KOMENTARZ

KOMENTARZ
DO MAPY SOZOLOGICZNEJ
W SKALI 1 : 50 000
ARKUSZ N-34-110-B
CIECHOCINEK
Opracował zespół w składzie:
Mieczysław Kunz, Leon Andrzejewski,
Włodzimierz Marszelewski
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO OBSZARU
Położenie fizycznogeograficzne
Zgodnie z podziałem Polski na regiony fizycznogeograficzne Kondrackiego
(2000), obszar objęty arkuszem mapy Ciechocinek położony jest w granicach
podprowincji Pojezierza Południowobałtyckie (315) i makroregionach, Pojezierze
Chełmińsko-Dobrzyńskie (315.1), Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka (315.3)
oraz Pojezierze Wielkopolskie (315.5). Większość obszaru arkusza mapy przynależy
do dwóch ostatnich z wymienionych makroregionów. Na opisywanym obszarze
wyróżnić można cztery mezoregiony. Największą powierzchnię zajmuje mezoregion
Kotlina Toruńska (315.35) o kształcie współbieżnym z przebiegiem Wisły
oraz mezoregion Pojezierze Dobrzyńskie (315.14) położony w północno-wschodniej
części arkusza. Zdecydowanie najmniejszą powierzchnię zajmuje mezoregion
Dolina Drwęcy (315.13) zlokalizowany w północno-zachodniej części arkusza.
Mezoregion Równina Inowrocławska (515.55) występuje w południowo-zachodniej
części arkusza. Zasięgi poszczególnych jednostek fizycznogeograficznych
przedstawia rysunek 1.
Koryto Wisły w rejonie Ciechocinka nie jest uregulowane i posiada charakter
agradacyjny, z licznymi łachami centralnymi, bocznymi i językowymi (Babiński
1982, 1992). Kilka kilometrów poniżej Ciechocinka rozpoczyna się odcinek rzeki
uregulowany pod koniec XIX w, z charakterystycznymi ostrogami faszynowokamiennymi. Brak pełnej regulacji koryta Wisły w rejonie Ciechocinka sprzyja
powstawaniu pokrywy lodowej. Najczęściej pokrywa zbudowana jest
ze stłoczonych krążków lodowych z podbitkami o miąższości do 2 m (Grześ 1991).
Na omawianym odcinku Wisły zlokalizowano dwa miejsca zatorowe (Sobota 1997).
Bliższe informacje na ten temat podano w komentarzu do mapy hydrograficznej
arkusz Ciechocinek (Marszelewski 2008).
Spośród innych cieków na uwagę zasługuje Mień. Wypływa z mokradeł
na Pojezierzu Dobrzyńskim i uchodzi do Wisły w km 704. Na analizowanym
obszarze znajduje się jedynie dolny odcinek cieku charakteryzujący się dużymi
spadkami lokalnymi (do ponad 2‰).
Przez północną część obszaru przepływa Jordan. Ciek ten bierze początek
z podmokłości na Pojezierzy Dobrzyńskim i prawie na całym odcinku płynie przez
dolinę Wisły.
Pozostałe cieki są niewielkie, najczęściej okresowe i w większości włączone
w systemy melioracyjne.
Do wód stojących zaliczyć należy kilka jezior wytopiskowych w dolinie Wisły
(Tabela 1), zachodnią część rynnowego jeziora Steklińskiego, starorzecza w dolinie
Wisły oraz oczka. Najgłębsze z nich (Steklińskie, Dzikowskie i Zacisze) reprezentują
typ dymiktyczny, a pozostałe polimiktyczny. Rola i znaczenie jezior występujących
w tej części doliny Wisły, a także ich cechy fizyczno-chemiczne zostały omówione
przez Marszelewskiego (1993, 2001).
Na obszarze objętym arkuszem mapy Ciechocinek nie znajduje się żaden
posterunek wodowskazowy. Najbliższy zlokalizowany jest w Toruniu, 16,5 km
od zachodniej granicy analizowanego obszaru.
Wisła charakteryzuje się dużą zmiennością miesięcznych i rocznych
przepływów. Średni przepływ dla wielolecia 1961-2000 wyniósł 1000 m3*s-1.
Najniższe średnie miesięczne (1961-2000) przepływy zawarte są w granicach
od 205 (w listopadzie) do 443 m3*s-1(w kwietniu), a najwyższe od 3790 (w grudniu)
do 6890 m3*s-1(w czerwcu). Przepływy ekstremalne Wisły w Toruniu w omawianym
okresie wyniosły 205 m3*s-1(07.09.1992) oraz 6890 m3*s-1(11.06.1962).
Średni roczny przepływ Mieni w profilu Lipno wyniósł 1,40 m3*s-1. Wysokie są
różnice między przepływami ekstremalnymi. Najwyższy przepływ (10,8 m3*s-1)
wystąpił 11.07.1980 roku i był spowodowany ulewnymi opadami deszczu. Z kolei
najniższy przepływ wynosił tylko 0,28 m3*s-1 i został zanotowany 23.07.1976 roku.
Warto zwrócić uwagę, że ekstremalne przepływy wystąpiły w środku sezonu
letniego, w tym samym miesiącu. Świadczy to o bezpośredniej zależności reżimu
Mieni od opadów atmosferycznych (lub ich braku).
Tabela 1. Zestawienie zbiorników wodnych o powierzchni pow. 1 ha.
Powierzchnia [ha]
Lp.
Nazwa jeziora
KJP
AJP
z planimetrowania
Obj.
[tys. m3]
Głęb.
śred.
[m]
Głęb.
maks.
[m]
1.
Jezioro Steklińskie
100,0
100,0
112,9
12045,6
10,7
18,8
2.
Jezioro Zacisze
15,0
15,0
-
512,0
-
11,5
3.
Jezioro Osieckie
13,5
13,5
-
-
-
-
4.
Jezioro Dzikowskie
6,0
6,0
6,7
621,9
9,2
17,1
KJP – Katalog Jezior Polski A. Choiński (1991);
AJP – Atlas Jezior Polski J. Janczak – red. (1997)
Rys. 1. Podział arkusza na jednostki fizycznogeograficzne wraz z podstawową
siecią hydrograficzną i głównymi miejscowościami.
Budowa geologiczna
Obszar arkusza Ciechocinek usytuowany jest w strefie zróżnicowanej
tektonicznie. Jego część południowo-zachodnia wchodzi w skład kujawskiej części
antyklinorium środkowopolskiego, natomiast część północno-wschodnia należy
do skrzydła tego antyklinorium, skłonu niecki brzeżnej. Rozgraniczenie
w/w jednostek tektonicznych znajduje się na tzw. Linii Tornquista (Teisseyre'a).
Wszystkie trzy elementy są podstawowymi jednostkami strukturalno-tektonicznymi
rozległego obszaru Polski środkowej, a w okolicy Ciechocinka można prześledzić
ich współzależność. Do charakterystycznych elementów tektonicznych
analizowanego obszaru należy wyniesienie jurajskie znane już z geologom
XIX stulecia (Lewiński 1914, Lewiński i Samsonowicz 1918). Strop jury zaznacza
się w Ciechocinku na wysokości +38,72 m n.p.m.. W elewacji ciechocińskiej
ku wschodowi zaznaczają się wychodnie utworów mezozoicznych o zmiennej
szerokości warstw stropowych. Utwory jurajskie okolic Ciechocinka nie stanowią
jednak regularnego wyniesienia z koncentrycznym układem warstw lecz
charakteryzują się ścięciem dyslokacyjnym od północy na granicy z depresją
toruńską (Łyczewska 1959, 1975). Ruchy tektoniczne formujące elewację
ciechocińską zostały zapoczątkowane w czasie orogenezy alpejskiej, począwszy
od ruchów fazy starokimeryjskiej. Dalsze przemiany związane były z ruchem
wysadów solnych, ponieważ elewacja ta zaliczana jest do typu antykliny solnej
(Znosko 1969). Wokół elewacji ciechocińskiej utwory dolnokredowe występują
na poziomie ok. 0 do +20 m n.p.m., i zapadają się ku wschodowi poniżej poziomu
morza. Na granicy kredy i trzeciorzędu nastąpiło częściowe wynurzenie obszaru
antyklinorium, części kujawskiej, a procesy denudacyjne uformowały obniżenia
zajęte kolejno przez zalew morski paleogeński, a następnie przez zbiorniki
śródlądowe neogeńskie. Niewielka miąższość osadów z tych okresów świadczy
o roli procesów denudacyjnych, niszczących. Ponieważ i utwory czwartorzędowe
zachowane są tu w postaci szczątkowej, można wnioskować o dodatnim ruchu
pionowym elewacji ciechocińskiej.
Okolice Ciechocinka stanowią obszar wyjątkowo eksponowany na działanie
procesów niszczących poprzez okresy kredy, trzeciorzędu do czwartorzędu
włącznie. Redukcja osadów czwartorzędowych na elewacji ciechocińskiej jest
w niektórych miejscach prawie kompletna, natomiast w stronę niecki mazowieckiej
oraz obniżenia toruńskiego miąższość czwartorzędu wzrasta do kilkudziesięciu
metrów. Serie czwartorzędowe obejmują głównie utwory zlodowacenia Odry,
interglacjału eemskiego oraz stadiału głównego zlodowacenia Wisły. Te ostatnie
wykształcone są w postaci glin morenowych fazy leszczyńskiej i poznańskiej
przedzielone osadami zastoiskowymi, eolicznymi, bądź warstwami rezydualnych
osadów. Z fazą pomorską, późnoglacjalną oraz z holocenem związane są liczne
utwory piaszczysto żwirowe budujące terasy rzeczne oraz utwory biogeniczne
wypełniające obniżenia.
Ukształtowanie powierzchni terenu i geomorfologia
Arkusz Ciechocinek znajduje się w strefie Niżu Polskiego i obejmuje część
doliny Wisły na odcinku od Nieszawy po okolice Ciechocinka oraz dwa niewielkie
fragmenty wysoczyzn morenowych tj. południowo-zachodni należący
do Wysoczyzny Kujawskiej oraz północno-wschodni do Wysoczyzny Dobrzyńskiej.
Dominującą jednostką geomorfologiczną jest dolina Wisły, które przecina arkusz
po przekątnej, północy-zachód - południowy-wschód i stanowi jej fragment
pomiędzy Kotliną Płocką a Kotlina Toruńską (Wiśniewski 1976). Rzeźba terenu
analizowanego obszaru została ukształtowana głównie podczas stadiału głównego
ostatniego zlodowacenia tj. Zlodowacenia Wisły i tym samym należy
do krajobrazów młodoglacjalnych. Wysokości bezwzględne terenu zawierają
się od ok. 37-40 m n.p.m., w dnie doliny Wisły do ok. 100 m n.p.m.,
na obustronnych wysoczyznach morenowych. Powierzchnie wysoczyzn
morenowych są charakterystycznie wymodelowane procesami zarówno
subglacjalnymi jak i wytopiskowymi, a następnie denudacyjnymi trwającymi do dziś.
Obszar północno-wschodniej wysoczyzny morenowej, głównie falistej i płaskiej
urozmaicają liczne zagłębienia o urozmaiconym przebiegu i morfometrii, które
powstały w wyniku erozyjnej działalności subglacjalnych wód roztopowych. Formy
takie występują m.in., w okolicy Steklina i Mazowsza, gdzie tworzą ciąg obniżeń
częściowo zajętych przez jeziora oraz powierzchnie zabagnione i zatorfione. Nieco
odmiennie wykształcony jest niewielki fragment Wysoczyzny Kujawskiej
w południowo – zachodnim fragmencie arkusza. Charakteryzuje go głównie rzeźba
denudacyjna w krawędziowej strefie zbocza doliny Wisły w rejonie Nieszawy,
Raciążka. Występują tu liczne wcięcia i parowy z aktywnymi współcześnie
geomorfologicznymi procesami zboczowymi, np., osuwiskami i stożkami
aluwialnymi. Powierzchnie obu wysoczyzn są w znacznym stopniu wyrównane
późnoglacjalnymi procesami peryglacjalnymi.
Pomiędzy fragmentami wysoczyzn największe przestrzenie zajmuje rozległa
dolina Wisły z licznymi poziomami terasowymi rejestrującymi poszczególne etapy
jej rozwoju (Wiśniewski 1976). Równina zalewowa oraz dwie najniższe terasy
kształtują rozległe dno doliny częściowo zajęte zabudową Ciechocinka. Wyższe
terasy i poziomy głównie o charakterze erozyjnym związane są z rozwojem
przełomowego odcinka doliny Wisły pomiędzy Kotlina Płocką i Toruńską w czasie
recesji ostatniego lądolodu. W południowej części analizowanego obszaru
na uwagę zasługuje głęboko wcięty i kręty ujściowy odcinek doliny rzeki Mień,
która rozcina kolejne terasy Wisły (Andrzejewski 1994). Większość powierzchni
terasowych urozmaicają liczne wydmy ukształtowane w zimnych okresach późnego
glacjału.
Wody powierzchniowe
Głównym obiektem hydrograficznym jest Wisła. Szerokość koryta głównego
przy średnim stanie wody wynosi ok. 400–450 m w pobliżu Ciechocinka i Nieszawy
do 800 m w kilku innych miejscach. Spadek zwierciadła wody w latach 1956-1970
wynosił na tym odcinku 0,196‰, a w następnych latach (po wybudowaniu zbiornika
i zapory we Włocławku) wykazywał tendencję malejącą (Babiński 1992). Głębokość
średnia koryta Wisły w profilu Ciechocinek (km 710,5) wynosi 3,03 m, a w Siarzewie
(km 708,8) 2,62 m, natomiast głębokość maksymalna wynosi odpowiednio 5,2 oraz
6,0 m (Grześ 1991).
Wody podziemne
Na analizowanym obszarze wyróżniono dwa główne piętra wodonośne:
czwartorzędowe i jurajskie.
Wody wierzchówkowe występują na głębokości od 0 do 2 m. W piaskach
i madach na terasie zalewowej Wisły tworzą prawie ciągły poziom i są uzależnione
od poziomu wody w rzece. Wody te spotyka się także (chociaż rzadziej)
w obniżeniach śródwydmowych.
W zależności od budowy geologicznej pierwszy poziom wodonośny znajduje
się na głębokości 2 – 5 m (m.in. na terasach nadzalewowych), a także
na głębokości 5 – 10 m (na wyższych terasach Wisły). Głębiej położone poziomy
wodonośne (10 – 20 m) znajdują się na wysoczyznach morenowych zbudowanych
od powierzchni z gliny zwałowej.
Jurajskie piętro wodonośne, szczególnie ważne dla Ciechocinka, reprezentują
wody szczelinowe: solanki chlorkowo-sodowe, fluorkowe, bromkowe, jodkowe
i borowe. Charakterystyczną ich cechą jest podwyższona koncentracja bromu
i jodu. Mineralizacja wód jurajskich wynosi od 3 do 71 g*dm-3. Wody lecznicze
w Ciechocinku ujmowane są z różnych głębokości od ok. 400 do ponad
1350 metrów. Na podstawie badań izotopowych stwierdzono, że są to głównie
wody infiltracji przedczwartorzędowej (Krawiec 1999). Więcej informacji podano
w komentarzu do mapy hydrograficznej arkusz Ciechocinek (Marszelewski 2008).
Gleby
Zróżnicowana rzeźba terenu oraz utwory powierzchniowe mają decydujący
wpływ na wykształcenie się typów gleb i ich wartość rolniczą. Obszar arkusza
Ciechocinek można podzielić na dwie zdecydowanie różne jednostki krajobrazowe
w których przebieg i uwarunkowania procesów glebotwórczych był odmienny północno-wschodnia części terenu i południowo-zachodnia, wysoczyznowa oraz
rozległy obszar doliny Wisły. Fragmenty wysoczyzn morenowych (kujawskiej
i dobrzyńskiej) zbudowane od powierzchni z glin zwałowych, pokryte są glebami
pseudobielicowymi i brunatnymi właściwymi należącymi do kompleksu pszennego
dobrego i żytniego bardzo dobrego. Na niewielkich powierzchniach na których
utwory wodnolodowcowe zalegają na glinach podobne typy gleb charakteryzują
się słabszą przydatnością rolniczą, należą bowiem do 5 i 6 kompleksu gleb ornych,
a więc kompleksu żytniego dobrego i żytniego słabego. Lokalnie w obrębie
niewielkich obniżeń zbudowanych z gliny zwałowej wykształciły się żyzne czarne
ziemie.
Odmienny typ gleb, a w związku z tym charakter użytkowania terenu
charakterystyczny jest dla obszaru doliny Wisły. Powierzchnie wyższych teras
zbudowane głównie z piasków rzecznych i eolicznych zajmują przeważnie lasy
na glebach bielicowych i pseudobielicowych. Obniżenia terenowe oraz równiny
zalewowe wykorzystane są głównie jako użytki zielone, średnie i słabe zajmujące
mady oraz gleby murszowo-mineralne, torfowe i murszowo torfowe (Mapa gleboworolnicza woj. włocławskie i toruńskie w skali 1:100 000, IUNG w Puławach 1987).
Szata roślinna
Naturalne zbiorowiska roślinne omawianego obszaru wykształciły
się stopniowo po ostatnim zlodowaceniu. Według geobotanicznego podziału Polski
(Szafer i Zarzycki 1972) analizowany obszar leży w granicach Państwa Holarktydy,
Obszaru Eurosyberyjskiego, Prowincji Niżowo-Wyżynnej-Środkowoeuropejskiej,
Dziale Bałtyckim (A), Poddziale Pas Wielkich Dolin (A2), Krainie WielkopolskoKujawskiej (7), Okręgu Kujawskim (d). Jedynie skrajna północno-wschodnia część
arkusza przynależy do Poddziału Pas Równin Przymorskich i Wysoczyzn
Pomorskich (A1), Krainy Pomorski Południowy Pas Przejściowy (6), Okręgu
Wysoczyzna Dobrzyńska (d).
Zgodnie z podziałem Polski na regiony geobotaniczne zaproponowanym
przez Matuszkiewicza (2002) arkusz położony jest na granicy dwóch Działów –
Brandenbursko-Wielkopolskiego (B) i Mazowiecko-Poleskiego (E). Północna część
arkusza przynależy do Podkrainy Chełmińsko-Dobrzyńskiej (E.1.), Okręgu
Nadwiślańskiego Włocławsko-Bydgoskiego (E.1.6.), Podokręgu Bobrownickiego
(E.1.6.e), środkowa część do Podokręgu Dolina Wisły „Włocławek-Fordon” (E.1.6.c)
a fragment południowy do Podkrainy Kujawskiej (B.3.), Okręgu Czarnych Kujaw
(B.3.1.), Podokręgu Nieszawskiego (B.3.1.c). Skrajnie północno-wschodni fragment
arkusza obejmuje Okręg Rypiński (E.1.7.) i Podokręg Zbójnowski (E.1.7.b)
Opracowana przez Tramplera i in. (1990) regionalizacja przyrodniczo-leśna,
oparta na podstawach ekologiczno-fizjograficznych, wydziela regiony o podobnych
warunkach dla hodowli lasu. Według tego podziału obszar arkusza leży w dużej
części w Krainie Wielkopolsko-Pomorskiej (III) i Dzielnicy Kotliny Toruńsko-Płockiej
(III.5). Potencjalna produktywność siedlisk jest niska, zbliżona poziomem
do produktywności przeciętnej w krainie. Występujące lasy to zbiorowiska sztuczne
z dominującym gatunkiem - sosną zwyczajną Pinus silvestris.
Obszary leśne stanowiące niecałe 40% powierzchni arkusza (około 12 400 ha)
w większości zarządzane są przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych
w Toruniu. Ich koncentracja występuje w Kotlinie Toruńskiej. Ciągną się one
szerokim pasem po prawej stronie Wisły (aż do granicy z Pojezierzem
Dobrzyńskim). Obszar ten przynależy do Nadleśnictwa Dobrzejewice (obręb leśny
Dobrzejewice i Wąkole). Lasy zachowały się tutaj przeważnie na siedliskach boru
mieszanego świeżego i boru świeżego, na których występuje duża zgodność
roślinności rzeczywistej i potencjalnej. Krajobraz leśny tej części Kotliny Toruńskiej
urozmaicają zbiorowiska wodne rozwijające się w niewielkich jeziorach lub dołach
potorfowych. Towarzyszy im na ogół roślinność szuwarowa z klasy Phragmitetea.
Wzdłuż Mieni i mniejszych cieków (Struga Młyńska, Jordan) ciągną się smugi
w miarę naturalnych łęgów ze związku Alno-Ulmion. Na zboczach ich dolin
występują także grądy zboczowe (zb. Acer platanoides-Tilia cordata), w wielu
miejscach zastąpione przez nasadzenia sosny. Duże fragmenty dolin rzecznych
zostały odlesione, a następnie zmeliorowane, a lasy łęgowe zostały zastąpione
przez półnaturalne zbiorowiska łąkowe z klasy Molinio-Arrhenatheretea. Północnowschodni duży fragment arkusza obejmuje Wysoczyznę Dobrzyńską. Na jej
obszarze dominuje rolniczy krajobraz kulturowy. Wśród agrocenoz jedynymi w
miarę naturalnymi ekosystemami są tutaj zbiorowiska wodne i szuwarowe oraz łąki.
Istotnym urozmaiceniem krajobrazu tej części Wysoczyzny Dobrzyńskiej jest rynna
Jeziora Steklińskiego. Jezioro otacza roślinność szuwarowa oraz łęgi olszowojesionowe i olsy. Na zboczach rynny występują grądy zboczowe (Cyzman 1997).
Niewielkie fragmenty lasów po lewej stronie Wisły (na południowy-wschód
od Ciechocinka) należą do Nadleśnictwa Gniewkowo (obręb leśny Otłoczyn) lub
prywatnych właścicieli. Na granicy terasy zalewowej i nadzalewowej w okolicach
Ciechocinka tworzą się zabagnienia, które zajmuje łęg olszowo-jesionowy FraxinoAlnetum lub rzadziej ols porzeczkowy Ribeso Nigro-Alnetum. Na kępach (wyspach)
np. na Wiśle oraz na równinie zalewowej zachowały się w wielu miejscach
fragmenty łęgów wierzbowo-topolowych Salici-Populetum i zarośli wierzb
wąskolistnych z zespołu Salicetum triandrio-viminalis. Występują tu też niewielkie
wydmy, które porastają bory sosnowe lub ciepłolubne murawy napiaskowe z klasy
Koelerio glaucae-Corynopheretea canescentis. Krawędź wysoczyzny pomiędzy
Raciążkiem i Nieszawą porastają grądy zboczowe, urozmaicone w niektórych
miejscach przez murawy i okrajki ciepłolubne z klas Festuco-Brometea i TrifolioGeranietea oraz zbiorowiska zaroślowe z klasy Rhamno-Prunetea. Na Wysoczyźnie
Kujawskiej dominują agrocenozy – potencjalne siedliska lasów grądowych lub
świetlistych i kwaśnych dąbrów (Cyzman 2008).
Klimat
Opisywany obszar jest położony w strefie klimatu umiarkowanie ciepłego przejściowego, który kształtowany jest na styku morskich mas powietrza znad
Oceanu Atlantyckiego oraz mas kontynentalnych znad Europy Wschodniej, a nawet
Azji. Ścieranie się tych głównych mas powietrza, przemieszczanie się różnych
ośrodków barycznych oraz frontów atmosferycznych powoduje w tym rejonie dużą
zmienności pogody oraz warunków klimatycznych z roku na rok.. Biorąc pod uwagę
podział obszaru Polski na regiony klimatyczne według Wosia (1999), analizowany
obszar usytuowany jest w centralnej części regionu Chełmińsko – Toruńskiego.
Na tle sąsiednich regionów klimatycznych wyróżnia się on nieco większą częstością
występowania dni z pogodą bardzo ciepłą z dużym zachmurzeniem. Dni takich
średnio w roku jest tutaj ponad 16. Charakterystyczne są tutaj także
dni przymrozkowe bardzo chłodne, z dużym zachmurzeniem bez opadów.
Na podstawie Atlasu Klimatu Polski (Lorenc 2005) można stwierdzić, iż w latach
1971 – 2000 na tym obszarze średnie ciśnienie atmosferyczne wynosiło 1015 –
1016 hPa, dominowały wiatry z sektora zachodniego, o dość znacznej prędkości
(średnio 3,5 – 4,0 m/s), usłonecznienie sięgało 1550 – 1650 godz/rok, a średnia
temperatura powietrza była dość wysoka i wynosiła ok. 8,0 C. Jest to region
o bardzo niskiej sumie rocznej opadów (około 550 mm). Urozmaicona orografia
terenu oraz zróżnicowane pokrycie szatą roślinną sprzyja formowaniu się lokalnych
warunków topoklimatycznych.
FORMY OCHRONY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
Opisywany obszar charakteryzuje się występowaniem nielicznych obiektów
podlegających ochronie prawnej. Na opisywanym terenie, powołano dwa rezerwaty
przyrody – „Ciechocinek” i „Bór Wąkole”.
Rezerwat przyrody „Ciechocinek” utworzony został jako częściowy rezerwat
florystyczny w 1963 roku i obejmuje obszar o łącznej powierzchni 1,88 ha (Walczak
i in. 2001). Rezerwat ten (powstały z terenów należących do Zarządu Uzdrowiska
„Ciechocinek”) położony jest na północnym obrzeżu miasta Ciechocinek (powiat
aleksandrowski), w kompleksie łąk nadwiślańskich i pól uprawnych, w pobliżu tężni
nr 2 i 3. Celem ochrony są rzadkie gatunki słonorośli – soliroda zielnego Salicornia
europaea, astera solnego Aster tripolium, mlecznika nadmorskiego Glaux maritima,
świbki morskiej Triglochin maritimum i muchotrzewia solniskowego Spergularia
marina. Stałe obserwacje struktury zbiorowisk roślinnych na tym terenie
prowadzone były już od 1954 roku. W ostatnich latach, w wyniku
przeprowadzonych melioracji oraz ujęcia słonych ścieków w jeden kolektor
nastąpiło wysłodzenie gleby i znaczne zubożenie flory halofilnej (Wilkoń-Michalska
i in. 1993). Współcześnie, wymienione gatunki słonorośli występują sporadycznie
wzdłuż rowu odprowadzającego solankę z basenu kąpielowego. Miejsca
porośnięte zbiorowiskami słonolubnymi opanowane są dziś przez perz właściwy
Elymus repens (Wilkoń-Michalska 1970, Warot i Nienartowicz 2001). Opisanej florze
towarzyszy fauna słonolubna.
Rezerwat leśny „Bór Wąkole” im. prof. Klemensa Kępczyńskiego, utworzony
w 2001 roku, położony jest w nadleśnictwie Dobrzejewice, 3 km na południowyzachód od leżącej poza arkuszem mapy wsi Brzeźno. Powierzchnia rezerwatu
wynosi 46,88 ha, natomiast w obrębie arkusza mapy występuje jedynie jego
niewielki, północno-zachodni fragment. Przedmiotem ochrony w tym rezerwacie jest
przede wszystkim subkontynentalny bór świeży na wydmach. Drzewostan tworzą
dorodne sosny, a podszycie liczne jałowce. W warstwie runa występuje m.in.
widłak goździsty i spłaszczony, mącznica lekarska, sasanka otwarta i goździk
piaskowy (Rąkowski 2005).
Na opisywanym arkuszu wyznaczono w 1998 roku obszar chronionego
krajobrazu – Nizina Ciechocińska o łącznej powierzchni 54 395 ha. Obszar ten
został wytypowany ze względu na ochronę walorów mikroklimatycznych
Ciechocinka i nadwiślańskiego zróżnicowanego, wartościowego krajobrazu. Celem
tej delimitacji było także odtworzenie korytarzy ekologicznych w ramach Krajowej
Sieci Ekologicznej – ECONET POLSKA.
Powszechna inwentaryzacja siedlisk o znaczeniu europejskim z załącznika
I Dyrektywy Siedliskowej przeprowadzona w 2007 roku w Lasach Państwowych,
przy czynnym udziale pracowników naukowych UMK, wykazała że w lasach
Nadleśnictwa Dobrzejewice występują następujące typy siedlisk: 91E0 łęgi
wierzbowe, topolowe, olszowe, olszowo-jesionowe i jesionowe, 9170 grąd
środkowoeuropejski i subkontynentalny, 91D0 bory i lasy bagienne, 91D0-1
brzeziny bagienne, 91T0 bory chrobotkowe, 6120 ciepłolubne murawy napiaskowe,
6210 murawy kserotermiczne, 7140 torfowiska przejściowe, 6510 łąki świeże
(i wilgotne), 3160 jeziora dystroficzne, 3150 jeziora eutroficzne, 2330 wydmy
śródlądowe (z murawami napiaskowymi), 4030 suche wrzosowiska. Inwentaryzacja
objęła również gatunki o znaczeniu europejskim. Spośród nich na terenie
Nadleśnictwa Dobrzejewice stwierdzono dwa stanowiska sasanki otwartej Pulsatilla
patens i jedno stanowisko staroduba łąkowego Angelica palustris.
Podobną inwentaryzację wykonywało Biuro Urządzania Lasu i Geodezji
Leśnej w Warszawie, oddział w Gdyni na terenie projektowanego Specjalnego
Obszaru Ochrony Siedlisk „ Nieszawska Dolina Wisły PLH 040012”. Wykazano
w niej, że na terenie tej ostoi, w granicach opisywanego arkusza, występują: 3150
starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nymphaeion
i Potamion, 6120 ciepłolubne murawy napiaskowe, 6210 murawy kserotermiczne,
3270 zalewane muliste brzegi rzek,
6430 ziołorośla nadrzeczne z rzędu
Convolvuletalia sepium, 6510 łąki świeże (i wilgotne) oraz 91E0 łęgi wierzbowe,
topolowe, olszowe, olszowo-jesionowe i jesionowe, 9170 grąd środkowoeuropejski
i subkontynentalny (Cyzman, informacja ustna).
Na terenie Specjalnego Obszaru Ochrony Siedlisk „Ciechocinek” 040019
stwierdzono występowanie dwóch typów siedlisk z załącznika I Dyrektywy
Siedliskowej. Należą do nich: 1310 śródlądowe błotniste solniska z solirodem
Salicornion ramosissimae i 1340 śródlądowe słone łąki, pastwiska i szuwary.
W zasięgu analizowanego arkusza mapy znajduje się 11 pomników przyrody,
których wyszczególnienie zawiera Tabela 2. Tabela 3 zawiera natomiast wykaz
ustanowionych użytków ekologicznych.
Tabela 2. Pomniki przyrody
L.p.*
Lokalizacja
Przedmiot objęty ochroną
1.
Obory
dąb szypułkowy
2.
Grabowiec
dąb szypułkowy
3.
Smagorzewo
4.
Osiek nad Wisłą
lipa drobnolistna
2 wiązy
5.
Osiek nad Wisłą
lipa drobnolistna
6.
Stajęczynki
dąb szypułkowy
7.
Wylewy
grab pospolity
8.
Osówka
lipa drobnolistna o dwóch pniach
dąb bezszypułkowy
9.
Dąbrówka
10.
Ciechocinek
dąb szypułkowy
11.
Podole
dąb bezszypułkowy
* numeracja zgodna z numeracją na mapie
Obrowa i Czernikowa. W okolicach tych miejscowości zlokalizowanych jest kilka
cmentarzy.
Degradacja gleb
Strefy intensywnych przekształceń powierzchni terenu, a więc strefy
krawędziowe Wysoczyzny Kujawskiej i Chełmińskiej, zbocza głębokich rynien
subglacjalnych są jednocześnie obszarami występowania erozji gleb. Ponadto
obszary o małej lesistości, głównie wysoczyzny morenowe pokryte utworami
drobnymi, narażone są na erozję eoliczną.
Gleby wykorzystywane rolniczo wykazują nadmierną kwasowość. Dotyczy
to szczególnie obszarów wysoczyznowych. Powoduje to obniżenie
ich produktywności, a także sprzyja migracji zanieczyszczeń w środowisku
przyrodniczym.
W rejonie Ciechocinka obserwowane jest zjawisko zasolenie gleb. Gleby
podlegające okresowym zalewom zlokalizowane głównie na obszarach równin
zalewowych oraz zagłębień wytopiskowych narażone są na degradację wynikającą
z nadmiernego zawodnienia.
Zagrożeniem dla środowiska przyrodniczego jest niewłaściwy sposób
wykorzystania gruntów rolnych o małej przydatności dla produkcji rolnej głównie
klasy V-VI. Innym czynnikiem powodującym pogarszanie się stanu gleb jest
niewłaściwe nawożenie mineralne oraz zmniejszone nawożenie organiczne. Analiza
nawożenia mineralnego wykazuje, że jest ono wyraźnie mniejsze niż w latach
osiemdziesiątych (Strategia rozwoju powiatu ziemskiego włocławskiego).
Degradacja lasów
Rozległy kompleks leśny dominujący w rejonie prawobrzeżnej części Kotliny
Ciechocińskiej charakteryzuje się stosunkowo niewielkim stopniem degradacji
antropogenicznej. Jej przyczynami jest przede wszystkim intensywna turystyka
i rekreacja, zbiór runa i grzybobranie oraz myślistwo, a także emisja szkodliwych
zanieczyszczeń przez transport i przemysł. Pierwsze z wymienionych czynników
powodują zaśmiecanie lasów, zubożenie runa leśnego oraz możliwość
występowania pożarów. Ze względu na to, że w składzie gatunkowym dominuje
sosna, stwarza to predyspozycje zagrożenia drzewostanów infekcjami grzybowymi
oraz wzrostem populacji szkodliwych owadów aż do gradacji łącznie.
Degradacja wód powierzchniowych
Stan czystości Wisły w Nieszawie (km 704,2) zarówno w 2004 jak i 2005 roku
odpowiadał IV klasie. Wartości ważniejszych wskaźników mieściły
się w następujących klasach: pH i liczba bakterii Lb (V klasa), stężenie tlenu,
ChZT-Cr, WWA oraz chlorofil „a” (IV klasa). Na jakość wody Wisły wpływa szereg
czynników występujących w środkowej i górnej części dorzecza, związanych
zarówno z przemysłem i rolnictwem jak i z gospodarką komunalną (Tabela 4).
Stan czystości Mieni w ujściu do Wisły (km 2,8) w 2004 roku odpowiadał
IV klasie. Do wskaźników wpływających w największym stopniu na zły stan
czystości tej rzeki zaliczono: Ba, BZT5, ChZT-Mn, ChZT-Cr, WWA oraz Lb.
Na jakość wód dolnej Mieni wpływa w największym stopniu gospodarka ściekowa
w mieście Lipno, położonym poza wschodnią granicą analizowanego obszaru
(Raport o stanie środowiska ... 2006).
Jezioro Steklińskie położone jest tylko częściowo w granicach obszaru badań.
Jest ono silnie zanieczyszczone przede wszystkim związkami fosforu i azotu
(Tabela 4). Powoduje to rozwój fitoplanktonu, powstawanie intensywnych procesów
fotosyntezy i w konsekwencji przetlenienie powierzchniowych warstw wody.
W Jeziorze Zacisze w okresie pełnej stagnacji letniej występuje brak tlenu
w hypolimnionie. Wody jeziora charakteryzują się niewielką zawartością związków
biogenicznych, stąd też niska jest koncentracja chlorofilu „a”. Przezroczystość
wody wynosi w okresie letnim 3 metry. W jeziorze stwierdzono dobre warunki
sanitarne. Niską jakość wody posiada płytkie, polimiktyczne Jezioro Osieckie.
W niedalekiej przeszłości było ono zanieczyszczane ściekami komunalnymi
i rolniczymi.
Tabela 4. Stan czystości badanych wód powierzchniowych
Lp.
1.
Wisła
Nieszawa
2004
poza klasą
2.
Mień
ujście do Wisły
2004
poza klasą
BA, BZT, ChZT-Mn,
ChZT-Cr, WWA, Lb
3.
Jezioro
Steklińskie
Jezioro Steklińskie
2002
poza klasą
-
4.
Jezioro Zacisze
Jezioro Zacisze
2004
II
-
Tabela 5. Zestawienie ważniejszych zrzutów ścieków
Nr *
Miejscowość
Zakład
1.
2.
Świętosław
Osiek n. Wisłą
3.
Czernikowo
4.
Witowąż
5.
Ciechocinek
6.
Raciążek
7.
Nieszawa
UG Ciechocin
UG Obrowo
Zakład
Komunalny
PEKMAR Zakład
Mięsny
Zakład
Komunalny
Zakład Leczniczo
Wychowawczy
UM Nieszawa
Rodzaj użytku ekologicznego
1.
Dobrzejewice
Bagno
2.
Dzikowo
Bagno
3.
Sąsieczno
Bagno
4.
Włęcz
wyspa na Wiśle - Zielona Kępa
Ciechocinek jako jedno z najstarszych w Polsce uzdrowisk, z największymi
w Europie tężniami, spełnia wyjątkową rolę zarówno pod względem zdrowotnym
czy leczniczym, ale także turystycznym. Na obszarze miasta, od samego początku
utworzenia uzdrowiska (1836), olbrzymi nacisk został położony
na zagospodarowanie terenów zielonych, ogrodów oraz alei. Efektem tego jest
wpisanie do rejestru zabytków trzech parków zlokalizowanych na terenie miasta:
Zdrojowego, Tężniowego i Sosnowego (Diagnoza Miasta Ciechocinka 2001).
Na obszarze arkusza mapy występują także parki podworskie (Dobrzejewice,
Łążyn, Obrowo i Żołędowo), które spełniają ważną funkcję ekologiczną
wzbogacając i urozmaicając środowisko przyrodnicze. Jednocześnie są to jedyne
enklawy zieleni na obszarach bezleśnych wysoczyzny morenowej. Ochrona tych
obiektów polega na zakazie dokonywania zmian naruszających układ przestrzenny
parku oraz wznoszenia budowli i wykonywania robót szkodliwych dla parku,
a także prowadzenia niezbędnej pielęgnacji roślinności i urządzeń parkowych
(Dybowska i in. 1999).
DEGRADACJA KOMPONETÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
Degradacja powierzchni terenu
W obrębie opisywanego arkusza grunty narażone na denudację
naturogeniczną i uprawową związane są przede wszystkim ze strefą krawędziową
doliny Wisły, zboczami rynien subgalcjalnych, teras rzecznych oraz pogórków
wydmowych. Występują one głównie w obrębie gruntów ornych, natomiast
w mniejszym stopniu na obszarach leśnych.
Obszarem szczególnie intensywnych procesów denudacyjnych jest strefa
krawędziowa Wysoczyzny Kujawskiej, na odcinku od Nieszawy do Raciążka,
porościnana głębokimi parowami i dolinkami oraz zbocza głębokiej rynny jeziora
Steklińskiego.
Grunty narażone na zalewy powodziowe występują w obrębie rozległej
równiny zalewowej doliny Wisły na wysokości Ciechocinka. Do obszarów takich
należą m.in. częściowo utrwalone roślinnością wyspy śródkorytowe (Kępa Zielona,
Kępa Dzikowska) oraz obszary międzywala.
Do form degradacji powierzchni terenu należą wały przeciwpowodziowe,
czynne wyrobiska eksploatacyjne materiałów budowlanych oraz nieczynne
wyrobiska poeksploatacyjne w rejonie Ciechocinka i Sąsieczna. Występują także
liczne składowiska surowców przemysłowych i rolniczych, a także składowiska
paliw płynnych i gazowych. W obrębie arkusza zarejestrowano ponadto
kontrolowane i niekontrolowane składowiska odpadów, m.in. w rejonie Ciechocinka,
komunalne
komunalne
Ilość ścieków
m3 d-1
aktualna
25
67
Rodzaj
ścieków
Urządzenie
do oczyszcz.
Kierunek
zrzutu
biol-mech
biol-mech
Ciek
Wisła
komunalne
339
biol-mech
Łubianka
przemysłowe
20
biologiczna
Ciek
komunalne
5500
biol-mech
Ciek
komunalne
32
biol-mech
Ciek
komunalne
160
biol-mech
Wisła
* numeracja zgodna z numeracją na mapie
Degradacja wód podziemnych
Nie stwierdzono na obszarze badań istotnych zagrożeń dla wód
podziemnych. W pobliżu Ciechocinka znajduje się jedyny punkt monitoringu wód
podziemnych w sieci regionalnej. Wody czwartorzędowe w tym miejscu
charakteryzują się średnią jakością (klasa II), chociaż w ostatnich latach obserwuje
się okresowe jej pogorszenie (klasa III).
REKULTYWACJA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
Na opisywanym obszarze nie stwierdzono form rekultywacji środowiska.
NIEUŻYTKI
Na obszarze objętym arkuszem mapy Ciechocinek nie występują nieużytki
antropogeniczne czy naturogeniczne.
OGÓLNA OCENA STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
I STOPNIA JEGO DEGRADACJI
Opisywany obszar charakteryzuje się stosunkowo małą degradacją
środowiska przyrodniczego. Najbardziej degradowane są wody powierzchniowe
(Wisła i Mień) prowadzące wody IV klasy czystości. Brak występowania większych
miast (poza Ciechocinkiem, w którym zamieszkuje ponad 11 tys. mieszkańców,
ale mającym statut uzdrowiska) oraz brak inwestycji szczególnie uciążliwych
na środowisko powoduje, że stan środowiska tego obszaru jest dobry. Występują
jednak liczne składowiska surowców zarówno przemysłowych, jak i rolniczych oraz
małe składowiska paliw.
Przebiegające przez opisywany obszar dwie drogi krajowe są poważnymi
emitorami hałasu. Liczne, rozproszone źródła niskiej emisji gazów i pyłów stanowią
zagrożenie dla stanu środowiska.
Gleby charakteryzują się zakwaszeniem, a w wybranych miejscach
zasoleniem. Przyczyną degradacji gleb jest działalność antropogeniczna. Stan
zdrowotny lasów nie pokazuje widocznych zaburzeń, a głównymi przyczynami
degradującymi są czynniki antropogeniczne. Ze względu na dominację siedliska
boru suchego występuje także potencjalne zagrożenie pożarowe.
Dużym zagrożeniem w dnie doliny Wisły są stany powodziowe, które mogą
mieć niejednokrotnie ujemny wpływ na niektóre komponenty środowiska
przyrodniczego.
Stan środowiska przyrodniczego opisywanego obszaru może zmienić
się w najbliższych latach, ze względu na liczne migracje ludności z miast (głównie
z Torunia) do obszarów podmiejskich. Atrakcyjne są obszary położone zwłaszcza
w bliskiej odległości od dróg krajowych (Kawęczyn, Obrowo, Czernikowo oraz
Osiek). Przy braku nadzoru nad tym zjawiskiem oraz idącym równocześnie brakiem
inwestycji przeciwdziałających degradacji środowiska może zostać zachwiana
równowaga ekologiczna.
Stan środowiska przyrodniczego na analizowanym obszarze w ostatnim
okresie uległ poprawie, do czego przyczyniła się polityka samorządowa miasta
Ciechocinek oraz pozostałych powiatów i gmin, zgodna ze strategią
zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego.
WSKAZANIA DOTYCZĄCE KSZTAŁTOWANIA I OCHRONY ŚRODOWISKA
Omawiany obszar jest atrakcyjny pod względem przyrodniczym i przede
wszystkim turystyczno-rekreacyjnym oraz leczniczym. Jednak charakteryzuje
się ubogą powierzchnią obszarów prawnie chronionych. Postuluje się więc,
dla ochrony terenów o wysokich walorach przyrodniczych, kulturowych
i krajobrazowych, włączenie południowej części gminy Obrowo
(wsie Osiek n. Wisłą, Dzikowo, Silno, Stajenczynki i Smogorzewiec) do obszaru
chronionego krajobrazu „Nizina Ciechocińska” (zgodnie z miejscowym planem
zagospodarowania przestrzennego gminy Obrowo). Powstałby w ten sposób
spójny korytarz ekologiczny zachowujący ciągłość przestrzenną tego obszaru
Dysarz i in. 2003).
Szczególnymi działaniami należy objąć obszar zanikającego rezerwatu
halofitów „Ciechocinek”. Rozważana jest likwidacja tego rezerwatu co byłoby
wyjątkowo niekorzystne z ekologicznego, badawczego i turystycznego punktu
widzenia. Istnieje możliwość regeneracji fitocenoz halofilnych pod warunkiem
corocznego zalewania łąk rezerwatu oraz jej umiarkowanego użytkowania
pastwiskowego.
Uwzględniając duże walory krajobrazowe oraz występowanie cennych
zbiorowisk roślinnych, w tym siedlisk chronionych, należy rozważyć utworzenie
Rezerwatu Krajobrazowego doliny rzeki Mień.
Ze względu na uciążliwy hałas komunikacyjny proponuje się zakładanie
pasów zieleni izolacyjnej oraz ekranów akustycznych (zwłaszcza wzdłuż drogi
krajowej nr 10). Będąca w fazie przygotowań do realizacji autostrada A1 będzie
przechodziła przez południowo-zachodni skraj arkusza. Spowoduje to konieczność
monitoringu wybranych komponentów środowiska przyrodniczego tego obszaru.
W zakresie gospodarki wodnej priorytetem jest poprawa stopnia oczyszczania
ścieków oraz modernizacja istniejących oczyszczalni ścieków. Rozbudowa sieci
kanalizacyjnej na obszarach wiejskich pozwoli na poprawę gospodarki ściekowej.
Dla ochrony koryta Wisły przed dalszą erozją oraz w celu zmniejszenia zagrożenia
powodziowego obszarów poniżej stopnia wodnego we Włocławku należy rozważyć
wybudowanie kolejnego stopnia i zbiornika wodnego. Przy planowaniu i realizacji
tej inwestycji należy jednak szeroko i wieloaspektowo ocenić jej wpływ zarówno
pozytywny, jak i negatywny na wszystkie komponenty środowiska geograficznego,
w tym przyrody ożywionej i nieożywionej obszaru doliny Wisły i jej najbliższego
otoczenia.
Na obszarach zalesionych powinno się prowadzić ekologiczną gospodarkę
leśną zmierzającą do odtworzenia na siedliskach żyznych i umiarkowanie żyznych
lasów liściastych i mieszanych.
Szczegółowe wytyczne i wskazania dotyczące kształtowania i ochrony
środowiska przyrodniczego zawarte są w opracowywanych dla gmin strategiach
rozwoju oraz Programach Ochrony Środowiska.
Literatura i materiały źródłowe
Atlas Rzeczypospolitej Polskiej, PAN IGiPZ, Polskie Przedsiębiorstwo wydawnictw Kartograficznych
im. E. Romera Warszawa 1994.
Degradacja powietrza atmosferycznego
Opisywany obszar cechuje brak występowania wyjątkowo uciążliwych
emitorów pyłów i gazów do atmosfery (Tabela 6). W sezonie grzewczym zagrożenie
stanowią skupiska źródeł niskiej emisji gazów i pyłów z terenów zabudowanych,
głównie okolic Ciechocinka, Obrowa, Czernikowa, Raciążka i Nieszawy. Badania
prowadzone przez Inspektoraty Ochrony Środowiska z Włocławka i Torunia nie
stwierdziły przekroczenia dopuszczalnych stężeń dwutlenku siarki, dwutlenku
azotu, amoniaku i pyłu zawieszonego.
Należy jednak podkreślić, że ze względu na to, iż Ciechocinek jest obszarem
ochrony uzdrowiskowej, to obowiązują na tym obszarze zaostrzone rygory wartości
dopuszczalnych stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu.
Droga krajowa nr 1 (na odcinku Toruń-Włocławek) oraz nr 10 (na odcinku
Toruń-Lipno) jest źródłem liniowej emisji zanieczyszczeń pyłowych oraz gazowych,
a także hałasu.
Andrzejewski L., 1994, Ewolucja systemu fluwialnego doliny dolnej Wisły w późnym vistulianie
i holocenie na podstawie wybranych dolin jej dopływów, Rozprawy UMK, Toruń.
Tabela 6. Ważniejsze emitory przemysłowe zanieczyszczeń do atmosfery
Grześ M., 1991, Zatory i powodzie zatorowe na dolnej Wiśle. Mechanizmy i warunki, IGiPZ, PAN,
Warszawa.
Emisja w t/rok
Tabela 3. Użytki ekologiczne
Lokalizacja
Główne
zanieczyszczenia
Rok badań Klasa czystości
pH, O2, ChZT-Cr, Fl,
ch, WWA, Lb,
Lp. Miejscowość
Lp.
Punkt pomiarowo
- kontrolny
Rzeka
Obostrzenia związane są z funkcją uzdrowiskową Ciechocinka, obszarem
najwyższej ochrony głównego zbiornika wód podziemnych oraz z występowaniem
obfitych złóż solanek.
Zakład
pyły
Źródło Źródło
gazy ogółem gazy bez
z CO2
CO2
hałasu odoru
Babiński Z., 1982, Procesy korytowe Wisły poniżej zapory wodnej we Włocławku, Dok. Geogr. 1-2.
Babiński Z., 1992, Współczesne procesy korytowe dolnej Wisły, Prace Geograficzne Nr 157, IGiPZ,
PAN, Wrocław-Warszawa-Kraków.
Choiński A., 1991, Katalog jezior Polski, część I: Pojezierze Pomorskie, Wyd. UAM, Poznań.
Cyzman W., 1997., Zbiorowiska leśne. [W:] Rejewski M. (red.) Szata roślinna województwa
włocławskiego - zasoby, walory, zagrożenia. Wyd. Włocławskie Towarzystwo Naukowe, Włocławek.
Cyzman W. (w druku), Szata roślinna Kotliny Toruńskiej, [W:] Wiśniewski E.,
Monografia Kotliny Toruńskiej, Wyd. WSG w Bydgoszczy, Bydgoszcz.
Maik W. (red.)
Diagnoza Miasta Ciechocinka, Maszynopis, Ciechocinek, 2001.
Dybowska A., Skwiercz K, Stachowski J., Flanz S., 1999, Strategia rozwoju gminy Obrowo.
Diagnoza. TARR, Toruń.
Dysarz R., Krasicka-Korczyńska E., Korczyński M., 2003, Projektowana sieć obszarów chronionego
krajobrazu województwa kujawsko-pomorskiego, [W:] Krasicka-Korczyńska E. (red.) Flora i fauna
Pomorza i Kujaw, Wyd. ATR w Bydgoszczy, Bydgoszcz.
Jańczak J., 1997, Atlas jezior Polski. Jeziora zlewni rzek Przymorza i dorzecza dolnej Wisły, tom II,
Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań.
Kępczyński K., Załuski T., 1978, Rośliny rzadziej spotykane w okolicach Włocławka, Acta
Universitatis Nicolai Copernici, Biologia 22, Toruń.
1.
Kawęczyn
A&B PAPER LTD SP. Z O.O.
Zakład Produkcji Papieru
Toaletowego
1.249
3195.350
30.294
-
-
Kondracki J., 2000, Geografia regionalna Polski, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa.
2.
Witowąż
PEKMAR Zakład Mięsny
0.114
0.756
0.756
-
-
Krawiec A., 1999, Nowe wyniki badań izotopowych i chemicznych wód leczniczych Ciechocinek,
Przegląd Geologiczny 47.
5.227
54.797
5892.949
-
-
Lewiński J., 1914, Utwory dyluwialne i ukształtowanie powierzchni przedlodowcowej dorzecza
Przemszy, Pr. Tow. Nauk., Warszawa, t. 7.
-
-
-
-
+
-
3.
Przedsiębiorstwo Uzdrowisko
Ciechocinek
Ciechocinek S.A.
4
Ciechocinek
Sanatorium Uzdrowiskowe
ZNP
0.004
536.606
5
Ciechocinek
Sanatorium Uzdrowiskowe
ZNP
0.004
536.606
6.
Nieszawa
Elektrownia wiatrowa
-
-
0.450
0.450
-
wschodniej części Niżu Północno-Europejskiego, Pr. Warsz. Tow. Nauk., Warszawa, t. 31.
Lorenc H., 2005 (red.), Atlas klimatu Polski, IMGW, Warszawa
Łyczewska J., 1959, Utwory trzeciorzędowe Kujaw środkowych i wschodnich, Inst. Geol. Biul. 130.
Łyczewska J., 1975, Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000 ark.
Ciechocinek, Wyd. Geol. Warszawa.
Mapa glebowo- rolnicza woj. włocławskie i toruńskie w skali 1:100 000, IUNG w Puławach 1987.
*numeracja zgodna z numeracją na mapie
Inwestycje szczególnie szkodliwe dla środowiska przyrodniczego
Inwestycją mogącą szczególnie szkodliwie oddziaływać na środowisko
przyrodnicze opisywanego obszaru jest linia przesyłowa wysokiego napięcia
o przebiegu południkowym przechodząca przez cały arkusz oraz Stacja
Transformatorowa zlokalizowana w Ciechocinku (Tabela 7). Występujące na tym
obszarze liczne stacje LPG stanowią także zagrożenie dla środowiska.
Tabela 7. Ważniejsze przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać
na środowisko
Marszelewski W., 1993, Stan aktualny i perspektywy racjonalnego zagospodarowania jezior w dolinie
Dolnej Wisły, [W:] Churski Z. (red.), Uwarunkowania przyrodnicze i społeczno-ekonomiczne
zagospodarowania dolnej Wisły, Instytut Geografii, UMK, Toruń.
Marszelewski W., 2001, Jeziora Pojezierza Dobrzyńskiego, UMK, Toruń.
Marszelewski W., 2008, Komentarz do mapy hydrograficznej w skali 1:50 000, Arkusz N-34-110-B
Ciechocinek, Pryzmat, Częstochowa.
Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2005 roku, 2006, Biblioteka
Monitoringu Środowiska, Bydgoszcz.
Rąkowski G., 2005, (red.), Rezerwaty przyrody w Polsce północnej, IOŚ, Warszawa.
Szafer W., Zarzycki K., 1972, (red.) Szata roślinna Polski, Tom II, PWN, Warszawa.
Szafer W., 1977, Szata roślinna Polski, PWN, Warszawa.
L.p.*
Miejscowość
Zakład
1.
Ciechocinek
Stacja Transformatorowa 400 KV
* numeracja zgodna z numeracją na mapie
PRZECIWDZIAŁANIE DEGRADACJI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
Zakres aktywności człowieka w zakresie przeciwdziałania degradacji
środowiska przyrodniczego polega na właściwym wprowadzaniu podstaw
przyrodniczych do planowania przestrzennego oraz na umiejętnym stosowaniu
instalacji technicznych i procesów technologicznych ograniczających lub
likwidujących procesy degradacji środowiska. Działanie człowieka w tym kierunku
obejmuje więc cały szereg zabiegów, procesów, nakazów i zaleceń.
W wielu miejscowościach opisywanego obszaru funkcjonuje sieć kanalizacji
sanitarnej, a w Ciechocinku kanalizacja sanitarno-burzowa.
W dwóch miejscach monitorowany jest stan czystości wód (Wisła i Mień),
w jednym miejscu monitorowane są wody podziemne (Ciechocinek) oraz występuje
punkt monitoringu działający w sieci krajowej (Czernikowo). Na opisywanym terenie
występuje 7 oczyszczalni ścieków, z czego większość posiada urządzenia
biologiczno-mechaniczne (Tabela 5).
Na większości analizowanego obszaru gospodarka odpadami
jest uregulowana, jednak brakuje objęcia całego terenu zorganizowanym systemem
gromadzenia, segregacji i wywozu odpadów. Nadmierne zakwaszenie gleb
powoduje konieczność intensywnego wapnowania.
Trampler T., Mąkosa K., Girżda A., Bąkowski J., Dmyterko E., 1990, Siedliskowe podstawy hodowli
lasu, PWRiL, Warszawa.
Walczak M., Radziejowski J., Smogorzewska M., Sienkiewicz J., Gacka-Grzesikiewicz E., Pisarski Z.,
2001, Obszary chronione w Polsce, Instytut ochrony Środowiska, Warszawa.
Warot L., Nienartowicz A. 2001, Dynamika zbiorowisk roślinnych w rezerwacie halofitów
„Ciechocinek”, [W:] Nienartowicz A. Kunz M. (red.) GIS i teledetekcja w badaniach struktury i
funkcjonowania krajobrazu, Wyd. UMK, Toruń.
Wilkoń-Michalska J., 1970, Zmiany sukcesyjne w rezerwacie halofitów „Ciechocinek” w latach 19541965, Ochrona Przyrody 35.
Wilkoń-Michalska J., Nienartowicz A., Załuski T., 1993, Zmiany
i
– diversity w rezerwacie
halofitów Ciechocinek, [W:] Kostrzewski A. (red.) Zintegrowany monitoring środowiska
przyrodniczego, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa.
Wiśniewski E., 1976, Rozwój geomorfologiczny doliny Wisły pomiędzy Kotliną Płocką a Kotliną
Toruńską, Prace Geogr. 119, IGiPZ PAN, Warszawa.
Woś A., 1999, Klimat Polski, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
Znosko J., 1969, Geologia Kujaw i wschodniej Wielkopolski, Przew. XLI Zjazdu Pol. Tow. Geol., Inst.
Geol. Warszawa.
© Copyright by Mieczysław Kunz, Leon Andrzejewski, Włodzimierz Marszelewski
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu