1. Deregulacja zawodów księgowych i finansowych w 2014 r.

3
deregulacja zawodów księgowych
>> usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych, biegły rewident, doradca podatkowy, agent celny,
działalność ubezpieczeniowa, gry losowe
1. D
eregulacja zawodów księgowych
i finansowych w 2014 r.
Wchodząca w życie 10 sierpnia 2014 r. ustawa o ułatwieniu dostępu
do wykonywania niektórych zawodów regulowanych (tzw. druga transza deregulacji) dereguluje lub całkowicie dereglamentuje 9 zawodów
rynku finansowego oraz 82 zawody techniczne pozostające w gestii Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju. W grupie zawodów rynku finansowego znajdują się osoby usługowo prowadzące księgi rachunkowe,
biegli rewidenci, doradcy podatkowi, agenci celni, aktuariusze, agenci
i brokerzy ubezpieczeniowi, osoby przyjmujące zakłady wzajemne oraz
osoby prowadzące kolektury gier losowych.
1. Usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych
Istotą zmian w tym zakresie jest całkowita likwidacja procesu wydawania certyfikatu księgowego przez Ministra Finansów. W związku z tym wprowadzono zmiany, które powodują,
że czynności z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych może wykonywać
każda osoba, która spełni wymogi dotyczące posiadania pełnej zdolności do czynności
prawnych i niekaralności (za ściśle określony katalog przestępstw) oraz wykupi ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej.
SŁowniczek
Deregulacja – redukcja ograniczeń stawianych przez prawodawcę przed osobami chcącymi wykonywać
dany zawód, przy zgodzie co do pozostawienia go w katalogu zawodów regulowanych. Deregulacja
(a więc redukcja kosztów w rozumieniu ekonomicznym wejścia do zawodu) może obejmować różne
obszary ograniczeń, np.: zmniejszenie kosztów (finansowych) nabycia uprawnień do wykonywania danego zawodu, skrócenie ścieżki uzyskiwania uprawnień do wykonywania zawodu, czy też zwiększenie
prawdopodobieństwa uzyskania uprawnień do wykonywania danego zawodu, np. poprzez ujednolicenie
stosownych egzaminów.
Dereglamentacja – wyłączenie danego zawodu z katalogu zawodów regulowanych. Całkowita rezygnacja ustawodawcy z regulacji danego rynku jest efektywna w sytuacji, gdy brak jest przesłanek
do dalszej interwencji państwa w danym segmencie rynku pracy. Zastosowanie tej strategii jest szczególnie zasadne w sytuacji, gdy przepisy regulujące dostęp do danego zawodu są wynikiem przeszłej
sytuacji na danym rynku (nastąpiły zmiany na rynku, za którymi nie nadąża prawodawca) lub też
powstały pod naciskiem grup zawodowych zainteresowanych uzyskiwaniem korzyści z ograniczenia
konkurencji na rynku.
lipiec 2014 r.
4
deregulacja zawodów księgowych
Tabela. Zmiany wymogów w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych
Wymogi sprzed dereglamentacji
(przed 10 sierpnia 2014 r.)
Wymogi po dereglamentacji
(po 10 sierpnia 2014 r.)
3 lata praktyki w księgowości na terytorium RP
w przypadku:
a) wykształcenia wyższego magisterskiego uzyskanego na kierunku rachunkowość lub na
innym kierunku ekonomicznym o specjalności
rachunkowość lub innej, dla której plan studiów i program kształcenia odpowiadał wymogom określonym przez organy uczelni dla
specjalności rachunkowość, w jednostkach
organizacyjnych uprawnionych, zgodnie z odrębnymi przepisami, do nadawania stopnia naukowego doktora nauk ekonomicznych,
b) wykształcenia wyższego magisterskiego (lub
równorzędnego) oraz ukończenia studiów podyplomowych z zakresu rachunkowości w jednostkach organizacyjnych uprawnionych, zgodnie
z odrębnymi przepisami, do nadawania stopnia
naukowego doktora nauk ekonomicznych.
Rezygnacja z wymogu posiadania wykształcenia
wyższego kierunkowego bądź wyższego uzupełnionego studiami podyplomowymi z zakresu
rachunkowości na rzecz samoregulacji rynku
usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych.
Zdanie egzaminu państwowego – w przypadku Rezygnacja z egzaminu państwowego na rzecz
osób z wykształceniem średnim.
samoregulacji rynku usługowego prowadzenia
ksiąg rachunkowych.
Praktyka dwuletnia w księgowości dla osób, Zniesienie wymogu odbycia praktyki (w obu
które zdały egzamin, lub praktyka trzyletnia dla przypadkach).
osób posiadających wykształcenie wyższe kierunkowe.
Obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia od- Bez zmian.
powiedzialności cywilnej.
Wymóg niekaralności za przestępstwa prze- Bez zmian.
ciwko wiarygodności dokumentów, przeciwko
mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, a także za
przestępstwa skarbowe.
Posiadanie pełnej zdolności do czynności praw- Bez zmian.
nych.
Korzystanie z pełni praw publicznych.
Rezygnacja z wymogu korzystania z pełni praw
publicznych.
Od 10 sierpnia 2014 r. (tj. po wejściu w życie ustawy deregulacyjnej) działalność usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych mogą wykonywać przedsiębiorcy, pod warunkiem
że czynności z tego zakresu będą wykonywane przez osoby, które:
lipiec 2014 r.
deregulacja zawodów księgowych
5
1) mają pełną zdolność do czynności
prawnych,
SŁowniczek
2) nie były skazane prawomocnym wyrokiem
Usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych
sądu za przestępstwo przeciwko wiary(art. 76a w powiązaniu z art. 4 ust. 3
godności dokumentów, mieniu, obrotowi
pkt 2–6 uor) jest działalnością gospodarczą,
gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i paw rozumieniu przepisów o swobodzie działalności
pierami wartościowymi, za przestępstwo
gospodarczej, polegającą na świadczeniu usług
w zakresie:
skarbowe oraz za przestępstwa określone
n prowadzenia na podstawie dowodów księgow rozdziale 9 ustawy o rachunkowości.
wych ksiąg rachunkowych, ujmujących zapisy
Spełnienie tych warunków oraz zawarzdarzeń w porządku chronologicznym i systecie umowy ubezpieczenia OC za szkody
matycznym,
wyrządzone w związku z prowadzoną
n okresowego ustalania lub sprawdzania drogą
działalnością (zgodnie z art. 76h ust. 1 uor)
inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów
i pasywów,
uprawnia do usługowego prowadzenia
n wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyksiąg rachunkowych.
niku finansowego, sporządzania sprawozdań
Konsekwencją „zdereglamentowania”
finansowych,
usług prowadzenia ksiąg rachunkowych
n gromadzenia i przechowywania dowodów księjest także:
gowych oraz pozostałej dokumentacji przewin d
oprecyzowanie przepisów o odpodzianej ustawą o rachunkowości.
wiedzialności kierownika jednostki
(art. 4 ust. 5 uor)
Według nowego brzmienia art. 4 ust. 5 uor obowiązki w zakresie rachunkowości (z wyłączeniem odpowiedzialności za przeprowadzenie inwentaryzacji) mogą zostać powierzone
przedsiębiorcy usługowo prowadzącemu księgi rachunkowe. Przedsiębiorca ten będzie odpowiedzialny za szkody powstałe w wyniku wykonywania obowiązków w zakresie rachunkowości. Warunkiem powstania u przedsiębiorcy tej odpowiedzialności jest przyjęcie jej w formie pisemnej. Nadal kierownik jednostki ponosi pełną odpowiedzialność za wykonywanie
obowiązków w zakresie rachunkowości.
n
d
ostosowanie przepisów ustawy o rachunkowości (art. 79 pkt 6 i 7 uor) w zakresie
odpowiedzialności karnej za prowadzenie działalności gospodarczej polegającej na
usługowym prowadzeniu ksiąg rachunkowych oraz odpowiedzialności za prowadzenie
takiej działalności bez zawartej umowy ubezpieczenia OC
Ponieważ zniesiono wymóg posiadania certyfikatu księgowego, odpowiedzialność karna
za prowadzenie działalności w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych została
ograniczona. Po nowelizacji odpowiedzialność karną poniesie osoba, która prowadzi działalność gospodarczą w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych bez spełnienia:
a) warunków wskazanych w art. 76a ust. 3 uor (tj. bez posiadania pełni zdolności do czynności prawnych lub mimo skazania prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi
i papierami wartościowymi, przestępstwo skarbowe lub przestępstwa określone w rozdziale 9 ustawy o rachunkowości),
lipiec 2014 r.
6
deregulacja zawodów księgowych
b) o
bowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone w związku z prowadzeniem tej działalności.
Osoby znajdujące się w trakcie procedury egzaminacyjnej o wydanie certyfikatu księgowego – przepisy przejściowe
Przepisy przejściowe ustawy deregulacyjnej (art. 23) uwzględniają sytuację osób,
które znajdują się w trakcie procedury egzaminacyjnej o wydanie certyfikatu księgowego przed wejściem w życie ustawy deregulacyjnej (tj. przed 10 sierpnia 2014 r.).
Jest to uzasadnione tym, że procedura przystąpienia do egzaminu, ogłoszenia wyników, wydania zaświadczeń oraz odwołań jest dużo dłuższa niż 60-dniowe vacatio legis
ustawy. I tak:
n D
o postępowań w sprawach o wydanie certyfikatu księgowego wszczętych przed
10 sierpnia 2014 r. stosuje się przepisy dotychczasowe.
n O
soby, które przed 10 sierpnia 2014 r. złożyły wniosek o zakwalifikowanie do egzaminu, przystępują do tego egzaminu na zasadach dotychczasowych. W przypadku zdania egzaminu z wynikiem pozytywnym osoby te mogą wystąpić z wnioskiem
o wydanie certyfikatu księgowego, nie później jednak niż w terminie 3 miesięcy od
dnia otrzymania zaświadczenia potwierdzającego zdanie egzaminu z wynikiem pozytywnym (do postępowań w sprawach o wydanie certyfikatu księgowego stosuje się
przepisy sprzed zmiany ustawy o rachunkowości). Należy jednak zwrócić uwagę, że
„nowe” przepisy nie przewidują możliwości przystąpienia do egzaminu w terminie
późniejszym niż wyznaczony (nawet jeżeli nastąpiło to z ważnych, udokumentowanych przyczyn losowych).
n O
płaty egzaminacyjne od osób, które przed 10 sierpnia 2014 r. złożyły wniosek o zakwalifikowanie do egzaminu, które na podstawie przepisów ustawy o rachunkowości w brzmieniu sprzed zmiany podlegałyby zaliczeniu na poczet egzaminu przeprowadzonego w terminie późniejszym, podlegają zwrotowi przez organizatora egzaminu.
n O
soby, które przed 10 sierpnia 2014 r. zdały egzamin, mogą wystąpić z wnioskiem o wydanie certyfikatu księgowego na podstawie art. 76b ustawy o rachunkowości w brzmieniu sprzed zmiany, nie później jednak niż w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie
niniejszej ustawy (do postępowań w sprawach o wydanie certyfikatu księgowego stosuje
się przepisy sprzed zmiany ustawy o rachunkowości).
n O
soby, które przed 10 sierpnia 2014 r. przystąpiły do egzaminu, mogą odwołać się
od wyniku egzaminu na zasadach określonych w przepisach wydanych na podstawie
art. 76i ustawy o rachunkowości w brzmieniu sprzed zmiany ustawy o rachunkowości.
W przypadku gdy w wyniku odwołania komisja egzaminacyjna rozstrzygnie, że odwołujący się złożył egzamin z wynikiem pozytywnym, może on wystąpić z wnioskiem
o wydanie certyfikatu księgowego na podstawie art. 76b ustawy o rachunkowości,
w brzmieniu sprzed zmiany ustawy o rachunkowości, nie później jednak niż w terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania rozstrzygnięcia komisji (do postępowań w sprawach o wydanie certyfikatu księgowego stosuje się przepisy sprzed zmiany ustawy
o rachunkowości).
lipiec 2014 r.
7
deregulacja zawodów księgowych
Osoby, które posiadają certyfikat księgowy lub świadectwo
kwalifikacyjne
Ustawa deregulacyjna respektuje (art. 23 ust. 6–9) także sytuację osób, które posiadają certyfikat księgowy lub świadectwo kwalifikacyjne. Osoby te mogą się nimi posługiwać
w celu poświadczenia swoich kwalifikacji zawodowych. Wykaz osób, które uzyskały certyfikat księgowego, będzie nadal dostępny na stronie internetowej Ministra Finansów, co
umożliwi weryfikację okazywanych certyfikatów księgowych. Ponadto Minister Finansów na
wniosek osoby, która uzyskała certyfikat księgowy (lub świadectwo kwalifikacyjne) uprawniający do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, ma obowiązek wydania duplikatu
w przypadku utraty oryginału tego certyfikatu.
Skutki likwidacji procesu wydawania certyfikatu księgowego przez
Ministra Finansów
Należy sądzić, że uwolnienie dostępu do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych
spowoduje, że:
n w
zrośnie znaczenie osób posiadających „zdereglamentowany” certyfikat księgowego,
n f unkcję obecnego certyfikatu księgowego przejmą poświadczenia wydawane przez organizacje branżowe funkcjonujące na rynku (np. przez Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, które wprowadziło system certyfikowania zawodu, nadając stopnie księgowego,
specjalisty ds. rachunkowości, głównego księgowego i dyplomowanego księgowego)
oraz firmy szkoleniowe (np. dyplom ukończenia kursu/szkolenia na usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych),
n w
iększą rolę na rynku świadczonych usług w tym zakresie będą odgrywać osoby posiadające uprawnienia biegłego rewidenta lub doradcy podatkowego,
n f irmy ubezpieczeniowe zajmujące się ubezpieczaniem OC za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych podniosą
stosowane ceny polis OC.
2. Biegły rewident
W przypadku zawodu biegłego rewidenta zmiany mają charakter zmian systemowych całego procesu postępowania kwalifikacyjnego oraz doskonalenia zawodowego. Ze względu
na potrzebę wprowadzenia przepisów systemowych (aktów wykonawczych, przejściowych,
uchwał Krajowej Rady Biegłych Rewidentów; dalej: KRBR), które dostosują system prawa
w tym zakresie do wymagań zmienionej ustawy o biegłych rewidentach i ich samorządzie,
deregulacja tego zawodu wejdzie w życie dopiero 1 stycznia 2015 r. Ustawodawca przewidział ponadto, że uchwały KRBR w brzmieniu dotychczasowym (m.in. dotyczące przeprowadzania postępowania kwalifikacyjnego) zachowają swoją moc do dnia wejścia w życie
nowych uchwał, nie dłużej jednak niż do 31 marca 2015 r.
Najważniejsze zmiany ustawy deregulacyjnej w zakresie zawodu biegłego rewidenta to:
n w
prowadzenie równego dostępu do wykonywania zawodu
Ustawa o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym (dalej: ustawa o biegłych
lipiec 2014 r.