Darowizna, czyli jak za życia przekazać bliskim pieniądze

Gabrysz i Doradcy
Kancelaria Partnerska
http://www.gabryszidoradcy.pl
Darowizna, czyli jak za życia przekazać bliskim pieniądze,
samochód lub mieszkanie?
Wielokrotnie każdy zadaje sobie pytanie w jaki sposób, zgodny z prawem może
obdarować wartościowym składnikiem majątku przyjaciela czy osobę z bliskiej rodziny.
Prostą i powszechną formą przekazania mieszkania czy samochodu jest darowizna. Jest
to typowa umowa prawa cywilnego, a więc nie może być dokonana wbrew woli drugiej
osoby.
Kodeks cywilny (KC) reguluje ten stosunek w artykule 888 stanowiąc, że „przez umowę
darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego
kosztem swego majątku”. Oznacza to, że osoba obdarowana nie ma obowiązku czynić niczego
na rzecz dokonującego darowizny.
Strony
Stronami umowy darowizny są darczyńca i obdarowany. Każda z nich może być osobą
fizyczną, osobą prawną (np. spółka z o.o.) lub jednostką organizacyjną nieposiadającą
osobowości prawnej (przykładowo spółka partnerska lub jawna). Darczyńca musi mieć pełną
zdolność do czynności tzn., że musi być pełnoletni i nie może być ubezwłasnowolniony. Gdy ten
warunek nie zostanie zachowany, umowa będzie nieważna. Jeżeli obdarowany nie ma
ukończonych 18 lat, to oświadczenie o przyjęciu darowizny w jego imieniu składa jego
przedstawiciel ustawowy (najczęściej są to rodzice).
Ważne
Zgodnie z Sądem Najwyższym, małżonek ma możliwość rozporządzaniem
przedmiotem wchodzącym
w skład majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego drugiego małżonka, co w
praktyce polega na dokonaniu darowizny.
Gdy małżonek udziela darowizny z majątku wspólnego na kogoś innego niż jego
małżonek, to potrzebuje zgody współmałżonka dla ważności tej czynności.
Co można podarować?
Nieodpłatnie możemy przekazać rzeczy ruchome takie jak samochód, obrazy, komputer czy
biżuteria, a także nieruchomości lub udział w nich. Podarować można prawo użytkowania
wieczystego, własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu czy przedmioty wniesione do
spółdzielni tytułem wkładu. Darowizna może polegać na zwolnieniu strony obdarowanej z długu,
przeniesieniu praw autorskich lub zapłacie kwoty pieniężnej.
W jakiej formie dokonać darowizny?
Ze względu na nieodpłatny charakter umowy, KC zastrzega w interesie darczyńcy, że jego
oświadczenie woli powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednak niezachowanie tej
1/3
Gabrysz i Doradcy
Kancelaria Partnerska
http://www.gabryszidoradcy.pl
formy, nie będzie skutkowało nieważnością zawartej umowy, jeżeli przyrzeczone świadczenie
zostanie spełnione (możliwa jest więc zwykła forma pisemna lub ustna, dlatego podarowanie
drogiej biżuterii nie wymaga wizyty u notariusza). Oświadczenie woli obdarowanego,
wyrażające przyjęcie przedmiotu darowizny może przybrać w zasadzie formę dowolną.
Wyjątkiem od powyższych zasad jest przekazanie w drugiej osobie nieruchomości (np.
mieszkania), prawa użytkowania wieczystego lub spółdzielczego własnościowego prawa do
lokalu. Umowa darowizny w tym przypadku wymaga złożenia oświadczenia woli przez obie
strony w formie aktu notarialnego, a konsekwencją niespełnienia tego warunku jest nieważność
umowy.
Przykład
Robert chce przekazać swojemu synowi samochód. Jakie elementy powinna
zawierać umowa?
Obie strony mogą sporządzić umowę pisemną. Należy określić czas i miejsce
zawarcia, wskazać i oznaczyć darczyńcę i obdarowanego (imię i nazwisko, adres
zamieszkania, nr i seria dowodu osobistego), dane samochodu tj. marka, model, nr
rejestracyjny, rok produkcji itp., wartość przedmiotu darowizny, oświadczenia
właściwie dla stron o darowaniu i przyjęciu, własnoręczne podpisy pod treścią
umowy złożone przez darczyńcę i obdarowanego.
Skutki umowy między stronami
Podstawowym obowiązkiem darczyńcy wynikającym z nowego stosunku prawnego jest
wykonanie umowy darowizny. Zakładając, że jej przedmiotem było zapłacenie określonej kwoty
pieniężnej, to wykonanie umowy nastąpi z chwilą przekazania pieniędzy obdarowanemu.
Zgodnie z Kodeksem cywilnym, darczyńca ponosi odpowiedzialność za szkody wynikłe z
niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, ale tylko wtedy, gdy można mu przypisać
winę umyślną lub rażące niedbalstwo. A jeżeli spóźnia się z zapłatą świadczenia pieniężnego,
to obdarowany ma prawo domagać się zapłaty odsetek za opóźnienie od dnia wytoczenia
powództwa. Ponadto darczyńca odpowiada za wady fizyczne i prawne, jeżeli nie zawiadomił
drugiej strony umowy, a ta nie mogła ich z łatwością zauważyć (np. gdy wykorzystując swoją
wiedzę motoryzacyjną świadomie ukrył wady w samochodzie lub nie poinformował o nich
obdarowanego).
Dodatkowy zapis w umowie w postaci polecenia
W umowie darowizny może znaleźć się postanowienie, z którego wynika obowiązek, nałożony
na obdarowanego, określonego działania lub zaniechania. Polecenie charakteryzuje się tym, że
nie czyni nikogo wierzycielem. Przykładowo darczyńca może więc zobowiązać druga stronę do
przekazania określonej kwoty pieniężnej innej osobie. Wykonania tego postanowienia w
umowie można żądać dopiero po wykonaniu darowizny. Obdarowany może się zwolnić się od
obowiązku wypełnienia polecenia przez wydanie przedmiotu darowizny w takim stanie, w jakim
go otrzymał. Po śmierci darczyńcy, jego spadkobiercy mogą domagać się wykonania polecenia.
Odwołanie darowizny
2/3
Gabrysz i Doradcy
Kancelaria Partnerska
http://www.gabryszidoradcy.pl
W pewnych okolicznościach można odwołać darowiznę. Jeżeli nie została wykonana może to
nastąpić w wyniku zgodnych oświadczeń woli stron, a także w sytuacji gdy darczyńca popadł w
niedostatek (nie ma środków do zaspokojenia jego usprawiedliwionych potrzeb).
Przykład
Starsza osoba z niską emeryturą przekazuje dużą kwotę pieniężną i nie ma za co
zapłacić za opłaty, rachunki czy jedzenie. Taką darowiznę można odwołać.
We wskazanej sytuacji, jeżeli dojdzie do wykonania umowy, obdarowany ma obowiązek w
granicach wzbogacenia (jeżeli otrzymał 8 tys. zł to jest to próg odpowiedzialności) dostarczyć
darczyńcy środków, których mu brakuje, a zgodnie z użytym wyżej stwierdzeniem są mu
niezbędne lub powinien zwrócić wartość wzbogacenia.
Inny przypadkiem, którego konsekwencją może być odwołanie darowizny jest rażąca
niewdzięczność obdarowanego w stosunku do darczyńcy. Uprawnienie to przysługuje temu
drugiemu, m.in. gdy pierwszy dopuścił się przeciwko niemu przestępstwa przeciwko życiu,
zdrowiu lub czci albo mieniu, a także kiedy doszło do naruszenia obowiązków wynikających ze
stosunków rodzinnych i nie są to zwykłe konflikty rodzinne.
Odwołanie nie może nastąpić po upływie 1 roku od dnia, w którym darczyńca dowiedział się o
przyczynie niewdzięczności obdarowanego lub przebaczył mu (akt ten może nastąpić w
dowolnej formie).
Samo cofnięcie darowizny, a więc jej odwołanie, powinno być złożone obdarowanemu na
piśmie. Prawo nie wymaga konkretnej treści tej czynności. Jednakże przeniesienie zwrotne
własności darowanej rzeczy na darczyńcę powinno nastąpić w formie umowy wymaganej przez
prawo (w przypadku nieruchomości będzie miała formę aktu notarialnego).
Podsumowanie
Sztuka dawania i przyjmowania darowizny nie jest prostą czynnością prawną. Z uwagi na to, że
można dokonać jej za życia, a tym samym jest pewną alternatywą dla testamentu, staje się
kuszącą propozycją przekazywania składników majątku w kręgu rodziny. Uwzględniając jej
wartość oraz osobę obdarowaną, warto ją przemyśleć. Bowiem umowa darowizny co do zasady
pociąga za sobą konieczność zapłacenia podatku.
Z uwagi na fakt, iż każda sytuacja wymaga indywidualnego podejścia zapraszamy do zakładki
Kontakt.
Autorzy: Krzysztof Hantke we współpracy z Małgorzatą Gabrysz i Romualdem Gabrysz
3/3
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)