refleksji, ko te pla ji;
ś iś ięte, wy hylo e do góry kadry wyrażają etafizy z ą tęsk otę, za którą zai się
niewidoczny ból i alienacja;
u iesz zo e z oku, a dole kadru posta i są jak y przytło zo e iężare doświad zeń
i ko ie z oś ią doko a ia wy oru;
udu howio a uzyka Joh a Coltra e’a uduje astrój ela holii, s utku, zadumy;
Agata Trze u howska jako Ida e a uje delikat oś ią, su tel oś ią, zystoś ią
i spokojem, jest naturalna i wiarygodna;
wyrazista i peł a ekspresji Agata Kulesza jako Wa da ekspo uje złożo ość harakteru
swej ohaterki: y iz i pew ość sie ie o ok odru hów zułoś i, po zu ia zagu ie ia
i sa ot oś i.
W iosek: Mi i alisty z a, as ety z a poetyka fil u pozostawia widzo
i terpreta ję, a wypeł ie ie o razu oso isty i e o ja i.
PRACA DOMOWA
Jak poto zą się dalej losy Idy? – zapropo uj iąg dalszy fil owej historii.
iejs e
a włas ą