www.zielonesasiedztwo.org.pl

Materiał na warsztaty przygotowane przez Stowarzyszenie LGD Zielone Sąsiedztwo
Źródła: Podkowiański Magazyn Kulturalny
Janusz Radziejowski
Nieznana Podkowa Leśna
Chyba każdy nieco starszy mieszkaniec Podkowy Leśnej pamięta, że we wschodniej części Lasu Młochowskiego
stacjonowało wojsko. Wtajemniczeni opowiadali nawet, że w lesie znajdują się wyrzutnie rakiet. Niektórzy,
jeszcze w latach osiemdziesiątych mieli okazję przekonad się, że duży obszar lasu stanowi strefę zamkniętą,
ogrodzoną drutami kolczastymi, do której wstęp cywilom był zabroniony. Informowały o tym stosowne tablice,
z których jedną jeszcze niedawno można było podziwiad przy ścieżce rowerowej prowadzącej z Nadarzyna do
Dębaku. Bardziej dociekliwi mogli narazid się na spotkanie z patrolami wojskowymi. Ja sam pamiętam, że pod
koniec lat sześddziesiątych, gdy chciałem pokazad okolicę koledze ze studiów, zostaliśmy zawróceni przez
żołnierzy w stalowych mundurach wojsk lotniczych i obrony przeciwlotniczej. Na przełomie lat osiemdziesiątych
i dziewięddziesiątych wojsko z Lasu Młochowskiego zniknęło, a w dawnych koszarach na Dębaku,
administracyjnie stanowiących częśd Podkowy, urządzono ośrodek dla uchodźców podległy Ministerstwu Spraw
Wewnętrznych i Administracji (dziś: Urzędowi do Spraw Cudzoziemców).
Jakieś osiem lat temu chyba, w trakcie wycieczki narciarskiej, zboczyłem nieco z trasy i nagle stanąłem
przez trzymetrowym betonowym murem ciągnącym się na przestrzeni kilkuset metrów. Domyśliłem się, że
właśnie znalazłem się w pobliżu strefy niegdyś zakazanej. Po kilku minutach marszu natrafiłem na dziurę
w murze i dalej rozciągała się już owa mityczna baza rakietowa. Później bywałem tam wielokrotnie pieszo, na
nartach lub na rowerze. Udało mi się też namówid na wycieczkę wielu znajomych. Jak się okazało, nikt ze
znanych mi rodowitych podkowian tam nie był, większośd z nich pojęcia nawet nie miała, że w naszym mieście
znajduje się betonowa forteca, pomnik czasów zimnej wojny oraz architektury militarnej lat sześddziesiątych.
Obiekt obecnie jest mocno zniszczony, np. trudno tam znaleźd jakąkolwiek częśd metalową, może z wyjątkiem
resztek pordzewiałych drutów kolczastych. Pozostały betonowe mury ogrodzeo oraz bunkrów stanowiących
niegdyś schrony dla urządzeo wojskowych i załogi. Przylega on bezpośrednio do ośrodka dla uchodźców, który
jest jednak od niego oddzielony metalowym ogrodzeniem. W otoczeniu, w odległości do kilkuset metrów od
betonowego muru można w lesie odnaleźd rzędy charakterystycznych betonowych słupów, na których rozpięte
były druty kolczaste. Sądząc po wieku drzewostanu, większośd obszaru wokół właściwej bazy, była wylesiona.
Natknąd się można tam na ślady okopów i innych prac ziemnych – które wykorzystywane są obecnie przez
miłośników nielegalnego przecież na terenach leśnych motocrossingu. Od południowego wschodu z obiektem
sąsiaduje, przez wewnętrzną drogę, dośd dobrze zachowana strzelnica z otaczającymi je wałami ziemnymi (tzw.
kulochwytami). Na południowo zachodnim skraju znajduje się sztucznie usypane wzgórze, na którym niegdyś
prawdopodobnie usytuowane było jakieś urządzenie radiolokacyjne, poniżej jest zagłębienie, gdzie jeszcze
dwa– trzy lata temu był mały stawek. Na zewnątrz muru jest kilka jeszcze obiektów: górka-wieżyczka, obok
miejsca gdzie była główna brama wjazdowa, prawdopodobnie stanowisko przeciwlotniczych karabinów
maszynowych, duży garaż-warsztat naprawczy oraz obiekt mocno już zdewastowany, a który prawdopodobnie
1
był kiedyś chlewnią . Obecny ośrodek dla cudzoziemców to niegdyś siedziba dowództwa i koszary jednostki. Na
murach widoczne są malowidła maskujące, zabawne są duże fragmenty odsłoniętego niegdyś muru
z wymalowanymi sylwetkami drzew, co dla nieprzyjaciela miało imitowad las.
W środku „zony”, obejmującej ok. 10 ha powierzchni, znajdują się wewnętrzne drogi, różne bunkry
oraz usypane z ziemi dawne stanowiska ogniowe rakiet. Całośd zarasta bardzo intensywnie roślinnością leśną,
tak że w okresie wegetacyjnym trudno już zorientowad się w układzie
całości. Zainteresowanym można polecid całkiem dobre zdjęcia
satelitarne okolic Podkowy w ogólnodostępnym serwisie Google Earth,
gdzie doskonale widad zarysy murów otaczających bazę,
rozmieszczenie głównych bunkrów i wokół nich umieszczone
wachlarzowato stanowiska wyrzutni rakiet. Główne bunkry znajdują się
w usypanej sztucznie górce. Były tam schrony dla sprzętu oraz
podziemne stanowisko dowodzenia składające się z kilku pomieszczeo
– obecnie całkowicie puste. Na górce wysokości ok. 10 metrów było
stanowisko mobilnej stacji radarowej. Rakiety stacjonowały w misach
ziemnych , wokół których znajdowały się bunkry dla załóg i tzw.
szczeliny przeciwlotnicze (czyli rodzaj wąskich korytarzy bez
zamknięcia).
Przez dłuższy czas domyślałem się tylko przeznaczenia
tajemniczego obiektu. W koocu zajrzałem do niezawodnego Internetu i bardzo szybko sprawa stała się jasna.
Warsztaty są finansowane ze środków Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-13 Oś 4 LEADER działanie „Funkcjonowanie
Lokalnej Grupy Działania , nabywanie umiejętności i aktywizacja”
www.zielonesasiedztwo.org.pl
Materiał na warsztaty przygotowane przez Stowarzyszenie LGD Zielone Sąsiedztwo
Otóż, jak się okazuje, na terenie Lasu Młochowskiego od połowy lat sześddziesiątych do roku 1989 gościliśmy 3
Dywizjon Ogniowy Rakietowej Obrony Powietrznej (wg ówczesnej nomenklatury wojskowej JW. 1140
w Nadarzynie) wchodzący w skład 3 Łużyckiej Dywizji Artylerii Przeciwlotniczej – obecnie 3 Warszawskiej
2
Brygady Rakietowej Obrony Powietrznej . Dywizja ta posiadała w naszej okolicy jeszcze dwie jednostki:
dywizjon ogniowy w Borkach k/Nadarzyna (zlikwidowany) oraz dywizjon techniczny w Książenicach (jednostka
wojskowa istnieje tam do dziś). „Nasz” dywizjon, który został zlikwidowany w 1989, uzbrojony był w zestawy
rakietowe SA 75 M „Wołochow”, w tym sześd wyrzutni rakiet oraz urządzenia łączności, radiolokacyjne oraz do
naprowadzania rakiet na cel. Sprzęt ten bardzo eksponowano na różnego rodzaju defiladach, czy też filmach
z życia Ludowego Wojska Polskiego. Rakiety mogły strącid cel lecący na wysokości ok. 20000 m.
Na początku lat sześddziesiątych Rosjanie przy pomocy takiej rakiety zestrzelili, ku zaskoczeniu wojskowych
USA, samolot U2, który pilotowany przez Franka Powersa odbywał rutynowy lot rozpoznawczy nad terytorium
sowieckim. Wywołało to poważny kryzys polityczny, a na rajdach studenckich śpiewano:
Frank Powers Kraj Radziecki raz chciał zobaczyd z góry
Lecz zamiast w Tu 104 wsiadł w inny odrzutowiec
Ahoj, kukuruża, niech rośnie nam duża
Niech rośnie nam duża, tak duża jak las!
W latach osiemdziesiątych był to sprzęt już całkowicie przestarzały.
Zainteresowanych szczegółami technicznymi i organizacyjnymi
funkcjonowania
bazy
odsyłam
do
strony
internetowej
„Ogólnopolskiego Mięsięcznika ODKRYWCA”, gdzie można znaleźd
relację byłego zawodowego żołnierza, który opisuje jak tego typu
3
obiekty działały, jak się odbywała w nich służba . Wynika z niej, że
obszar za murem to była ściśle chroniona przez liczne warty strefa
„B”, do której wstęp mieli tylko pełniący służbę żołnierze baterii ogniowej i baterii naprowadzania rakiet.
Po ówczesnym życiu żołnierskim w „naszej” bazie nie zostało zbyt wiele śladów, poza schowanymi w różnych
kątach murów napisów w rodzaju „Rezerwa 1967”, na pamiątkę najważniejszej uroczystości w życiu
ówczesnego wojska, czyli przejścia do „cywila” kolejnego rocznika.
Mimo dośd częstych wizyt w tym obiekcie nie spotkałem tam nigdy turystów, dwa – trzy razy widziałem
miłośników tzw. paintballu w akcji. Że miłośnicy sportów militarnych żywo interesują się „Rakietówkami wokół
Warszawy” jako doskonałymi terenami do prowadzenia gier, świadczą wpisy na stronach Warszawskiego
i Mazowieckiego Forum Airsoftowego „Warrior.pl”.
Opisany obiekt jest częścią naszego miasta i dlatego winniśmy zainteresowad się jego przyszłością. Z jednej
strony jest to przecież już po trochu zabytek naszej historii, z drugiej strony może byd ciekawostką dla turystów.
Byd może można się zastanowid nad stworzeniem tam atrakcji w rodzaju mini skansenu militarnego (takie
rakiety jak tu służyły, jeszcze niedawno widziałem na złomowiskach) czy też nieco ucywilizowanej bazy dla
miłośników strzelania do siebie kolorowymi kulkami. W każdym razie razem z leśnictwem Podkowa Leśna
miasto winno nie dopuścid do dalszej dewastacji obiektu np. poprzez rozbieranie ogrodzenia na płyty
utwardzające drogi dojazdowe.
A mieszkaocom Podkowy polecam wycieczki do tej interesującej a nie znanej części naszego miasta: pieszo lub
na rowerze (ok. 4–5 km). Najlepiej ścieżką rowerową nr 2 w kierunku leśniczówki i skręcid w prawo na ścieżkę
nr 6 a dalej, w miejscu gdzie skręca ona pod kątem 90 stopni w prawo, prosto szlakiem konnym (z zieloną
podkową) do muru (ok. 1 km), Można też skręcid koło leśniczówki w ścieżkę do bramy głównej ośrodka dla
uchodźców i dalej wzdłuż metalowego płotu (ścieżką po prawej stronie bramy), aż dojdziemy do muru, skąd
bardzo blisko w lewo do dawnej głównej bramy strefy „B”. Ci którzy chcą zajrzed do bunkrów (bez większych
trudności, ale trzeba uważad!) powinni zabrad latarkę.
1
Ówczesna doktryna nakazywała, by armia była samowystarczalna pod względem wyżywienia; istniały nawet
wojskowe PGR-y!
2
Z historią tej jednostki i jej obecnym stanem można zapoznad się na jej oficjalnej stronie internetowej
www.3brop.sp.mil.pl
3
Pod adresem http://www.odkrywca-online.pl/pokaz_watek.php?id=31885
Warsztaty są finansowane ze środków Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-13 Oś 4 LEADER działanie „Funkcjonowanie
Lokalnej Grupy Działania , nabywanie umiejętności i aktywizacja”
www.zielonesasiedztwo.org.pl