Seksualność człowieka. Wybrane zagadnienia, pod

RRecenzje
i noty recenzyjne
Seksualność człowieka. Wybrane zagadnienia
pod redakcją Grzegorza Iniewicza i Magdaleny Mijas
Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2011, ss. 220.
Recenzowany tom składa się z szesnastu opracowań (rozdziałów) dotyczących wybranych zagadnień analizujących szeroko ujętą seksualność człowieka. Seksualność rozumiana jest powszechnie jako wrodzona, naturalna funkcja organizmu ludzkiego i uważa się ją
za jeden z zasadniczych czynników motywujących do podejmowania więzi i kontaktów
interpersonalnych. Ma przy tym wymiar biologiczny, psychiczny, społeczno-kulturowy
i hedonistyczny. Tak szerokie rozumienie pojęcia seksualności przesądza o jej wielowymiarowym aspekcie czy charakterze, a także o potrzebie, czy nawet konieczności, interdyscyplinarnego spojrzenia na całokształt zjawisk i procesów składających się na życie
seksualne człowieka. Można na nie patrzeć z perspektywy kulturowej, można też analizować składające się na seksualność fenomeny, uwzględniając perspektywę upływającego czasu i zmian, jakim podlega ona z upływem lat. Seksualność podlega także często
ocenom i regulacjom prawnym, stwarzającym pewne ramy określające obszar dozwolonych zachowań seksualnych oraz tych, które w określonym czasie i miejscu są zabronione
i karygodne. Uruchamiają one wtedy te prawne procedury, które związane są z jednej
strony z karaniem, z drugiej z leczeniem i rehabilitacją (często przymusowymi). Życie
seksualne człowieka podlega też, jak każde inne jego zachowanie, ocenie z perspektywy
normy i patologii, zdrowia czy choroby, prawidłowości czy dysfunkcji.
Wszystkie wyżej wspomniane aspekty, czy też perspektywy, znajdują odzwierciedlenie w tematyce recenzowanego tomu. Powstał on na podstawie referatów naukowych,
które młodzi badacze, reprezentujący różne bardzo dyscypliny naukowe (socjologię,
psychologię, prawo, kulturoznawstwo, językoznawstwo itd.), wygłosili na konferencji
zorganizowanej przez studenckie koła naukowe w marcu 2010 roku w Uniwersytecie
Jagiellońskim. Tytuł konferencji – „Seksualność człowieka w kulturze, nauce i terapii”
– przesądzał o wielowymiarowym i wieloaspektowym charakterze całego przedsięwzięcia naukowego. Z licznych wystąpień i referatów wygłoszonych na konferencji Redaktorzy tomu wybrali te, które charakteryzowały się szczególnymi walorami poznawczymi,
a w przypadku badań empirycznych – poprawnością metodyczną czy metodologiczną.
Powstał wybór tekstów, które z różnych bardzo perspektyw omawiają kwestie związane
z seksualnością człowieka. Aby wprowadzić pewien tematyczny porządek i konsekwencję w referowaniu poszczególnych zagadnień, Redaktorzy wyodrębnili cztery części
246
7–8/2012
Recenzje i noty recenzyjne
książki. Pierwsza z nich nosi tytuł Seksualność z perspektywy kulturowej i składa się z czterech rozdziałów. Pierwszy z nich ma charakter empirycznej analizy socjolingwistycznej.
Jest to praca autorstwa Katarzyny Salwy, poświęcona dyskursowi medialnemu w Polsce
i Szwecji, dotyczącemu mniejszości homoseksualnych, na przykładzie artykułów z prasy
ogólnokrajowej. Podobny empiryczny charakter ma opracowanie Moniki Żaby i Edyty
Charzyńskiej na temat opinii polskich i niemieckich studentów dotyczących osób homoseksualnych. Niewątpliwie kulturowy charakter mają dwa kolejne podrozdziały pierwszej części tomu. Pierwszy, którego autorem jest Tomasz Burdzik, dotyczy hentai – tj.
seksu w japońskich kreskówkach, kolejny omawia, z perspektywy także historycznej,
kwestie związane z traktowaniem seksu w dawnym ZSRR (ZSRR. Seks, którego nie było).
Autorką tego rozdziału jest Volga Yerafeyenka. Wszystkie cztery wspomniane wyżej
rozdziały są bardzo ciekawe i oryginalne, dobrze napisane, poprawne pod względem
metodologicznym, dobrze uzasadnione literaturą przedmiotu.
Druga część tomu zatytułowana została Seksualność na przestrzeni czasu i obejmuje
trzy rozdziały. Dwa pierwsze mają ewidentnie historyczny wymiar, omawiają bowiem
kolejno poglądy Stanisława Kurkiewicza, żyjącego na przełomie XIX i XX w. krakowskiego lekarza, prekursora polskiej seksuologii (autor rozdziału Marcin Czajkowski),
a także prezentują przegląd wczesnych polskich koncepcji psychopatologicznych dotyczących seksualności (autorstwa Miry Marcinów). Oba rozdziały oparte są na szerokich
danych literaturowych, są doskonale napisane i stanowią ciekawą literaturę dla każdego,
kto zainteresowany jest historią polskiej myśli seksuologicznej. Rozdział trzeci, napisany przez Monikę Marczak, jest empirycznym studium przemian, jakim z upływem
lat podlegają zachowania seksualne młodzieży. To rzetelnie przeprowadzona analiza,
której historyczny charakter ma nieco inny wymiar niż dwie poprzednie prace. Analizie poddane zostały bowiem procesy, mechanizmy i czynniki wpływające na zmianę
zachowań seksualnych.
Seksualność poza granicami prawa to tytuł trzeciej części książki. Składają się na nią trzy
rozdziały. Pierwszy porusza zagadnienie od lat stanowiące temat tabu, a odnoszące się
do problematyki wykorzystania seksualnego przez kobiety-sprawczynie. To prawda, że
przypadków takich notuje się niewiele, prawdą jest jednak i to, iż niechętnie się o nich
pisze i brak jest, zwłaszcza w polskiej literaturze przedmiotu, szerszych, pogłębionych,
aktualnych opracowań naukowych na ten temat. Wszystkie te warunki spełnia rozdział
Marceliny Westphal pt. Dziewczynki tego nie robią? czyli kobieta jako sprawca wykorzystania
seksualnego. Podobnie pozytywnie ocenić należy rozdział prawnika i psychologa Pawła
Marcinkiewicza, który na podstawie szerokiej, aktualnej, światowej literatury scharakteryzował psychologiczną sylwetkę (sylwetki?) sprawców seryjnych przestępstw
seksualnych. Anna Roszczyk jest autorką trzeciego rozdziału tej części książki, zatytułowanego Diagnozowanie sprawców przemocy seksualnej w procesie terapii. We wstępnej
części tego rozdziału brak jest tych prawnych regulacji zawartych w polskim Kodeksie
karnym, które na skutek ostatniej nowelizacji Kodeksu (np. art. 95a k.k.) zmieniły nieco zasady stosowania środków leczniczo-zabezpieczających w stosunku do niektórych
sprawców tzw. przestępstw seksualnych. Pisząc o diagnozie, zwłaszcza w aspekcie
zaburzeń preferencji seksualnych, nie można abstrahować od aktualnych rozwiązań
prawnych, ponieważ nie zawsze sprzyjają one możliwości sensownego wykorzystania
i zastosowania obowiązujących zasad i standardów diagnostycznych i terapeutycznych.
247
Recenzje i noty recenzyjne
PALESTRA
W części rozdziału zatytułowanej Terapia sprawców przestępstw seksualnych można też było
przynajmniej wspomnieć o polskich próbach i doświadczeniach w tworzeniu poznawczo-behawioralnego modelu terapii przestępców seksualnych (doniesienia i artykuły
Rutkowskiego i Sroki).
Ostatnia, czwarta część książki to kolejne pięć rozdziałów, którym Redaktorzy dali
ogólny tytuł Wybrane problemy praktyczne. Pierwsze trzy rozdziały mają niewątpliwie charakter poglądowych opracowań kliniczno-psychopatologicznych. Omawiają bowiem,
na podstawie literatury, te aspekty odbiegających od normy zachowań seksualnych, które składają się na konstrukt kazirodztwa (Marcin Demczuk), współuzależnienia od seksu
(Monika Filarowska) czy też transwestytyzmu (Aneta Hanusiak). Empiryczny charakter
ma natomiast rozdział Małgorzaty Rutkowskiej, omawiający wyniki badań etnograficznych i antropologicznych dotyczących zachowań seksualnych w społeczności seniorów.
Empiryczne jest także doniesienie Aleksandra Jaszczaka zatytułowane Edukacja seksualna w sieci a różnice indywidualne użytkowników. Przedostatni rozdział książki napisała
Magdalena Mijas. Omawia w nim kontrowersje wokół modnego ostatnio konstruktu
aseksualności (braku orientacji seksualnej).
Reasumując powyższe uwagi, trzeba podkreślić, że recenzowana książka pt. Seksualność człowieka. Wybrane zagadnienia pod redakcją Grzegorza Iniewicza i Magdaleny
Mijas stanowi bardzo wartościowe opracowanie zarówno pod względem poznawczym, jak i praktycznym. W sposób wieloaspektowy i interdyscyplinarny analizuje
ono, poszerza i uzupełnia obraz współczesnej wiedzy na temat życia seksualnego
człowieka. Z oczywistych względów praca ma charakter wyboru problemów czy też
zagadnień odnoszących się do seksualności. W niczym nie obniża to jednak wartości
całej książki. Wybór, jakiego dokonali Redaktorzy, jest konsekwentny i przemyślany,
uwzględnia bowiem aktualne kierunki eksploracji badawczej w obszarze życia seksualnego człowieka. Warto w tym miejscu podkreślić, że w polskiej rzeczywistości
wydawniczej książka ma niemal unikalny charakter. Odczuwamy bowiem dotkliwy
brak szerszych i wieloaspektowych opracowań naukowych na temat seksualności.
Praca będzie pomocą i wsparciem zarówno dla tych czytelników, którzy jedynie interesują się seksualnością, jak i dla osób zajmujących się nią profesjonalnie, w tym
także planujących nowe przedsięwzięcia badawcze. Stanowić też może inspirację do
podejmowania dalszych poszukiwań naukowych dla badaczy, którzy zajmują się szeroko rozumianym życiem seksualnym człowieka.
Józef K. Gierowski
Bogusław Sygit
Exposé premierów polskich 1918–2009
wyd. 4 poprawione i rozszerzone
Toruń: Wydawnictwo Zapolex Media 2010, ss. 1087.
I. Na początku 2011 r. ukazało się IV wydanie książki, której zdobycie jest od lat marzeniem bibliografów, polityków i historyków. Choć temat pracy B. Sygita odbiega od
zainteresowań zawodowych adwokatów, to jednak warto ją zdobyć i poznać z następujących powodów. Po pierwsze, jej Autorem jest były prokurator, a obecnie kierownik
248
7–8/2012
Recenzje i noty recenzyjne
Zakładu Kryminalistyki na Uniwersytecie Łódzkim. Po drugie, temat jest oryginalny,
a pomysł jego opracowania nie jest dziełem historyka czy politologa, ale prawnika‑specjalisty nauk penalnych. Po trzecie, Autor nie ograniczył się tylko do zebrania treści
exposé za lata 1918–2009, ale w pracy zawarł rozważania na temat istoty exposé, omówił
charakterystykę ustroju politycznego Polski okresu międzywojennego, czasów Polski
Ludowej i Odrodzonej Rzeczypospolitej Polskiej. Poza tym nie tylko chronologicznie
przedstawiono premierów rządu polskiego, ale są także ich zdjęcia i życiorysy. W pracy
zamieszczono też składy gabinetów poszczególnych rządów. Książkę kończą wnikliwe
wnioski oraz wykaz wykorzystanej literatury. Po czwarte, jest to dzieło imponujące. Autor wykonał benedyktyńską pracę, której efekty zamieścił na 1087 stronach. Stąd mamy
w jednym dziele zebraną i uporządkowaną wiedzę na temat funkcjonowania kolejnych
rządów, od czasu I. Daszyńskiego po rząd D. Tuska. Po piąte, lektura książki B. Sygita
pozwala lepiej zrozumieć problemy społeczne, gospodarcze i polityczne naszego kraju, w tym ułatwia ocenę pracy poszczególnych gabinetów oraz zakres zrealizowanych
przez nie zamierzeń. Po szóste, w treści każdego z exposé nie brak odniesień do problemów bliskich adwokatom. Mowa w nich była o niebezpieczeństwie wewnętrznym,
o walce z przestępczością oraz o potrzebach i zakresie reformowania organów ścigania
i wymiaru sprawiedliwości. Stąd można poznać z książki B. Sygita, jak poszczególni
premierzy widzieli te problemy i jak zamierzali je rozwiązać oraz na ile plany te zrealizowali.
II. Dzieło obejmuje okres od czasów I. Daszyńskiego, któremu J. Piłsudski po powrocie z Magdeburga powierzył misję stworzenia gabinetu koalicyjnego. W ten sposób Autor naprawił błąd, jaki odnotować można w wielu podręcznikach historii, które
uznają, że pierwszym premierem II RP był I. Paderewski, pomijając tym samym, że
przed nim faktycznie byli I. Daszyński i J. Moraczewski. Struktura pracy jest przejrzysta
i logicznie ujęta. Podzielono ją na cztery okresy: II Rzeczypospolitej, okres Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie, czasy Polski Ludowej oraz III Odrodzonej Rzeczypospolitej Polskiej. Choć prezentację zaczęto od 1918 r., to jednak Autor przypomina,
że dzieje polskich premierów sięgają czasów wcześniejszych. Właściwe wywody Autor
przedstawia w sposób bardzo przystępny, zrozumiały i doskonale udokumentowany.
Omawiając funkcjonowanie kolejnych rządów, Autor ustalił, że w okresie II Rzeczypospolitej, począwszy od pierwszych wyborów z 26 stycznia 1919 r., poza okresem Sejmu
Ustawodawczego, Sejm funkcjonował przez 5 kadencji. Począwszy od I. Paderewskiego,
do F. Sławoja-Składkowskiego były 32 gabinety, przy czym niektórzy politycy pełnili
funkcję szefa rządu wielokrotnie, i tak:
• pięciokrotnie: K. Bartel,
• dwukrotnie: W. Grabski, A. Ponikowski, F. Sławoj-Składkowski,
• trzykrotnie: W. Witos,
• czterokrotnie: J. Piłsudski, W. Sławek.
Na uchodźstwie było 18 gabinetów, w tym trzykrotnie premierem był: A. Pająk; dwukrotnie zaś: A. Urbański, K. Sabbat i E. Szczepanik.
W czasach Polski Ludowej, poza okresem działalności KRN i Sejmu Ustawodawczego, Sejm pracował 10 kadencji. Przez cały zaś okres Polski Ludowej było 20 gabinetów,
w tym premierami byli: sześciokrotnie J. Cyrankiewicz, trzykrotnie E. Osóbka-Morawski, P. Jaroszewicz i dwukrotnie E. Babiuch.
249
Recenzje i noty recenzyjne
PALESTRA
Trafnie przy tym zauważa Autor, że zgodnie z ustawą z 29 grudnia 1989 r. o zmianie
Konstytucji PRL z dniem 31 grudnia 1989 r. dokonano zmiany nazwy Państwa Polskiego – z Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na Rzeczpospolitą Polską, a w efekcie premier
T. Mazowiecki, który sprawował urząd od 24 sierpnia 1989 r. do 3 stycznia 1991 r., był równocześnie ostatnim premierem PRL (utworzył 20. gabinet) i pierwszym premierem III RP,
który utworzył nowy rząd. Formalnie zaś ostatnim premierem PRL był Czesław Kiszczak
(od 2 sierpnia 1989 r. do 24 sierpnia 1989 r.), z tym że nie zdołał utworzyć rządu.
W Odrodzonej Rzeczypospolitej trwa aktualnie 7. kadencja Sejmu i było dotąd 15
gabinetów. Dwukrotnie na premiera wybrano M. Belkę i D. Tuska.
III. W pracy jest sporo ważkich informacji o osobach sprawujących funkcję premiera. Okazuje się, że np. najmłodszym premierem był W. Pawlak (33 lata w dniu
wyboru), najstarszym zaś T. Arciszewski (67 lat). Począwszy od I. Daszyńskiego, po
P. Jaroszewicza zmarli wszyscy kolejni premierzy. Z późniejszych zaś – F. Rakowski
i J. Pinkowski. Wielu zginęło tragicznie, np. A. Skarżyński w wypadku samochodowym, W. Sikorski w rzekomej katastrofie lotniczej, J. Moraczewski od odłamku pocisku,
A. Prystor i L. Skulski – w więzieniach radzieckich, A. Kozłowski – podczas bombardowania w czasie II wojny światowej, P. Jaroszewicz został zamordowany. Premier
W. Sławek popełnił samobójstwo. Najdłużej urząd premiera sprawował J. Cyrankiewicz (21 lat), najkrócej zaś A. Zaleski (2 dni). Premierem była dotychczas jedna kobieta
(H. Suchocka). Premierzy mieli z reguły wyższe wykształcenie (prawnicze, ekonomiczne, rolnicze, wojskowe, medyczne, historyczne, muzyczne). Byli wśród nich profesorowie (7) i generałowie (5).
IV. Autor wykazał, że w okresie blisko 100 lat powracały w kolejnych exposé te same
problemy społeczno-gospodarcze czekające na rozwiązanie. Były wśród nich głównie
sprawy dotyczące poprawy stosunków gospodarczych, budownictwa mieszkaniowego,
ochrony środowiska, poprawy finansów publicznych, demokratyzacji życia, bezpieczeństwa publicznego i sprawności wymiaru sprawiedliwości czy autorytetu Państwa na arenie międzynarodowej. Stąd trafnie Autor ocenił, że stały się one naszym polskim problemem, ciągle otwartym, niezałatwionym do końca, odradzającym się i powielanym przy
sposobności obejmowania władzy przez kolejne ekipy rządowe. Mógł więc Autor uznać,
że zmieniały się rządy – a pozostawały problemy. Dobrze zobrazował ten stan wypowiedzią wicemarszałka Sejmu M. Kalinowskiego (PSL), który na drugim posiedzeniu Sejmu II
kadencji powiedział, że „te wszystkie exposé, gdybyśmy je zaczęli porównywać, są w jakiejś
mierze zbieżne ze sobą (…), a prawdziwej ich oceny dokonują wyborcy po zakończeniu
kadencji, ponieważ to nie słowami buduje się gospodarkę i pomyślność obywateli”.
Z lektury exposé widać, że zdawali sobie z tego sprawę prawie wszyscy premierzy.
Premier J. Buzek nawoływał np.: „dajmy wszyscy naszej Ojczyźnie siebie. Przezwyciężmy swe słabości. Dajmy krajowi wszystko, co w nas najlepsze, by nasze pragnienia
w końcu się urzeczywistniły”. Trafnie Autor odnotował, że w naszej praktyce parlamentarnej nie zdarzyło się jednak, aby Sejm poświęcił całe posiedzenie okresowej ocenie
stopnia realizacji zadań przyjętych w exposé, choć np. premier M. Belka deklarował, że
„raz w miesiącu Rada Ministrów przesyłać będzie do wiadomości Sejmu informację
o wynikach pracy i najbliższych zamierzeniach” (exposé z 24 czerwca 2004 r.), a premier
L. Miller, iż „corocznie będzie przedkładał Wysokiej Izbie informacje o pracach rządu
i stanie realizacji programu” (exposé z 25 października 2001 r.). W świetle tych ustaleń
250
7–8/2012
Recenzje i noty recenzyjne
Autor przypomniał, że Sejm X kadencji powołał Komisję Nadzwyczajną do przeanalizowania i oceny działalności rządu M. F. Rakowskiego.
V. Książka ma i tę dodatkową wartość, że przedstawia sprawozdania z obrad Sejmu
i z okresu wygłaszania exposé w taki sposób, iż oddaje atmosferę i okoliczności towarzyszące przebiegowi posiedzeń. Autor odnotował więc wypowiadane w tym czasie głosy
krytyczne, przejawy wesołości, podejmowane na gorąco polemiki z premierem, przerywanie przemówień okrzykami lub oklaskami oraz czas wygłaszania przemówień.
Można więc powiedzieć, że praca B. Sygita wiernie oddaje przebieg i treść wygłaszanych exposé, stając się doskonałą dokumentacją tego wycinka życia politycznego.
VI. Praca doskonale dokumentuje prawie wiek działalności naszego parlamentaryzmu. Przypomina i uwiecznia sylwetki premierów (w książce są ich podobizny
– poza zdjęciami wszystkich premierów, jest jedno z niewielu zdjęć ostatniego premiera Rządu RP na uchodźstwie śp. Edwarda Szczepanika; zdjęcie to przedstawia prof.
E. Szczepanika w towarzystwie Autora tej książki w jego prywatnej rezydencji pod
Londynem) i ich życiorysy oraz dokonania. Pozwala poznać problemy, przed jakimi
stawały poszczególne rządy, i ocenić skalę ich rozwiązywania. Bez przesady można
więc uznać pracę B. Sygita za dzieło wiekopomne, wnoszące wkład do poznania dziejów naszego kraju, po które będą sięgać liczne jeszcze pokolenia, a przede wszystkim
piszący kolejne exposé, jako że bez wiedzy historycznej nie można budować ciągłości
Państwa.
Z uwagi na zainteresowanie czytelników wypada dodać, że książkę można nabyć
w wydawnictwie Zapolex Media w Toruniu – www.zapolex.pl. tel. 56 6530300.
Wojciech Kotowski
Międzynarodowe standardy wykonywania kar
– specjalny zeszyt „Przeglądu Więziennictwa Polskiego”
W specjalnym numerze „Przeglądu Więziennictwa Polskiego” (nr 72–73, III–IV
kwartał 2011 r.) ukazało się ważne dla praktyków specjalizujących się w prawie karnym opracowanie poświęcone międzynarodowym standardom wykonywania kar,
pod redakcją zasłużonego dla tej dziedziny prawa wybitnego polskiego uczonego
– prof. Teodora Szymanowskiego. Pomysł wydania zbioru dokumentów międzynarodowych zawierających wszystkie najważniejsze akty prawne określające podstawowe zasady wykonywania kar i niektórych środków karnych powstał w 2008 r., czyli
w 60-lecie Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka uchwalonej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w 1948 r. Całe szczęście, że pomysł ten, choć
z pewnym opóźnieniem, został zrealizowany na przełomie lat 2011/2012. Wypada
przypomnieć, że najbardziej podstawowe i ogólne zasady wykonywania kar są zawarte w konwencjach, paktach i traktatach, które – jeśli państwo strona je ratyfikuje
– powinny być bezwzględnie przestrzegane pod rygorem sankcji w nich przewidzianych. Te ogólne zasady są uszczegółowiane w postaci rekomendacji, rezolucji
(uchwał) i zaleceń. Omawiany zbiór dokumentów zawiera rekomendacje i rezolucje
251
Recenzje i noty recenzyjne
PALESTRA
przyjęte przez statutowe organy Rady Europy – Komitet Ministrów oraz Zgromadzenie Parlamentarne. Rada Europy zrzesza obecnie 47 państw, wśród nich prawie
wszystkie państwa Europy oraz kilka państw spoza tego kontynentu. Jej głównym
celem – jak wskazują we wstępie Maria Ejchart i Krzysztof Kosowicz – jest „osiągnięcie większej jedności między jej członkami, aby chronić i wcielać w życie ideały
i zasady stanowiące ich wspólne dziedzictwo oraz aby ułatwić ich postęp ekonomiczny i społeczny”. Rada Europy wypracowała wiele dokumentów zmierzających do
ujednolicenia zasad postępowania z osobami pozbawionymi wolności, zapewnienia
im odpowiednich warunków i przygotowania ich do powrotu do społeczeństwa,
przy jednoczesnym poszanowaniu praw ofiar przestępstw i konieczności ochrony
społeczeństwa. W zbiorze opublikowanych zostało 25 rekomendacji i dwie rezolucje, dokumenty poświęcone różnym aspektom pozbawienia wolności, warunkom
przebywania w więzieniach i aresztach, regułom, jakimi powinny kierować się sądy,
udzielając przerwy w karze, czy zapewnieniu więźniom praw wyborczych. Przykładowo można wymienić rekomendacje: Europejskie Reguły Więzienne, o stosowaniu
tymczasowego aresztowania w warunkach jego odbywania i zabezpieczenia przed
jego nadużywaniem, o wykonywaniu przez administracje więzienne kary dożywotniego pozbawienia wolności oraz innych długoterminowych kar pozbawienia
wolności, o warunkach izolacji i postępowania z więźniami niebezpiecznymi, o wyborczych, obywatelskich i socjalnych prawach skazanych, o społecznych skutkach
pozbawienia wolności i jego skutkach dla rodziny, o etycznych i organizacyjnych
aspektach opieki zdrowotnej, o personelu odpowiedzialnym za stosowanie kar i innych środków. Wszystkie rekomendacje i rezolucje poprzedzone zostały niezwykle
fachowymi komentarzami najwybitniejszych znawców komentowanych tematów:
Teodora Bulendy, Marii Ejchart, Aleksandry Korwin-Szymanowskiej, Krzysztofa
Kosowicza, Zbigniewa Lasocika, Jerzego Migdała, Michała Porowskiego, Tomasza
Przesławskiego, Andrzeja Rzeplińskiego, Barbary Stańdo-Kaweckiej, Grażyny B.
Szczygieł. Ważną rolę w zbiorze odgrywają szczególnie dwa opracowania – jedno
Teodora Szymanowskiego, poświęcone omówieniu międzynarodowych konwencji
o postępowaniu wobec osób skazanych, zwłaszcza pozbawionych wolności, drugie
Marii Niełacznej, omawiające najważniejsze wyroki Trybunału Konstytucyjnego i
Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Z wyroków tych wynika, że
w naszych zakładach karnych występują nadużycia władzy, zaniedbania i zjawiska,
których skutki wielokrotnie dotykają najsłabszych. Słusznie Autorka zwraca uwagę,
że „za każdym naruszeniem przepisów prawa krajowego czy międzynarodowego
stoi cierpienie lub niepokój konkretnego człowieka, a jednocześnie obojętność, rutyna czy brak wyobraźni ludzi mających nad nim całkowitą władzę”. Stosunkowo
obszernie scharakteryzowano wyroki ETPCz w sprawach polskich dotyczących praw
więźniów. Wprawdzie opracowanie adresowane jest zasadniczo do funkcjonariuszy
Służby Więziennej i pozostałych pracowników więziennictwa, to jednak winno się
ono spotkać z życzliwym i profesjonalnym przyjęciem przez wszystkich, którzy interesują się problematyką wykonywania kar w Polsce.
Czesław Jaworski
252