Chrzest Polski Mieszka I - małżeństwo z Dobrawą, biskupstwo

Chrzest Polski Mieszka I - małżeństwo z
Dobrawą, biskupstwo misyjne,
Dagome iudex
Dorota Janiszewszka
Zaprowadzenie chrześcijaństwa, Jan Matejko
Chrzest był doniosłym wydarzeniem dla młodego państwa - Mieszko I stawał się władcą
równym innym władcą europejskim, a przybycie do państwa polskiego wykształconych
duchownych dawało dostęp do kultury i nauki ówczesnego świata. Jednocześnie chrzest
niwelował próby podboju państwa polskiego, które mogły być dokonywane pod pozorem
chrystianizacji.
Wierzenia Słowian
Słowianie, zaliczani do ludów indoeuropejskich, przybyli na tereny wokół dorzeczy Wisły,
Warty i Sanu ok. II roku n.e. W X wieku plemiona polskie rozciągały się od Bałtyku po
Karpaty, a granice między nimi stanowiły naturalne przeszkody geograficzne, jak rzeki czy
puszcze. W tamtym okresie wyróżniamy następujące plemiona polskie: Wiślanie i
Mazowszanie nad Wisłą, Polanie nad Wartą, Pomorzanie nad Bałtykiem oraz plemiona
śląskie nad Odrą.
Wiarą Słowian, aż do rozpoczęcia pierwszych misji chrystianizacyjnych w X wieku,
pozostawało pogaństwo. W trakcie wędrówek ludów najważniejszą rolę odgrywały bóstwa
plemienne, czczone tylko przez określone plemię. Osadnictwo i przemieszanie się plemion
skutkowało synkretyzmem (łączeniem) bóstw opiekuńczych. W ten sposób powstali bogowie
o kilku obliczach np. Światowid czy Trygłów.
Kult bóstw natury
Osią słowiańskich wierzeń był kult natury i jej bóstw, którym oddawano cześć poprzez
składanie ofiar w świętych miejscach, takich jak gaje czy wzgórza. Pierwsze świątynie i
posągi bóstw datuje się dopiero na X-XI wiek. W panteonie słowiańskich wierzeń naczelne
miejsce przypadło bogowi błyskawic - Perunowi, uznawanemu za władcę świata. Wierzono
też w istnienie licznych pomniejszych bóstw przyrody związanych z konkretnym miejscem,
np. rusałki w jeziorze.
W religii pogańskiej znaczną władzę posiadali w swym ręku reprezentanci warstwy
kapłańskiej. Wedle jednej z hipotez, nie chcąc utracić swych wpływów w plemiennych
społecznościach, byli przeciwni tendencjom zjednoczeniowym. Dlatego uważa się, że jednym
z prawdopodobnych powodów przyjęcia chrześcijaństwa przez Mieszka I była chęć pozbycia
się "starej" warstwy kapłanów utrudniających wysiłki centralizacyjne.
Chrzest Polski - przebieg
Mieszko I przez cały okres swych rządów dał się poznać jako władca dążący do
niezależności politycznej. A przede wszystkim uniknąć chciał bezpośredniego uzależnienia
od Cesarstwa Niemieckiego
Ówczesny cesarz niemiecki - Otton I - przejawiał tendencje uniwersalistyczne i postawił
sobie za cel podporządkowanie sobie plemion słowiańskich. Miało się to dokonać poprzez
chrystianizację za pośrednictwem duchowieństwa niemieckiego, które utworzyło swoje
placówki misyjne na pograniczu niemiecko-słowiańskim. Jednakże Mieszko I chciał uniknąć
zależności od Niemiec i szukał sprzymierzeńca w Czechach.
Małżeństwo z Dobrawą
Przymierze polsko-czeskie zostało przypieczętowane w roku 965 małżeństwem Mieszka I z
księżniczką Dobrawą z czeskiej dynastii Przemyślidów. Według przekazu Galla Anonima,
Dobrawa uzależniła kwestię zamążpójścia od porzucenia przez Mieszka I kultywowanego
przez władców pogańskich zwyczaju posiadania wielu żon. Krótko po zaślubinach, w roku
966 książę Mieszko I przyjął chrzest za pośrednictwem czeskim. Niestety z braku źródeł
historycznych nie wiadomo, w jakim miejscu odbyła się ta uroczystość. Najpierw ochrzcił się
sam książę i jego dwór, ale misje chrystianizacyjne wśród społeczeństwa trwały jeszcze kilka
stuleci.
Biskupstwo misyjne
Przeprowadzanie chrystianizacji kraju z pewnością nie było zadaniem łatwym i przypuszcza
się, że napotykało na znaczny opór społeczny, także w formie buntów ludowych. Szczególnie
silne ogniska oporu znajdowały się na wsiach, gdzie najdłużej kultywowano stare obrządki i
gdzie wpływy pogańskich kapłanów były najmocniejsze.
W konsekwencji chrztu Polski, w roku 968 w Poznaniu zostało utworzone pierwsze polskie
biskupstwo misyjne podległe bezpośrednio papieżowi, a wedle relacji niemieckiego
kronikarza Thietmara pierwszymi biskupami zostali Jordan i Unger.
Chrzest Polski - znaczenie
Przyjęcie przez Mieszka I chrztu za pośrednictwem Czech miało niezwykle istotne znaczenie.
Z jednej strony wprowadziło Polskę do społeczności chrześcijańskiej i podniosło prestiż
Mieszka I na arenie europejskiej, a jednocześnie uchroniło Słowian przed przymusową
chrystianizacją ze strony Niemiec i wzmocniło pozycję Mieszka I w stosunkach z niemieckim
cesarzem.
Ponadto zaszczepienie na polskim gruncie kościelnych wzorów organizacyjnych, w tym
szczególnie ważnego w administracji i dyplomacji piśmiennictwa i form kancelaryjnych,
przyczyniło się do wzmocnienia powstającego organizmu państwowego. Duchowni umiejący
czytać i pisać przysłużyli się także do rozwoju edukacji i kultury.
Dagome iudex
Niedługo przed śmiercią, Mieszko I wydał w roku 990 dokument zwany Dagome iudex, w
którym oddał Polskę pod opiekę papieżowi. Dokument Dagome iudex zawierał opis granic
państwa Mieszka I, zgodnie z którym do Polski należały Wielkopolska, Kujawy, Mazowsze,
Śląsk i Pomorze. W tym okresie książę Mieszko I zaczął opłacać świętopietrze - daninę na
rzecz papieża. Działania te przyczyniły się do zacieśnienia związków z chrześcijańską
wspólnotą.
Przyjęcie przez Mieszka I religii chrześcijańskiej było na ówczesne czasy ogromnym
wyzwaniem politycznym i zaświadcza o mądrości, charyzmie i dalekowzroczności planów
piastowskiego księcia, który miejsce Polski widział wśród państw europejskiej wspólnoty.