Hołd lenny książąt mazowieckich

Hołd lenny książąt mazowieckich
Written by vz
Friday, 05 November 2010 04:13
14 XI 1425, Brześć Litewski
Hołd lenny książąt mazowieckich złożony Władysławowi Jagielle dnia 14 XI 1425 roku . Siemowit V i Kazimierz II, książęta mazowieccy, w imieniu swego ojca Siemowita IV
potwierdzają zależność lenną Mazowsza wobec króla Władysława Jagiełły i Królestwa
Polskiego.
Komentarz: Władcy mazowieccy w średniowieczu dążyli do zachowania możliwie jak
największej niezależności od silniejszych sąsiadów – Korony Polskiej, zakonu krzyżackiego,
Litwy. Od początku XIV w. Mazowsze znajdowało się również w strefie zainteresowań królów
czeskich. Dzięki konsekwentnej i skutecznej polityce książąt mazowieckich, do początków XV
w. Mazowsze zachowało znaczną niezależność na arenie międzynarodowej. W 1355 r. książę
Siemowit III uzyskał od króla Kazimierza Wielkiego całe Mazowsze jako lenno, ponadto w
wypadku bezpotomnej śmierci króla był zwolniony z zależności od kolejnego władcy Polski. Po
śmierci Kazimierza Wielkiego w 1370 r. Mazowsze istotnie na krótko stało się niezależnym od
nikogo księstwem.
Syn Siemowita III, książę Siemowit IV, był jednym z kandydatów do ręki Jadwigi, wybranej na
króla Polski po śmierci Ludwika Andegaweńskiego. W 1383 r. opanował on nawet zbrojnie
Kujawy i część Wielkopolski. Na zjeździe w Sieradzu jego stronnicy, m.in. arcybiskup Bodzanta,
wybrali go na króla Polski. W tym samym roku Siemowit IV wycofał się jednak z rywalizacji o
koronę polską, zawarł rozejm z Zygmuntem Luksemburskim, dowodzącym wojskami
węgierskimi, zatrzymał jednak zajętą część Kujaw. W 1385 r. złożył hołd lenny nowemu królowi
Polski, Władysławowi Jagielle, a w 1387 r. poślubił siostrę Jagiełły, Aleksandrę. Wzajemne
stosunki obu władców były na ogół poprawne, jednak zdarzały się także drobne zatargi i
konflikty. Dotyczyły one przede wszystkim stopnia zależności lennej. Konflikty między bratem a
mężem łagodziła księżna Aleksandra. Księżna wraz z synem Siemowitem V często gościła w
Krakowie na dworze królewskim.
Siemowit IV kilkakrotnie zaciągał pożyczki od zakonu krzyżackiego. Próbował jednak zachować
neutralność w wojnach Jagiełły z Krzyżakami, by uniknąć najazdów odwetowych z obu stron.
Pod Grunwaldem Mazowsze wsparło stronę polską tylko dwiema chorągwiami pod wodzą
Siemowita V.
Mimo prób utrzymania neutralności Mazowsza, Siemowitowi IV nie udawało się uniknąć
zatargów z obiema stronami konfliktu. W 1413 r. Jagiełło oskarżył Siemowita o fałszowanie
monety (z tego zarzutu książę mazowiecki został wkrótce oczyszczony). W tym samym roku
doszło do krzyżackiego najazdu na Mazowsze, odwetu za wymuszone przez Jagiełłę na
Siemowicie poparcie Polski. W 1421 r. Siemowit ponownie został przez Jagiełłę oskarżony o
fałszowanie monety i znowu zarzuty pod jego adresem nie zostały udowodnione.
Do poważnego konfliktu między księciem Siemowitem IV a królem Władysławem Jagiełłą
1/3
Hołd lenny książąt mazowieckich
Written by vz
Friday, 05 November 2010 04:13
doszło w maju 1425 r. Wówczas to, na synodzie gnieźnieńskiej prowincji kościelnej w Łęczycy,
poświęconym sprawie danin na wyprawę przeciwko husytom, kanclerz Siemowita IV Stanisław
Pawłowski oświadczył, że podatek nie może być pobierany w diecezji płockiej, ponieważ
diecezja ta leży na terenie odrębnego księstwa. Pawłowski argumentował, że Mazowsze nie
leży w gestii króla polskiego, ma swych udzielnych książąt, zatem Kościół diecezji płockiej nie
będzie uczestniczył w zbieraniu subsidium charitativum (wsparcie, miłosierdzie), ogłoszonego
wprawdzie przez papieża, ale na potrzeby wyprawy polskiego władcy. Taka deklaracja
wywołała gniew Władysława Jagiełły. Oskarżył on księcia Siemowita IV o felonię (czyli złamanie
powinności lennych) i zażądał od obu książąt mazowieckich, Siemowita IV i Janusza I, by
osobiście stawili się wraz z dokumentami określającymi ich stosunek do króla i Królestwa
Polskiego. Siemowit IV był już w tym czasie ciężko chory, nie przybył więc na wezwanie króla
do Brześcia Litewskiego. 14 XI 1425 r. jego synowie – Siemowit V i Kazimierz II – wystawili
dokument, w którym w imieniu ojca potwierdzali zależność lenną Mazowsza wobec króla i
Korony. W ten sposób konflikt został załagodzony. Król wysłał nawet swego medyka do
chorego Siemowita IV.
Na synodzie w Łęczycy kanclerz Pawłowski występował w imieniu chorego biskupa płockiego
Jakuba i kapituły. Jako kanclerz Siemowita IV miał obowiązek uzgadniania z księciem swych
wystąpień. Istnieje jednak hipoteza, że Pawłowski od 1423 r. był szpiegiem królewskim na
dworze księcia Siemowita IV i że informował Władysława Jagiełłę o wszystkich poczynaniach
księcia. Wystąpienie kanclerza na synodzie prowincji gnieźnieńskiej mogło być zatem nie
wyrażeniem rzeczywistej woli Siemowita, ale prowokacją, być może zaplanowaną przez króla.
Po śmierci Siemowita IV, (pierwsza połowa stycznia 1426 r.; dokładna data nie jest ustalona),
dawny jego kanclerz Stanisław Pawłowski przeszedł do stronnictwa królewskiego. Czterej
synowie Siemowita IV objęli Mazowsze płockie jako bracia niedzielni. Już w 1426 r. Siemowit V,
Trojden I i Władysław I złożyli Jagielle hołd lenny. Tylko Kazimierz II trwał w sporze z królem
polskim, wsparcia przeciwko niemu szukał nawet na dworze wielkiego księcia litewskiego
Witolda.
Największą niezależnością – mimo ciągłych ingerencji Jagiełły – Mazowsze cieszyło się za
panowania Siemowita IV. Jego syn Siemowit V przez długie lata brany był nawet pod uwagę
jako kandydat do korony polskiej jako następca Władysława Jagiełły. Dopiero w 1424 r.
narodziny pierwszego syna Jagiełły, Władysława, przekreśliły szanse siostrzeńca króla jako
kandydata na tron polski. (Alicja Nowak)
Co warto przeczytać?
* Dzieje Mazowsza do 1526 r., praca zbior. pod red. A. Gieysztora i H. Samsonowicza,
Warszawa 1994;
* Maleczyńska E., Książęce lenno mazowieckie, Lwów 1929;
* Supruniuk A., Otoczenie księcia mazowieckiego Siemowita IV (1374-1426), Warszawa 1998.
Publikacja źródła:
* Iura Masoviae Terrestria, t. 1, oprac. J. Sawicki, s. 127.
2/3
Hołd lenny książąt mazowieckich
Written by vz
Friday, 05 November 2010 04:13
Opis zewnętrzny: Oryginał, jęz. łaciński, 1 karta pergaminowa o wymiarach 366x161 mm, 2
pieczęcie na paskach pergaminowych.
Miejsce przechowywania: Archiwum Główne Akt Dawnych, Zbiór dokumentów pergaminowych,
sygn. 71.
Pobierz plik:
Hold_lenny_ksiazat_mazowieckich_1425.pdf
Hold_lenny_ksiazat_mazowieckich_1425.pdf (153.7 KB)
Transkrypcja aktu hołdu lennego książąt mazowieckich, 14 XI 1425 r.
3/3