docRadków - strategia_po uwagach
download 
Reklamacja Transkrypt
Radków - strategia_po uwagach
Strategia Rozwoju Gminy Radków do 2020 roku „Świętokrzyscy Liderzy Administracji – nowa jakość dla Mieszkańców” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Spis treści Zespół ds. Aktualizacji Strategii Rozwoju Gminy Radków ....................................................................... 3 Wstęp ...................................................................................................................................................... 4 1. Diagnoza stanu gminy ..................................................................................................................... 5 1.1. 1.1.1. Umiejscowienie Gminy w województwie i kraju ............................................................. 5 1.1.2. Charakterystyka sieci osadniczej ..................................................................................... 6 1.1.3. Zasoby naturalne ............................................................................................................. 7 1.1.4. Zasoby kulturowe ............................................................................................................ 7 1.2. Sfera społeczna ........................................................................................................................ 9 1.2.1. Demografia ...................................................................................................................... 9 1.2.2. Poziom wykształcenia .................................................................................................... 11 1.2.3. Rynek pracy ................................................................................................................... 11 1.2.4. Pomoc społeczna ........................................................................................................... 13 1.2.5. Kapitał społeczny ........................................................................................................... 14 1.2.6. Uczestnictwo w kulturze ............................................................................................... 14 1.3. Sfera gospodarcza ................................................................................................................. 15 1.3.1. Przedsiębiorczość .......................................................................................................... 15 1.3.2. Rolnictwo ....................................................................................................................... 16 1.3.3. Turystyka ....................................................................................................................... 17 1.3.4. Główni pracodawcy ....................................................................................................... 18 1.4. Infrastruktura techniczna ...................................................................................................... 18 1.4.1. Komunikacja .................................................................................................................. 18 1.4.2. Ochrona środowiska ...................................................................................................... 20 1.4.3. Energetyka i telekomunikacja ....................................................................................... 20 1.5. Infrastruktura społeczna ....................................................................................................... 20 1.5.1. Oświata .......................................................................................................................... 21 1.5.2. Sport i rekreacja ............................................................................................................ 21 1.5.3. Instytucje kultury ........................................................................................................... 23 1.5.4. Ochrona zdrowia i opieka społecznej ............................................................................ 25 1.6. 2. Przestrzeń i środowisko ........................................................................................................... 5 Zarządzanie ............................................................................................................................ 26 1.6.1. Analiza budżetu gminy .................................................................................................. 26 1.6.2. Planowanie strategiczne i promocja Gminy .................................................................. 28 Analiza SWOT ................................................................................................................................ 30 1 3. Wizja i misja gminy Radków .......................................................................................................... 31 4. Analiza celów ................................................................................................................................. 31 4.1. Cele strategiczne i operacyjne ............................................................................................... 32 4.2. Kierunki działań ..................................................................................................................... 33 4.3. 4.2.1. Rozwój infrastruktury .................................................................................................... 33 4.2.2. Aktywizacja społeczności lokalnej i włączenie społeczne ............................................. 34 4.2.3. Rozwój rolnictwa i przedsiębiorczości ........................................................................... 35 Zgodność celów z nadrzędnymi dokumentami strategicznymi................................................. 36 4.3.1. Międzynarodowe dokumenty strategiczne ....................................................................... 36 4.3.2. Krajowe dokumenty strategiczne ...................................................................................... 37 4.3.3. Regionalne dokumenty strategiczne ................................................................................. 38 4.3.4. Lokalne dokumenty strategiczne....................................................................................... 40 Spis ilustracji .......................................................................................................................................... 41 Bibliografia............................................................................................................................................. 42 2 Zespół ds. Aktualizacji Strategii Rozwoju Gminy Radków Przedstawiciele Instytucji Gminnych Antoni Suliga Sekretarz Gminy, koordynator Barbara Huptyś Skarbnik Waldemar Napora Przedstawiciel Urzędu Gminy Anna Marczewska Przedstawiciel Urzędu Stanu Cywilnego Halina Knapik Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej Krzysztof Błaut Przewodniczący Rady Gminy Radków Jarosław Borkowski Dyrektor Zespołu Szkół Alicja Kręgiel Dyrektor Przedszkola Samorządowego Magdalena Hankiewicz Kierownik Gminnej Biblioteki Publicznej Eksperci zewnętrzni dr Marek Chrzanowski Konsultacje w zakresie zarządzania strategicznego Wojciech Kirejczyk Analizy ilościowe Joanna Korpikiewicz Analizy jakościowe 3 Wstęp Strategia Rozwoju Gminy Radków do 2020 roku to kompleksowy, średniookresowy plan działania Urzędu Gminy na najbliższe lata. Jego celem jest umożliwienie pełnego wykorzystania silnych stron i szans stojących przed gminą w nowej unijnej perspektywie budżetowej. Strategię opracowano, aby móc w sposób skuteczny i efektywny realizować zadania stojące przed Władzami Gminy. Strategia pozwala na określenie podstawowych kierunków rozwoju poprzedzone identyfikacją szans i zagrożeń oraz mocnych i słabych stron gminy, czyli wnikliwą diagnozą stanu obecnego. Dodatkowo przygotowując Strategię kierowano się konicznością zapewnienia jej zgodności z analogicznymi dokumentami na szczeblu regionalnym, wojewódzkim, krajowym oraz unijnym, co w przyszłości pozwoli na pozyskanie zewnętrznych środków finansowych pochodzących z budżetu państwa, czy z funduszy unijnych. W Strategii opisano przede wszystkim zadania, które należą do obszaru działań Władz Gminy, a zatem takie, które gmina ma obowiązek wypełniać oraz na których realizację ma prawo przeznaczyć środki z budżetu. Jednak aby w pełni zobrazować zastaną sytuację postanowiono opisać również obszary wykraczające poza ustawowe działania. Za względu na przepisy oraz ograniczone zasoby Władze Gminy nie mogą odpowiadać na wszystkie pojawiające się wyzwania. Niekiedy ich rola ogranicza się jedynie do motywowania innych podmiotów prywatnych oraz publicznych. Proces przygotowania Strategii Rozwoju Gminy Radków prowadzono w trzech etapach: 1. Przeprowadzenie analizy stanu gminy we wszystkich istotnych dla rozwoju lokalnego obszarach. W część służącą opisowi diagnozy wchodzi również analiza SWOT, która określa mocne i słabe strony gminy oraz szanse i zagrożenia, które przed nią stoją. 2. Określenie wizji i misji Gminy Radków, czyli opisanie docelowego stanu, w jakim gmina chciałaby się znaleźć w objętym Strategią horyzoncie czasowym. Realizacja misji ma z kolei doprowadzić do urzeczywistnienia określonych wizji. 3. Określenie konkretnych celów strategicznych i operacyjnych, których realizacja zagwarantuje osiągnięcie pożądanego stanu. Wymienione cele są kompromisem pomiędzy oczekiwaniami Mieszkańców przedstawionymi w wypełnionych wcześniej ankietach, a możliwościami finansowymi i realizacyjnymi gminy. Przy formułowaniu celów uwzględniono priorytety rozwoju, na które zwrócili uwagę mieszkańcy w przeprowadzonym badaniu społecznym. Niniejsza Strategia nie kończy prac nad rozwojem gminy Radków, a stanowi podstawę do dalszych działań. Realizacja wymienionych w dokumencie celów stanie się możliwa dzięki pełnemu zaangażowaniu zarówno Władz, jak i Mieszkańców. 4 1. Diagnoza stanu gminy Diagnoza stanu gminy ma na celu przedstawienie dynamicznego bilansu cech Gminy Radków oraz identyfikację jej głównych „przewag konkurencyjnych” i barier rozwojowych. Diagnoza stworzona została na podstawie tzw. analizy desk research, wywiadów z pracownikami urzędu gminy, gminnych jednostek organizacyjnych i przedstawicielami mieszkańców, a także badania ankietowego przeprowadzonego wśród dorosłych mieszkańców gminy, które zostało przeprowadzone w sposób tradycyjny (papierowe ankiety dostarczone mieszkańcom wraz z kopertami) oraz elektroniczny (za pośrednictwem Internetu). W ankiecie udział wzięło 159 osób, a jej wyniki dostarczyły subiektywnej oceny poziomu życia i jakości usług publicznych oferowanych na terenie Gminy Radków. Diagnoza obejmuje sześć głównych obszarów tematycznych: Przestrzeń i środowisko; Sfera społeczna; Sfera gospodarcza; Infrastruktura techniczna; Infrastruktura społeczna; Zarządzanie. Informacje o uwarunkowaniach przestrzennych, demograficznych i gospodarczych, wraz z analizą społeczno-ekonomiczną pozwalają na wyciagnięcie wniosków będących punktem wyjścia do sformułowania głównych kierunków działań gminy. 1.1. Przestrzeń i środowisko Środowisko geograficzne w olbrzymim stopniu wpływa na możliwości rozwoju gminy. W tej części diagnozy zwrócono uwagę na ogólne położenie Gminy Radków, podstawową sieć osadniczą oraz na posiadane zasoby naturalne i kulturowe. 1.1.1. Umiejscowienie Gminy w województwie i kraju Gmina Radków jest gminą wiejską w powiecie włoszczowskim w województwie świętokrzyskim, w sąsiedztwie gmin Włoszczowa, Oksa, Nagłowice, Moskorzew, Szczekociny i Secemin. Zajmuje powierzchnię 86,3 km2, a zamieszkuje ją ponad 2,5 tys. osób. Siedzibą urzędu gminy i zarazem największą miejscowością jest Radków, gdzie ponadto znajduje się większość budynków użyteczności publicznej (m.in. urząd gminy, zespół placówek oświatowych, ośrodek zdrowia, biblioteka, dom kultury, poczta). Gmina ma charakter rolniczy, użytki rolne stanowią 47% powierzchni. 5 Rysunek 1. Położenie gminy Radków Źródło: opracowanie własne. Gmina Radków położona jest poza głównymi trasami komunikacyjnym. Do większych miejscowości odległość wynosi: 21km do Włoszczowy, 18km do Szczekocin, 70 km do Kielc i 77 km do Częstochowy. Gmina nie ma istotnych powiązań z sąsiednimi gminami, za wyjątkiem Włoszczowy, w której pracuje znaczna część mieszkańców gminy Radków oraz gdzie do szkół ponadgimnazjalnych uczęszcza młodzież z terenu gminy. 1.1.2. Charakterystyka sieci osadniczej Na gminę składa się 14 sołectw (Bałków, Bieganów, Brzeście, Chycza, Dzierzgów, Kossów, Krasów, Kwilina, Nowiny-Dębnik, Ojsławice, Radków, Skociszewy, Sulików i Świerków). Zabudowa (jednorodzinna i zagrodowa) umiejscowiona jest liniowo wzdłuż głównych dróg. Najwięcej osób mieszka w Radkowie (493), najmniej natomiast w Sulikowie (69). Rysunek 2. Położenie sołectw w gminie Radków Źródło: strona internetowa Urzędu Gminy w Radkowie, www.radkow.ugm.pl. 6 1.1.3. Zasoby naturalne Gmina charakteryzuje się wysokimi walorami przyrodniczymi. Wyjątkowo duży jest udział terenów leśnych – stanowią one ok. 39% powierzchni gminy (średnio w kraju 29%). Stan środowiska naturalnego jest dobry. Na terenie gminy znajduje się zbiornik wodny Chycza (o powierzchni ok. 5ha), pełniący funkcje rekreacyjną. Zbiornik jest jedną z ważniejszych atrakcji w gminie. Rysunek 3. Zbiornik wodny w Chyczy Źródło: strona internetowa Lokalnej Grupy Rybackiej Między Nidą a Pilicą, www.miedzynidaapilica.pl. Na terenie gminy znajdują się dwa obszary Natura 2000 – Dolina Białej Nidy (PLH260013) oraz Niecka Włoszczowska (PLH154). Obszar Białej Nidy objęty specjalna ochroną siedlisk jest interesującym z przyrodniczego punktu widzenia zespołem podmokłych siedlisk łąkowych i leśnych oraz licznych stawów rybnych. Niecka Włoszczowska z kolei jest obszarem specjalnej ochrony ptaków, w tym miejsc rozrodu bąka, bociana czarnego, łabędzia krzykliwego, krakwy, trzmielojada, bielika, błotniaka stawowego, derkacza oraz rycyka. Ze względu na duże bogactwo gatunkowe ptaków gmina jest atrakcyjna dla osób zainteresowanych ornitologią. 1.1.4. Zasoby kulturowe W gminnej ewidencji zabytków można znaleźć najważniejsze obiekty będące dowodami bogatej historii regionu: Dwór wraz z parkiem z XIX w. w Bieganowie; Park ze starodrzewiem z XVIII w. w Bieganowie; Kościół Drewniany z I poł. XVI w. w Kossowie; 7 Dzwonnica drewniana z przełomu XVII i XVIII w. w Kossowie; Młyn wodny drewniany z 1900 r. w Kossowie, Dom murowany z 1900 r. w Kossowie; Zespół pałacowo – parkowy w Kwilinie; Park z XVIII w. w Kwilinie; Kaplica z II poł. XVIII w. w Kwilinie; Kaplica murowana z początku XX w. w Ojsławicach; Park dworski z II poł. XVIII w. w Ojsławicach; Układ kompozycyjny i starodrzew w Ojsławicach; Zespół pałacowy z II poł. XIX w. w Radkowie; Park z XIX w. w Radkowie; Młyn wodny z początku XX w. w Radkowie; Park dworski z I poł XIX w. w Świerkowie. Rysunek 4.Zabytkowy drewniany kościół w Kossowie Źródło: Urząd Gminy Radków. Dokładny spis zabytków z podziałem na ruchome i nieruchome oraz listę pamiątek historii i innych obiektów o wartościach kulturowych znajduje się w Programie opieki nad zabytkami dla gminy Radków na lata 2012-2016. Zabytki te, mimo swojej wartości kulturowej, nie stanowią jednak rozpoznawalnej atrakcji turystycznej. W rejestrze zabytków województwa świętokrzyskiego wpisane są także dwa nagrobki – Wincentego Jackowskiego (pradziadka Stefana Żeromskiego) oraz Józefa Makulskiego (dziedzica dóbr Dzierzgowa 8 i Kossowa). Oba groby znajdują się na cmentarzu parafialnym w Dzierzgowie. Ponadto tereny gminy związane są z innymi postaciami historycznymi – w Chyczy znajdował się majątek Mikołaja Reja, a Kwilina to dobra Jana Długosza. Najstarszą miejscowością jest jednak Bieganów – pierwsze wzmianki o nim pochodzą z już 1198 roku. Miejscem o wyjątkowo istotnej wartości kulturowej jest Sanktuarium Matki Boskiej Dzierzgowskiej, w którym kultem otacza się XVI wieczną ikonę Matki Boskiej (w 1664 roku przez cztery dni obserwować można było łzy płynące z oczu Marii). Do Dzierzgowa przyjeżdżały osoby chore licząc na cud uzdrowienia. Rysunek 5. Obraz Matki Boskiej Dzierzgowskiej Źródło: strona internetowa Urzędu Gminy w Radkowie, www.radkow.ugm.pl. 1.2. Sfera społeczna Ważną częścią diagnozy jest ocena sytuacji gminy Radków w sferze społecznej, obejmującej takie zagadnienia jak sytuacja demograficzna, lokalny rynek pracy, główne problemy społeczne czy w końcu aktywność kulturalna i społeczna mieszkańców. Część tych czynników ma poważny wpływ na rozwój gminy w długim okresie, często wykraczającym poza ramy niniejszej strategii. 1.2.1. Demografia Procesy demograficzne zachodzą w gminie Radków stosunkowo dynamicznie, a ich skutkiem jest szybko malejąca liczba mieszkańców. Działania gminy powinny uwzględniać te uwarunkowania: z jednej strony przeciwdziałać negatywnym zmianom, z drugiej przygotowywać na ich następstwa. 9 Liczba ludności Gmina Radków jest najmniejszą gminą województwa pod względem liczby ludności. W 2012 roku liczyła 2568 mieszkańców. Administracyjnie gmina jest podzielona na 14 sołectw, w których mieszka od 69 do 493 osób. Ze względu na ujemny przyrost naturalny i saldo migracji liczba mieszkańców stale spada: od 2004 zmniejszyła się o 4,1%, a licząc od 2000 roku o 8,5%. Przyrost naturalny W latach 2004-2012 na terenie gminy urodziło się 226 osób, zaś zmarło 372 mieszkańców. Na skutek ruchu naturalnego liczba mieszkańców zmniejszyła się o 146 osób w ciągu 9 lat. Niski przyrost naturalny jest skutkiem niekorzystnej struktury wiekowej mieszkańców. Migracje Saldo migracji w latach 2004-2012 było ujemne: liczba zameldowanych mieszkańców gminy zmniejszyła się w tym okresie o 19. Były jednak lata, w których saldo było pozytywne (kilkunastu nowych mieszkańców). Łącznie w tym czasie z gminy wymeldowało się 257 osób, z czego ponad połowa do miast. Zameldowało się zaś 238 nowych mieszkańców, również ponad połowa z miast. Należy podkreślić, że dane bazujące na rejestrze osób zameldowanych nie uwzględniają nierejestrowanego ruchu migracyjnego w obie strony. Gęstość zaludnienia Przy powierzchni 86,4 kilometrów kwadratowych, gęstość zaludnienia gminy Radków wynosi 29 osób/km2 i jest najniższa wśród gmin w powiecie włoszczowskim, a także znacznie niższa niż przeciętna w województwie i kraju. Wynika to m.in. z wysokiej lesistości terenów gminy. Struktura wiekowa Struktura wiekowa społeczności gminy nie jest korzystna. Co piąty mieszkaniec ma powyżej 65 lat, a co drugi powyżej 45 lat. Udział dzieci i młodzieży (do lat 19) wynosi tylko 19%. Taka struktura będzie mieć poważne konsekwencje w postaci dalszego spadku liczby mieszkańców i rosnącego obciążenia z powodu starzejącego się społeczeństwa. Rysunek 6. Struktura wiekowa ludności gminy Radków w 2011 roku 8% 6% 6% 7% 7% 6% 6% 6% 4% 8% 6% 5% 5% 4% 5% 4% 3% 2% 1% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS (Narodowy Spis Powszechny 2011). 10 Obciążenie demograficzne mierzy się często wskaźnikiem obliczanym jako liczba osób w wieku nieprodukcyjnym przypadająca na 100 osób w wieku produkcyjnym. Choć w ostatnich latach wartość tego wskaźnika uległa poprawie (z 76,9 na 67,2), to pozostaje najmniej korzystna w całym powiecie i w stosunku do średniej wartości w województwie (58,2) i kraju (56,6). 1.2.2. Poziom wykształcenia Dane dotyczące struktury ludności względem poziomu wykształcenia zbiera Główny Urząd Statystyczny prowadząc Narodowy Spis Powszechny. Najbardziej aktualne dane pochodzą z 2011 roku i dotyczą powiatów. Struktura ta w powiecie włoszczowskim jest charakterystyczna dla społeczności wiejskich, o dużym znaczeniu rolnictwa. Wśród osób powyżej 60 roku życia dominuje wykształcenie podstawowe, a niemal połowa osób w wieku 35-59 lat ma ukończyła wykształcenie zasadnicze zawodowe. Wśród młodszych (25-34 lata) mieszkańców powiatu włoszczowskiego co trzeci ma wykształcenie wyższe i można szacować, że duża część osób w wieku 20-24 lata z wykształceniem średnim kontynuuje naukę w szkołach wyższych. Rysunek 7. Poziom wykształcenia mieszkańców powiatu włoszczowskiego w poszczególnych grupach wiekowych (2011) 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 wyższe średnie ogólnokształcące gimnazjalne podstawowe nieukończone i bez wykształcenia szkolnego 45-49 50-54 55-59 60-64 65+ średnie zawodowe zasadnicze zawodowe podstawowe ukończone Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS (Narodowy Spis Powszechny 2011). 1.2.3. Rynek pracy Struktura zatrudnienia Najbardziej szczegółowe dane dotyczące struktury zatrudnienia pochodzą z Banku Danych Lokalnych GUS i obejmują cały powiat włoszczowski. Niemal połowa zatrudnionych w powiecie to osoby trudniące się rolnictwem, leśnictwem, rybactwem lub łowiectwem. Co czwarty mieszkaniec pracuje w sektorze przemysłowym lub branży budowlanej. W stosunku do całego kraju znacznie mniejszy jest udział zatrudnionych w sektorze usługowym. 11 Rysunek 8. Struktura rynku pracy według liczby zatrudnionych (2012) 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo przemysł i budownictwo handel; naprawa pojazdów samochodowych; transport i gospodarka magazynowa; zakwaterowanie i gastronomia;… działalność finansowa i ubezpieczeniowa; obsługa rynku nieruchomości Polska Woj. świętokrzyskie pozostałe usługi Powiat włoszczowski Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS (Bank Danych Lokalnych). Poziom bezrobocia Stopa bezrobocia rejestrowanego w powiecie włoszczowskim wynosiła 15,1% na koniec 2013 roku i pozostawała znacznie powyżej przeciętnej krajowej (13,4%). W 2012 roku w gminie Radków było 139 osób bezrobotnych, czyli co dziesiąta osoba w wieku produkcyjnym poszukiwała pracy. Spośród tej liczby ponad połowa (76) to osoby długotrwale bezrobotne, pozostające bez zatrudnienia dłużej niż 12 miesięcy. Osoby te są szczególnie zagrożone wykluczeniem społecznym oraz innymi problemami, dotykającymi często całe rodziny (np. bezrobocie pokoleniowe). Tylko 16 spośród 139 bezrobotnych miało prawo do zasiłku. Źródła utrzymania Źródła utrzymania mieszkańców gminy są pochodną struktury lokalnego rynku pracy. Dostępne dane statystyczne na ten temat pochodzą z Narodowego Spisu Powszechnego, przeprowadzonego w 2011 roku i dotyczą powiatów. Co trzeci z mieszkańców powiatu włoszczowskiego jest na czyimś utrzymaniu - są to przede wszystkim dzieci i młodzież ucząca się. Zarobki co czwartego mieszkańca pochodzą z pracy najemnej poza rolnictwem. Można przyjąć, że w gminie Radków, która ma charakter rolniczy, udział osób utrzymujących się z pracy rolniczej jest jeszcze wyższy niż w całym powiecie włoszczowskim. Źródłem utrzymania co czwartego mieszkańca powiatu jest emerytura lub renta. Na koniec należy dodać, że w grupie „utrzymywani” są wszystkie osoby utrzymujące się z dochodów innych osób, niezależnie od ich źródła, więc liczba osób utrzymujących się i utrzymywanych np. z pracy rolniczej jest wyższa niż pokazano na wykresie. 12 Rysunek 9. Główne źródła utrzymania Polaków (2011) 0% 10% 20% 30% 40% praca najemna poza rolnictwem praca na rachunek własny poza rolnictwem… Polska Woj. świętokrzyskie praca w rolnictwie Powiat włoszczowski niezarobkowe źródło, emerytura niezarobkowe źródło, renta pozostałe źródła utrzymywani nieustalone Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS (Narodowy Spis Powszechny 2011). Dochody gospodarstw domowych Przeciętne wynagrodzenie w powiecie włoszczowskim wynosiło w 2012 roku 3260 PLN (87,1% średniej krajowej) i było wyższe niż w województwie (86,8% średniej krajowej). Należy jednak zaznaczyć, że dane te nie obejmują przedsiębiorstw zatrudniających poniżej 10 osób, czyli większości podmiotów działających na terenie gminy Radków. Średnią zawyżają również zarobki mieszkańców miasta powiatowego - na wsi są one niższe. 1.2.4. Pomoc społeczna Zadania gminy (własne i zlecone) w zakresie pomocy społecznej wykonuje Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. W 2013 roku świadczenia pomocy społecznej przyznano 200 mieszkańcom gminy. To znaczny spadek w stosunku do poprzednich lat: w 2009 osób takich było 196, w kolejnych latach około 250. Może to być jednak spowodowane nie realną poprawą warunków życia tych osób, ale rzadko aktualizowanymi kryteriami dochodowymi kwalifikującymi do korzystania z pomocy społecznej (raz na trzy lata, ostatnio pod koniec 2012 roku). W ostatnich latach systematycznie spadała też liczba osób długotrwale korzystających ze świadczeń pomocy społecznej. Około dwie trzecie przyznanych świadczeń to świadczenia niepieniężne, jedna trzecie - pieniężne. Spośród osób objętych wsparciem największą grupę (118 osób) stanowiły dzieci uczestniczące w programie dożywiania. Najczęstszymi powodami przyznania świadczenia jest bezrobocie (39 rodzin), niepełnosprawność (28), długotrwała lub ciężka choroba (26), wielodzietność (22) i ubóstwo (20). W 2013 roku gmina ponosiła odpłatność za pobyt czterech osób w domu pomocy społecznej poza terenem gminy. Problemami społecznymi o rosnącym znaczeniu jest alkoholizm, narkomania i przemoc. W gminie działa zespół interdyscyplinarny podejmujący akcję profilaktyki i przeciwdziałania tym patologiom społecznym i ich skutkom. Od kilkunastu lat w gminie działa grupa Anonimowych Alkoholików zrzeszająca kilkanaście osób. 13 1.2.5. Kapitał społeczny Organizacje pozarządowe Organizacje pozarządowe przyczyniają się do budowania społeczeństwa obywatelskiego oraz aktywizacji mieszkańców wokół spraw ważnych dla rozwoju lokalnego. Wskaźnik liczby fundacji, stowarzyszeń i organizacji społecznych na 10 tys. ludności oceniający zaangażowanie społeczne mieszkańców wyniósł w gminie w 2012 r. 35 – czyli więcej niż średnio w województwie (28) i kraju (30). Na terenie gminy Radków działają m.in.: Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Gminy Radków; 7 Jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej (w Bałkowie, Bieganowie, Brześciu, Chyczy, Dzierzgowie, Kossowie i Radkowie); Warsztat Terapii Zajęciowej (prowadzony przez Caritas Diecezji Kieleckiej, placówka terenowa jednostki z Ostrowa w gminie Krasocin, pomagająca osobom niepełnosprawnym); Uczniowski Klub Sportowy „Spartakus” przy gimnazjum w Rakowie; Drużyna cheerleaderek „Danzmisja” przy szkole w Rakowie; Koła Gospodyń Wiejskich (funkcjonujące w części w sposób niesformalizowany); Zespoły ludowe „Dzierzgowianie” i Kwiliniec. Warto podkreślić olbrzymią rolę, jaką w gminie pełnią jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej. Oprócz akcji związanych ściśle z działalnością ratunkową przy OSP działają świetlice wiejskie (w Dzierzgowie funkcjonuje także pracownia komputerowa). Trzy jednostki straży mają średnie samochody bojowe, pozostałe posiadają jedynie pojazdy lekkie. Samochody straży wspomagają transport zbiorowy dowożąc mieszkańców na różnego rodzaju spotkania, akcje i festyny. Aktywność wyborcza W gminie Radków w wyborach samorządowych w 2010 roku frekwencja wyniosła niecałe 53% i była najniższa w całym powiecie włoszczowskim, w którym to średnia ukształtowała się na poziomie 60%. Lepiej gmina wypada w porównaniu z frekwencją ogólnokrajową, która wyniosła 47%. Mieszkańcy gminy Radków są za to mniej zainteresowani polityką na szczeblu centralnym – podczas wyborów do sejmu i senatu do urn poszło mniej niż co trzeci uprawniony do głosowania (średnio w powiecie frekwencja wyniosła 41%, w województwie 43%, a w kraju niemal 49%). 1.2.6. Uczestnictwo w kulturze Życie kulturalne koncentruje się wokół Gminnego Domu Kultury i Gminnej Biblioteki Publicznej w Radkowie. Są one wspólnie ze Szkołą Podstawową organizatorami wielu konkursów, teatrzyków dla młodzieży szkolnej, zabaw i imprez rocznicowych. Aktywną działalność prowadzą zespoły ludowe. Istniejące od 1999 roku Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Gminy Radków podejmuje działania na rzecz oświaty, kultury, sportu i turystyki oraz wspierania inwestycji. Dzięki staraniom Stowarzyszenia wyremontowano budynek szkolny w Radkowie, zabytkowy Kościół w Kossowie oraz odnowiono zabytkowe nagrobki na cmentarzach w Dzierzgowie i Kossowie. Stowarzyszenie funduje również stypendia dla najlepszych gimnazjalistów, organizuje różne formy aktywności dla dzieci niepełnosprawnych oraz promuje gminę Radków. Na terenie gminy Radków działają dwa zespoły ludowe, łącznie zrzeszające ponad 30 członków: 14 Dzierzgowianie (od 1984 roku): występują na przeglądach i konkursach folklorystycznych, wydali śpiewnik „Pieśni ludowe znad Białej Nidy”; Kwiliniec: zespół powstał w 2010 roku z inicjatywy Koła Emerytów w Kwilinie, reprezentuje gminę na wielu uroczystościach. Rysunek 10. Zespół ludowy Dzierzgowianie Źródło: strona internetowa Urzędu Gminy w Radkowie, www.radkow.ugm.pl. W gminie działa również klub seniora zrzeszający około 20 członków. Oprócz osób zrzeszonych w zespołach ludowych, w gminie Radków mieszka i pracuje kilku twórców, m.in. Zdzisław Purchała rzeźbiarz ludowy i poeta i Zdzisław Dudek - plastyk. W każdej wsi co roku organizowane są imprezy integrujące społeczność, np. dożynki, wigilia, festyn w szkole, turniej siatkówki (ponadgminny), gminne rozgrywki w piłkę nożną czy sztab WOŚP. Wydarzenia te cieszą się dużym zainteresowaniem mieszkańców. 1.3. Sfera gospodarcza Opisane wyżej problemy społeczne najczęściej są silnie powiązane z kondycją lokalnej gospodarki, tj. ogólną strukturą, sytuacją w najważniejszych branżach (rolnictwie, turystyce), oraz kondycją rynku pracy. Czynniki te są ważne, gdyż mocno wpływają na gminę i jej mieszkańców. 1.3.1. Przedsiębiorczość Liczba podmiotów gospodarczych W 2013 roku na terenie gminy Radków zarejestrowane były 154 podmioty gospodarcze. Tylko dwa z nich zatrudniały 10 lub więcej pracowników. Pozostałe to mikroprzedsiębiorstwa, niewielkie zakłady rzemieślnicze i usługowe. Ponad 80% podmiotów to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Najwięcej podmiotów to firmy z branży handlowej (sekcja G), stosunkowo dużo jest też firm z branży budowlanej (sekcja F). 15 Rysunek 11. Podmioty gospodarki narodowej według sekcji PKD (2013) 45 27 18 15 11 0 A B C 0 0 D E F G H 9 3 2 2 I J K 4 0 L M 4 1 N O P 1 Q 3 4 R SiT 0 U Objaśnienie symboli: A - rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo, B - górnictwo i wydobywanie, C - przetwórstwo przemysłowe, D - wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych, E - dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją, F - budownictwo, G - handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle, H - transport i gospodarka magazynowa, I - działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi, J - informacja i komunikacja, K - działalność finansowa i ubezpieczeniowa, L - działalność związana z obsługą rynku nieruchomości, M - działalność profesjonalna, naukowa i techniczna, N - działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca, O - administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe zabezpieczenia społeczne, P - edukacja, Q - opieka zdrowotna i pomoc społeczna, R - działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją, S - pozostała działalność usługowa, T - gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników, U - organizacje i zespoły eksterytorialne. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS (REGON). Działania gminy wspierające przedsiębiorczość Gmina Radków dysponuje gruntami, które można przeznaczyć pod inwestycje. Do działek tych doprowadzone są media (woda, prąd). Łącznie z potencjalnie przeznaczonymi na sprzedaż gruntami prywatnych właścicieli obszar obejmuje ok. 8ha. 1.3.2. Rolnictwo Gmina ma charakter rolniczy - rolnictwo odgrywa ważną rolę nie tylko dla krajobrazu gospodarczego, ale i społecznego gminy – użytki rolne zajmują 47% powierzchni. Obszar gminy charakteryzuje się stosunkowo dobrymi glebami, w użytkach rolnych w klasach bonitacyjnych I-III znajduje się 15,4% powierzchni (średnio w powiecie 10,7%)1. Rolnicy z Radkowa w dużej mierze zajmują się produkcją mleka, sprzedawanego spółdzielniom mleczarskim we Włoszczowej i Szczekocinach oraz produkcją zbóż. Według danych GUS pochodzących z Powszechnego Spisu Rolnego, przeprowadzonego w 2010 roku, w gminie Radków były 534 gospodarstwa rolne (wszystkie to indywidualne gospodarstwa rolne), z czego w 492 prowadzono działalność rolniczą. Rozwój rolnictwa hamuje duże jego rozdrobnienie ponad 52% gospodarstw (prowadzących działalność) zajmuje powierzchnię do 5ha2. 79 gospodarstw (16%) obejmuje powierzchnię powyżej 10ha, w tym 35 zajmujących co najmniej 15ha. Powiększanie 1 Starostwo Powiatowe we Włoszczowie, „Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Włoszczowskiego”, Włoszczowa 2004. 2 Dane GUS (Powszechny Spis Rolny 2010). 16 się dużych, dochodowych gospodarstw jest ograniczane przez małe, które funkcjonują niemal jedynie dzięki dotacjom unijnym. Na terenie gminy znajdują się stawy hodowlane (produkcja karpia), łączna powierzchnia stawów to ok. 348 ha. Hodowla ryb zapewnia miejsce pracy kilkunastu osobom. Rysunek 12. Stawy hodowlane Źródło: Urząd gminy Radków Teren gminy potencjalnie nadaje się do produkcji roślin energetycznych i biomasy, problemem jest jednak brak w regionie zakładu generującego popyt na tego typu produkty. 1.3.3. Turystyka Na terenie gminy Radków nie ma wielu atrakcji turystycznych. Atutem gminy jest położenie z dala od zgiełku miejskiego i dużych szlaków transportowych, co umożliwia odpoczynek na łonie natury. Turyści odwiedzający tereny gminy mogą zobaczyć szereg zabytków (opisanych w rozdziale 1.1.4) czy odpoczywać aktywnie: jeździć na rowerze wytyczonymi atrakcyjnymi szlakami czy wędkować na okolicznych stawach. Gmina ma ponadto potencjał do rozwoju turystyki ornitologicznej. Na terenie gminy działa ośrodek wypoczynkowy „Oksa” w Chyczy (oferujący noclegi w domkach kempingowych) oraz kilka gospodarstw agroturystycznych. Istniejąca infrastruktura turystyczna odpowiada zgłaszanemu przez turystów zapotrzebowaniu. 17 Rysunek 13. Ptaki na terenie gminy Radków Źródło: strona internetowa www.jakiecudne.pl. 1.3.4. Główni pracodawcy Największymi pod względem liczby zatrudnionych zakładami pracy są jednostki organizacyjne gminy, przede wszystkim Urząd Gminy i Zespół Placówek Oświatowych. W tym ostatnim zatrudnionych jest 27 nauczycieli, 3pracowników administracyjnych oraz 7 pracowników obsługi. Prywatne firmy oferujące miejsca pracy na terenie gminy to m.in. piekarnia i firma transportowo-budowlana. Poza tym duża część mieszkańców dojeżdża do pracy we Włoszczowie. 1.4. Infrastruktura techniczna Infrastruktura techniczna jest elementem koniecznym do istnienia i prawidłowego funkcjonowania jednostki jaką jest gmina oraz cechuje się znaczącym wpływem na komfort życia mieszkańców. Jest także jednym z podstawowych czynników wpływających na atrakcyjność inwestycyjną gminy. Infrastruktura techniczna obejmuje urządzenia i instytucje z dziedziny komunikacji, energetyki, gospodarki wodnej oraz ochrony środowiska. 1.4.1. Komunikacja Gmina znajduje się z dala od głównych szlaków komunikacyjnych. Na południe od gminy (ok. 9 km od Radkowa) przebiega jednojezdniowa trasa krajowa nr 78 (granica państwa – Chałupki – Wodzisław Śląski – Rybnik – Gliwice – Tarnowskie Góry – Świerklaniec – Siewierz – Zawiercie – Szczekociny – Nagłowice – Jędrzejów - Chmielnik). Przez teren gminy nie przebiega ponadto żadna trasa wojewódzka, a jedynie drogi powiatowe i gminne, w tym wiele nieutwardzonych (39%). Dostępność komunikacyjną gminy należy oceniać jako niską. Rozbudowa dróg jest dla władz gminy priorytetem. 18 Rysunek 14. Średnie wyniki odpowiedzi na pytania o ocenę czynników: Jakość/stan dróg dla pieszych/chodników (dostępność, oświetlenie)? 3,2 Utrzymanie dróg publicznych w zimie (np. odśnieżanie) 2,7 Bezpieczeństwo na drogach? 3,3 Dostępność tras rowerowych? 3,0 Jakość/stan nawierzchni dróg/ulic? 2,9 Jakość transportu zbiorowego na terenie gminy? 2,6 Dostępność transportu zbiorowego na terenie gminy (np. komunikacji publicznej, PKSu, busów)? 2,3 Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników przeprowadzonej ankiety. Ankietowani mieszkańcy źle ocenili dostępność transportu zbiorowego. Jest on słabo rozwinięty, poza komunikacją do Włoszczowy, do której wiele osób dojeżdża do pracy i szkół ponadgimnazjalnych. Brakuje usług przewozowych w innych kierunkach (np. do miasta wojewódzkiego) oraz transportu z poszczególnych miejscowości do Radkowa, ze względu na zbyt małe przez pryzmat opłacalności linii zapotrzebowanie na nie. Jest to jednak dla mieszkańców znaczące utrudnienie w dostępie do usług społecznych oraz urzędu. Ponadto, jest to istotna przeszkoda w aktywizacji i integracji mieszkańców. Rysunek 15. Ocena dostępności transportu zbiorowego na terenie gminy Radków według sołectw (oceny w skali 1-5, gdzie 1 jest oceną najsłabszą a 5 najlepszą) 3,0 3,0 3,0 2,6 2,4 2,0 2,2 2,1 2,3 2,0 1,8 1,9 1,9 1,4 Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonej ankiety. Transport zbiorowy oceniany jest najsłabiej przez mieszkańców Ojsławic, Brześcia, Bieganowa i Bałkowa (czyli miejscowości położonych na zachodnich obrzeżach gminy), a stosunkowo najlepiej w miejscowościach Radków, Nowiny-Dębnik oraz Sulików. Gmina posiada rozbudowaną sieć oświetlenia ulicznego w stanie nie wymagającym poważniejszych remontów. 19 1.4.2. Ochrona środowiska Z wodociągu w gminie Radków korzysta ok. 75% mieszkańców, łączna długość sieci wodociągowej wynosi ponad 61km, a przyłączonych jest do niej 865 budynków/gospodarstw. Wodociąg jest doprowadzony do wszystkich sołectw. Ujęcia wody na terenie gminy znajdują się w miejscowościach Świerków (modernizowane w momencie przygotowywania strategii) oraz Radków. Wraz z Politechniką Częstochowską gmina ma przygotowany program zagospodarowywania odpadów płynnych. Kanalizacja w gminie jest w trakcie rozbudowy, na koniec 2012 roku korzystało z niej 29% mieszkańców (średnio w gminach wiejskich w województwie 25%). W 2013 roku nie rozbudowano sieci kanalizacyjnej, więc udział korzystających znacząco się nie zmienił (do sieci o długości 16 km podłączonych jest 366 budynków/gospodarstw). Warto jednak zauważyć istotną poprawę w dostępie do kanalizacji od 2007 roku, kiedy to dostęp do niej miało jedynie 12,5% mieszkańców gminy. Kanalizacja zbiorcza istnieje w 3 sołectwach, a planuje się doprowadzić ją jeszcze do trzech miejscowości. W pozostałych, ze względu na niską gęstość zabudowy, zakłada się budowę przydomowych oczyszczalni ścieków. Na koniec 2013 roku było 12 indywidualnych wiejskich oczyszczalni ścieków w gminie (w tym 8 oddanych w tym roku). Większe cieki wodne (rzeki Kwilina i Biała Nida) są utrzymywane w dobrym stanie. Większym wyzwaniem jest zapewnienie właściwej konserwacji rowów. Konserwacja szczegółowa jest zadaniem mieszkańców (a nie gminy), jednak Ci często nie wywiązują się z tego obowiązku. Ze względu na brak spółki wodnej działającej na terenie gminy problem rozwiązywany jest doraźnie przez sołtysów (odmulanie, odbudowa). Na terenie gminy planowana jest budowa małych zbiorników retencyjnych, m.in. w miejscowości Krasów (struga Krzepin), które ponadto spełniałyby funkcje rekreacyjne i przeciwpożarowe. Gmina dofinansowuje mieszkańcom demontaż (oraz transport i unieszkodliwienie) wyrobów azbestowych. 1.4.3. Energetyka i telekomunikacja Przez teren gminy Radków przebiega napowietrzna linia energetyczna wysokiego napięcia (ŁosiceKielce), która nie jest jednak bezpośrednio powiązana z zasilaniem w energię budynków w gminie. Do nich prąd doprowadzany jest liniami napowietrznymi niskiego napięcia ze stacji systemowych GPZ 110/115kV Szczekociny-Secemin. Trasy tych linii prowadzone są wzdłuż dróg i linii zabudowy. W miejscowości Bałków znajduje się teren przeznaczony pod budowę kolektorów słonecznych (już wykupiony przez prywatnego inwestora), na moment pisania strategii nie zostały jednak jeszcze podjęte żadne działania. Teren gminy objęty jest zasięgiem telefonii komórkowej. 1.5. Infrastruktura społeczna O jakości życia mieszkańców gminy w dużym stopniu decyduje dostępność i jakość infrastruktury społecznej. Jej główne elementy, na które mogą i powinny wpływać władze gminy to infrastruktura edukacyjna (przedszkola, szkoły), sportowa, kulturalna, turystyka, ochrona zdrowia i opieka społeczna. 20 1.5.1. Oświata Na terenie gminy działa Zespół Placówek Oświatowych w Radkowie (a w jego ramach szkoła podstawowa i gimnazjum) oraz Przedszkole Samorządowe w Radkowie. Liczba uczniów w szkole podstawowej wahała się w ostatniej dekadzie od 103 do 131 (127 w 2012 roku) w 6 oddziałach. Liczba uczniów gimnazjum systematycznie spadała od 2005 roku (ze 144 do 92 w 2011 roku). W 2012 roku nieznacznie wzrosła do 98 uczniów w pięciu oddziałach. Budynek szkolny przeszedł gruntowny remont w 2000 roku, a w 2006 roku został rozbudowany o salę rehabilitacyjną. Szkoła posiada pracownie przedmiotowe (niektóre wymagają doposażenia), pracownię komputerową, salę gimnastyczną i siłownię, bibliotekę, świetlicę oraz boisko (z bieżnią i kortem tenisowym). Gmina organizuje dowóz uczniów do szkoły oraz program dożywiania dzieci w szkole. Uczniowie są objęci opieką pedagoga szkolnego, jedną z potrzeb szkoły jest utworzenie w szkole gabinetu psychologicznego. Wiąże się to również z koniecznością akcji informacyjnej, która przełamałaby stereotypy i blokady ograniczające korzystanie z takiej pomocy. W zakresie infrastruktury konieczne jest docieplenie łącznika z salą gimnastyczną oraz modernizacja dachu nad salą gimnastyczną. Szkoła pozyskuje dużo środków zewnętrznych na tzw. „miękkie” projekty (np. zajęcia pozalekcyjne), ale główne potrzeby rozwojowe wymagają inwestycji w ramach projektów „twardych”. Wychowanie przedszkolne w gminie Radków prowadzi Przedszkole Samorządowe mieszczące się obecnie w skrzydle budynku Urzędu Gminy. Przedszkole dysponuje dwiema salami dydaktycznymi, salą zabaw oraz placem zabaw. Liczba dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w gminie rośnie od kilku lat, osiągając poziom 64 dzieci w 2012 roku. Dla zapewnienia właściwej opieki oraz rozwoju placówki konieczna jest budowa budynku przeznaczonego na przedszkole, spełniającego wszystkie normy i wyposażonego w salę gimnastyczną, zaplecze oraz gabinet logopedyczny. Inwestycja ta powinna być traktowana priorytetowo, szczególnie w świetle przyjętej w czerwcu 2013 roku tzw. ustawy przedszkolnej3, nakładającej na gminy obowiązek objęcia wychowaniem przedszkolnym wszystkich 4-latków (od 2015 roku) i 3-latków (od 2017 roku). W ostatnich latach gmina organizowała w okresie dni ferii szkolnych półkolonie - zajęcia dla dzieci i młodzieży organizowane w świetlicach wiejskich. Półkolonie miały wielu uczestników i mieszkańcy wyrażają potrzebę kontynuacji i rozwoju tego rodzaju wydarzeń. Ważne, by zajęcia w czasie ferii nie były organizowane przez nauczycieli na co dzień uczących dzieci, żeby przełamać codzienną, szkolną atmosferę. Atutem jest też organizacja kolonii poza budynkami szkolnymi. 1.5.2. Sport i rekreacja W gminie Radków nie ma formalnie zarejestrowanych klubów sportowych oprócz działającego przy szkole Uczniowskiego Klubu Sportowego. Podobnie infrastruktura sportowa to przede wszystkim urządzenia szkolne: sala gimnastyczna, siłownia, boisko do piłki nożnej, bieżnia, kort tenisowy. 3 Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. 2013 nr 0 poz. 827. 21 Rysunek 16. Infrastruktura sportowa przy Zespole Placówek Oświatowych w Radkowie Źródło: strona internetowa Urzędu Gminy w Radkowie, www.radkow.ugm.pl. Oprócz boiska szkolnego, przy niektórych świetlicach są boiska i place zabaw dla najmłodszych. Ze względu na małą liczbę mieszkańców gminy, nie ma potrzeby dalszych inwestycji w infrastrukturę sportową, oprócz instalacji tak popularnych w całym kraju siłowni zewnętrznych. Urządzenia te, montowane najczęściej w sąsiedztwie placów zabaw, dzięki swojej ogólnodostępności są chętnie wykorzystywane przez osoby w każdym wieku. Przez tereny gminy wytyczono szlaki turystyczne: Rowerowy Szlak Miejsc Mocy (fragment długiego na 600 kilometrów szlaku po obiektach sakralnych województwa świętokrzyskiego), Szlak Architektury Drewnianej (kościół w Kossowie), Leśna Ścieżka Dydaktyczna „Poznajemy Las” (o długości 2,2 km) oraz oznaczona trasa rowerowa Radków - Oksa Nagłowice - Radków (przebiegająca obok największych atrakcji okolicy). W przeprowadzonej ankiecie poproszono mieszkańców o ocenę możliwości kibicowania w gminnych imprezach sportowych oraz dostęp do infrastruktury sportowej dla chcących uprawiać sport. O ile możliwość uczestniczenia w imprezach sportowych jako widz została oceniona raczej pozytywnie, to możliwości czynnego uprawiania sportu na terenie gminy Radków jest według ankietowanych przeciętna. Rysunek 17. Ocena możliwości uprawiania sportu i udziału w imprezach sportowych 35% 30% Brak odpowiedzi 25% Bardzo źle 20% Raczej źle 15% Średnio 10% 5% Raczej dobrze 0% Bardzo dobrze Możliwość udziału w imprezach sportowych jako widz? Możliwość czynnego uprawiania sportu? Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników przeprowadzonej ankiety. 22 Rysunek 18. Turniej piłki siatkowej w gminie Radków ] Źródło: Urząd gminy Radków 1.5.3. Instytucje kultury Główną instytucją kultury w gminie jest Gminny Ośrodek Kultury. GOK dysponuje siedzibą (Dom Kultury) w skrzydle budynku Urzędu Gminy. W budynku mieści się między innymi duża sala widowiskowa. Według danych GUS, w 2012 roku GOK zorganizował 24 imprezy, w których udział wzięło 1650 osób. Możliwości działania GOK są ograniczone przede wszystkim przez zasoby kadrowe - obecnie w Domu Kultury pracuje tylko jedna osoba. Inną instytucją kultury jest Gminna Biblioteka Publiczna w Radkowie. Biblioteka podejmuje liczne inicjatywy kulturalne, a jej działalność integruje wszystkie pokolenia mieszkańców gminy. Oferta biblioteki obejmuje kącik malucha, lektury szkolne, książki dla młodzieży, literaturę piękną i popularnonaukową dla dorosłych oraz czytelnię internetową. W bibliotece są ogólnodostępne stanowiska komputerowe oraz bezpłatny dostęp do kursu e-learningowego języka angielskiego w ramach projektu „Angielski 123 w bibliotece”. Biblioteka organizuje lekcje biblioteczne, warsztaty, wystawy i konkursy. Dodatkowo, co miesiąc odbywają się spotkania Dyskusyjnego Klubu Książki (we współpracy z Instytutem Książki). 23 Rysunek 19. Gminna Biblioteka Publiczna w Radkowie z czytelnią internetową Źródło: strona internetowa Urzędu Gminy w Radkowie, www.radkow.ugm.pl. Ważnymi ośrodkami życia kulturalnego i społecznego są świetlice wiejskie działające w Bałkowie, Brześciu, Chyczy, Dzierzgowie, Kossowie, Kwilinie i Krasowie. Część świetlic ma siedzibę w strażnicach Ochotniczej Straży Pożarnej. Choć budynki świetlic są dostępne, to problemem jest niedostatek zorganizowanych działań, np. regularnych zajęć dla dzieci i młodzieży, spowodowany brakiem kadr. Warto pobudzać mieszkańców do podejmowania tego typu inicjatyw. O ocenę działalności gminnych instytucji kultury poproszono ankietowanych mieszkańców. Szczególnie pozytywną opinię ma Gminna Biblioteka Publiczna (średnia ocen 3,9 w skali pięciostopniowej), której działania oceniło pozytywnie niemal 60% badanych. Niewiele gorszy wynik odnotował Gminny Ośrodek Kultury (3,3). Choć wiele osób wstrzymało się od odpowiedzi na to pytanie, to pozostali respondenci dość dobrze (3,2) oceniają możliwość podejmowania działań artystycznych na terenie gminy. Rysunek 20. Ocena działalności gminnych instytucji kultury 45% 40% 35% Brak odpowiedzi 30% Bardzo źle 25% 20% Raczej źle 15% Średnio 10% Raczej dobrze 5% Bardzo dobrze 0% Działalność gminnych instytucji kultury Działalność bibliotek (np. Możliwości podejmowania ofertę, aktywność) działań artystycznych Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników przeprowadzonej ankiety. 24 1.5.4. Ochrona zdrowia i opieka społecznej Infrastruktura opieki zdrowotnej Mieszkańcy gminy mogą korzystać z Podstawowej Opieki Zdrowotnej w ośrodku w Radkowie, który jest filią Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej „Zdrowie” w Moskorzewie (sąsiednia gmina). Placówka mieści się w tym samym budynku co Urząd Gminy, a w ośrodku znajdują się gabinet lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, gabinet zabiegowy, gabinet medycyny szkolnej oraz punkt szczepień. NZOZ „Zdrowie” posiada również swoją filię w Bieganowie, gdzie znajduje się gabinet lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, gabinet zabiegowy i gabinet pielęgniarki środowiskowej rodzinnej. W budynku Zespołu Placówek Oświatowych w Radkowie znajduje się gabinet rehabilitacyjny, gdzie mieszkańcy mogą skorzystać z fizjoterapii i masażu rehabilitacyjnego. Mieszkańcom najbardziej brakuje lekarza pediatry. Ponadto ośrodek nie jest przystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych. Infrastruktura pomocy społecznej Zadania gminy z zakresu pomocy społecznej realizuje Gminy Ośrodek Pomocy Społecznej (GOPS), w którym pracuje 8 osób. GOPS znajduje się w budynku Urzędu Gminy. W związku z brakiem na terenie gminy odpowiedniej infrastruktury takiej jak domy pomocy społecznej GOPS musi kierować osoby wymagające całodobowej opieki do ośrodków znajdujących się na terenie innych gmin i ponosić koszty ich utrzymania. W 2013 roku w takiej sytuacji było trzech mieszkańców gminy. Na terenie gminy Radków funkcjonować mogłyby rodzinne domy pomocy, które zapewniłyby, oprócz miejsc dla potrzebujących osób starszych i niepełnosprawnych, dodatkowe, potrzebne na terenie gminy miejsca pracy. Dodatkowo w gminie brakuje także mieszkań chronionych, które nie tylko są tańszą alternatywą dla pobytu w domu pomocy społecznej, ale przede wszystkim stanowią pewnego rodzaju terapię usamodzielniającą podopiecznych. Aby realizować zadania własne w zakresie pomocy społecznej, gmina potrzebuje odpowiedniej infrastruktury. W innym wypadku musi kierować potrzebujących do odpowiednich ośrodków pomocy na terenie innych gmin i ponosić koszty ich utrzymania. W 2013 roku w takiej sytuacji były trzy osoby Na terenie gminy Radków od 2007 roku funkcjonuje placówka Caritasu Diecezji Kieleckiej, w której odbywają się warsztaty terapii zajęciowej dla osób niepełnosprawnych. Ośrodek działa w gminnym budynku poszkolnym, przekazanym przez gminę na zasadzie umowy użyczenia. Kwestią wymagającą rozwiązania w gminie Radków są bariery architektoniczne w budynkach użyteczności publicznej (urząd gminy, ośrodek zdrowia, dom kultury, bank, poczta). 25 1.6. Zarządzanie Na zarządzanie jednostką samorządu terytorialnego składa się wiele różnych działań, w tym zarządzanie finansami i budżetem oraz planowanie strategiczne. Elementy te są niezwykle istotne w procesie rozwoju lokalnego i pośrednio wpływają na jakość życia mieszkańców. 1.6.1. Analiza budżetu gminy Realizacja zapisanych w strategii celów zależy w dużej mierze od dostępności środków finansowych, dlatego też niezmiernie ważna jest analiza dochodów i wydatków gminy. Jak widać na poniższym wykresie budżet kształtował się w ostatnich latach na stabilnym poziomie z niewielką tendencją wzrostową. Rysunek 21. Dochody i wydatki gminy Radków w latach 2009-2013 (mln zł) 7,9 2009 9,4 9,3 8,9 7,3 7,9 2010 9,9 7,8 7,3 6,7 2011 dochody ogółem 2012 2013 wydatki ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy. Różnice w wielkości wydatków w poszczególnych latach wynikały przede wszystkim z realizacji przedsięwzięć inwestycyjnych takich jak np. rozbudowa infrastruktury kanalizacyjnej. W 2009 roku wydatki majątkowe stanowiły aż 41% budżetu. Średnio w latach 2009-2012 ich udział kształtował się na poziomie 29% najmniej osiągając w 2012 roku (6%). Największe inwestycje wykonane w analizowanym okresie to m.in. budowa kanalizacji na terenie gminy, projekt e-świętokrzyskie „Rozbudowa Infrastruktury Informatycznej JST” oraz remonty, rozbudowy i termomodernizacje budynków publicznych i ogólnodostępnych w gminie. Zobowiązania gminy na koniec 2012 roku wyniosły 2,6 mln zł, w całości były to zobowiązania z tytułu kredytów i pożyczek. Gmina zadłuża się w celu zapewnienia wkładu własnego przy projektach inwestycyjnych współfinansowanych z Unii Europejskiej. 26 W przeliczeniu na 1 mieszkańca dochody w gminie w 2012 roku4 kształtowały się powyżej średniej dla gmin wiejskich powiatu i województwa (odpowiednio 112 i 101%), nieznacznie mniej niż w kraju (97%). Poniżej średniej wyniosły wydatki per capita - 93% w porównaniu do gmin wiejskich z powiatu, 86% z województwa i 84% z kraju. Wynika to m.in. z niezrealizowania przez gminę wszystkich zaplanowanych w budżecie wydatków (plan wykonano w 81%). Wydatki gminy według działów gospodarki budżetowej przedstawione zostały na poniższym wykresie. Rysunek 22. Struktura wydatków budżetu gminy Radków według działów gospodarki budżetowej w 2013 roku Oświata i wychowanie 6% 4% Rolnictwo i łowiectwo 4% 32% 6% Pomoc społeczna Administracja publiczna Transport i łączność 14% Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 14% Gospodarka komunalna i ochrona środowiska 20% Pozostałe Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdania z wykonania budżetu gminy Radków za 2013 rok. Większość środków gmina wydaje na obowiązkowe zadania zlecone przepisami, z których nie można zrezygnować – na oświatę i wychowanie przeznaczono prawie 1/3 budżetu, a na pomoc społeczną 14%. Wyjątkowo wysoki udział w budżecie w 2013 roku miały wydatki w dziale rolnictwo i łowiectwo – w przeważającej części były to środki na budowę sieci wodociągowej i kanalizacyjnej oraz przydomowych oczyszczalni ścieków. W ankiecie poproszono mieszkańców o wskazanie trzech najważniejszych dziedzin, które powinny byś szczególnie istotne w procesie planowania budżetu, rozkład odpowiedzi przedstawia wykres poniżej. 4 Dane dotyczące wysokości budżetu w przeliczeniu na 1 mieszkańca dotyczą 2012 roku, aby można je było porównać z ogólnodostępnymi danymi dotyczących innych jednostek. 27 Rysunek 23. Dziedziny, które powinny być priorytetem podczas planowania budżetu gminy Radków Infrastruktura drogowa 55% Ochrona i profilaktyka zdrowia 35% Bezpieczeństwo publiczne 30% Wodociągi i kanalizacja 26% Pomoc społeczna 23% Zajęcia pozalekcyjne dla dzieci 22% Oświata i opieka przedszkolna 21% Sport i rekreacja 15% Czystość ulic i terenów publicznych 12% Wsparcie organizacji społecznych 9% Działalność instytucji kultury 9% Tereny zielone, rekreacyjne 8% Rozwój turystyki 8% Inna sfera 1% Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonej ankiety. Zdecydowanie najważniejsza dla mieszkańców jest infrastruktura drogowa, którą wskazało 55% mieszkańców, druga w kolejności ochrona i profilaktyka zdrowia otrzymała 35% głosów. Ważne są ponadto bezpieczeństwo publiczne, wodociągi i kanalizacja, pomoc społeczna, zajęcia pozalekcyjne dla dzieci oraz oświata i opieka przedszkolna. Gmina Radków nie wydziela funduszy sołeckich – byłoby to nadmierne rozproszenie środków budżetowych. Ze względu na systematyczne inwestycje we wszystkich sołectwach sołtysi i mieszkańcy nie odczuwają potrzeby tworzenia oddzielnych budżetów. W latach 2006-2012 gmina Radków pozyskała ponad 6,3 mln zł z budżetu Unii Europejskiej (i innych źródeł na finansowanie programów i projektów unijnych), czyli łącznie aż ok. 2469 zł na 1 mieszkańca. 1.6.2. Planowanie strategiczne i promocja Gminy Planowanie strategiczne jest jedną z ważniejszych części skutecznego zarządzania jednostką samorządu terytorialnego, gdyż pozwala na prowadzenie harmonijnej, długofalowej polityki rozwoju. Obligatoryjny, jednoroczny budżet jest dobrym narzędziem do prowadzenia wydatków bieżących, jednak w celu skutecznego planowania przedsięwzięć rozwojowych, obejmujących zazwyczaj działania wieloletnie, należy przygotować dokumenty o dłuższym horyzoncie czasowym. Opracowania te mają za zadanie wspomóc władze samorządowe w zarządzaniu długookresowym oraz stanowią merytoryczną podstawę do ubiegania się o wsparcie finansowe z funduszy zewnętrznych. Przygotowywane są na odpowiednio długi okres, tak by między poszczególnymi inwestycjami i działaniami następował efekt synergii, oraz by ich realizacja wpływała integrująco na terytorium gminy. Posiadane dokumenty i programy to: Wieloletnia Prognoza Finansowa (na lata 2014-2024, przygotowywaną w systemie kroczącym tj. corocznego uaktualniania), Gminny program opieki nad zabytkami (2012-2016), Plany odnowy miejscowości (Radków, Brzeście, Dzierzgów, Chycza 28 i Krasów) oraz Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego dla całego obszaru gminy Radków. Ponadto corocznie uchwalany jest Program współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego, Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii, Program opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt na terenie gminy Radków. Rysunek 24. Budynek urzędu gminy w Radkowie Źródło: www.radkow.pl. Warto podkreślić że gmina w dużej mierze zrealizowała cele zapisane w starej Strategii Rozwoju Gminy Radków (dokumentu z 2000 r.) – świadczy to o zaangażowaniu władz gminy i prawidłowym wykorzystywaniu dokumentów strategicznych. Gmina Radków jest członkiem Lokalnej Grupy Rybackiej Między Nidą a Pilicą oraz Lokalnej Grupy Działania „Region Włoszczowski”. Współpraca z innymi podmiotami w ramach tych grup pozwala na realizację ponadlokalnych przedsięwzięć, wymianę dobrych praktyk oraz promuje gminę. Gmina Radków została wpisana do Europejskiego Rejestru Renomowanych (certyfikat nr ANC 12904) będącego programem promowania i wspierania podmiotów, dla których ważny jest ciągły rozwój oparty na zasadach etyki w biznesie. 29 2. Analiza SWOT SWOT (z angielskiego: Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats czyli mocne i słabe strony, szanse i zagrożenia) to podstawowe narzędzie planowania strategicznego. Pozwala na uporządkowanie zgromadzonej na etapie diagnozy wiedzy na temat gminy - jej wewnętrznych mocnych i słabych stron. Szanse i zagrożenia to czynniki pozostające poza kontrolą zarządu gminy i społeczności lokalnej, mogące wystąpić w przyszłości i znacząco zmienić otoczenie i sytuację gminy. Mocne strony Aktywność organizacji społecznych; Walory przyrodnicze, duża lesistość; Zbiornik wodny (turystyka i rekreacja); Walory kulturowe; Wolne tereny inwestycyjne z doprowadzonymi mediami; Przynależność gminy do lokalnych grup działania; Intensywnie rozbudowywana sieć infrastruktury komunalnej. Słabe strony Słaby stan dróg; Niska dostępność komunikacyjna gminy; Słabo rozwinięty transport zbiorowy na terenie gminy; Niekorzystna piramida wieku (mało mieszkańców w wieku rozrodczym); Zmniejszająca się liczba mieszkańców na skutek emigracji i ujemnego przyrostu naturalnego; Rozdrobnienie rolnictwa; Mała liczba przedsiębiorstw, brak lokalnego kapitału; Pasywna i roszczeniowa postawa części mieszkańców wobec instytucji publicznych; Wysokie bezrobocie, ukryte bezrobocie w rolnictwie; Niskie dochody własne gminy; Brak miejsc rekreacji i spędzania wolnego czasu; Bariery architektoniczne w budynkach publicznych (utrudnienie dla osób starszych i niepełnosprawnych). Szanse Wykorzystanie środków unijnych; Przyciągnięcie inwestora zewnętrznego, lokalizacja zakładu produkcyjnego; Restrukturyzacja rolnictwa, wzrost uzbrojenia technicznego produkcji i skali produkcji; Rozwój spółdzielczości rolniczej; Rozwój odnawialnych źródeł energii. Zagrożenia Emigracja mieszkańców (w szczególności młodych); Zbyt mała liczba dzieci skutkująca trudnościami w utrzymaniu szkół; Brak inwestorów zewnętrznych; Wykluczenie społeczne mieszkańców; 30 Dziedziczenie problemów społecznych, bezrobocie wielopokoleniowe i bezradność społeczna; Brak środków finansowych na wkład własny gminy do projektów współfinansowanych z UE; Spadek popytu na produkty rolne. 3. Wizja i misja gminy Radków Wizja gminy to jej docelowy stan w przyszłości, możliwy przy wystąpieniu korzystnych warunków zewnętrznych oraz osiągnięty dzięki podejmowaniu właściwie ukierunkowanych i skutecznych działań. Zazwyczaj jest to idealna koncepcja jednostki samorządu terytorialnego. Wizja zawierająca aspiracje, które inspirują władze i mieszkańców do wspólnego działania. Celem misji jest określenie podstawowych wartości jednostki samorządu terytorialnego i jej zarządu. Wartości te pomagają ujednolicić sposoby działania władz i administracji w sprawach kluczowych dla całej społeczności lokalnej. Misja wskazuje kierunek działania gminy, jej rolę i sens istnienia. Realizacja misji gminy doprowadzić ma w długim okresie do stanu określonego w jej wizji. Wizja gminy Radków • i Gmina skutecznie realizująca potrzeby Mieszkańców dzięki rozwiniętej infrastrukturze i sprawnemu działaniu instytucji publicznych Misja gminy Radków • i Zapewnienie wysokiej jakości życia Mieszkańców poprzez prowadzenie polityki zrównoważonego rozwoju przy aktywnym współudziale społeczności lokalnej 4. Analiza celów Przedstawione w diagnozie a podsumowane w analizie SWOT problemy i wyzwania stojące przed władzami gminy i społecznością lokalną pozwoliły na wskazanie najważniejszych celów rozwojowych. Zarówno cele strategiczne jak i operacyjne zostały sformułowane w taki sposób, by były zgodne z koncepcją SMART. Podejście to określa pięć podstawowych warunków, które powinny spełniać poprawnie zdefiniowane cele. Nazwa SMART pochodzi od pierwszych liter angielskich wyrazów oznaczających pożądane cechy, a są to: 31 Rysunek 25. Cechy celów zdefiniowanych w zgodzie z koncepcją SMART S simple - konkretne, proste M measurable - mierzalne, posiadające wskaźnik umożliwiający ocenę stopnia realizacji A acceptable - akceptowalne i rozumiane przez społeczność lokalną, pracowników urzędu i inne osoby zaangażowane w realizację celów R realistic - realistyczne i możliwe do realizacji przy posiadanych zasobach T time-bounded - określone w czasie, posiadające termin wykonania Źródło: opracowanie własne. 4.1. Cele strategiczne i operacyjne Na podstawie diagnozy stanu gminy, biorąc pod uwagę największe problemy z jakimi borykają się mieszkańcy oraz potencjał rozwojowy gminy określono trzy cele strategiczne na lata 2014-2020. Cele te przedstawione zostały w formie schematu, którego forma wskazuje na ich współzależność. Realizacja każdego z nich pozytywnie wpływa na stopień realizacji pozostałych. Proponowany układ celów strategicznych gminy charakteryzuje więc efekt synergii - ich łączna realizacja przyniesie więcej korzyści dla społeczności lokalnej niż suma korzyści z realizacji pojedynczych działań. Rysunek 26. Cele strategiczne gminy Radków do 2020 roku Rozwój infrastruktury Aktywizacja społeczności lokalnej i włączenie społeczne Rozwój rolnictwa i przedsiębiorczości Źródło: opracowanie własne. 32 W ramach każdego z trzech, dość ogólnych celów strategicznych wyodrębniono bardziej szczegółowe cele operacyjne. Rysunek 27. Cele operacyjne gminy Radków do 2020 roku Rozwój infrastruktury •Modernizacja i rozbudowa sieci drogowej wraz z infrastrukturą towarzyszącą •Poprawa dostępności transportu zbiorowego •Rozbudowa infrastruktury komunalnej •Remont i termomodernizacja budynków użyteczności publicznej Aktywizacja społeczności lokalnej i włączenie społeczne •Dostosowanie budynków użyteczności publicznej do potrzeb osób niepełnosprawnych •Aktywizacja mieszkańców we wszystkich grupach wiekowych •Poszerzenie oferty edukacyjnej i wychowania przedszkolnego Rozwój rolnictwa i przedsiębiorczości •Wspieranie lokalnego rolnictwa •Wspieranie powstawania prywatnych instytucji pomocy społecznej •Rozwój odnawialnych źródeł energii •Wspieranie rozwoju podmiotów prowadzących działalność gospodarczą •Rozwój infrastruktury sportowej i rekreacyjnej •Budowa zbiorników retencyjnych Źródło: opracowanie własne. 4.2. Kierunki działań 4.2.1. Rozwój infrastruktury Modernizacja i rozbudowa sieci drogowej wraz z infrastrukturą towarzyszącą – infrastruktura komunikacyjna jest jednym z kluczowych czynników kształtujących warunki życia mieszkańców, a także atrakcyjność gospodarczą i turystyczną gminy. Oprócz utwardzenia dróg gminnych oraz niezbędnych modernizacji i remontów cel obejmuje także budowę chodników. Realizacja powyższych działań poprawi komfort życia mieszkańców oraz, co równie ważne, pozytywnie wpłynie na bezpieczeństwo na drogach. Poprawa dostępności transportu zbiorowego – obecnie niedostatecznie rozwinięta sieć komunikacji zbiorowej jest jednym z ważnych czynników negatywnie oddziałujących na jakość życia mieszkańców. Gmina podejmie działania zmierzające do rozwoju istniejącej siatki połączeń tak, by mieszkańcy żadnej z części gminy nie czuli się wykluczeni z życia społeczności lokalnej. Rozbudowa infrastruktury komunalnej – niezwykle duży wpływ na warunki życia mieszkańców ma dostępność podstawowej infrastruktury takiej jak sieć wodociągowa i kanalizacyjna. Ze względu na rozległość terytorialną gminy i niską gęstość zaludnienia nie wszędzie jednak można doprowadzić sieć zbiorczą. Gminą podejmie działania zmierzające do zapewnienia jak największej dostępności sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, a także – tam gdzie to uzasadnione – będzie wspierać inwestycje w przydomowe oczyszczalnie ścieków. Projektem budowy takich oczyszczalni objęte będą 33 miejscowości o rozproszonym typie zabudowy. W ramach tego celu władze gminy będą ponadto inicjować działania na rzecz założenia w gminie spółki wodnej oraz wspierać jej funkcjonowanie. Pozwoli to na zmniejszenie problemu nieoczyszczanych rowów melioracyjnych powodujących lokalne podtopienia. Remont i termomodernizacja budynków użyteczności publicznej – gmina Radków będzie sukcesywnie, w ramach dostępnych środków finansowych, prowadzić termomodernizację gminnych budynków użyteczności publicznej, w szczególności budynków szkolnych. Inwestycje te przyczynią się do ochrony środowiska przyrodniczego i przyniosą znaczne oszczędności budżetowi gminy. Budowa zbiorników retencyjnych – na terenie gminy istnieje potrzeba budowy niewielkich zbiorników retencyjnych, które pełniłyby ponadto funkcje rekreacyjne, przeciwpożarowe i przeciwpowodziowe. Zbiorniki takie istotnie ograniczają skutki potencjalnych klęsk żywiołowych. Priorytetem w tej kwestii jest zbiornik w miejscowości Krasów na strudze Krzepin. 4.2.2. Aktywizacja społeczności lokalnej i włączenie społeczne Dostosowanie budynków użyteczności publicznej do potrzeb osób niepełnosprawnych – brak możliwości bezproblemowego dostania się do budynków użyteczności publicznej takich jak ośrodek zdrowia, urząd gminy, dom kultury, poczta czy bank może powodować wykluczenie społeczne osób niepełnosprawnych, starszych oraz rodziców z małymi dziećmi. Zbudowanie lub zamontowanie odpowiednich podjazdów ułatwi takim osobom korzystanie z usług publicznych. Realizacja tego celu łączy się z celem Remont i termomodernizacja budynków użyteczności publicznej. Włączenie społeczne osób zagrożonych wykluczeniem, w tym długotrwale bezrobotnych – gmina będzie podejmować działania zachęcające mieszkańców do czynnego zaangażowania w sprawy obywatelskie, ważne jest, by żaden z mieszkańców nie czuł się wykluczony ze społeczności lokalnej. Gmina będzie szczególnie dbać o mieszkańców o słabszej pozycji: osoby starsze, bezrobotne, niepełnosprawne. Jednostki organizacyjne gminy będą wspierać ich włączenie społeczne i przeciwdziałać ich wykluczeniu. Solidarność w przezwyciężaniu trudnych sytuacji życiowych jest bardzo ważna, a jeszcze ważniejsze jest takie kierowanie pomocy, by nie skutkowała dziedziczeniem bezradności życiowej i wykluczeniem społecznym osób dotkniętych przez los, ale ułatwiała powrót do pełnego uczestnictwa w życiu społecznym. Aktywizacja mieszkańców we wszystkich grupach wiekowych poprzez organizację wydarzeń kulturalnych i wspieranie działalności świetlic wiejskich – nie wszystkie cele rozwojowe można zrealizować siłami urzędników i narzucić od góry mieszkańcom. Duża część działań powinna być realizowana z oddolnej inicjatywy mieszkańców. Gmina Radków będzie wspierać inicjatywy mieszkańców, w szczególności zachęcając młodzież i seniorów do realizacji pomysłów służących ich rówieśnikom. Przez wgląd na ograniczone możliwości komunikacji pomiędzy poszczególnymi miejscowościami lokalnymi centrami kultury i rekreacji stają się świetlice wiejskie. Gmina będzie wspierać inicjatywy integrujące mieszkańców i rozwijające kulturalną, edukacyjną czy sportową działalność w poszczególnych sołectwach, w tym m.in. organizację cyklicznych spotkań dla seniorów, pikników rodzinnych oraz imprez dla dzieci i młodzieży. Poszerzenie oferty edukacyjnej i wychowania przedszkolnego – kapitał intelektualny to najważniejszy typ kapitału niezbędnego w rozwoju gminy. Już teraz wydatki na oświatę stanowią największą pozycję w budżecie gminy, a instytucje oświaty i kultury sprawnie pozyskują środki zewnętrzne na rozwój oferty zajęć pozalekcyjnych oraz różnego rodzaju kursów wpisujących się 34 w koncepcję „uczenia się przez całe życie” (ang. lifelong learning). W sytuacji ograniczonych zasobów własnych gmina położy akcent na dalsze sprawne pozyskiwanie finansowania zewnętrznego i organizację zajęć rozwijających utalentowanych uczniów i ułatwiających opanowanie materiału uczniom potrzebującym wsparcia. Ponadto cel ten obejmuje także zwiększenie dostępności wychowania przedszkolnego poprzez budowę spełniającego wszystkie normy budynku (wraz z salą gimnastyczną). Jest to niezwykle ważne ze względu na konieczność zapewnienia dzieciom z terenu gminy dostępu do wychowania przedszkolnego już od 2015 roku. Rozwój infrastruktury sportowej i rekreacyjnej – dostępność infrastruktury sportowej i rekreacyjnej ma istotne znaczenie dla mieszkańców gminy oraz podnosi jej turystyczną atrakcyjność. Boiska, place zabaw czy siłownie zewnętrzne pozytywnie wpływają na integrację mieszkańców gminy oraz pomagają w prowadzeniu zdrowego trybu życia. 4.2.3. Rozwój rolnictwa i przedsiębiorczości Wspieranie lokalnego rolnictwa – gmina Radków obejmuje tereny pełniące funkcję typowo rolniczą, dlatego też niezwykle ważne jest wspieranie lokalnych rolników. Władze gminy będą organizować spotkania, warsztaty i kursy dla rolników np. mające na celu poprawę efektywności i produkcji rolnej. Gmina będzie promować rozwój gospodarstw ekologicznych oraz łączenie się rolników w spółdzielnie i grupy producenckie, co może wpłynąć na osiągnięcie przez lokalnych producentów przewagi konkurencyjnej. Wspieranie powstawania prywatnych instytucji pomocy społecznej – na terenie gminy Radków nie ma ośrodka, w którym można umieszczać osoby starsze oraz niepełnosprawne wymagające stałej opieki. Rozwiązaniem mogą być m.in. rodzinne domy pomocy społecznej (dla od trzech do ośmiu podopiecznych). Takie rozwiązanie niesie ze sobą wiele korzyści – przede wszystkim w gminie powstanie kilka nowych miejsc pracy, ponadto osoby potrzebujące opieki z terenu gminy Radków mogłyby zostać w okolicy, z której pochodzą i gdzie mają swoich znajomych (co pozytywnie wpływa na psychikę podopiecznych). Dodatkowo środki z budżetu kierowane będą do osób z terenu gminy Radków, a nie do innych ośrodków. Rozwój odnawialnych źródeł energii – na terenie gminy Radków istnieje potencjał rozwojowy dla zielonej energii takiej jak np. fotowoltaika, kolektory słoneczne oraz uprawa roślin energetycznych. W unijnej perspektywie finansowej 2014-2020 na cele związane z rozwojem ekologicznych źródeł pozyskiwania energii zostanie przeznaczonych ponad siedmiokrotnie więcej środków niż w latach 2007-2013. Cel obejmuje działania mające na celu zwiększenie zainteresowania odnawialnymi źródłami energii wśród mieszkańców oraz poszukiwanie inwestorów i potencjalnych rynków zbytu dla biomasy produkowanej na terenie gminy Radków. Produkowana na terenie gminy Radków biomasa będzie wykorzystywana przez elektrownię Połaniec. Wspieranie rozwoju podmiotów prowadzących działalność gospodarczą – ze względu na stosunkowo niewielką liczbę przedsiębiorstw na terenie gminy władze samorządowe planują podjęcie działań ułatwiających prowadzenie działalności, w tym m.in. umarzanie podatków od nieruchomości i stosowanie ulg przez Radę Gminy. Efektem stworzenia korzystnych warunków do prowadzenia działalności gospodarczej ma być zwiększenie liczby przedsiębiorców w gminie Radków oraz poprawa sytuacji przedsiębiorstw już funkcjonujących, co z kolei przyczyni się do spadku bezrobocia. 35 4.3. Zgodność celów z nadrzędnymi dokumentami strategicznymi Powyższe cele oraz kierunki działań są zgodne z dokumentami strategicznymi obowiązującymi na terenie powiatu, województwa i kraju, a także z dokumentami międzynarodowymi. Kompatybilność założonego planu rozwoju gminy Radków i ponadlokalnych strategii ułatwi pozyskanie finansowania zewnętrznego, w tym z Unii Europejskiej. 4.3.1. Międzynarodowe dokumenty strategiczne Agenda 21 Globalna Agenda 21, która została uchwalona w czerwcu 1992 podczas Konferencji Narodów Zjednoczonych w Rio de Janeiro na tzw. Szczycie Ziemi jest dokumentem określającym wspólne obszary działań w skali globalnej w kwestii ochrony i kształtowania środowiska. Zwraca przede wszystkim uwagę na ochronę zasobów naturalnych oraz zrównoważony rozwój. Agenda 21 składa się z czterech części, poruszających następujące kwestie: zagadnienia społeczne i ekonomiczne, gospodarowanie zasobami naturalnymi Ziemi, wzmocnienie roli głównych grup społecznych, środki wdrażania zaleceń. W grudniu 1992 roku została powołana Komisja Zrównoważonego Rozwoju, której zadaniem jest monitorowanie przestrzegania postanowień programu. Europa 2020 – Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu Europa 2020 – Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu jest strategią rozwoju społeczno-gospodarczego Unii Europejskiej obowiązującą w latach 2010-2020. Dokument zastąpił realizowaną od 2000 r. Strategię Lizbońską. Celem nowej strategii jest współpraca państw członkowskich na rzecz wychodzenia z kryzysu, wdrażania reform, które pozwolą na zmaganie się z problemem globalizacji współczesnego świata, starzenia się społeczeństwa oraz racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych. Realizacja strategii wymaga skupienia się na trzech priorytetach: wzrost inteligentny, czyli rozwój opierający się na wiedzy i innowacjach, wzrost zrównoważony, czyli transformacja w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, efektywnie korzystającej z zasobów i konkurencyjnej, wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu, czyli wspieranie gospodarki charakteryzującej się wysokim poziomem zatrudnienia i zapewniającej spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną. Strategia koncentruje się na pięciu dalekosiężnych celach w dziedzinie edukacji, zatrudnienia, innowacyjności, klimatu i energii oraz w zakresie walki z ubóstwem. 36 4.3.2. Krajowe dokumenty strategiczne Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju – Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju – Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności - jest zgodnie z przepisami ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju z dnia 6 grudnia 2006 r. (art. 9 ust 1) dokumentem określającym główne trendy, wyzwania i scenariusze rozwoju społeczno-gospodarczego kraju oraz kierunki przestrzennego zagospodarowania kraju, z uwzględnieniem zasady zrównoważonego rozwoju, obejmującym okres co najmniej 15 lat. Dokument został wydany 11 stycznia 2013 i opiera się na opublikowanym w 2009 roku Raporcie 2030- Wyzwania Rozwojowe i jest uzupełniona o kwestie trwającego w Europie kryzysu finansowego i spowolnienia gospodarczego. Głównym celem dokumentu jest wytyczenie i charakterystyka działań skierowanych ku poprawie jakości życia Polaków i rozwoju Polski na tle Unii Europejskiej. Założeniem strategii jest przezwyciężenie kryzysu finansowego w możliwie najkrótszym czasie oraz uniknięcie sytuacji, w której rozwój gospodarczy kraju byłby wolniejszy niż w poprzedniej dekadzie. Strategia Rozwoju Kraju 2020 Strategia Rozwoju Kraju 2020 jest główną strategią rozwojową kraju obejmującą średni horyzont czasowy. Wskazuje najważniejsze zadania państwa, których realizacja przyczyni się do szybszego i bardziej zrównoważonego rozwoju kraju i poprawy jakości życia ludności poprzez wzmocnienie potencjałów gospodarczych, instytucjonalnych i społecznych. Główne działania będą koncentrować się na trzech strategicznych obszarach: sprawne i efektywne państwo, konkurencyjna gospodarka oraz spójność społeczna i gospodarcza. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju jest najważniejszym dokumentem strategicznym w kwestii zagospodarowania przestrzennego kraju. Został on stworzony w celu zapewnienia efektywnego wykorzystania przestrzeni kraju. Dokument zawiera cele i kierunki działań służące takiemu planowaniu przestrzennemu, które pozwoli na wzrost społeczno-gospodarczy państwa. Wymienione cele to: 1. Podwyższenie konkurencyjności głównych ośrodków miejskich Polski w przestrzeni europejskiej poprzez ich integrację funkcjonalną przy zachowaniu policentrycznej struktury systemu osadniczego sprzyjającej spójności. 2. Poprawa spójności wewnętrznej i terytorialne równoważenie rozwoju kraju poprzez promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania się czynników rozwoju, wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz wykorzystanie potencjału wewnętrznego wszystkich terytoriów. 3. Poprawa dostępności terytorialnej kraju w różnych skalach przestrzennych poprzez rozwijanie infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej. 4. Kształtowanie struktur przestrzennych wspierających osiągnięcie i utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski. 5. Zwiększanie odporności struktury przestrzennej kraju na zagrożenia naturalne i utraty bezpieczeństwa energetycznego oraz kształtowanie struktur przestrzennych wspierających zdolności obronne państwa, 6. Przywrócenie i utrwalenie ładu przestrzennego. 37 Umowa Partnerstwa – Programowanie perspektywy finansowej 2014-2020 Umowa Partnerstwa jest dokumentem określającym strategię interwencji funduszy europejskich w Polsce w latach 2014-2020 trzech polityk unijnych: Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej oraz Wspólnej Polityki Rybołówstwa. Dokument powstał w oparciu o Założenia Umowy Partnerstwa 20142020, które zostały poddane konsultacjom społecznym i przyjęte przez rząd 15 stycznia 2013 roku. Sama umowa została zatwierdzona przez Radę Ministrów 8 stycznia 2014. Umowa Partnerstwa przedstawia m.in.: cele i priorytety interwencji w ujęciu tematycznym i terytorialnym wraz z podstawowymi wskaźnikami, opis stopnia uzupełniania się działań finansowanych z Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej oraz Wspólnej Polityki Rybołówstwa, układ programów operacyjnych, zarys systemu finansowania oraz wdrażania. Cele Umowy Partnerskiej są zgodne z celami Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju 2020 oraz strategią Europa 2020. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie została przyjęta przez Radę Ministrów 13 lipca 2010 roku. Jest to średniookresowy dokument strategiczny, który odnosi się do zasad prowadzenia polityki społeczno-gospodarczej kraju w ujęciu wojewódzkim. Określa on cele i główne kierunki rozwoju kraju w wymiarze terytorialnym, wprowadza zmiany w zakresie planowania i prowadzenia polityki regionalnej w Polsce oraz nakreśla zadania podejmowane przez poszczególne resorty. Jednostki terytorialne realizujące politykę regionalną są tu postrzegane jako narzędzia służące osiąganiu celów rozwojowych całego kraju. 4.3.3. Regionalne dokumenty strategiczne Regionalny Program Operacyjny Województwa Świętokrzyskiego na lata 2014-2020 Dokument ten służy wdrażaniu projektów współfinansowanych przez Unię Europejską i jest elementem realizacji polityki spójności Polsce. Aktualną wersją dokumentu jest wersja IV wydana w marcu 2014 roku. Dokument jest zgodny z priorytetami i kierunkami działań wyznaczonymi w strategii Europa 2020. Jego zadaniem jest wsparcie realizacji założeń Unii Europejskiej o inteligentnym i zrównoważonym rozwoju, który ma sprzyjać włączeniu społecznemu. Dokument wykazuje również zgodność z założeniami Umowy Partnerstwa w zagadnieniach związanych ze zwiększeniem konkurencyjności gospodarki oraz poprawą spójności społecznej i terytorialnej. Strategia Rozwoju Województwa Świętokrzyskiego do roku 2020 Cele strategiczne, których realizacja przewidziana jest w Strategii Rozwoju Gminy Radków na lata 2014-2020 pozostają zgodne z celami Strategii Rozwoju Województwa Świętokrzyskiego do roku 2020. Szczególną uwagę zwrócono tu na rozwój infrastruktury komunikacyjnej. Dążenie to ma zostać osiągnięte poprzez rozbudowę dróg wojewódzkich, powiatowych i lokalnych oraz dostosowanie ich do obowiązujących standardów jakości. Zwrócono również uwagę na potrzebę modernizacji obiektów infrastruktury transportu pasażerskiego, a także konieczność zwiększenia atrakcyjności 38 komunikacji zbiorowej. Ważną kwestią jest również rozwój potencjału turystycznego całego województwa. W osiągnieciu celu ma pomóc udostępnienie niedostatecznie wykorzystywanych do tej pory walorów przyrody oraz rozbudowa bazy turystycznej. Pośród celów Strategii Rozwoju Województwa znalazły się również postulaty dotyczące aktywizacji rolnictwa i lepszego wykorzystania jego potencjału. Powyższe zamierzenie ma zostać osiągnięte poprzez rozwój specjalizacji produkcji oraz poprawę przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych. Realizacji wyżej wymienionego celu ma służyć również wspieranie młodych rolników posiadających odpowiednie kwalifikacje zawodowe, a także rozwój doradztwa rolniczego rozpowszechniającego rozwiązania innowacyjne wśród rolników. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Świętokrzyskiego Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Świętokrzyskiego służy kształtowaniu uporządkowanej przestrzeni województwa. Zawiera on cele i kierunki gospodarowania przestrzenią z uwzględnieniem walorów architektonicznych i krajobrazowych, wymagań ochrony środowiska przyrodniczego, zdrowia, bezpieczeństwa oraz wymagań ludzi niepełnosprawnych, a także walorów ekonomicznych przestrzeni. Przestrzeganie powyższych zaleceń ma skutkować wzrostem atrakcyjności i konkurencyjności regionu, ochroną bogatych zasobów środowiska przyrodniczego i kulturalnego, czy poprawą efektywności gospodarowania. Obecnie obowiązującym Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Świętokrzyskiego jest opublikowany w kwietniu 2002 roku. Kolejny z jest na etapie konsultacji i zostanie przedstawiony wkrótce. Strategia Polityki Społecznej Województwa Świętokrzyskiego na lata 2012-2020 Strategia Polityki Społecznej Województwa Świętokrzyskiego jest dokumentem, który wyznacza cele realizacji polityki społecznej zmierzające do poprawy jakości życia mieszkańców. Zwrócono tu szczególną uwagę na minimalizację problemów wykluczenia społecznego poprzez wsparcie osób i rodzin żyjących w ubóstwie oraz rozwój systemów mających przeciwdziałać przemocy w rodzinie. Ważną kwestią jest również działanie na rzecz integracji społecznej i aktywizacji osób niepełnosprawnych. W założeniu cel ten ma zostać osiągnięty poprzez rozwój usług socjalnych dla osób niepełnosprawnych oraz tworzenie warunków sprzyjających zaradności i samodzielności osób niepełnosprawnych. Jednocześnie w rozpatrywanym dokumencie uwypuklono konieczność podjęcia działań profilaktycznych i służących rozwiązywaniu problemów wynikających z uzależnień od środków psychoaktywnych. Program Ochrony Środowiska dla Województwa Świętokrzyskiego Aktualny Program Ochrony Środowiska dla Województwa Świętokrzyskiego obejmuje okres od 2011 do 2015 roku z perspektywą do roku 2019. Dokument podejmuje zagadnienia związane ze strategią działań dla poprawy stanu środowiska naturalnego, monitoring realizacji programu oraz aspekty finansowe wdrażania programu. Nadrzędnym celem programu jest ochrona zasobów naturalnych między innymi poprzez prowadzenie szkoleń i edukację ekologiczną w zakresie ochrony przyrody i różnorodności biologicznej, przeciwdziałaniu nielegalnej eksploatacji kopalin lub zalesianie nieprzydatnych rolnictwu gruntów. Ponadto w rozpatrywanym dokumencie zwrócono uwagę na poprawę jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego. Realizacji powyższego celu ma służyć budowa i modernizacja oczyszczalni ścieków komunalnych czy rozwój odnawialnych źródeł energii. 39 4.3.4. Lokalne dokumenty strategiczne Strategia Rozwoju Powiatu Włoszczowskiego Powyższy dokument określa cele, priorytety i kierunki działań na szczeblu powiatowym. Stanowi on punkt odniesienia do tworzenia dokumentów niższego szczebla, takich jak choćby Strategia Rozwoju Gminy Radków. Jego założenia są zgodne z dokumentami wyższego szczebla, w tym ze Strategią Rozwoju Województwa Świętokrzyskiego. Obecnie trwają prace nad tworzeniem Strategii Rozwoju Powiatu Włoszczowskiego na lata 2014-2020. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Włoszczowskiego na lata 2012-2015 z perspektywą do roku 2019 Obecnie obowiązujący Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Włoszczowskiego to aktualizacja na lata 2012-2015 z perspektywą do roku 2019. Celem wydania dokumentu jest analiza aktualnego stanu środowiska naturalnego na terenie powiatu oraz weryfikacja i aktualizacja celów służących zrównoważonemu rozwojowi powiatu ze szczególnym naciskiem na ochronę środowiska. Znajduje się tu również opis zmian stanu środowiska, jakie mogą nastąpić w przypadku braku realizacji zaleceń zawartych w Programie. Dążenie do założonego celu ma zostać osiągnięte między innymi poprzez budowę oczyszczalni ścieków, zbiorników retencyjnych, wodociągów i kanalizacji oraz realizacji innych inwestycji proekologicznych . Dokument jest on zgodny z Programem Ochrony Środowiska dla Województwa Świętokrzyskiego. Lokalna Strategia Rozwoju na lata 2009-2015 dla Lokalnej Grupy Działania – Region Włoszczowski Dokument ma na celu wyznaczenie priorytetów operacyjnych Lokalnej Grupy Działania Regionu Włoszczowskiego, w skład którego wchodzą Kluczewsko, Moskorzew, Radków, Secemin oraz Włoszczowa. Został on opracowany w oparciu o konsultacje społeczne, dlatego jest ona odpowiedzią na potrzeby istniejące w rzeczywistości. Jednym z celów, które wyłoniono w ten sposób jest wypromowanie oferty turystyczno-rekreacyjnej obszaru „Lokalnej Grupy Działania – Region Włoszczowski” poprzez system turystycznego oznakowania obszaru i produktów turystycznych LGD oraz powstanie nowej i wsparcie istniejącej publicznej infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej. W dokumencie zwrócono również szczególną uwagę na rozwinięcie i wypromowanie folkloru regionu „LGD – Region Włoszczowski” przy wsparciu lokalnych twórców kultury organizacji pozaszkolnych form aktywności kulturalnej dla mieszkańców obszaru LGD. 40 Spis ilustracji Rysunek 1. Położenie gminy Radków ...................................................................................................... 6 Rysunek 2. Położenie sołectw w gminie Radków .................................................................................... 6 Rysunek 3. Zbiornik wodny w Chyczy ...................................................................................................... 7 Rysunek 4.Zabytkowy drewniany kościół w Kossowie ............................................................................ 8 Rysunek 5. Obraz Matki Boskiej Dzierzgowskiej ..................................................................................... 9 Rysunek 6. Struktura wiekowa ludności gminy Radków w 2011 roku .................................................. 10 Rysunek 7. Poziom wykształcenia mieszkańców powiatu włoszczowskiego w poszczególnych grupach wiekowych (2011) ................................................................................................................................. 11 Rysunek 8. Struktura rynku pracy według liczby zatrudnionych (2012) ............................................... 12 Rysunek 9. Główne źródła utrzymania Polaków (2011) ........................................................................ 13 Rysunek 10. Zespół ludowy Dzierzgowianie .......................................................................................... 15 Rysunek 11. Podmioty gospodarki narodowej według sekcji PKD (2013) ............................................ 16 Rysunek 12. Stawy hodowlane .............................................................................................................. 17 Rysunek 13. Ptaki na terenie gminy Radków ........................................................................................ 18 Rysunek 14. Średnie wyniki odpowiedzi na pytania o ocenę czynników: ............................................. 19 Rysunek 15. Ocena dostępności transportu zbiorowego na terenie gminy Radków według sołectw (oceny w skali 1-5, gdzie 1 jest oceną najsłabszą a 5 najlepszą) ........................................................... 19 Rysunek 16. Infrastruktura sportowa przy Zespole Placówek Oświatowych w Radkowie .................. 22 Rysunek 17. Ocena możliwości uprawiania sportu i udziału w imprezach sportowych ....................... 22 Rysunek 18. Turniej piłki siatkowej w gminie Radków .......................................................................... 23 Rysunek 19. Gminna Biblioteka Publiczna w Radkowie z czytelnią internetową.................................. 24 Rysunek 20. Ocena działalności gminnych instytucji kultury ................................................................ 24 Rysunek 21. Dochody i wydatki gminy Radków w latach 2009-2013 (mln zł) ...................................... 26 Rysunek 22. Struktura wydatków budżetu gminy Radków według działów gospodarki budżetowej w 2013 roku .............................................................................................................................................. 27 Rysunek 23. Dziedziny, które powinny być priorytetem podczas planowania budżetu gminy Radków ............................................................................................................................................................... 28 Rysunek 24. Budynek urzędu gminy w Radkowie ................................................................................. 29 Rysunek 25. Cechy celów zdefiniowanych w zgodzie z koncepcją SMART ........................................... 32 Rysunek 26. Cele strategiczne gminy Radków do 2020 roku ................................................................ 32 Rysunek 27. Cele operacyjne gminy Radków do 2020 roku.................................................................. 33 41 Bibliografia Główny Urząd Statystyczny, Bank Danych Lokalnych Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Radkowie, "Ocena zasobów pomocy społecznej na rok 2012 dla gminy Radków" Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Radkowie, Sprawozdania MPiPS-03 za lata 2008 i 2013 Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią, „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Włoszczowskiego na lata 2012-2015 z perspektywą do roku 2019” , Włoszczowa 2011 Komisja Europejska, „Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu”, Bruksela 2010 Lokalna Grupa Działania Region Włoszczowski, „Lokalna Strategia Rozwoju na lata 2009-2015 dla Lokalnej Grupy Działania – Region Włoszczowski”, Włoszczowa 2008 Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, „Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju - Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności”, Warszawa 2013 Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, „Umowa Partnerstwa”, Warszawa 2014 Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, „Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030”, Warszawa 2012 Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, „Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 20102020:Regiony, Miasta, Obszary wiejskie”, Warszawa 2010 Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, „Strategia Rozwoju Kraju 2020”, Warszawa 2012 Sprawozdanie RRW-2 z realizacji inwestycji dotyczących zaopatrzenia w wodę i sanitacji wsi za 2013 rok Starostwo Powiatowe we Włoszczowie, „Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Włoszczowskiego”, Włoszczowa 2004 Starostwo Powiatowe we Włoszczowie, Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Włoszczowskiego, Włoszczowa 2004 Strona internetowa Lokalnej Grupy Rybackiej Między Nidą a Pilicą, www.miedzynidaapilica.pl Strona internetowa Urzędu Gminy w Radkowie, www.radkow.ugm.pl Strona internetowa www.jakiecudne.pl United Nations Sustainable Development, „Agenda 21”, Rio de Janeiro 1992 Urząd Gminy Radków, Sprawozdania budżetowe gminy Radków za lata 2008-2013 Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego, „Strategia Polityki Społecznej Województwa Świętokrzyskiego na lata 2012-2020”, Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. 2013 nr 0 poz. 827 Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, Dz. U. 1998 nr 91 poz. 578, z późn. zm. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminny, Dz. U. 1990 nr 16 poz. 95, późn. zm. Zarząd Województwa Świętokrzyskiego, „Program Ochrony Środowiska dla Województwa Świętokrzyskiego”, Kielce 2011 Zarząd Województwa Świętokrzyskiego, „Regionalny Program Operacyjny Województwa Świętokrzyskiego na lata 2014-2020”, Kielce 2014 Zarząd Województwa Świętokrzyskiego, „Strategia Rozwoju Województwa Świętokrzyskiego do roku 2020”, Kielce 2006 42
