docnieodpłatnie w formacie PDF
download 
Reklamacja Transkrypt
nieodpłatnie w formacie PDF
grudzień 2012 (110) analiza układów zasilania dla obiektu typu data center zastosowanie źródeł energii odnawialnej do wspomagania zasilania budynków w energię elektryczną repowering w energetyce wiatrowej e-mail: [email protected] www.elektro.info.pl 12 Nakład 9,5 tys. egz. ISSN 1642-8722 indeks 373761 Cena 11,00 zł (w tym 5% VAT) ENERGETAB, HALA K, STOISKO 15 04-112 Warszawa ul. Karczewska 18 tel. 22 810 65 61 faks 22 810 27 42 spis treści s. 50 s. 86 i 87 s. 24 od redakcji piszą dla nas po godzinach e.nowości e.informuje e.wywiad e.fotoreportaż e.normy wielcy elektrycy e.dystrybucja e.recenzja e.krzyżówka 8 10 12 14 16 22 24 94 95 96 97 98 32 37 Kazimierz Herlender zastosowanie źródeł energii odnawialnej instalacje elektroenergetyczne Elektrobud przemysłowe stacje transformatorowe – prezentacja analiza opłacalności dla inwestora Krzysztof Ojdana okablowanie światłowodowe 72 prezentacja 73 76 Karol Kuczyński dopuszczenia dla oświetlenia awaryjnego 81 Maciej Freza prezentacja CEAG – moduły i oprawy oświetlenia awaryjnego praca w systemie centralnej baterii – zgodność z dopuszczeniami CNBOP-PIB 84 Weronika Makowska-Lupa prezentacja bezpieczna ewakuacja a ochrona środowiska (cz. 2) 86 40 systemy gwarantowanego zasilania AMATECH – AMABUD Elektrotechnika prezentacja system monitorowania opraw autonomicznych MAKS PRO II Jacek Katarzyński prezentacja porównanie kosztów eksploatacyjnych zasilania Grzegorz Rysiński o czym warto pamiętać dobierając UPS? 70 oświetlenie Norbert Borek prezentacja regulacja współczynnika mocy przy użyciu oświetlenia stadionu dla dwóch koncepcji zasilania bezprzerwowego na bazie istniejących rozwiązań w Polsce GREEN POWER 2.0 26 Tomasz Bakoń, Anna Krzemińska do wspomagania zasilania budynków w energię elektryczną redukcja kosztów eksploatacyjnych UPS-ów składowych symetrycznych (cz. 2) jakość, pewność i właściwa konstrukcja osprzętu LOVATO Electric 66 prezentacja obliczanie zwarć z wykorzystaniem metody Karol Bednarek repowering w energetyce wiatrowej Łukasz Dziub Julian Wiatr, Tomasz Zdziarski jakość energii elektrycznej układu zasilania a bezpieczeństwo urządzeń elektrycznych niezawodności (cz. 1) – porównanie kosztów budowy poszczególnych układów zasilania 44 87 Piotr Szymczyk prezentacja grupowy system oświetlenia awaryjnego 88 miernictwo 47 Leszek Halicki pirometry HIOKI serii FT3700 50 projekt prezentacja 90 Karol Kuczyński zestawienie zasilaczy UPS o mocy do 500 kVA Paweł Piotrowski, Rafał Pająk analiza układów zasilania dla obiektu typu data center w zależności od wymaganego poziomu 4 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Julian Wiatr projekt sterowania wentylacją 92 Z okazji świąt Bożego Narodzenia składamy najserdeczniejsze życzenia zdrowia, szczęścia i pogody ducha oraz wszelkiej pomyślności w nadchodzącym nowym 2013 roku F7 2 1C S30 ST1 F5 2 C 301 PK1 s t 0=1 PK2 Drodzy Czytelnicy Witam Państwa w świątecznym numerze „elektro.info”, który zamyka dwunasty rok istnienia miesięcznika. Numer ten w głównej mierze poświęciliF6 2śmy jakości energii elektrycznej oraz niezawodności jej dostaw do odbiorC 3 S30 ców. Parametry jakościowe napięcia zasilającego zostały określone w normie PN-EN 50160 Parametry napięcia zasilającego w publicznych sieciach rozdzielczych, która od 2009 roku stawia wymagania w zakresie niskich, średnich oraz wysokich napięć oraz normie PN-EN 61000 Kompatybilność elektromagnetyczna, a także w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 4 maja 2007 roku w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego (DzU 93/2007, poz. 623, z późniejszymi zmianami), w którym również określono dopuszczalne czasy trwania przerw w dostawie energii do odbiorców w skali roku. Dokumenty te określają wymagania możliwe do spełnienia przez dostawcę energii elektrycznej. Mimo formalnych wymagań w tym zakresie, nie zawsze możliwe jest ich spełnienie z uwagi na różne zdarzenia losowe oraz zaśmiecanie sieci elektroenergetycznych przez odbiorców posiadających odbiorniki nieliniowe. Wprawdzie normy i przepisy precyzyjnie określają parametry napięcia zasilającego w publicznych sieciach rozdzielczych, ale brak przepisów wykonawczych, które stanowiłyby podstawę egzekwowania od odbiorców filtrowania wprowadzanych do sieci zakłóceń powoduje, że parametry dostarczanej energii znacząco odbiegają od wymagań formalnych. Zakłócenia wprowadzane do sieci stały się czymś powszechnym, przez co jakość dostarczanej energii elektrycznej jest niezadowalająca. W niedługiej przyszłości stanie się konieczna instalacja filtrów aktywnych w celu ochrony czułych i wrażliwych na zakłócenia odbiorników energii elektrycznej. „Jakość, pewność i właściwa konstrukcja układu zasilania a bezpieczeństwo urządzeń elektrycznych” – to tytuł artykułu napisanego przez Karola Bednarka (s. 26). Bardzo ciekawą publikację przygotowali Paweł Piotrowski i Rafał Pająk z Politechniki Warszawskiej – przedstawili w niej analizę układów zasilania dla obiektu typu data center w zależności od wymaganego poziomu niezawodności (s. 66). Uzupełnieniem tematyki jest druga część artykułu poświęconego obliczaniu zwarć metodą składowych symetrycznych przygotowana przeze mnie oraz Tomasza Zdziarskiego z Politechniki Warszawskiej (s. 76). W rubryce „e.projekt” znajdą Państwo uproszczony projekt automatyki wentylacji budynku administracyjno-biurowego (s. 92). Tradycyjnie, nie zabrakło nowości technicznych z zakresu elektrotechniki, relacji z minionych imprez branżowych, w których uczestniczyła nasza redakcja, oraz informacji o zmianach w normalizacji. A ponieważ jest to nasze ostatnie spotkanie z Państwem w tym roku, wszystkim Czytelnikom w imieniu całego zespołu redakcyjnego życzę spokojnych i wesołych świąt Bożego Narodzenia oraz szczęśliwego Nowego Roku 2013. Miłej lektury. ST3 ST2 ×1,5 7 Y 8 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l N1 1 RW 2U 2V 2W 1U 1V 1W YKS W1 s t 0=1 PK nr 12/2012 9 piszą dla nas mgr inż. Grzegorz Rysiński Absolwent Wydziału Inżynierii Materiałowej i Metalurgii Politechniki Śląskiej. Od 2012 r. pracownik Działu Inżynierskiego w zakresie AC Power w firmie Emerson Network Power Sp. z o.o. Od początku kariery zawodowej (2001 rok) związany z rynkiem zasilaczy awaryjnych UPS. Ma wieloletnie doświadczenie w projektowaniu i konfiguracji systemów zasilania awaryjnego. Obecnie jest odpowiedzialny za wsparcie techniczne, w tym dobór rozwiązań w zakresie systemów zasilania UPS dużej i małej mocy. s. 40 s. 66 dr inż. Kazimierz Herlender Adiunkt w Instytucie Energoelektryki Politechniki Wrocławskiej. W pracy naukowej i dydaktycznej zajmuje się takimi zagadnieniami jak: sposoby magazynowania energii elektrycznej w systemie elektroenergetycznym, projektowanie instalacji i sieci elektroenergetycznych, wykorzystanie komputerowych systemów wspomagania projektowania typu CAD i CAE w energetyce, generacja rozproszona, w tym odnawialne źródła energii w zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego. Kierownik Studium Podyplomowego na Wydziale Elektrycznym Politechniki Wrocławskiej o tematyce „Projektowanie instalacji i urządzeń elektrycznych wspomagane komputerowo” oraz Ośrodka Energetyki Odnawialnej i Innowacji przy Wydziale Elektrycznym Politechniki Wrocławskiej. s. 32 DOM WYDAWNICZY MEDIUM BOGUSŁAWA WIEWIÓROWSKA-PARADOWSKA 04-112 Warszawa, ul. Karczewska 18 tel. 22 810 65 61, faks 22 810 27 42 [email protected], [email protected] www.elektro.info.pl REDAKCJA Redaktor naczelny JULIAN WIATR [email protected] Sekretarz redakcji ANNA KUZIEMSKA [email protected] (redaktor językowy) dr inż. Karol Bednarek Absolwent Wydziału Elektrycznego Politechniki Poznańskiej. Od 1990 r. pracownik naukowo-dydaktyczny Instytutu Elektrotechniki i Elektroniki Przemysłowej (IEEP) Politechniki Poznańskiej. W latach 2001–2008 zastępca dyrektora IEEP. Prowadził i nadal realizuje prace doświadczalne i badawcze w zakresie elektrotechniki, elektroniki motoryzacyjnej, kompatybilności elektromagnetycznej oraz pomiarów i oddziaływań pól elektromagnetycznych na urządzenia techniczne i organizmy żywe. Od 2011 r. konsultant techniczny firmy EVER Sp. z o.o., polskiego producenta systemów zasilania gwarantowanego. dr inż. Tomasz Bakoń Absolwent Wydziału Elektrycznego Politechniki Warszawskiej w kierunku automatyka i inżynieria komputerowa, w specjalności sprzęt i oprogramowanie systemów pomiarowych. Uzyskał doktorat Wydziału Elektrotechniki i Technik Informacyjnych Uniwersytetu Ruhry w Bochum (Niemcy) w zakresie energetyki i energoelektroniki. W latach 2000–2003 inżynier w Instytucie Energetyki w Warszawie, a następnie w latach 2003–2008 pracownik naukowy Uniwersytetu Ruhry w Bochum. W 2009 powrócił do Instytutu Energetyki, gdzie pracował do 2011 jako adiunkt, a w 2011 również jako kierownik ds. jakości w Laboratorium Aparatury Pomiarowej. Od 2010 roku pracuje jako adiunkt w Zakładzie Gospodarki Energetycznej na Wydziale Inżynierii Produkcji Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. 10 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Redakcja KAROL KUCZYŃSKI [email protected] (redaktor tematyczny) MARTA MUSZYŃSKA [email protected] (redaktor www) JACEK SAWICKI [email protected] (redaktor tematyczny) JANINA MYCKAN-CEGŁOWSKA (redaktor statystyczny) REKLAMA I MARKETING tel./faks 22 810 28 14 Dyrektor ds. marketingu i reklamy JOANNA GRABEK [email protected] tel. 0 600 050 380 KOLPORTAŻ I PRENUMERATA tel./faks 22 810 21 24 Dyrektor ds. marketingu i sprzedaży MICHAŁ GRODZKI [email protected] Specjalista ds. dystrybucji ANETA KACPRZYCKA [email protected] Specjalista ds. prenumeraty ANNA SERGEL [email protected] Kierownik ds. promocji MARTA LESNER-WIRKUS [email protected] SKŁAD I ŁAMANIE Agencja Reklamowa MEDIUM tel. 22 512 60 86, [email protected] DRUK Zakłady Graficzne Taurus Redakcja zastrzega prawo do adiustacji tekstów. Nie zwraca tekstów niezamówionych. Nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam i ogłoszeń oraz ma prawo odmówić publikacji bez podania przyczyn. Wszelkie prawa zastrzeżone © by Dom Wydawniczy MEDIUM. Czasopismo znajduje się na liście czasopism punktowanych Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Lista recenzentów merytorycznych dostępna jest na stronie www.elektro.info.pl. Wersja pierwotna czasopisma – papierowa. jest członkiem Izby Wydawców Prasy – ISSN 1642-8722 ZESPOŁY PRĄDOTWÓRCZE DLA PROFESJONALISTÓW Zapraszamy do współpracy firmy z branży elektrycznej – korzystne rabaty! Zapewniamy: Również wersje biogazowe i na gaz ziemny – Pomoc w doborze agregatu – Wykonujemy instrukcje współpracy agregatów z siecią operatora energetycznego – Możliwość wyprodukowania agregatów specjalnych według wymagań klienta – Wynajem agregatów o mocy do 630 kVA ELEKTROWNIA TRANSFORMATOR SZAFY ROZDZIELCZE DO PRACY SYNCHRONICZNEJ ZESPÓ£ GENERATORÓW OD 2 DO 30 SZTUK SYNCHRONOSKOP AUTOMATYCZNY PARAMETRY SIECI SIEÆ NAPIÊCIE SIEÆ CZÊSTOTLIWOŒÆ SIEÆ PRZESY£OWA ZDALNY NADZÓR PO SIECI LAN ZASILANIE OBIEKTU MOC¥ GWARANTOWAN¥ PRODUKCJA nr 12/2012 NAPIÊCIE / CZÊSTOTLIWOŒÆ SIEÆ/GENERATOR - PORÓWNANIE Agregaty synchroniczne z siecią ZAKRES MOCY ODzawodową 100kVA DO 2MVA Moce od 2 kVA do 2 MVA SPRZEDAŻ WYNAJEM Biuro Techniczno – Handlowe Poznań, ul. Obornicka 258 A tel.: 61 66-57-057 fax: 61 66-57-058 [email protected] SERWIS SERVICE PARTNER www.agregatypolska.com.pl 11 indeks firm 12 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l w grudniu W grudniu na stronie elektro.info.pl zajmiemy się jakością energii elektrycznej. Miesiąc rozpoczniemy artykułem Pawła Piotrowskiego i Konrada Gryszpanowicza, którzy przedstawi analizę statystyczną oraz prognozy godzinowej produkcji energii przez elektrownię wiatrową z horyzontem 1 godziny. Wzrost efektywności energetycznej – to jedno z głównych zadań polityki energetycznej w Unii Europejskiej. Działania na rzecz zmniejszenia zapotrzebowania energii, czyli racjonalizacji jej zużycia w przemyśle, usługach, gospodarstwach domowych, mają pozwolić na wywiązanie się Polski z przyjętych zobowiązań. Zagadnienia związane ze stratami energii elektrycznej w krajowym systemie elektroenergetycznym zreferują Elżbieta i Ryszard Niewiedziałowie. Następnie zajmiemy się tematem kompensacji mocy biernej w sieciach niskiego napięcia, który przedstawi Karol Kuczyński. Julian Wiatr oraz Edward Skiepko omówią wpływ jakości energii elektrycznej dostarczanej do urządzeń elektrycznych, które muszą funkcjonować w czasie pożaru na warunki ewakuacji, a Witold Bobrowski przybliży nam szybkie koleje elektryczne na świecie. Wszystkim Czytelnikom strony internetowej chcielibyśmy życzyć w nadchodzącym 2013 roku pomyślności oraz samych sukcesów! Tekst Marta Muszyńska Rys. Robert Mirowski AGREGATY POLSKA 11, 50 AMATECH – AMABUD ELEKTROTECHNIKA 87 ANMARO 14, 52 APATOR 7, 71 APC BY SCHNEIDER ELECTRIC 63 AWEX 88 BENNING 14, 52 BŁYSKAWICA 7 C&T ELMECH 52 CAMCO 53 CES 31, 53 COMAP 74 COMEX 54 COOPER INDUSTRIES POLAND 84 DANFOSS 7 DELTA ENERGY 7, 55 DELTA POWER 44, 56, 100 EATON POWER QUALITY 1, 56, 57 ELEKTROBUD 72 ELEKTROMETAL 81 ELEKTROMONTEX 15, 33 ELGO 1, 15 EMERSON NETWORK POWER 47, 57, 58 EPS SYSTEM 58 EST ENERGY 9, 58, 59 ETA 51, 65 EVER 2, 60 FAST GROUP 61 FLIPO ENERGIA 49 KATKO 89 LABIMED 85, 90 LOVATO ELECTRIC 7, 15, 37 MEDCOM 7, 62, 99 MERAWEX 63 MOLEX PREMISE NETWORKS 74 NKT CABLES 3, 5, 7 OBO BETTERMAN 19 PROFITECHNIK 14 RITTAL 7, 63, 68, 69 SABAJ SYSTEM 14 SBT 91 SIBA POLSKA 1 SCHRACK TECHNIK 7 SILCO 65 SOCOMEC 64, 65, 70, 75 SOMA 21 TECHNOKABEL 7 TM TECHNOLOGIE 86 TME 83 WAMTECHNIK 7, 73 ZAMEL 45 Poradnik projektanta elektryka wydanie V, rok 2012 189 zł brutto 155 zł brutto dla osób, które kupiły poprzednie wydania nr 11/2012 13 nowości zasilanie awaryjne to nie tylko zasilacze UPS W iele firm i przedsiębiorstw boryka się z problemami związanymi z jakością dostarczanej energii elektrycznej. Chwilowe wahania czy też długotrwałe obniżenie napięcia wejściowego w skuteczny sposób utrudniają pracę zasilanych urządzeń, mogąc doprowadzić nawet do ich uszkodzenia. Najlepszym rozwiązaniem jest zastosowanie zasilaczy awaryjnych UPS, które zapewniają stabilizację napięcia, a ponadto w razie zaniku zasilania podtrzymują pracę zasilanych urządzeń. Istnieją jednak aplikacje, w których podtrzymanie napięcia nie jest aż tak ważne, a kluczowym wymaganiem jest jego stabilizacja. W takim przypadku zastosowanie zasilacza UPS może okazać się rozwiązaniem zbyt drogim. Anmaro uzupełnił ofertę systemów zasilania awaryjnego o stabilizatory napięcia Netpro-SVR oraz Servo-REG, któ- U re zapewniają wysoką wydajność oraz zwiększoną ochronę nawet w najtrudniejszych warunkach, gdzie potrzebne jest stabilne i niezakłócone zasilanie. Podstawowe parametry stabilizatorów napięcia to: moc od 1 do 50 kW dla stabilizatorów jednofazowych; od 3 do 20 kW dla trójfazowych, szybka reakcja na zmiany napięcia, do 5000 V/s, sterowanie mikroprocesorowe zapewniające dużą dokładność napięcia wyjściowego, niezależna stabilizacja każdej fazy, pozwalająca na asymetryczne obciążenie urządzenia, zabezpieczenia przeciwzwarciowe, przeciwprzeciążeniowe, przeciwprzepięciowe. RPT – nowe rozdzielnie nn w II klasie ochronności N owość w ofercie firmy Sabaj System – podtynkowe rozdzielnice nn z tworzywa z metalowymi drzwiami typu RPT w drugiej klasie ochronności. Seria obejmuje rozdzielnice umożliwiające montaż 12, 24 lub 36 zabezpieczeń. Dodatkowo wyposażone są w łączniki pozwalające na łączenie kilku rozdzielnic. Zaletą obudów jest także większa przestrzeń przeznaczona na przewody, co w znaczący sposób ułatwia pracę instalatora i redukuje czas potrzebny do wykonania instalacji. Rozdzielnice mają odkręcaną i regulowaną metalową ramkę z drzwiczkami 14 miernik do kontroli aparatury medycznej Benning ST750 malowanymi na biało w kolorze RAL 9003 (można je wykonać także w innym kolorze lub ze stali nierdzewnej czy aluminium). Pionowa i pozioma regulacja drzwi umożliwia dostosowanie ich do płaszczyzny ściany. Wyjmowane ścianki na górze i dole obudowy ułatwiają prowadzenie kabli. Część aparatowa wykonana jest z uniepalnionego tworzywa sztucznego. Rozdzielnice przystosowane są do montażu w ścianach murowanych i konstrukcjach gipsowo-kartonowych. Zamykane są na plastikowy zatrzask z możliwością zastosowania metalowego zamka. w w w. e l e k t r o . i n f o . p l rządzenie BENNING ST750 pozwala kontrolować urządzenia elektryczne i oprzyrządowanie. Zgodnie z normą EN 62353 przetestujemy za jego pomocą elektryczną aparaturę medyczną, np. łóżka szpitalne, urządzenia EKG itp. Miernik spełnia również wymagania niemieckich norm BGV A3, OVE/ ONORM E8701 i NEN 3140, DIN 701–702. Obsługa urządzenia odbywa się poprzez dotykowy, kolorowy ekran LCD. Karta pamięci pozwala zapisać co najmniej 100 000 wyników pomiarów. Aby ułatwić ich wykonywanie, miernik ma zapisane w pamięci przykładowe konfiguracje podłączeń. Dwa gniaz- da USB pozwalają podłączyć zewnętrzną klawiaturę, drukarkę czy urządzenia peryferyjne. jedno gniazdo RS-232 przeznaczone jest do podłączenia czytnika kodów. BENNING ST750 wykonuje pomiar rezystancji przewodu ochronnego z prądem 200 mA dc i 10 A ac. Rezystancję izolacji zmierzymy napięciami od 50 V do 500 V. Wśród pozostałych mierzonych parametrów jest prąd przewodu ochronnego, prąd obciążenia i moc skuteczna. Za pomocą adaptera skontrolujemy odbiorniki 3-fazowe. Miernik doskonale sprawdzi się w rękach pracowników serwisów, którzy „obsługują” szpitale i przychodnie. kalendarz adwentowy z narzędziami Wera P rojektanci i konstruktorzy Wery postanowili „puścić oko” do swoich klientów i stworzyli limitowaną edycję kalendarzy adwentowych. Miejsce czekoladek w kalendarzu zajęły narzędzia ręczne do prac warsztatowych. Opakowanie kalendarza nawiązuje do zabytkowych ilustracji ze Św. Mikołajem i podzielone jest na 24 pola, pod którymi kryją się narzędzia. Pod każdym dniem kalendarza znajdziemy: wkrętak warsztatowy płaski wąski 1,0×5,5×125 mm Lasertrip Wera Kraftform Plus 335, wkrętak warsztatowy krzyżowy Phillips PH 2×100 mm Lasertrip Wera Kraftform Plus 350 PH, wkrętak izolowany płaski 0,63,5×100 mm Lasertrip Wera Kraftform Plus 160i, wkrętak izolowany krzyżowy Pozidriv PZ 1×80 mm Lasertrip Wera Kraftform Plus 165i, wkrętak płaski 0,5×3,0×50 mm Wera Kraftform Plus 335 MS ze stali nierdzewnej, Wera Kraftform Kompakt 28 – rękojeść z uchwytem do bitów (grotów) ¼” z magnesem +oraz 6 bitów 25 mm, chwytak wkrętów do wkrętaków warsztatowych Wera 1141, 6 końcówek 50 mm w zestawie Mini-Check, otwieracz do butelek z rękojeścią Wera Kraftform. Całość zapakowana jest w sporych rozmiarów pudło o wymiarach 564×455×45 mm i dostępna w sklepie internetowym ProfiTechnik. nr 12/2012 reklama LINESMART OLW – panelowe oprawy wnętrzowe LED L INESMART to najnowsza propozycja opraw wnętrzowych ELGO, w których jako źródła światła wykorzystano nowoczesne, trwałe i wydajne diody LED. Pierwszym modelem z tej serii jest oprawa w wersji LINESMART OLW, przystosowana do wbudowania w sufity podwieszane. Szczególne zalety opraw LINESMART OLW to: niewielka wysokość – tylko 40 mm – umożliwiająca montaż w „płytkich” sufitach podwieszanych o siatce kwadratowej 600×600 mm z widoczną konstrukcją nośną 15 lub 24 mm, a także trwałość i energooszczędność wynikająca z zastosowania technologii LED. Diody LED rozmieszczono równomiernie na płaskim panelu usytuowanym w korpusie oprawy. W modelu LINESMART OLW 40B panel z diodami przykryto mlecznym (opalizującym) kloszem rozpraszającym, natomiast w oprawie typu LINESMART OLW 40C – kloszem pryzmatycznym (ryflowanym). Wykonano je z tworzywa sztuczne- go – polimetakrylanu metylu (PMMA). Wersje oprawy z obu rodzajami kloszy dostępne są z diodami LED o barwie światła: ciepłej białej (2700–3200 K), neutralnej białej (4200–4700 K) oraz dziennej białej (6000– 6500 K). Korpus oprawy wykonano z profili aluminiowych przykrytych górną osłoną z blachy stalowej, malowanych na biało farbą proszkową. Wewnątrz korpusu zamontowano elektroniczne zasilacze diod LED. Nowe oprawy typu LINESMART OLW przeznaczone są do oświetlania pomieszczeń biurowych, sal komputerowych i konferencyjnych, sal wykładowych i wielu innych pomieszczeń użyteczności publicznej, a także pomieszczeń handlowych i wnętrz przemysłowych o niewielkim zapyleniu. sygnalizator poziomu cieczy ELCLUWO®-110S S ygnalizator poziomu cieczy ELCLU WO ® -110S produkcji firmy ELEKTROMONTEX jest przeznaczony do kontroli pomiaru mediów przewodzących prąd. To najnowsza propozycja spośród licznej rodziny przekaźników ELCLUWO®. Sygnalizator posiada jednomodułową obudowę (18 mm), przeznaczoną do montażu na szynie. Pomimo zachowania niewielkich gabarytów ELCLUWO®-110S umożliwia szeroki zakres regulacji progu czułości i czasu zadziałania wyj- nr 12/2012 ścia. Uniwersalne wyjście półprzewodnikowe powiązane ze źródłem zasilania urządzenia jest idealne do systemów BMS i sterowników PLC oraz do sterowania cewkami elektrozaworów. Ponadto użytkownik ma możliwość wyboru wykonania przekaźnika zgodnie z przeznaczonym dla danej aplikacji napięciem zasilającym. ELCLUWO®-110S dostepny jest w dwóch wersjach zasilania: uniwersalnym dla napięć ac, jak i dc w zakresie 12....24 V, a także standardowym 230 Vac. w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 15 informuje XV Sympozjum Oddziału Poznańskiego SEP XVI Zjazd Oddziału Elektryków Stowarzyszenia Wychowanków Politechniki Śląskiej P oznański oddział SEP już po raz piętnasty zorganizował sympozjum z cyklu „Współczesne urządzenia oraz usługi elektroenergetyczne, telekomunikacyjne i informatyczne”. Tegoroczne spotkanie, do którego doszło w dniach 21–22 listopada, odbywało się pod hasłem „Klasyczne i inteligentne sieci oraz instalacje. Projektowanie, budowa i eksploatacja”. Sympozjum zostało zorganizowane przy ścisłej współpracy Wydziału Elektrycznego Politechniki Poznańskiej oraz Wielkopolskiej Okręgowej Izby Inżynierów Budownictwa. Za cel organizatorzy postawili sobie przedstawienie najnowszych osiągnięć naukowo-technicznych w zakresie rozwiązań systemowych i technologicznych stosowanych w sieciach i instalacjach elektrycznych, zarówno w obiektach tradycyjnych, jak i inteligentnych: mieszkalnych, użyteczności publicznej oraz przemysłowych. Sympozjum było doskonałym forum umożliwiającym wymianę doświadczeń oraz przedstawienia wyników wdrażania badań naukowych do praktyki projektowej, wykonawczej i eksploatacyjnej w obszarze sieci i instalacji elektrycznych. Uczestnikami sympozjum byli projektanci, wykonawcy oraz inspektorzy nadzoru w zakresie sieci i instalacji elektrycznych; pracownicy obsługi technicznej osiedli i wspólnot mieszkaniowych; członkowie kierownictwa przedsiębiorstw i zakładów użyteczności publicznej; użytkownicy mieszkań i domków jednorodzinnych, nauczyciele zawodu oraz osoby używające lub zamierzające zastosować rozwiązania określane mianem sieci i instalacji inteligentnych. Obrady poprzedziło wystąpienie prezesa Poznańskiego Oddziału SEP Kazimierza Pawlickiego, któ- Uroczystość odbyła się przedostatnią sobotę września br. w Gliwicach. W zjeździe uczestniczyło ponad 160 absolwentów Wydziału Elektrycznego. Zjazd otworzył ustępujący prezes Oddziału Elektryków Stowarzyszenia Wychowanków Politechniki Śląskiej Krzysztof Kolonko. Witając zgromadzonych, przypomniał profesorów i kolegów, którzy odeszli od ostatniego Zjazdu i poprosił o uczczenie ich pamięci minutą ciszy. Prowadzącym obrady Zjazdu był Ludwik Pinko. Następnie głos zabrał dziekan Wydziału Elektrycznego, prof. Paweł Sowa, który omówił historię Wydziału oraz zaprezentował najnowsze osiągnięcia. Prezes Zarządu Głównego Stowarzyszenia Wychowanków Politechniki Śląskiej Lech Dobrowolski wskazał na cele organizacji. Wspomnienia Tadeusza Lipińskiego, który był w gronie założycieli Stowarzyszenia Wychowanków wywołały na sali spontaniczne oklaski. Następnie odczytano listy do Zjazdu. List od Prezydenta Miasta Gliwice odczy tał Krzysztof Kolonko, listy od Prezesa Stowarzyszenia Elektryków Polskich – A. S. Grabowski, list od prezesa Polskiego Towarzystwa Elektrotechniki Teoretycznej i Stosowanej odczytał prof. Marian Pasko. Przedstawił on również kalendarium życia i działalności naukowej prof. Stanisława Fryzego. Wykład pt. „Akustyczne fale powierzchniowe we współczesnej sensor yce i układach obróbki sygnałów” wygłosił prof. Marian Urbańczyk. Wykłady podsumował przewodniczący, podkreślając trwałą wartość dorobku naukowego profesora Fryzego i nowatorskość rozwiązań prezentowanych w drugim wykładzie. Zjazd przyjął sprawozdanie Zarządu Oddziału i wybrał nowe władze na czteroletnią kadencję 2012– 2016, powierzając ponownie funkcję prezesa Krzysztofowi Kolonko. W podniosłej atmosferze odbyło się odnowienie Immatrykulacji roczników sprzed 50 lat. Zjazd nadał god18 16 » w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Sesję plenarną prowadzili Ryszard Niewiedział i Kazimierz Pawlicki Eugeniusz Sroczan z Politechniki Poznańskiej ry zapoznał uczestników z planem dwudniowych obrad. Autorami referatów byli pracownicy naukowo-dydaktyczni wyższych uczelni technicznych, biur projektowych, jednostek innowacyjno-wdrożeniowych, producentów urządzeń i systemów instalacyjnych. Do prezentacji nowoczesnych rozwiązań systemowych i technologicznych zaproszono znaczących producentów, dystrybutorów, a także wykonawców urządzeń oraz instalacji monitorowania, automatyki i sterowania oraz zarządzania mediami obiektów inteligentnych. Dwudniowe obrady zostały podzielone na pięć sesji plenarnych, podczas których wygłoszono 24 referaty. Do najciekawszych referatów wygłoszonych podczas sympozjum należały między innymi: „Programowanie pracy odbiorników i niekonwencjonalnych źródeł energii w budynku energooszczędnym” – Eugeniusz Sroczan, Politechnika Poznańska, „Ocena możliwości technicznych prowa dzenia rejestracji zużycia energii elektrycznej przez odbiorców o charakterze bytowym” – Włodzimierz Bieliński, Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy, „Taryfy za dostawę energii elektrycznej z punktu widzenia odbiorcy” – Elżbieta i Ryszard Niewiedział, Wyższa Szkoła Kadr Menadżerskich w Koninie, Zbigniew Ciesielski z firmy Legrand w rozmowie z głównym specjalistą ds. elektroenergetyki Politechniki Poznańskiej, Tadeuszem Stankowiakiem nr 12/2012 ci Smart Grid w budownictwie przemysłowym niskoenergetycznym – Radosław Szczerbowski Politechnika Poznańska, „Zagrożenie pożarowe oraz porażeniowe pochodzące od ograniczników przepięć w instalacjach elektrycznych” – Julian Wiatr, „elektro.info”, „Ograniczniki przepięć z wbudowanymi bezpiecznikami. Nowa jakość w ochronie instalacji elektrycznych” – Krzysztof Wincencie, DEHN Polska, „Zasady stosowania stacjonarnych systemów detekcji gazów toksycznych i wybuchowych” – Krzysztof Chmielewski, GAZEX Warszawa. Tematyka XV Sympozjum odzwierciedlała współczesne trendy występujące w metodyce i technikach eksploatacji systemów wyposażenia technicznego obiektów (budynków) inteligentnych, zasad ekonomicznej eksploatacji, optymalizacji poziomu zużycia energii niezbędnej do zapewnienia i bezpieczeństwa energe- Sympozjum tradycyjnie towarzyszła wystawa sprzętu elektrotechnicznego tycznego użytkowników obiektów. Dużo uwagi zostało poświęcone ochronie przeciwpożarowej oraz wykrywaniu zagrożeń pożarowych w budynkach. Maciej Schneider, przedstawiciel firmy Fire-Com, omówił wykrywanie i gaszenie pożarów w pomieszczeniach stacji transformatorowych. Artur Górski zaprezentował niezawodne systemy detekcji pożaru w środowiskach ze zjawiskami zwodniczymi. Natomiast Łukasz Gogolewski, przedstawiciel firmy HELIOS, przybliżył zasady projektowania wyłącznika przeciwpożarowego prądu. Pierwszego dnia obrad została zorganizowana uroczysta kolacja, podczas której uczestnicy wymieniali się doświadczeniami oraz prowadzili kontynuację dyskusji z autorami referatów. Natomiast drugiego dnia organizatorzy sympozjum przygotowali sesję warsztatową. Kolejne, XVI Sympozjum Oddziału Poznańskiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich zostanie zorganizowane w listopadzie 2013 roku. Tekst i fot. ww reklama Źródła generacji rozproszonej oraz sie- Obrady cieszyły się dużym zainteresowaniem 50 lat Wydziału Mechatroniki Politechniki Warszawskiej O e-mail: [email protected] Sławomir Binder – prezes zarządu firmy Biall z dyplomem Honorowego Sponsora działu MP i pierwszy dziekan Wydziału prof. Henryk Trebert, a zaczęła obowiązywać od 1 października 1996 roku. Konferencję i zjazd absolwentów uroczyście zainaugurowała Dziekan Wydziału Mechatroniki prof. dr hab. Natalia Golnik. Wszystkich zgromadzonych powitał JM Rek- Prenumerata z prezentem d chwili utworzenia w Politechnice Warszawskiej Wydziału Mechaniki Precyzyjnej, który powstał z przekształcenia istniejącego od 1953 roku Oddziału Mechaniki Precyzyjnej na Wydziale Mechanicznym Technologicznym, minęło w tym roku 50 lat. Problematyka, którą obejmuje dziedzina, umownie zwana „mechaniką precyzyjną”, integruje dyscypliny znajdujące się na pograniczu mechaniki, fizyki (zwłaszcza takich działów jak: fizyka ciała stałego, optyka, akustyka) i elektroniki, a także biologii i medycyny. W marcu 1996 r. Rada Wydziału MP podjęła uchwałę o zmianie nazwy na Wydział Mechatroniki, zatwierdzoną następnie przez Senat Politechniki Warszawskiej. Nazwę tę zaproponował już w 1987 r. organizator Od- ZAMAWIAM PRENUMERATĘ ELEKTRO.INFO OD NUMERU NAZWA FIRMY ULICA I NUMER KOD POCZTOWY I MIEJSCOWOŚĆ OSOBA ZAMAWIAJĄCA RODZAJ DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ E-MAIL TELEFON KONTAKTOWY Informujemy, że składając zamówienie, wyrażacie Państwo zgodę na przetwarzanie wyżej wpisanych danych osobowych w systemie zamówień Domu Wydawniczego Medium w zakresie niezbędnym do realizacji powyższego zamówienia. Zgodnie z Ustawą o ochronie danych osobowych z dnia 29 sierpnia 1997 r. (DzU Nr 101/2002, poz. 926 z późniejszymi zmianami) przysługuje Państwu prawo wglądu do swoich danych, aktualizowania ich i poprawiania. Upoważniam Dom Wydawniczy Medium do wystawienia faktury VAT bez podpisu odbiorcy. Wysyłka będzie realizowana po dokonaniu wpłaty na konto: Bank Zachodni WBK SA VI O/Warszawa 46 1090 1753 0000 0000 7406 8950 DATA I CZYTELNY PODPIS nr 12/2012 Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych w celach marketingowych przez Dom Wydawniczy Medium oraz inne podmioty współpracujące z Wydawnictwem z siedzibą w Warszawie przy ul. Karczewskiej 18. Informujemy, że zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. (DzU Nr 101/2002, poz. 926 z późniejszymi zmianami) przysługuje Pani/ /Panu prawo wglądu do swoich danych, aktualizowania i poprawiania ich, a także wniesienia umotywowanego sprzeciwu wobec ich przetwarzania. czytelny podpis Podanie danych ma charakter dobrowolny. informuje 16 » ność członka honorowego Oddziału Elektryków Stowarzyszenia Wychowanków Politechniki Śląskiej trzynastu osobom, w tym Jerzemu Barglikowi i Tomaszowi Kołakowskiemu. Zakończyła go uroczysta kolacja w gliwickiej restauracji „Stary browar”. JM Rektor Politechniki Warszawskiej prof. dr hab. inż. Jan Szmidt w czasie przemówienia otwarcie europejskiego centrum sprzedaży firmy Farnell w Krakowie tor Politechniki Warszawskiej prof. dr hab. inż. Jan Szmidt. Do życzeń dalszych sukcesów dołączył się JM Rektor Politechniki Świętokrzyskiej prof. dr hab. inż. Stanisław Adamczak. Zebranym swoje wspomnienia przedstawił pierwszy absolwent Wydziału dr inż. Piotr Matejuk. Następnie prof. dr hab. inż. Zdzisław Mrugalski przybliżył zebranym historię i zmiany, jakie zachodziły na wydziale wraz z rozwojem techniki – od mechaniki precyzyjnej do mechatroniki. Prof. dr hab. inż. Romuald Jóźwicki omówił osiągnięcia i dalsze kierunki badań Zakładu Inżynierii Fotonicznej. Prof. dr inż. Eugeniusz Ratajczyk zaprezentował rozwój aparatury pomiarowej stosowanej w metrologii oraz najnowsze osiągnięcie tomografii komputerowej w zastosowaniach przemysłowych. Prof. dr hab. inż. W K rakowie zainaugurowało swoją działalność europejskie centrum sprzedaży firmy Farnell element14. Nowe centrum zapewni najwyższej klasy telesprzedaż i telemarketing zarówno dla nowych, jak i dotychczasowych klientów. Centrum, jako część strategicznej i nwest ycji f i r my Fa r nel l ele ment14, będzie skoncentrowane jest na dostarczaniu wielokanałowych usług dostosowanych do potrzeb klientów. Firma Farnell element14 rozpoczęła pracę nad przygotowaniem zespołu w Krakowie w marcu br. Na przestrzeni zaledwie kilku miesięcy udało się stworzyć wykwalifikowany i wielokulturowy zespół reprezentujący 24 różnych narodowości. Centrum zostało otwarte w Krakowie ze względu na reputację, jaką cieszy się to miasto. Chodzi przede wszystkim o w ysoko rozwinięte szkolnictwo wyższe, języki obce oraz atrakcyjność samego Krakowa. Nowy zespół przeszedł intensywny program szkoleniowy i zdaniem władz Farnella na dzień dzisiejszy z całą pewnością może w pełni zaspokajać potrzeby europejskich klientów. W swoim przemówieniu na ceremonii otwarcia – Kevin Yapp – dyrektor marketingu i strategii Premier Farnell plc, podkreślił, że dzięki witrynom transakcyjnym firmy Farnell element14, e-commerce stanowi obecnie 75% biznesu w Europie. W świecie online zapewnienie wysokiej jakości kontaktu oraz osobista współpraca są niezwykle ważne dla klientów. Jego zdaniem otwarcie w Krakowie centrum sprzedaży dowodzi zaangażowania firmy Farnell element14, w zapewnienie elastycznych, wie19 18 Tadeusz Pałko przedstawił udział Politechniki Warszawskiej w projekcie Centrum Badań Przedklinicznych i Technologii (CePT), jednym z największych przedsięwzięć biomedycznych i biotechnologicznych w Europie Środkowo-Wschodniej. Na zakończenie oficjalnych uroczystości nastąpiło wręczenie Złotych Dyplomów Politechniki Warszawskiej oraz dyplomów Honorowego Sponsora. Sponsorami uroczystości byli: BALT Extrusion, Solaris Laser SA, IMPOL-1 F. Szafrański Sp.J., RADWAG Wagi Elektroniczne, BIALL Sp. z o.o., MEFA Sp. z o.o., ETRONIKA Sp. z o.o., HAMAMATSU, Mahr Polska Sp. z o.o., Renishaw Sp. z o.o., PHU FAKTOR, SMARTTECH Sp. z o.o. Po części oficjalnej absolwenci zwiedzali Wydział Mechatroniki, wspominali lata studenckie oraz odwiedzali sale i laboratoria, w których przez wiele lat zdobywali wiedzę. Wieczorem odbył się bankiet jubileuszowy w klubie Politechniki Warszawskiej „Stodoła”. Na uczestników czekał bogaty program artystyczny, który obejmował m.in. występ zespołu Blues Fellows Swingin’ Band, pokaz pamiątkowych zdjęć i aukcje pamiątek. Tekst i fot. kk elektro.info szkoli elektryków L » istopad był dla redakcji „elektro.info” bardzo pracowity. Już na początku miesiąca uczestniczyliśmy jako patron medialny w zajęciach wyjazdowych Podyplomowego Studium Projektowania Instalacji i Urządzeń Elektrycznych Wspomaganych Komputerowo, które od wielu lat organizowane jest przez Instytut Energoelektryki Politechniki Wrocławskiej. Wzięliśmy również udział w szkoleniach przygotowanych dla członków Oddziału SEP Bielsko-Biała oraz Śląskiej Okręgowej Izby Inżynierów Budownictwa zrzeszonych w Biurze Terenowym w Bielsku-Białej, które dotyczyły m.in. zasilania obiektów budowlanych ze zespołów prądotwórczych. W czasie szkolenia słuchacze poznali budowę zespołu prądotwórczego, zasady jego przyłączania do sieci elektroenergetycznej oraz uzgadniania układu współpracy z siecią elektroenergetyczną. Podczas zajęć wyjaśniono zasady projektowania ochrony przeciwporażeniowej i jej oceny w instalacjach zasilanych z generatora ze- w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Zajęcia w Bielsku-Białej poprzedziło wystąpienie kierownika biura SEP Jerzego Kandzi społu prądotwórczego. Szczególną uwagę zwrócono na poprawność doboru mocy zespołów prądotwórczych pracujących w układach zasilania awaryjnego. Omówiono również zasady doboru zasilaczy UPS oraz ich współpracy z zespołami prądotwórczymi. Julian Wiatr przybliżył wymagania dotyczące lokalizacji budynkowych stacji transformatorowych oraz zespołów prądotwórczych w stosunku do innych budynków w zakresie ochrony przeciwpożarowej. Zajęcia zakończyła prezentacja przykładowego projektu zasilania budynku nr 12/2012 18 Szkolenie dla członków MOIIB wielofunkcyjnego, w którym jednym ze źródeł zasilających jest zespół prądotwórczy o mocy 800 kVA, oraz projektu zasilania pompowni przeciwpożarowej. Podczas kolejnego szkolenia, które zorganizowano dla członków Mazowieckiej Okręgowej Izby Inżynierów Budownictwa w Warszawie oraz w Biurze Terenowym w Płocku więcej czasu poświęcono doborowi źródeł zasilających oraz kompensacji mocy biernej w budynkach mieszkalnych i budynkach użyteczności publicznej. Omawiano również zasady przyłączania odbiorców do sieci elektroenergetycznej zgodnie z wymaganiami Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 4 maja 2007 roku w sprawie szczegółowych warunków Podczas zajęć w ZIAD Bielsko-Biała funkcjonowania systemu elektroenergetycznego (DzU nr 93/2007, poz. 623, z późniejszymi zmianami). Prowadzący szkolenie zwrócił uwagę na rozbieżności dotyczące terminów wydawania technicznych warunków przyłączania do sieci elektroenergetycznej określonych w tym rozporządzeniu oraz Ustawie Prawo energetyczne (DzU nr 89/2006, poz. 625, z późniejszymi zmianami), co skutkuje wieloma nieporozumieniami pojawiającymi się pomiędzy spółkami dystrybucyjnymi a odbiorcami. Po przedstawieniu wymagań formalnoprawnych przybliżono zasady tworzenia układu zasilania budynków użyteczności publicznej w konfiguracji zapewniającej wysoką niezawodność zasilania » lokanałowych usług umożliwiających klientom wybranie sposobu, w jaki dokonują zakupów i prowadzą interesy. Skupienie w Krakowie pod jednym dachem dotychczasowych ośrodków kontaktowych przyspieszy zdoby wanie wiedzy i dzielenie się nią oraz zapewni lepszą sprzedaż, jak również wysokiej klasy obsługę klienta. Elaine Barnes – szef Europejskiego Centrum Sprzedaży w Krakowie, dodała, że ceremonia otwarcia uzupełnia pomyślnie rozpoczęty etap pracy krakowskiego centrum. Wybór Krakowa był poprzedzony analizą ponad 30 różnych miast europejskich, a decyzja była podyktowana dostępem dobrze wykształconych i władających wieloma językami pracowników. Oprócz zapewnienia najwyższej jakości obsługi klientów z całego kontynentu, Europejskie Centrum Sprzedaży Farnell będzie miało na celu dostarczanie jak najlepiej zlokalizowanych usług na rynku polskim i wschodnioeuropejskim. 19 » reklama Systemy ochrony przeciwprzepięciowej i odgromowej nr 12/2012 informuje 19 » Marka Farnell element14 zajmuje obecnie dobrą pozycję na rynku wschodnioeuropejskim, na którym jej klientami są producenci OEM (wytwórcy sprzętu) oraz CEM (kontraktowani producenci sprzętu) w dziedzinie wysokich technologii, takich jak medycyna, telekomunikacja, energoelektronika i motoryzacja. Na stronie www.elektro.info.pl zamieściliśmy galerię zdjęć z otwarcia centrum. 47. Konferencja Inżynieria Elektryczna i Energetyczna „Projektowanie, Budowa i Eksploatacja” Tradycyjnie zapraszamy na kolejną konferencję Inżynieria Elektryczna i Energetyczna „Projektowanie, Budowa i Eksploatacja”, która odbędzie się w Pałacu w Łochowie. Tym razem o d b ę d z ie się on a w d n i ac h 7–9 czerwca 2013 roku, a jej tematyką przewodnią będzie ochrona przeciwpożarowa”. Zaproszonymi prelegentami będą przedstawiciele Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej, Akademii Górniczo-Hutniczej, Instytutu Techniki Budowlanej, CKSIiUE SEP oraz wykładowcy Szkoły Głównej Służby Pożarniczej w Warszawie. ELSAF 2013 XIX Konferencja Naukowo–Techniczna Bezpieczeństwo Elektryczne ELSAF 2013 oraz IX Szkoła Ochrony Przeciwporażeniowej odbędą się w Szklarskiej Porębie, w dniach 25–27 września 2013. Organizatorem konferencji jest Instytut Energoelektryki Politechniki Wrocławskiej. Patronatem honorowym objęły ją Polski Komitet Bezpieczeństwa w Elektryce SEP oraz Stowarzyszenie Elektryków Polskich – Oddział Wrocławski. Tematyka konferencji dotyczyła będzie ochrony przed porażeniem prądem elektr ycznym, ochrony przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych i elektryczności stat ycznej, och rony odg romowej i przeciwprzepięciowej, a także ochrony przed pożarami powodowanymi przez instalacje i urządzenia elektryczne. Oprac. kk Uczestnicy szkolenia w Siedlcach oraz doboru źródeł zasilających stosowanych w budownictwie. Szczegółowo omówiono zasady kompensacji mocy biernej w budynkach użyteczności publicznej oraz wielorodzinnych budynkach mieszkalnych. Zajęcia zakończyła prezentacja projektu zasilania osiedla mieszkaniowego. Podczas zajęć przygotowanych dla członków MOIIB zrzeszonych w Biurze Terenowym w Siedlcach redaktor naczelny „elektro.info” wygłosił wykład poświęcony ochronie przeciwporażeniowej w sieciach oraz instalacjach niskiego napięcia. Poruszał tematy związane z oddziaływaniem prądów elektrycznych na organizmy żywe, środki ochrony przeciwporażeniowej określone w normie PN-HD 60364-4-41:2009 Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Część 4-41: Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przed porażeniem elektrycznym oraz N SEP-E-001 Sieci elektroenergetyczne niskiego napięcia. Ochrona przeciwporażeniowa. Piętnastego listopada, na prośbę kierownika Zakładu Spalania i Teorii Pożarów SGSP, bryg. dr. inż. Waldemara Jaskółowskiego, redaktor Julian Wiatr prowadził wykład otwarty dla studentów i pracowników Szkoły Głównej Służby Pożarniczej w Warszawie na temat ochrony przeciwporażeniowej w instalacjach elektrycznych, które muszą funkcjonować w czasie pożaru i wspomagać akcję ratowniczo-gaśniczą. Prelekcję poprzedziło wystąpienie Dziekan Wydziału Inżynierii Bezpieczeństwa Poża- Słuchacze studium „Bezpieczeństwo budowli” w SGSP 20 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l rowego, prof. dr hab. inż. Marzeny Półki, która podkreśliła wagę urządzeń elektrycznych, które muszą funkcjonować w czasie pożaru oraz wymagań wysokiej niezawodności ich zasilania w czasie akcji ratowniczo-gaśniczej. Szczegółowo omówiono wpływ ciepła powstającego podczas pożaru na rezystancję przewodów zasilających, a także zasady doboru przewodów w obwodach zasilających urządzenia przeciwpożarowe, które muszą funkcjonować w czasie pożaru. Prowadzący zajęcia zwrócił uwagę na nieprzydatność układu zasilania TT oraz IT w układach zasilania urządzeń ppoż., które muszą funkcjonować w czasie pożaru. Omówił działanie wyłącznika różnicowoprądowego i wykazał, że nie może on być stosowany do zabezpieczania obwodów zasilających urządzenia elektryczne, które muszą funkcjonować w czasie pożaru. Tę samą tematykę poruszano podczas wykładu dla słuchaczy studiów podyplomowych „Bezpieczeństwo budowli”, zorganizowanych już po raz jedenasty przez Szkołę Główną Służby Pożarniczej, w ramach przedmiotu „Bezpieczeństwo instalacji elektrycznych”. Przedmiot ten jest prowadzony przez dwa semestry. Zajęcia z przedmiotu, który obejmuje 24 godziny wykładów z zakresu instalacji elektrycznych nn oraz piorunochronnych prowadzą red. Julian Wiatr oraz mł. bryg. Edward Skiepko. Oprócz podstawowych wymagań w zakresie bezpieczeństwa pożarowego i zagrożeń porażeniowych stwarzanych przez instalacje elektryczne omawiano zasady doboru mocy źródeł zasilających oraz ich lokalizacji, doboru przewodów i kabli elektrycznych oraz wymagania stawiane urządzeniom i instalacjom elektrycznym przeznaczonym do pracy w strefach zagrożonych wybuchem. W ramach tego przedmiotu oprócz podstawowych zagadnień związanych z ochroną przeciwporażeniową prezentowane są wymagania stawiane instalacjom piorunochronnym zgodnie z wieloarkuszową normą PN-EN 62305 Ochrona odgromowa. W listopadzie w szkoleniach i konferencjach prowadzonych z udziałem naszej redakcji wzięło udział ponad 400 osób. Wszyscy uczestnicy zajęć otrzymali komplet materiałów szkoleniowych oraz aktualny numer „elektro.info”. Tekst i fot. ww nr 12/2012 wywiad wspólnie mamy szansę rozmowa z Jerzym Kotowskim – zastępcą przewodniczącego rady MOIIB cji we wszystkich istotnych dla budownictwa specjalnościach, u wszystkich aktualnie pracujących na samodzielnych stanowiskach w budownictwie oraz u młodych adeptów po ukończonych studiach i odpowiedniej wstępnej praktyce zawodowej. Istotne samodzielne funkcje to projektant, kierownik budowy lub robót oraz inspektor nadzoru. Ustawodawca, podobnie jak w innych krajach UE, uczynił przynależność do izby obowiązkową, a samorząd samofinansującym. To oznaczało naturalnie konieczność na ogół nielubianego wnoszenia składek. Dziesięciolecie inspiruje do refleksji, czy zechciałby Pan przybliżyć Izbę naszym czytelnikom? – Pojawienie się samorządu zawodowego jest konsekwencją przekształceń ustrojowych ukierunkowanych na przekazywanie prerogatyw władzy państwowej do samorządów. Polska Izba Inżynierów Budownictwa jest samorządem grupującym tytułowych inżynierów i techników w organizacji, która uzyskała prawo do decydowania o uznawaniu kwalifikacji zawodowych swoich członków, jako uprawniających do samodzielnego podejmowania zadań w budownictwie. Członkowie należą do 16 wojewódzkich izb okręgowych. Mazowiecka jest największa z nich; aktualnie zrzesza ok. 17 tys. czynnych inżynierów i techników (20 tys. w bazie adresowej). Znaczy to, że co piaty członek PIIB należy do okręgu mazowieckiego. Tak liczna organizacja wymagała stworzenia jednostki centralnej w Warszawie i biur terenowych w głównych miastach byłych województw w Ciechanowie, Ostrołęce, Płocku, Radomiu i Siedlcach. W tym roku obchodzimy, podobnie jak wszystkie izby okręgowe, swoje dziesięciolecie. Z tej okazji odbyła się uroczysta gala w Europejskim Centrum Promocji Kultury Regionalnej i Narodowej „Matecznik-Mazowsze” w Otrębusach. Jakie główne zadania ma Izba? – Obowiązki podstawowe przeniesione od władzy państwowej to uznawanie kwalifika- 22 Składki rodzą oczekiwania, jakie korzyści wynikają z przynależności do Izby? – Z materialnego punktu widzenia największa korzyść, co najważniejsze, dotycząca absolutnie wszystkich czynnych członków, wynika z realizacji grupowego ubezpieczenia. Z dyrektyw unijnych pochodzi obowiązek posiadania ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej wynikającej z uprawiania samodzielnych funkcji zawodowych. Kwota minimalnego ubezpieczenia określona również w dyrektywach to 50 tysięcy euro. Składka na indywidualne ubezpieczenie na tak znaczącą kwotę przekraczałaby znacznie całość składki wnoszonej do Izby. Zbiorowe rozwiązanie tej kwestii oznacza, że kwota około 80 zł rocznie zabezpiecza wypełnienie tego obowiązku. To także możliwość udziału w szkoleniach o charakterze branżowym i interdyscyplinarnym oraz wpływ na ich tematykę. Kolejną zaletą jest możliwość dostarczania nieodpłatnie dowolnie wybranej prasy fachowej. Brak zainteresowania tą propozycją budzi zdziwienie, ponieważ jedynym warunkiem, który stawiamy przed członkami, jest zadeklarowanie, poprzez ankietę, jaki tytuł jest dla nich interesujący. Kolejne oferty Izby dotyczą udzielania indywidualnej pomocy w trudnych sytuacjach zawodowych i prawnych, a także przy wyjaśnieniach i sporach przetargowych. W trudnych sytuacjach życiowych udzielana jest pomoc materialna, poprzedzona komisyjną oceną potrzeb wnioskodawców. w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Jak wygląda współpraca Izby z organami administracji rządowej i samorządu terytorialnego? – Współpracujemy z wojewódzkimi oraz powiatowymi inspektorami nadzoru budowlanego. Przykładem dobrej współpracy było wydelegowanie ekip, które w Radomiu i Płocku szacowały straty i możliwości odbudowania uszkodzonych budynków. Staramy się zainteresować władze samorządowe udziałem naszych członków w rozstrzyganiu technicznych problemów, z których różnorodnością władze spotykają się na co dzień. Ostatnie doświadczenia z niewłaściwym rozstrzyganiem przetargów przez brak uwzględnienia oceny kompetencji i potencjału intelektualnego oferentów potwierdzają, że udział rzeczoznawców wskazanych przez Izbę, na przykład w organizowanych przez nas szkoleniach, mógłby zapobiec błędom. Wynikają one przede wszystkim ze stosowania przez komisje przetargowe bezpiecznego, wolnego od podejrzeń, kryterium najniższej ceny. Dzieje się tak, mimo że ustawa o zamówieniach publicznych zaleca odrzucanie lub skrupulatne badanie ofert o rażąco niskiej cenie. Niestety nigdzie nie określono, co oznacza „rażąco niska cena”, jak ją wyznaczać. Trudno winić urzędników gminnych, bo ciężko jest wyobrazić sobie, żeby każda gmina miała specjalistów od różnorodnych zadań, które powierza wykonawcom wybieranym w trybie przetargu. Raz to jest oczyszczalnia ścieków, innym razem stacja uzdatniania wody, szkoła, przychodnia medyczna, modernizacja drogi itd. Nie jest to więc zarzut pod adresem gmin, natomiast naszym zadaniem jest, aby sprowokować samorząd terytorialny do korzystania z wiedzy ekspertów z Izby. Z tych uwag wynika, że prawo jest ułomne. Jak w tej sytuacji działać skutecznie? – Mozolnie dopominamy się o udział w kształtowaniu prawa gospodarczego. Projekty zmian były nam przekazywane w ostatniej chwili i ocena była praktycznie niemożliwa. Aktual- nr 12/2012 nie należy uznać, że uczestniczymy w opiniowaniu projektów zmian prawa. Czas dany do tej czynności jest dostateczny, chociaż nie jesteśmy przez ustawodawców wyróżniani, nawet w tematach, w których mamy naprawdę dużo do powiedzenia. Droga opiniowania przy naszej strukturze organizacyjnej jest dość złożona, ponieważ opinie z okręgów muszą trafiać do władz krajowych i następnie jako zbiorcze być przekazywane do Sejmu lub organów ministerialnych. W okręgach działają komisje ds. legislacji, a przy Radzie Krajowej pracuje komisja prawno-regulaminowa, która przygotowuje wnioski pod obrady zjazdu lub Rady do dalszego przekazania władzom. Na razie nasze działania nie mają znaczącej siły przebicia, mają raczej charakter kropelek, które mają drążyć skałę aż do skutku. W sumie nie odczuwamy jeszcze satysfakcji z faktów uwzględniania naszych uwag w uchwalanych nowelizacjach prawa. Najważniejsze, abyśmy zostali wysłuchani przez ustawodawców przy nowelizacjach Prawa budowlanego i Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Co można powiedzieć o wpływie Izby na programy nauczania? – Jest to jedno z naszych zadań ustawowych. Opiniowanie minimalnych wymagań programowych należy do zadań władz krajowych, ponieważ muszą mieć one charakter obowiązujący w całym kraju, a uczelnie pojawiające się teraz jak grzyby po deszczu, muszą mieć z kolei programy ściśle określone i egzekwowane przez komisje akredytacyjne. Jako organizacja okręgowa mamy na programy wpływ wynikający z dobrej woli uczelni zlokalizowanych na terenie województwa. Nasze kontakty są bardzo częste, a relacje bliskie ideału i umożliwiają nam wskazywanie ewentualnych słabości programowych. Podjęliśmy też starania, aby mieć wpływ na kształt praktyk studenckich odbywanych po trzecim roku studiów, ponieważ mogą one być zaliczane jako część praktyki inżynierskiej wymaganej do uznania kwalifikacji do samodzielnej pracy zawodowej. Te praktyki, aby były zaliczone, muszą trwać co najmniej trzy miesiące i takie są zamiary uczelni. Czy uprawnienia budowlane do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie są dożywotnie? nr 12/2012 – Tak. Jest to temat dyskusyjny. Dotychczas nie wypracowano skonkretyzowanych propozycji skierowanych na przyjęcie określonej formy sprawdzianu stałego uprawiania nabytego zawodu. Mamy świadomość, że są osoby, które nabyły uprawnienia, a następnie odeszły od zawodu, by po latach do niego wrócić. Jak kontrolować poziom wiedzy w takich sytuacjach? Ten problem nie jest rozwiązany. Były próby wprowadzenia punktacji świadczącej o uczestniczeniu w szkoleniach. Nie znaleziono jednak dotąd metody, którą uznano by za miarodajną ocenę realnego dokształcania zawodowego czynnych członków samorządu. Punktowanie dokształcania być może mogłoby stanowić pośredni sprawdzian ciągłości uprawiania zawodu. Nasuwa się tu pytanie o etykę zawodową... – Istotnie, przestrzeganie etyki powinno gwarantować rzetelność podejścia do zawodu i pewność, że inżynier nie podejmuje zadań, do których nie ma właściwego przygotowania. Do zadań Izby należy nadzór nad przestrzeganiem zasad etyki zawodowej. Właściwie możemy się tylko ustosunkowywać do konkretnych zastrzeżeń, kiedy pojawia się możliwy do zdefiniowania błąd w realizacji budowy, kiedy inwestor ma zastrzeżenia do wykonanych prac. Tego typu sprawy trafiają do rzecznika odpowiedzialności zawodowej, który ma obowiązek podjęcia określonych prawem czynności. Jeżeli jednak zastrzeżenia do pracy naszych członków nie są skonkretyzowane, pozostaje nam propagowanie zasad etyki zawodowej i apelowanie o ich przestrzeganie. Stajemy jednak bardzo często przed dylematem rozstrzygania w całkiem nieoczywistych przewinieniach. Rzecznik odpowiedzialności zawodowej musi mieć świadomość, że zapisy pochodzące z zasad etyki nie dadzą mu jednoznacznych wskazówek, jak rozstrzygać i kiedy sprawy odsyłać do sądu dyscyplinarnego. W celu wykorzystania mediacyjnych form rozwiązywania problemów spornych powołaliśmy Komisję Etyki. Jak wygląda prowadzenie postępowań w zakresie odpowiedzialności zawodowej i dyscyplinarnej członków samorządów zawodowych? – Okręgowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej jest bardzo ważnym organem. Wykonuje zadania określone w art. 26 ustawy o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa i urbanistów, polegającej na prowadzeniu postępowań wyjaśniających i sprawowaniu funkcji oskarżyciela przed Sądem Dyscyplinarnym. Zajmuje się sprawami z zakresu odpowiedzialności zawodowej, wynikającej z przepisów Prawa budowlanego; odpowiedzialności dyscyplinarnej, przestrzegania zasad etyki zawodowej, dopełniania uchwał organów Izby. Rzecznik w wielu przypadkach odgrywa rolę obrońcy, jeżeli w wyniku postępowania wyjaśniającego okazuje się, że przewinienia nie występują, a oskarżenia są pomówieniami lub wadami w jednostronnej ocenie wydarzeń na budowie. Pojawiła się ostatnio inicjatywa tzw. deregulacji zawodów. Co pan o niej sądzi? – Nie będę próbował dzielić zawodów na regulowane i nieregulowane, i oceniać zasadności ich podziału, natomiast uważam, że pomysł deregulacji zawodów zaufania publicznego jest ogromnym nieporozumieniem. Zasada dopuszczania absolwentów wyższych uczelni bezpośrednio do samodzielnych stanowisk pracy jest pomysłem niebezpiecznym, stwarzającym zagrożenie dla usługobiorców i użytkowników korzystających z owoców ich działalności. Kontrola praktyki realizowana przez samorządy jest rozwiązaniem zgodnym z przemianami ustrojowymi, a szkolnictwo wyższe nie ma możliwości prowadzenia praktyk adekwatnych do potrzeb przygotowania adeptów do samodzielności. Czy Mazowieckie Forum Samorządów podziela stanowisko Izby? – Oczywiście tak. Trzeba przyznać, że inicjatywa lekarzy, którzy są niewątpliwie kreatorami tego nieformalnego organizmu, była strzałem w dziesiątkę. Wspólnie mamy szansę mieć znacznie większy wpływ na przeciwdziałanie chybionym często pomysłom ustawodawców, którzy nie chcą wysłuchać opinii zawodowców. Okazuje się, że niezależnie od zawodu problemy są bardzo zbliżone i zrozumiałe dla wszystkich zrzeszonych, niezależnie od profesji. W sprawie deregulacji nasze zdania pokrywają się w stu procentach. Rozmawiał Karol Kuczyński, fot. arch. w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 23 fotoreportaż elektryczne niechlujstwo Z godnie z przysłowiem „ryba psuje się od głowy” „elektryczne niechlujstwo” to tylko fragment otaczającej nas rzeczywistości. Trudno się dziwić, że spotykamy i spotykać będziemy urządzenia elektryczne stwarzające zagrożenia porażenia prądem, skoro w kraju są „ważniejsze” problemy. W numerze lipcowym pisaliśmy o sprzedaży przez Ministerstwo Skarbu 85% udziałów Wojskowego Biura Studiów Projektów Budowlanych i Lotniskowych w Warszawie. W ciągu niespełna trzech miesięcy nowy właściciel biura projektowego o tradycjach sięgających 1948 roku doprowadził do jego likwidacji. Widać wojsko nie potrzebuje biur projektowych mimo nawału zadań inwestycyjnych. Bazuje wyłącznie na przetargach ogłaszanych zgodnie z Ustawą Prawo zamówień publicznych, gdzie jedynym czynnikiem decydującym o wyborze oferenta jest cena. Skutki tych działań są opłakane. Często do zamawiającego dociera dokumentacja, która pozostawia wiele do życzenia. Na przykład zdarza mi się spotykać dokumentacje projektowe, które stanowią wzmiankowy opis techniczny uzupełniony kserokopiami kart katalogowych oraz rysunkami, które w żaden sposób nie przypominają schematów stanowiących podstawę realizacji zamierzenia budowlanego. 24 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Inwestorzy są niezadowoleni, ale obowiązujące przepisy prawne uniemożliwiają im skuteczne przeciwdziałanie tym praktykom. Jako przykład podam projekt rozbudowy sieci elektroenergetycznej SN, realizowany na jednym z obiektów wojskowych, który został opracowany bez warunków technicznych. Projekt ten został przyjęty przez inwestora, a problemy pojawiły się na etapie jego realizacji. Prowadzący sprawę przedstawiciel inwestora w żaden sposób nie mógł wymusić na projektancie uzupełnienia dokumentacji. Sieć elektroenergetyczna SN pozostaje na majątku spółki dystrybucyjnej, która o jej rozbudowie prawdopodobnie dowie się przy realizacji przyłączenia do istniejącej infrastruktury. W tym miejscu należy zapytać, gdzie był inwestor w chwili przyjmowania dokumentacji i na jakiej podstawie przyjął ją i skierował do realizacji? Wspomnianą sprawę konsultował ze mną inspektor nadzoru wyznaczony przez inwestora. Oczywiście byłem mocno zaskoczony, że dokumentacja została przyjęta mimo formalnych braków. Moje zaskoczenie było jeszcze większe, jak usłyszałem, że projektant odrzucił wymagania inspektora polegające na wymuszeniu załatwienia spraw formalnych w spółce dystrybucyjnej. Skoro wspomniany projekt został opracowany bez wymaganych warunków technicznych przyłączenia, to tym bardziej jest pozbawiony uzgodnienia z wydziałem rozwoju sieci spółki dystrybucyjnej, która jest właścicielem rozbudowywanej linii elektroenergetycznej SN. Okazuje się, że takie postępowanie projektantów staje się nagminne i aż dziw bierze, że nikt tego nie ściga mimo dość ostrych wymagań prawa obowiązującego w procesie budowlanym. Niestety, zakłady energetyczne nie są wcale lepsze od projektantów. Wydają warunki techniczne przyłączenia, w których nakazują instalacje zabezpieczeń zalicznikowych realizowanych instalacyjnymi wyłącznikami nadprądowymi. Celem jest ograniczanie poboru mocy ponad wartość mocy umownej określonej w umowie przyłączeniowej. Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie wymogi Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU nr 75/2002, poz. 690, z późniejszymi zmianami), gdzie określono wymagania stosowania wyłączników nadprądowych w instalacji odbiorczej budynków z jednoczesnym wymogiem spełnienia wybiórczości poszczególnych stopni zabezpieczeń. Pracownicy zakładów energetycznych określają prąd znamionowy zabezpieczenia zalicznikowego w zależności od wartości mocy umownej. Na przykład, przy mocy umownej 5 kW, która jest wystarczająca dla domku letniskowego, zadają przy zasilaniu trójfazowym zabezpieczenia wyłącznikiem nadpradowym o prądzie znamionowym 10 A. Należy zapytać o wartość prądu znamionowego zabezpieczeń instalowanych w rozdzielnicy, do której jest przyłączona instalacja odbiorcza. Wyłączniki instalacyjne występujące w kaskadzie podczas zwarć nie są ze sobą selektywne i przy jego wstąpieniu właściciel będzie musiał przejść niejednokrotnie 100 m, by dostać się do szafki licznikowej, zainstalowanej w linii ogrodzenia, w celu ponownego załączenia zasilania. Czyżby pracownicy wydający warunki przyłączenia byli pozbawieni elementarnej wiedzy z zakresu zwarć oraz aparatów elektrycznych? 25 » nr 12/2012 24 » Skoro należy wprowadzić ograniczenie mocy, można żądać samoczynnego rozłącznika przeciążeniowego pozbawionego członu zwarciowego, który spełni wymagania zakładu energetycznego oraz wymagania postawione przez wspomniane rozporządzenie Ministra Infrastruktury. Załatwiając sprawę przyłączenia domku letniskowego w jednym z zakładów energetycznych, doznałem szoku, kiedy pracownik wydający warunki przyłączenia z przekonaniem udowadniał mi, że wyłącznik nadprądowy S301D25 jest selektywny przy zwarciach z wyłącznikiem S301B16 zainstalowanym w rozdzielnicy, do której przyłączona jest instalacja odbiorcza. Widać, że znajomość zagadnień instalacyjnych u wspomnianego pracownika jest słaba, nie rozumie on fizyki działania tych zabezpieczeń i nie wie, że dwa wyłączniki instalacyjne połączone kaskadowo przy zwarciach są w praktyce nieselektywne. W niektórych zakładach energetycznych na południu kraju zaczęto już stosować jako zabezpieczenie zalicznikowe samoczynne rozłączniki z wyzwalaczem przeciążeniowym pozbawione członu zwarciowego. Zanim to obejmie teren całej Polski, upłynie sporo czasu i będzie przyczyną wielu nieporozumień. Skoro wydaje się bezmyślne warunki przyłączenia, to trudno dziwić się wykonawcom oraz projektantom wykonującym prace niezgodnie ze sztuką. Szkoda tylko, że pozwala na to obowiązujące prawo, które często jest nielogiczne, a niejednokrotnie w swoich zapisach sprzeczne. Przykładem tego mogą być wymagania dotyczące terminów wydawania warunków przyłączenia. Ustawa Prawo energetyczne określa dwa terminy: 30 dni od dnia złożenia wniosku o określenie warunków przyłączenia przez wnioskodawcę przyłączanego do sieci o napięciu znamionowym nie wyższym niż 1 kV, a w przypadku przyłączania źródła – od dnia wniesienia zaliczki; 150 dni od dnia złożenia wniosku o określenie warunków przyłączenia przez wnioskodawcę przyłączanego do sieci o napięciu znamionowym wyższym niż 1 kV, a w przypadku przyłączania źródła – od dnia wniesienia zaliczki. Z kolei Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 4 maja 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego (DzU z 2007 r., nr 93, poz. 623, z późn. zm.) określa zupełnie inne wymagania w tym zakresie: nr 12/2012 § 9. Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem i dystrybucją energii elektrycznej określa warunki przyłączenia w terminie: 1) 14 dni od dnia złożenia kompletnego wniosku przez wnioskodawcę zaliczonego do IV, V lub VI grupy przyłączeniowej; 2) 30 dni od dnia złożenia kompletnego wniosku przez wnioskodawcę zaliczonego do III grupy przyłączeniowej; 3) 3 miesięcy od dnia złożenia kompletnego wniosku przez wnioskodawcę zaliczonego do I lub II grupy przyłączeniowej. Najciekawsze jest to, że zarówno Ministerstwo Gospodarki, jak i Urząd Regulacji Energetyki o rozbieżnościach wiedzą i nie robią nic w kierunku ujednolicenia wymagań. Naturalnie, Ustawa Prawo energetyczne jest aktem prawnym wyższego rzędu i jako obowiązujące należy przyjmować terminy, które są zawarte w ustawie. Podobnie tegoroczna nowelizacja Prawa energetycznego zmieniła zasady wydawania świadectw kwalifikacyjnych, pozostawiając dyspozycję ustawową Ministrowi Gospodarki do określenia szczegółowych wymagań w tym zakresie. Pomimo upływu kilku miesięcy od wprowadzenia wspomnianej dyspozycji ustawowej, brakuje dokumentu wykonawczego. Komisje w związku z tym pracują na podstawie starych wymagań, co jest zgodne z prawem, ale wprowadza spore zamieszanie, ponieważ nie wiedzą o tym osoby ubiegające się o świadectwa kwalifikacyjne. Tekst Julian Wiatr, fot. Julian Wiatr, Wojciech Siergiej w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 25 jakość energii elektrycznej jakość, pewność i właściwa konstrukcja układu zasilania a bezpieczeństwo urządzeń elektrycznych dr inż. Karol Bednarek – EVER Sp. z o.o. We wszelkich obszarach działalności człowieka, zarówno w życiu prywatnym, jak również w pracy zawodowej (przemysł, cała sfera usług, nauka, administracja itp.), powszechnie wykorzystuje się różnego typu osprzęt elektryczny i elektroniczny. Z funkcjonowaniem urządzeń elektrycznych (zarówno elementów obwodów zasilania, jak i odbiorczych) wiążą się zagadnienia bezpieczeństwa, a zatem możliwości powstawania zagrożeń pożarowych bądź porażeniowych [1–9]. Wszystkie pracujące urządzenia elektryczne są narażone na oddziaływanie zaburzeń, w wyniku czego mogą nie spełniać w założony sposób swoich funkcji bądź ulegać awariom. W artykule skupiono uwagę na badaniach jakości energii w układach zasilania pod kątem poprawy bezpieczeństwa oraz minimalizacji zagrożeń pożarowych, związanych z eliminacją nieprawidłowości w obwodach zasilania elektrycznego. Poddano ilościowym i jakościowym analizom wpływ zastosowanego systemu zasilania gwarantowanego UPS EVER Superline na eliminację prze- streszczenie W pracy skupiono się na poprawie bezpieczeństwa i ograniczaniu zagrożeń pożarowych w systemach elektrycznych. Badano jakość energii elektrycznej w układach o charakterze nieliniowym. Dokonano porównania zawartości harmonicznych napięcia i prądu na wejściu oraz wyjściu zasilacza awaryjnego UPS, przedstawiono rozkłady widmowe sygnału odkształconego. Dokonano ilościowych i jakościowych analiz wpływu zastosowanego systemu zasilania gwarantowanego UPS EVER Superline na ograniczenie wprowadzania zaburzeń w postaci wyższych harmonicznych przez odbiorniki o charakterze nieliniowym do sieci zasilającej oraz eliminację przenoszenia się zaburzeń sieci zasilającej w postaci przepięć, zapadów, zaników lub odkształceń napięcia na zasilany (poprzez UPS) odbiornik energii. Rozważano również korzyści płynące z zastosowania dużego prądu zwarcia w UPS EVER na przykładzie pracy POWERLINE GREEN 33. 26 noszenia się zaburzeń sieci zasilającej (w postaci przepięć, zapadów, zaników lub odkształceń napięcia) na zasilany poprzez UPS odbiornik energii, jak również na ograniczenie wprowadzania zaburzeń (w postaci odkształceń przebiegu napięcia bądź stanów przejściowych, łączeniowych) przez odbiorniki o charakterze nieliniowym do sieci zasilającej. Wykazywano zatem, że poza podstawową funkcją systemów UPS bezprzerwowego zasilania odbiorników umożliwiają one jednocześnie poprawę jakości energii (warunków pracy) zarówno zabezpieczanych odbiorników, jak również sieci zasilającej (elektroenergetycznej). W efekcie dzięki poprawie jakości energii w systemach zasilania i odbiorczych osiąga się poprawę bezpieczeństwa pracy osprzętu występującego w tych układach, a jednocześnie minimalizację powstawania zagrożeń pożarowych związanych ze wspomnianymi zagadnieniami. Przeprowadzono ponadto badanie UPS EVER POWERLINE GREEN 33 pod kątem selektywności zabezpieczeń na liniach dystrybucji energii w przypadku wystąpienia zwarcia (z uwagi na duży prąd zwarcia zasilacza). w w w. e l e k t r o . i n f o . p l waga jakości energii w zasilaniu urządzeń Wszelki osprzęt elektryczny dla właściwego funkcjonowania wymaga doprowadzenia energii o określonych parametrach. Od jakości dostarczanej energii elektrycznej zależą poprawność pracy, trwałość i niezawodność urządzeń, jak również powstające straty energetyczne [1–9]. Każdy element, przez który przepływa prąd lub na którym występuje napięcie, jest źródłem oddziaływania elektromagnetycznego. Jednocześnie w elementach poddanych oddziaływaniom elektromagnetycznym generowane są sygnały elektryczne (napięcia, prądy), które w zależności od charakteru rozpatrywanego elementu są sygnałami użytecznymi (wytwarzanymi świadomie w celu uzyskania określonych efektów użytkowych) bądź też sygnałami niepożądanymi, pasożytniczymi, doprowadzającymi niejednokrotnie do zakłóceń prawidłowej pracy lub uszkodzeń obiektów, w których są generowane. Z tych powodów należy uwzględniać możliwość pojawienia się sygnałów zaburzających na zaciskach zasilania urządzeń, a także przenikania zaburzeń z odbiorników do sieci zasilającej, z czym niero- zerwalnie wiąże się degradacja jakości przetwarzanej energii, a w konsekwencji powstanie zagrożeń związanych z bezpieczeństwem osprzętu. Zakłócenia występujące w układach zasilania i oddziałujące na odbiorniki mogą powodować: powstawanie dodatkowych strat mocy, a w efekcie przegrzewanie się urządzeń, uszkodzenia podzespołów elektrycznych lub elektronicznych, zakłócanie pracy oraz przedwczesne starzenie się osprzętu, uszkodzenia elementów izolacyjnych, powstawanie zagrożeń pożarowych bądź porażeniowych, zmiany parametrów technicznych oraz sprawności odbiorników, powstawanie przestojów w pracy urządzeń (w wyniku awarii lub zadziałania zabezpieczeń) itp. W świetle przedstawionych rozważań, dla zachowania poprawności pracy oraz bezpieczeństwa urządzeń i systemów, należy dokładać wszelkich starań, aby wyeliminować możliwość powstawania opisanych problemów. Jednym z elementów takich działań jest wprowadzenie standaryzacji związanej z jakością dostarczanej energii elek- nr 12/2012 Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl nr 12/2012 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 27 jakość energii elektrycznej Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl 28 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 12/2012 Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl nr 12/2012 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 29 jakość energii elektrycznej Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl 30 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 12/2012 Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl reklama nr 12/2012 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 31 jakość energii elektrycznej repowering w energetyce wiatrowej korzyści i zagrożenia dr inż. Tomasz Bakoń, mgr inż. Anna Krzemińska – Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie ak we wszystkich gałęziach przemysłu, tak i w energetyce wiatrowej występuje ciągły postęp technologiczny, w wyniku którego na rynek trafiają coraz to nowsze i bardziej zaawansowane technologicznie konstrukcje turbin wiatrowych. Nowe urządzenia posiadają większą moc znamionową, wyższą sprawność, niższe koszty eksploatacyjne oraz spełniają w większym stopniu wymagania stawiane konwencjonalnym źródłom energii dotyczące przyłączenia do sieci elektroenergetycznej [2]. Zamiana starych urządzeń na nowe – zwana repoweringem – niesie ze sobą nie tylko korzyści, ale również wiąże się z pewnymi zagrożeniami. rozwój energetyki wiatrowej Od ok. 25 lat energia wiatru znajduje zastosowanie do produkcji energii elektrycznej na skalę przemysłową. W Europie w latach 60. i 70. XX w. najpopularniejsze były konstrukcje trójpłatowe o mocy ok. 10–25 kW. Większość z nich w tamtym okresie była dziełem pasjonatów. Do lat 80. największa dostępna turbina miała wirnik o średnicy 30 m i posiadała generator o mocy znamionowej 300 kW. Z biegiem lat średnice wirników oraz moce znamionowe turbin wiatrowych ulegały zwiększeniu. Obecnie najczęściej stosowane są turbiny o mocach od 1,5 streszczenie W artykule przedstawiono zjawisko repoweringu w energetyce wiatrowej. Zwrócono uwagę na problem zagospodarowania zdemontowanych turbin wiatrowych. Analiza repoweringu została zilustrowana odpowiednio dobranymi przykładami. 32 do 3 MW, w których średnica wirnika dochodzi do 9 m; ale skonstruowano również turbiny, których moc przekracza 5 MW, a średnica wirnika dochodzi do 160 metrów. Postępujący rozwój technologii, a także obawa przed zagrażającym globalnym ociepleniem oraz systemy subwencji i dopłat stosowane w wielu krajach przyczyniają się do wzrastającego zainteresowania energetyką wiatrową. Na dzień 30 września 2012 roku moc zainstalowana w 663 polskich elektrowniach wiatrowych wynosiła 2341 MW [10]. W ostatnich latach co roku przybywa ok. 20% nowych siłowni, oznacza to podwojenie ich liczby co pięć lat. Według Światowej Organizacji Energii Wiatrowej (WWEA) moc siłowni wiatrowych na świecie w roku 2020 przekroczy 1000 GW [11]. Średnia roczna prędkość wiatru w Polsce waha się między 2,8–3,5 m/s. Na ok. 70% powierzchni naszego kraju na wysokości powyżej 25 m występują prędkości wiatru większe niż 4 m/s [7]. Szacuje się, że do rozwoju energetyki wiatrowej ma warunki ok. 30% powierzchni Polski, gdzie występują prędkości wiatru powyżej 5 m/s. W Polsce energetyka wiatrowa rozwija się od lat 90. XX wieku. W 1991 roku postawiono pierwszy wiatrak przy elektrowni wodnej w Żarnowcu, w miejscu obecnej farmy wiatrowej Lisewo. W 2001 roku uruchomiono pierwszą przemysłową farmę wiatrową Barzowice w województwie zachodniopomorskim, składającą się z sześciu siłowni o łącznej o mocy 5 MW, a na dzień 30 czerwca 2012 roku moc zainstalowana w 619 polskich elektrowniach wiatrowych wyniosła 2189 MW [10]. Rozwój energetyki wiatrowej w Polsce w ostatnich latach pokazano na rysun- w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 1800 moc zainstalowana, w [MW] J 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 Moc [MW] 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 142,3 135,3 388,4 494,2 790,2 1029,01485,01615,0 rok Rys. 1. Moc zainstalowana w elektrowniach wiatrowych w Polsce [na podstawie 11] przyłączanie do sieci i koszty ku 1. W tabeli 1. przedstawiono moc zainstalowaną w polskich elektrowniach wiatrowych w przyporządkowaniu geograficznym według województw, a w tabeli 2. – zestawiono największe polskie farmy wiatrowe. Województwo Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Przyłączenie elektrowni do sieci elektroenergetycznej jest regulowane przez odpowiednie przepisy pań- Liczba elektrowni wiatrowych Moc zainstalowana, w [MW] 3 0,3 192 207,9 Lubelskie 3 1,5 Lubuskie 5 12,6 Łódzkie 90 144,3 Małopolskie 9 2,1 Mazowieckie 28 20,1 Opolskie 3 31,7 Podkarpackie 18 52,4 Podlaskie 9 79,1 Pomorskie 21 141,5 Śląskie 11 4,3 Świętokrzyskie 12 4,4 Warmińsko-mazurskie 18 187,1 Wielkopolskie 76 238,4 Zachodniopomorskie 28 488,9 Polska (Suma) 526 1616,6 Tab. 1. Elektrownie wiatrowe w Polsce w uporządkowaniu geograficznym, stan na grudzień 2011 r. [9] nr 12/2012 Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl reklama nr 12/2012 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 33 jakość energii elektrycznej Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl 34 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 12/2012 Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl nr 12/2012 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 35 jakość energii elektrycznej Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl 36 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 12/2012 prezentacja regulacja współczynnika mocy przy użyciu osprzętu LOVATO Electric Norbert Borek – LOVATO Electric Sp. z o.o. C oraz większa liczba urządzeń elektrycznych stosowanych w przemyśle wpływa na pogorszenie się jakości napięcia i współczynnika mocy, co z kolei wymusza zastosowanie aparatów i urządzeń poprawiających te parametry. Rozwiązaniem tych problemów są nowe regulatory współczynnika mocy DCRG8 oraz serii DCRK, przekaźniki nadzorcze prądu biernego DCRM firmy LOVATO Electric oraz osprzęt dodatkowy wykorzystywany w bateriach kondensatorów, taki jak styczniki, moduły tyrystorowe, rozłączniki izolacyjne czy podstawy bezpieczników. Oferta urządzeń elektronicznych wykorzystywanych do sterowania układami kompensacji mocy biernej zawiera: przekaźnik nadzorczy prądu biernego: – DCRM2 – możliwość sterowania 2 stopniami kondensatorów, regulatory typu DCRK są wykony wane w pięciu odmianach: – DCRK3 – 3-stopniowy tablicowy, w obudowie 96×96×65 mm, – DCRK5 – 5-stopniowy, tablicowy, w obudowie 96×96×65 mm, – DCRK7 – 7-stopniowy, tablicowy, w obudowie 96×96×65 mm, – DCRK8 – 8-stopniowy, tablicowy, w obudowie 144×144×62 mm, – DCRK12 – 12-stopniowy, tablicowy, w obudowie 144×144×62 mm. regulatory typu DCRJ są wykonane w 3 odmianach: – DCRJ8 – 8-stopniowy, tablicowy, w obudowie 144×144×62 mm, – DCRJ12 – 12-stopniowy, tablicowy, w obudowie 144×144×62 mm (fot. 8.), – DCRJ12F – 12-stopniowy, tablicowy, w obudowie 144×144×62 mm, wyjścia statyczne. regulatory DCRG8: – DCRG8 – 8-stopniowy (z możliwością rozbudowy do 16 stopni), tablicowy, w obudowie 144×144×43 mm (fot. 1.). możliwość rozbudowy z 8 do 16 regulator DCRG8 Automatyczny regulator współczynnika mocy DCRG8 został zaprojektowany tak, by zaspokoić techniczne wymagania aktualnie tworzonych systemów kompensacji mocy biernej. Zbudowany z wyselekcjonowanych komponentów i w kompaktowej obudowie regulator oferuje nowoczesny projekt panelu przedniego z praktyczną metodą montażu i możliwością rozbudowy modułami rozszerzeń serii EXP… w tylnej części. Ekran LCD zapewnia czytelny i intuicyjny interfejs. Urządzenie wyposażono w wiele funkcji, w tym m.in.: Fot. 2. Przykład 5% 5. harmonicznej napięcia, THD = 5%, prąd przeciążenia kondensatora = 102,5% nr 12/2012 wyjść sterujących, graficzny wyświetlacz LCD, 128×80 pikseli, z podświetleniem, 4 odcienie szarości, 5 przycisków funkcyjnych do nawigacji i ustawień, czerwony wskaźnik LED do sygnalizacji alarmów/anomalii, menu w 10 językach (teksty pomiarów, ustawień i wiadomości), 4 otwory montażowe do rozbudowy modułami EXP, porty RS-232, RS-485, USB, Ethernet, Profibus, GSM/GPRS, dodatkowe cyfrowe WEJ/WYJ, wyjścia statyczne lub przekaźnikowe, dodatkowe analogowe WEJ/WYJ, napięciowe, prądowe lub czujnika PT100, możliwość pracy kilku jednostek połączonych w układ urządzeń Master/Slave: – maksymalna konfiguracja: Master + 8 slave, – całkowita liczba kontrolowanych stopni: 32, – maksymalna liczba stopni dla każdej jednostki: 16, – stopnie mogą być łączone równolegle, zaawansowane funkcje programowalnych WEJ/WYJ, całkowicie definiowalne alarmy użytkownika, Fot. 1. Regulator DCRG8 wysoką dokładność pomiarów metodą TRMS, wejścia pomiaru napięcia: 3 fazy + neutralny, wejścia pomiaru prądu: 3 fazy, optyczny port komunikacji na panelu przednim; galwanicznie izolowany, wodoodporny, kompatybilny z USB i Wi-Fi, zegar/kalendarz z podtrzymaniem, pamięć 250 ostatnich zdarzeń. przekaźnik nadzorczy prądu biernego DCRM2 DCRM2 pozwala na kontrolę prądu biernego układu, eliminowanie go z całkowitej wartości prądu pobranego z sieci i regulację cosϕ obciążenia do najlepszej możliwej wartości. Przekaźnik kontroluje maksymalnie 2 stopnie kondensatorów. Każdy z dwóch kondensatorów może być indywidualnie włączany, Fot. 3. Przykład 5% 11. harmonicznej napięcia, THD = 5%, prąd przeciążenia kondensatora = 114,5% w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 37 prezentacja Fot. 4. Przykład krótkotrwałego zaniku napięcia Fot. 6. Przesunięcie kąta fazowego a jego moc można ustawić odpowiednim potencjometrem. Możliwa jest regulacja czasu załączenia lub odłączenia kondensatora, co modyfikuje prędkość reakcji całego układu. Urządzenie może być stosowane w układach jednofazowych lub trójfazowych. Charakterystyka DCRM2: podłączenie przez przekładnik Fot. 7. Przekaźnik nadzorczy prądu biernego DCRM2 prądowy (5 A po stronie wtórnej), automatyczne rozpoznanie kierunku przepływu prądu przez przekładnik prądowy (bezpośredni/odwrotny), możliwość indywidualnego włączenia kontroli dla dwóch przekaźników (pozycja OFF), regulacja mocy stopnia od 0,15 do 2,00, regulowane opóźnienie załączenia stopnia 1..60 s, regulowane opóźnienie odłączenia stopnia 1..60 s, stały czas do ponownego załączenia stopnia – 60 s, możliwość wyboru układu: 3-fazowy/1-fazowy, wyjścia przekaźnikowe, każde z zestykiem przełącznym (C/O), zielony wskaźnik LED dla włączonego zasilania i opóźnienia, 1 czerwony wskaźnik LED sygnalizujący zadziałanie przekaźnika numer 1, 1 czerwony wskaźnik LED sygnalizujący zadziałanie przekaźnika numer 2. regulator DCRJ Fot. 8. Regulator DCRJ12 38 W regulatorze DCRJ zastosowano mikroprocesor i dwa cyfrowe wy- w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Fot. 5. TRMS świetlacze, dzięki czemu uzyskuje się dokładne odczyty mierzonych parametrów. Wejścia pomiaru napięcia i prądu są wyposażone w cyfrowy filtr zapewniający poprawne działanie nawet w przypadku zastosowania regulatora w systemach z dużą zawartością harmonicznych. Prąd przeciążenia kondensatorów jest wyliczany za pomocą algorytmu w sposób zabezpieczający baterię kondensatorów przed uszkodzeniem. Zgodnie z ustawioną wartością cosϕ, według algorytmu dokonuje się wyliczenia mocy biernej, potrzebnej do poprawy współczynnika mocy całego systemu. Załączanie każdego stopnia, jak również czasu jego pracy, jest rejestrowane, co pozwala na równomierne wykorzystanie poszczególnych kondensatorów. Rozwiązanie to upraszcza obsługę, zwiększa trwałość zastosowanych kondensatorów i styczników, jak również zapewnia właściwą pracę baterii kondensatorów. Standardowo DCRJ ma podwójne napięcie zasilania: 110–127/220–240 Vac. Regulator DCRJ umożliwia pomiar bieżącej i średniej tygodniowej wartości współczynnika mocy oraz wartości aktualnych i maksymalnych napięcia międzyfazowego, prądu, mocy biernej, przepięcia kondensatorów, składowych harmonicznych napięcia i prądu oraz temperatury wewnątrz baterii kondensatorów. Pomiary wartości maksymalnych wymienionych wielkości i średniej tygodniowej wartości współczynnika mocy są zapisywane w pamięci nietrwałej i usuwane za pomocą klawiatury. Stany zbyt wysokiego lub niskiego napięcia, za małego lub za dużego prądu, zbyt wysokiej temperatury, przeciążenia kondensatora, zaniku napięcia, przekompensowania itp. są sygnalizowane za pomocą alarmów. Kondensator może być przeciążony m.in. z powodu nieliniowego obciążenia lub przepięcia, które powodują zniekształcenia napięcia. Kształt fali napięcia jest analizowany w regulatorze według specjalnego algorytmu, a następnie wylicza się procentowe przeciążenie prądowe kondensatorów. Gdy jest przekroczony próg przeciążenia, kondensatory są wyłączane w czasie odwrotnie proporcjonalnym do wartości przekroczenia ustawionego progu. Warto zauważyć, że są na rynku regulatory, które wykorzystują zawartość THD (Total Harmonic Distortion) tylko jako wskazania prądu przeciążenia kondensatorów. Jak pokazano na fotografiach 2. i 3., dwa przebiegi z tą samą zawartością THD, ale różniące się krotnością częstotliwości harmonicznej, mogą powodować przepływ przez kondensator prądu o różnych wartościach. Regulatory DCRJ są wyposażone w czujnik pomiaru temperatury, który kontroluje temperaturę wewnątrz baterii kondensatorów. Zmierzona wartość temperatury jest wyświetlana na panelu czołowym, a maksymalna temperatura jest rejestrowana. Można tak zaprogramować kontrolę temperatury, by przy przekroczeniu nastawionego progu został załączony przekaźnik uruchamiający wentylator w baterii kondensatorów. Jest także możliwość zaprogramowania drugiego progu temperatu- nr 12/2012 ry, po przekroczeniu którego nastąpi alarm i wyłączenie baterii. Funkcja kontroli zaniku napięcia zapobiega uszkodzeniom kondensatorów i wyłącza je, gdy zostanie wykryty krótkotrwały zanik napięcia sieci (fot. 4.). Regulator DCRJ można programować ręcznie, przez komputer PC lub automatycznie. Zastosowanie oprogramowania DCRJSW i interfejsu TTL/RS-232 lub RS-485 umożliwia szybkie programowanie przez PC, dostęp do wszystkich parametrów w 4 językach, takich jak zapis/odczyt/drukowanie parametrów, m.in. w celu uniknięcia pomyłki w programowaniu. Do komunikacji DCRJ wykorzystuje protokoły komunikacyjne MODBUS®. Programowane parametry regulatorów DCRJ mogą być przechowywane w pamięci PC i szybko przesyłane do nieograniczonej liczby urządzeń, które wymagają tych samych wartości parametrów programowanych. Programowanie automatyczne pozwala uruchomić regulatory DCRJ bez programowania parametrów przez operatora. Należy jedynie wcisnąć dwa klawisze, by proces rozpoczął się automatycznie. Przy użyciu oprogramowania DCRJ SW i interfejsu TTL/RS-232 lub RS-485 można otrzymać zarówno szybki dostęp do programowania za pomocą PC, jak również do właściwości, alarmów, automatycznego testu elektrycznych elementów (styczniki, kondensatory) i pełnej kontroli systemu. Dla każdego alarmu użytkownik może ustalać i zmieniać: aktywację alarmu, uruchomienie przekaźnika, wyłączenie stopnia i czas wyłączenia. Automatyczny test elektrycznych elementów pozwala na sprawdzanie poprawności programowania przez kolejne załączanie mocy biernej, a następnie drukowanie raportu. Pełna kontrola systemu polega na graficznym i numerycznym wyświetlaniu mierzonych parametrów. Na panelu czołowym regulatora DCRJ można odczytać dodatkowe informacje dla każdego stopnia, np. status, moc bierną, liczbę operacji i czas pracy. Po podaniu napięcia regulator DCRJ automatycznie rozpoznaje kierunek przepływu prądu przez przekładnik (CT). Dzięki temu unikamy konieczności odwracania przekładnika po zainstalowaniu (na skutek błędnego montażu). W przypadku, gdy przyłączenie przekładnika CT ma znaczenie (np. obok generatorów), jego programowanie trzeba przeprowadzić ręcznie. Producent urządzeń do kompensacji mocy biernej może zaprogramować wszystkie parametry regulatora DCRJ oprócz parametru przekładnika, ponieważ nie warto wiedzieć! Definicje wybranych parametrów: True RMS = True Root Mean Square – regulatory mierzą rzeczywiste wartości skuteczne przebiegów (fot. 5.). Cosϕ = przesunięcie kąta fazowego – jest to cos przesunięcia kąta między napięciem i prądem. Regulatory mogą poprawnie odczytywać przesunięcie (P.K.F.) niezależnie od zawartości harmonicznych w przebiegu napięcia i prądu (fot. 6.). Współczynnik mocy (P.F.) lub całkowity współczynnik mocy (TPF) jest to stosunek między mocą czynną i pozorną (PF=W/VA). W układzie bez zawartości harmonicznych współczynnik mocy jest równy wartości cosϕ. W innych przypadkach współczynnik mocy jest mniejszy. Pomiar średniego tygodniowego współczynnika mocy oznacza odczyt uwzględniający ostatnie 7 dni pracy regulatora. Jest on wyliczany na podstawie zachowanych wartości mocy czynnej i pozornej. Ta wartość jest prezentowana, ponieważ najlepiej obrazuje stan całego systemu energetycznego, gdzie jest zainstalowana kompensacja mocy biernej. nr 12/2012 Kod zamówienia Maksymalna moc robocza przy 440 V, w [kvar] BFK09 9 BFK12 14 BFK18 17 BFK26 22 BFK32 27,5 BFK38 33 11BF50K 41 11BF65K 50 11BF70K 56 11BF80K 65 Tab. 1. Styczniki do załączania kondensatorów Kod zamówienia Moc stopnia przy 400 V, w [kvar] DCTM3 400 030 30 DCTM3 400 050 50 DCTM3 400 100 100 Tab. 2. Moduły tyrystorowe zna jego danych. W tym przypadku należy parametr przekładnika CT (wartość prądu pierwotnego) ustawić w pozycji „off”. Po załączeniu baterii do pracy (zainstalowaniu w miejscu przeznaczenia) na wyświetlaczu regulatora będzie wyświetlał się migający napis „CT” do momentu wprowadzenia wartości parametru (regulator nie pracuje). Po ustawieniu właściwej wartości prądu dla przekładnika regulator przejdzie do trybu pracy. Aktywacja blokady klawiatury jest możliwa za pomocą klawiszy. Po uruchomieniu blokady nie jest możliwe dokonywanie takich operacji jak: zmiana parametrów programowania, zmiana trybu pracy, zmiana wartości nastawionego cosϕ, kasowanie wartości maksymalnych. zmian mocy biernej. Oba typy to nowoczesne i poszukiwane rozwiązania elementów wykonawczych. Dodatkowym atutem styczników jest możliwość zoptymalizowania zarządzania zapasami styczników, poprzez specjalny zestaw (11G460 i 11G464), pozwalający przekształcić zwykłe styczniki trójpolowe w styczniki specjalne do załączania kondensatorów BFK. Należy zaznaczyć tylko, iż montażu powinna dokonywać osoba o odpowiednich kwalifikacjach. Typy i parametry styczników do załączania kondensatorów oraz modułów tyrystorowych zestawiono w tabelach 1. i 2. Na stronie www.elektro. info.pl zamieszczono tabelę, w której porównano funkcje regulatorów DCRK i DCRJ. reklama styczniki oraz moduły tyrystorowe do załączania pojemności LOVATO Electric ma w ofercie również styczniki z serii BFK, które mogą być stosowane do „miękkiego” załączania baterii kondensatorów oraz moduły tyrystorowe przeznaczone do aplikacji, w których dokonujemy korekcji szybkich LOVATO Electric Sp. z o.o. 55-330 Błonie k. Wrocławia ul. Zachodnia 3 tel. 71 797 90 10 faks 71 797 90 20 [email protected] www. LovatoElectric.pl w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 39 jakość energii elektrycznej zastosowanie źródeł energii odnawialnej do wspomagania zasilania budynków w energię elektryczną dr inż. Kazimierz Herlender – Politechnika Wrocławska W najbliższych latach należy się spodziewać dalszego rozwoju odnawialnych źródeł energii. Wynika to zarówno z prowadzonej polityki, jak i z korzyści, jakie przynosi ich wykorzystanie dla lokalnych społeczności – zwiększenie poziomu bezpieczeństwa energetycznego w regionach, a zwłaszcza do poprawy zaopatrzenia w energię na terenach o słabo rozwiniętej infrastrukturze energetycznej. Rozwój OZE to również stworzenie nowych miejsc pracy, promowanie rozwoju regionalnego, jak również korzyści ekologicznych. Niezbędnym warunkiem umożliwiającym dynamiczny rozwój OZE w gminach jest odpowiednia świadomość zarówno społeczeństw lokalnych, jak i władz samorządowych [1]. J ednym z priorytetowych zadań związanych ze wzrostem instalowania systemów z odnawialnymi źródłami energii jest racjonalne wykorzystanie energii pochodzącej z tych źródeł. W miarę stabilne i przewidywalne są systemy wykorzystujące biomasę, biogaz, geotermię, a nawet małe elektrownie wodne. Zdecydowanie trudniej jest zaprojektować efektywne systemy generacji rozproszonej na podstawie generatorów wiatrowych i systemów fotowoltaicznych. Ze względu na wciąż znaczne koszty takich rozwiązań bardzo istotne jest, aby systemy te były tak zaprojektowane i wykonane, żeby ich efektywność była jak najwięk- streszczenie Rozwój odnawialnych źródeł energii (OZE) to jeden z podstawowych wymogów Unii Europejskiej (UE), który ma umożliwić osiągnięcie jednego z głównych celów Unii, jakim jest zrównoważony rozwój. Udział pozyskiwanej energii elektrycznej z elektrowni wiatrowych i elektrowni fotowoltaicznych jest coraz większy, jednak są to źródła nieprzewidywalne. Systemy te mogą być przyłączane zarówno do systemu elektroenergetycznego, jak i mogą pracować na sieć wydzieloną. Zaprojektowanie efektywnych systemów pracujących na sieć wydzieloną nie jest zagadnieniem prostym. 40 sza, a to wiąże się z odpowiednio dokładnie opracowanymi założeniami projektowymi. Podstawowymi parametrami, jakie należy uwzględnić w takich systemach, są moc i energia oraz przebiegi generacji i obciążenia w węzłach sieci elektroenergetycznych. Jednym z podstawowych elementów, które pozwalają optymalnie wykorzystać energię elektryczną wytwarzaną w niestabilnych źródłach OZE, jest możliwość jej magazynowania i dystrybucji z wykorzystaniem odpowiednich systemów monitoringu i sterowania. generacja rozproszona Główne zalety generacji rozproszonej dotyczące systemów wytwarzających energię elektryczną to: poprawa pewności zasilania, uniknięcie nadmiernej mocy zainstalowanej, zmniejszenie obciążenia szczytowego, zmniejszenie strat sieciowych oraz korzyści związane z siecią: odroczenie kosztów infrastruktury sieci rozdzielczej, poprawa jakości energii, zwiększenie niezawodności. Oczywiście w takich sytuacjach należy brać pod uwagę dodatkowe koszty związane m.in. z wykonaniem przyłą- w w w. e l e k t r o . i n f o . p l sieć wytwórcza i rozdzielcza turbiny wiatrowe 3×20 kW bateria fotowoltaiczna turbiny gazowe 90 kw 2×60 kW minisieć dystrybucyjna warstwa 2 bateria turbina wiatrowa turbina gazowa fotowoltaiczna o pionowej osi 30 kW 23 kW obrotu 1 kW obciążene próbne 64 kW główna dyspozycja mocy sieć energetyczna odbiorcy warstwa 1 mikro – sieć dystrybucyjna bateria akumulatorów turbina wiatrowa turbina gazowa 16 kWh 1 kW 1 kW Rys. 1. Przykład struktury lokalnego systemu elektroenergetycznego [2] cza, układów sterowania, pomiarami energii i jej bilansowaniem. Jednym z podstawowych obecnie kierunków rozwoju generacji rozproszonej jest tworzenie Lokalnych Systemów Energetycznych (LSE), tzw. Smart Grid (rys. 1.). LSE (microgrid) to lokalizacja grup wytwarzania energii elektrycznej, przechowywania energii oraz obciążeń, które normalnie działają w podłączeniu do tradycyjnego centralnego systemu energetycznego (macrogrid). LSE może funkcjonować autonomicznie. Generacja i obciążenia w LSE są zwykle połączone do sieci niskich i średnich napięć. Z punktu widze- nia operatora sieci, podłączony LSE może być kontrolowany tak, jak gdyby był to jeden podmiot. Główne cechy tych systemów to zredukowane wymiary jednostek wytwarzania energii elektrycznej, sąsiedztwo generacji i obciążenia oraz bardzo często wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Badania tych lokalnych systemów zajmują się interakcją i kombinacją generacji mocy oraz zarządzaniem energią. Jednym z podstawowych elementów LSE powinny być systemy magazynujące energię, co w znaczny sposób ułatwi zarządzanie takim systemem. Oczywistym jest, że należy od- nr 12/2012 Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl nr 12/2012 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 41 jakość energii elektrycznej Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl 42 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 12/2012 Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl nr 12/2012 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 43 prezentacja porównanie kosztów eksploatacyjnych zasilania oświetlenia stadionu dla dwóch koncepcji zasilania bezprzerwowego na bazie istniejących rozwiązań w Polsce Jacek Katarzyński – Delta Power Sp. z o.o. Większość obecnie budowanych nowoczesnych stadionów bazuje jednej z dwóch koncepcji zasilania bezprzerwowego dla oświetlenia płyty boiska. W artykule porównane zostaną koszty eksploatacyjne w odniesieniu do kosztów inwestycyjnych w przypadku tych koncepcji. W ymogiem UEFA, a także standardem nowoczesnych stadionów, jest ciągłość zasilania oświetlenia płyty boiska w trakcie trwania imprezy. Lampy zainstalowane na stadionach to lampy typu wyładowczego, które są czułe nawet na drobne zakłócenia napięcia zasilającego. Krótki zapad lub zanik napięcia powoduje wygaszenie lamp i brak możliwości ich uruchomienia w krótkim czasie. Na ogół potrzeba kilku mi- nut, aby źródło światła rozświeciło się ponownie. Stosuje się również droższe źródła światła z zapłonem „na gorąco”, a więc takie, które po krótkim zaniku napięcia zapalają się od razu. Jednak nie zmienia to faktu, że zanik napięcia powoduje przerwę w przebiegu imprezy, dłuższą lub krótszą. Dla pewnej części imprez nie dopuszcza się zaniku napięcia pod rygorem kar i dlatego obecnie budowane stadiony posiadają systemy zasilania bezprzerwowego oparte albo na zespołach prądotwórczych pracujących synchronicznie z siecią elektroenergetyczną, albo zasilaczach UPS z autonomiczną baterią gwarantującą zasilanie opraw oświetleniowych w przypadku zaniku napięcia w sieci. Na rysunku 1. przedstawiono schemat zasilania oświetlenia płyty boiska z zespołu prądotwórczego pracującego synchronicznie z siecią elektroenergetyczną. RSN 20 kV RSN 20 kV QGen QTr QTr Tr 20/0,4 kv G Tr 20/0,4 kv G RG nn 3×400 V SZR RG nn 3×400 V QGen Q1 UPS UPS UPS UPS UPS UPS RA oświetlenie stadionu Rys. 1. Oświetlenie płyty boiska przez zespół prądotwórczy pracujący synchronicznie z siecią elektroenergetyczną 44 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l oświetlenie stadionu Rys. 2. Oświetlenie płyty boiska przez zasilacze UPS + zespół prądotwórczy w trybie STAND-BY Przed imprezą następuje rozruch zespołów prądotwórczych, synchronizacja z siecią i rozpływ mocy między pracujące zespoły a sieć. Na ogół jest to rozpływ proporcjonalny (połowa mocy z zespołu, a druga połowa z sieci), choć są też rozwiązania sztywnej wartości zadanej mocy oddawanej przez zespoły w pracy synchronicznej z siecią. W czasie trwania imprezy w przypadku zaniku napięcia w sieci elektroenergetycznej zespoły prądotwórcze „przechodzą” na pracę wyspową i przejmują całe obciążenie bezprzerwowo. Po powrocie napięcia sieci następuje ponowna synchronizacja i rozkład obciążeń, choć nie jest to reguła. Bywa i tak, że zanik napięcia sieci powoduje pracę wyspową zespołu do końca trwania imprezy bez względu na powrót napięcia w sieci elektroenergetycznej. Druga koncepcja zasilania wykorzystuje zasilacze bezprzerwowe UPS, co przedstawiono na rysunku 2. Zastosowanie zasilaczy UPS nie eliminuje konieczności wykorzystania zespołu prądotwórczego. Bateria akumulatorów zapewnia podtrzymanie zasilania dla oświetlenia płyty boiska jedynie przez 10 do 15 minut. W tym czasie zespół prądotwórczy pracujący w trybie „stand-by” (oczekiwanie) musi wystar- nr 12/2012 tować, a układ SZR przełączyć zasilanie UPS-a z sieci na zasilanie z zespołu prądotwórczego. Oczywiście zespół prądotwórczy powinien wystartować natychmiast, ale bateria musi zapewnić podtrzymanie przy ewentualnych problemach z rozruchem oraz przy wielokrotnych zanikach napięcia w sieci elektroenergetycznej w czasie trwania imprezy, co wydłuża czas korzystania z baterii przy kolejnych przełączeniach. Koncepcja z użyciem zasilaczy UPS jest z pewnością droższa, ponieważ zasilacze te są dodatkowym kosztem. Przy porównaniu kosztów inwestycyjnych oraz eksploatacyjnych przyjęto następujące założenia: moc zainstalowanych opraw oświetlających płytę boiska – 1 MW, moc zainstalowanych zespołów prądotwórczych – 2×1,5 MVA, moc zainstalowanych zasilaczy UPS – 1,2 MW (np. 6×200 kW w układzie 5+1), sprawność zasilaczy UPS w trybie podwójnej konwersji – 95%, żywotność baterii – 10 lat, pojemność baterii umożliwiająca podtrzymanie 1 MW przez 10 minut – 42 szt. × 200 Ah na każdy zasilacz o mocy 200 kW, łącznie 252 szt. × 200 Ah, liczba imprez w miesiącu – 2, czas świecenia się źródeł światła w czasie trwania imprezy – 5 h, czas pracy zespołów i zasilaczy UPS w czasie trwania imprezy – 5 h, zużycie paliwa przy obciążeniu zespołu mocą 0,5 MW – 150 l, koszt 1 kWh z sieci – 0,40 zł, koszt paliwa – 5,60 zł/l, konieczność przeglądu zespołu prądotwórczego (olej, filtry) – 1 raz/rok, konieczność wymiany glikolu w układzie chłodzenia – 1 raz na 3 lata, konieczność przeglądu generalnego zespołu prądotwórczego (regulacja luzów zaworowych, wymiana pasów klinowych, inne zgodnie z książką obsługi silnika) – 1 raz na 5 lat, konieczność przeglądów zasilaczy UPS – 1 raz na rok, konieczność wymiany kondensatorów dc i wentylatorów – 1 raz na 5 lat, konieczność wymiany baterii – 1 raz na 8 lat dla baterii o żywotności 10 lat. Koszt zakupu zespołów prądotwórczych o mocy 2×1,5 MVA wynosi od 2 do 3 milionów złotych, w zależności od stopnia złożoności instalacji, konieczności wyniesienia chłodnic poza strefę agregatorni, wielkości zbiorników zewnętrznych paliwa, itp. Można założyć, że koszt ten jest bar- dzo zbliżony dla systemu zasilania bez użycia zasilaczy UPS i z ich użyciem (wg rysunków 1. i 2.). W przypadku pracy synchronicznej zespołów prądotwórczych z siecią elektroenergetyczną koszt inwestycyjny jest wyższy o kilka procent, z uwagi na droższą automatykę sterującą i skomplikowane próby uruchomieniowe. Stosując zasilacze UPS koszt zakupu wzrasta dodatkowo o ok. 1 milion złotych, a baterie umożliwiające podtrzymanie 1 MW przez 10 min to koszt na poziomie 300–400 zł, w zależności od jakości baterii i dostawcy. W porównaniu z koncepcją zasilania oświetlenia boiska z zespołów prądotwórczych do pracy synchronicznej z siecią elektroenergetyczną, koszt zasilaczy UPS powinien się zwrócić w trakcie eksploatacji. Przewagą techniczną zastosowania zasilaczy UPS do zasilania opraw oświetleniowych stadionu jest całkowite ograniczenie wpływu zakłóceń sieci na pracę źródeł światła. W poprzednim artykule („elektro.info” nr 9/2012) omówiono problemy eksploatacyjne zespołów prądotwórczych pracujących synchronicznie z siecią elektroenergetyczną i zagrożenia dla odbiorów zasilanych przez taki układ. Zakładając jednak oba rozwiązania jako równoważne, czyli takie, które zapewniają bezprzerwowe zasilanie obiektu, pozostaje analiza kosztów inwestycyjnych i eksploatacyjnych. W dalszej części przedstawiono roczne koszty eksploatacji stadionu wg koncepcji nr 1 (praca synchroniczna zespołów prądotwórczych z siecią elektroenergetyczną): 1) koszt paliwa: 150 l/h × 5 h × 2 imprezy w miesiącu × 12 miesięcy × 5,60 zł/l =100 800 zł, 2) koszt przeglądów rocznych zespołów prądotwórczych (2 szt.) – ok. 20 000 zł, 3) wymiana płynu chłodzącego (1/3 kosztu w rozliczeniu na 3 lata) – 500 zł, 4) koszt dodatkowy przeglądu głównego (1 raz na 5 lat) w przeliczeniu na 1 rok – 1000 zł. Łącznie: 122 300 zł/rok. Koszty roczne eksploatacji stadionu według koncepcji nr 2 (z zastosowaniem UPS-ów) są następujące: 1) koszt strat energii wynikający ze sprawności zasilaczy UPS 95%: 1000 kW × 5% strat × 5 h × 2 imprezy w miesiącu × 12 miesięcy × 0,40 zł/kWh = 2400 zł, 2) koszt wymiany baterii po okresie eksploatacji 8 lat w rozliczeniu na 1 rok – 43 500 zł, 3) koszt wymiany kondensatorów dc i wentylatorów po okresie eksploatacji 5 lat w rozliczeniu na 1 rok: 3500 zł × 6 szt. zasilaczy UPS = 21 000 zł, 4) koszt przeglądu rocznego dla całego systemu UPS – 10 000 zł. reklama w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 45 prezentacja 8 000 000 w PLN 7 000 000 8 000 000 w PLN 7 000 000 6 000 000 6 000 000 5 000 000 5 000 000 4 300 000 4 300 000 4 000 000 4 000 000 3 000 000 3 000 000 2 000 000 system zasilania z UPS + zespoły prądotwórcze w trybie STAND-BY system zasilania z zespołów prądotwórczych w pracy synchronicznej z siecią elektroenergetyczną 1 000 000 0 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 46 4) koszt przeglądu rocznego dla całego systemu UPS – 10 000 zł. Łącznie: 79 300 zł/rok. Na wykresie (rys. 4.) przedstawiono koszty inwestycyjne i eksploatacyjne dla dwóch koncepcji zasilania oświetlenia stadionowego dla przyjętych wcześniej założeń. Porównując koszty eksploatacyjne dwóch systemów zasilania bezprzerwowego przeznaczonych do zasilania oświetlenia stadionu można zauważyć, że częstość imprez w skali miesiąca lub roku w sposób znaczący wpływa na opłacalność danej koncepcji zasilania. Przy czterech imprezach w skali miesiąca koszty inwestycyjne systemu wyposażonego dodatkowo w zasilacze UPS zwracają się po 9 latach, co wynika z niższych kosztów eksploatacyjnych tego systemu. Głównym czynnikiem wpływającym na zwiększone koszty eksploatacyjne systemu zasilania z wykorzystaniem zespołów prądotwórczych pracujących synchronicznie z siecią elektroenergetyczną jest paliwo. Wartości kosztów i zakupu urządzeń, które przyjęto do obliczeń, mogą być inne w przypadku różnych dostawców zasilaczy UPS, baterii, zespołów prądotwórczych, itp. Koszty eksploatacyjne mogą się różnić i to znacząco, ponieważ producenci zasilaczy UPS mają różne ceny kondensatorów i wentylatorów, dostawcy baterii proponują często ceny akumulatorów o 20% niższe od średnich cen rynkowych, a paliwo na przestrze- w w w. e l e k t r o . i n f o . p l system zasilania z UPS + zespoły prądotwórcze w trybie STAND-BY system zasilania z zespołów prądotwórczych w pracy synchronicznej z siecią elektroenergetyczną 1 000 000 0 20 lata Rys. 3. Wykres kosztów eksploatacyjnych dla dwóch koncepcji zasilania bezprzerwowego przeznaczonego do zasilania oświetlenia stadionu przy założeniu dwóch imprez miesięcznie Łącznie: 76 900 zł/rok. Na wykresie (rys. 3.) przedstawiono koszty inwestycyjne i eksploatacyjne dla dwóch koncepcji zasilania oświetlenia stadionowego dla założeń jak wyżej. Zakładając cztery imprezy w miesiącu na tych samych warunkach koszt eksploatacyjny zmieni się w następujący sposób (dla koncepcji nr 1): 1) koszt paliwa: 150 l/h × 5 h × cztery imprezy w miesiącu × 12 miesięcy × 5,60 zł/l =201 600 zł, 2) koszt przeglądów rocznych zespołów prądotwórczych (2 szt.) – ok. 20 000 zł, 3) wymiana płynu chłodzącego (1/3 kosztu w rozliczeniu na 3 lata) – 500 zł, 4) koszt dodatkowy przeglądu głównego (1 raz na 5 lat) w przeliczeniu na 1 rok – 1000 zł. Łącznie: 223 100 zł/rok. Koszty roczne eksploatacji stadionu według koncepcji nr 2, z zastosowaniem UPS-ów przedstawiono poniżej: 1) koszt strat energii wynikający ze sprawności zasilaczy UPS 95%: 1000 kW × 5% strat × 5 h × cztery imprezy w miesiącu × 12 miesięcy × 0,40 zł/kWh = 4800 zł, 2) koszt wymiany baterii po okresie eksploatacji 8 lat w rozliczeniu na 1 rok – 43 500 zł, 3) koszt wymiany kondensatorów dc i wentylatorów po okresie eksploatacji 5 lat w rozliczeniu na 1 rok: 3500 zł × 6 szt. UPS-ów =21 000 zł, 2 000 000 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 lata Rys. 4. Wykres kosztów eksploatacyjnych dla dwóch koncepcji zasilania bezprzerwowego przeznaczonego do zasilania oświetlenia stadionu przy założeniu czterech imprez miesięcznie ni 20 lat może zmienić swoją cenę w sposób nieprzewidywalny. Ceny usług i obsługi serwisowej również nie są takie same i różnią się w zależności od firmy, która je świadczy. Jednak nie ulega wątpliwości, że zakup zasilaczy UPS jest dodatkowym kosztem inwestycyjnym, który zwraca się tylko w przypadku częstych imprez. Założenie czterech imprez w miesiącu jest bardzo optymistyczne, ponieważ średnia na stadionach jest z reguły niższa, co więcej, założenie, że zespoły prądotwórcze pracują synchronicznie z siecią elektroenergetyczną w czasie imprezy też może być błędne, gdyż stadiony stosują sposób podwyższonego standardu zasilania oświetlenia płyty boiska tylko w przypadku szczególnych imprez,, takich jak np. mecze w ramach rozgrywek UEFA. W powyższej analizie nie uwzględniono kosztu związanego z zakupem dodatkowego systemu UPS. Założono czas życia UPS-a na poziomie 20 lat, co jest wartością optymistyczną, jednak jest to założenie zasadne wtedy, gdy zasilacze UPS są włączane tylko na czas imprezy i tak naprawdę pracują zaledwie ok. 3 do 6% swojego czasu pracy w trybie ciągłym. wnioski 1. Dwa systemy zasilania bezprzerwowego omówione w artykule zostały porównane jako systemy równoważne, jednak system zasilania z użyciem zasilaczy UPS stanowi jakościowo wyższy standard zasilania, ponieważ ogranicza w 100% wpływy zakłóceń sieci na bezprzerwową pracę źródeł światła oświetlających płytę boiska. 2. Większa liczba imprez na stadionie w skali roku powoduje szybszy zwrot kosztów inwestycyjnych systemu z użyciem zasilaczy UPS. Zbyt mała liczba imprez (np. 2 miesięcznie) nie powoduje zwrotu nakładów na zasilacze UPS nawet na przestrzeni 20 lat eksploatacji. 3. Opłacalność zastosowania zasilaczy UPS występuje przy założeniu, że mamy co najmniej trzy imprezy w miesiącu oraz zakładając, że równoważny system zasilania z użyciem zespołów prądotwórczych pracuje synchronicznie z siecią za każdym razem, kiedy odbywa się impreza. reklama Delta Power Sp. z o.o. 02-849 Warszawa ul. Krasnowolska 82R tel. 22 379 17 00 faks 22 379 17 01 [email protected] www.deltapower.pl nr 12/2012 systemy gwarantowanego zasilania o czym warto pamiętać dobierając UPS? Grzegorz Rysiński – Emerson Network Power Sp. z o.o. U PS (ang. Uninterruptible Power Supply) jest urządzeniem gwarantującym bezprzerwowe zasilanie odbiorników w przypadku wystąpienia przerwy lub awarii zasilania. Głównymi funkcjami tego typu urządzeń jest ochrona danych w przypadku zaniku zasilania (np. poprzez umożliwienie zapisania danych i bezpieczne wyłączenie odbiornika) oraz ochrona przed zakłóceniami w sieci. Podstawowym i oczywistym kryterium doboru UPS-a jest zapewnienie właściwych parametrów napięcia zasilającego i wyjściowego, jednakże nie są to jedyne kryteria, jakimi powinien kierować się użytkownik przy doborze urządzenia. Dobierając zasilacz UPS należy wziąć pod uwagę kilka czynników, takich jak: bilans mocy, topologia UPS, czas podtrzymania, warunki pracy, czy warunki ekonomiczne (całkowite koszty posiadania urządzenia). bilans mocy Głównym kryterium jest moc odbiorników, należy pamiętać, iż producenci UPS-ów definiują swoje urządzenia podając dwa spośród trzech parametrów: moc czynną, moc pozorną oraz współczynnik mocy cos ϕ (tylko dla sinusoidalnych przebiegów prądu i napięcia PF=cos ϕ). Nowoczesne odbiorniki w sieciach IT są odbiornikami pracującymi przy współczynniku mocy cos ϕ z zakresu 0,95–1, starsze odbiorniki mogą posiadać cos ϕ=0,7–0,8 i są odbiornikami o charakterze nieliniowym. W przypadku zasilania z UPS-a silników i odbiorników nieliniowych przy doborze mocy zasilacza UPS należy uwzględnić prądy rozruchowe oraz odkształcone, co jest niezbędne do jego poprawnego funkcjonowania. UPS o zbyt małej mocy przeznaczony do zasilania nr 12/2012 odbiorników nieliniowych lub silników elektrycznych przy wzroście obciążenia automatycznie przejdzie na bypass zewnętrzny, co będzie skutkowało pozbawieniem układu zasilania funkcji napięcia gwarantowanego. Należy podkreślić, że moc wejściowa zasilacza nie jest równa mocy wyjściowej. Zasilacz pobiera bowiem z sieci moc większą niż oddaje zasilanym odbiornikom. Wynika to z faktu, że dobierając moc zasilacza UPS na podstawie mocy czynnej zapotrzebowanej Pz należy przyjmować 25% rezerwy na potrzeby ładowania baterii akumulatorów oraz strat w torach prądowych i układach elektronicznych, a także skompensowania chwilowego wzrostu mocy. Moc wejściową zasilacza należy obliczyć z następujących zależności: PwejUPS = PwyjUPS η⋅ W S wej = + 0, 25 ⋅ PwyjUPS W PwejUPS cos ϕ wejUPS gdzie: η – sprawność zasilacza UPS, W – współczynnik zniekształcenia podawany przez producenta zasilacza UPS, w [-], PwyjUPS – moc czynna wyjściowa zasilacza UPS, w [W], PwejUPS – moc czynna wejściowa zapotrzebowana przez zasilacz UPS, w [W], SwejUPS – moc pozorna wejściowa zasilacza UPS, w [VA]. Przy doborze zasilacza UPS należy również zwrócić uwagę na znamionowy współczynnik szczytu, który określa, ile może zostać przekroczona chwilowa wartość szczytowa prądu w stosunku do rzeczywistej wartości skutecznej tego prądu. Jeżeli wartość współczynnika szczytu w przebiegu prądu pobieranego z UPS-a przekroczy wartość znamionowego współczynnika szczytu, to mogą wystąpić zakłócenia w pracy zasilacza, łącznie z jego wyłączeniem. Przeanalizujmy moc zasilacza ze względu na jego współczynnik mocy zapotrzebowanej cos ϕz (tab. 1.), gdzie: S wyjUPS = Pz cos ϕ z 0,7 0,8 0,9 0,95 1 128,57 112,50 100,00 94,74 90,00 Różnica S 12,5% 22,22% 26,31% 30,00% cos ϕwejUPS=0,9 jest w zupełności wystarczające, nic bardziej mylnego, zasilacz o mocy 100 kVA dla powyższych danych będzie notorycznie przeciążany. Jako podstawę doboru zasilacza UPS należy przyjąć spodziewany prąd fazy naj¬ bardziej obciążonej: SwyjUPS=√ 3 · 400· ·173≅120 kVA. Większość zasilaczy trójfazowych może pracować z niesymetrią obciążenia poszczegółnych faz w zakresie 0–100%, jadnak dobre praktyki i zwyczaje pokazują, iż zalecana niesymetrycznośc obciążenia na poszczególnych fazach nie powinna przekraczać 20%. Dlatego też tańszym rozwiązaniem jest równomierne obciążenie faz poprzez przełączenie części odbiorów z fazy 3 na fazę 1, dzięki takiemu zabiegowi możliwe jest zastosowanie zasilacza o mocy 100 kVA. Bardzo często zdarza się, iż zasilacz UPS oprócz odbiorów krytycznych ma zasilać również odbiory, takie jak np. drukarki laserowe, które wymusza- S wejUPS 400 × 3 Dodatkowo należy pamiętać, iż każda asymetria obciążenia powoduje wzrost obciążenia UPS. Przeanalizujmy to na poniższym przykładzie obciążeń jednofazowych podłączonych do trójfazowego zasilacza UPS (tab. 3.). Maksymalna zapotrzebowanie na moc będzie wynosiło 97,75 kVA. Wydawałoby się, iż zastosowanie zasilacza o mocy 100 kVA przy cos ϕwejUPS SwyjUPS, w [kVA] Tab. 1. Zależność mocy pozornej na wyjściu od współczynnika cosϕwyjUPS Pz=PwyjUPS=90 kW, co wynika z faktu, że wraz ze zmniejszniem współczynnika mocy zapotrzebowanej cos ϕz zasilanych odbiorników moc wyjściowa zasilacza wzrasta. Dla tej samej wartości obciążenia Pz=90 kW urządzeń o liniowym charakterze zanalizujmy wpływ wejściowego współczynnika mocy cos ϕwejUPS na wartość prądów wejściowych, a co za tym idzie wielkości (i koszty) zabezpieczeń i przewodów zasilających (tab. 2.): I wejUPS = cosϕwyjUPS SwejUPS, w [kVA] IwejUPS, w [A] Różnica IwejUPS 0,8 112,5 162,38 0,9 100,00 144,34 11% 0,99 90,91 131,22 19% Tab. 2. Zależność prądu wejściowego od wejściowego współczynnika cosϕwejUPS Numer fazy L1 L2 L3 Maksymalny prąd w fazie, w [A] Moc odbiorników, w [kVA] 112 140 173 25,76 32,20 39,79 97,75 Suma Tab. 3. Zestawienie obciążenia poszczególnych faz trójfazowego UPS-a w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 47 systemy gwarantowanego zasilania Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl 48 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 12/2012 Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl reklama Agregaty prądotwórcze Flipo Energia Sp. z o.o, jako Master Distributor SDMO w Polsce, oferuje w sprzedaży agregaty w zakresie mocy od 6 do 3300 kVA, w wykonaniach do posadowienia w pomieszczeniach lub na zewnątrz w obudowach dzwiękochłonnych typu SILENT lub zabudowach kontenerowych. Agregaty SDMO sterowane są za pomocą paneli sterujących NEXYS, TELYS oraz KERYS i wyposażane w najnowszej generacji SZR-y. Oferujemy: doradztwo i pomoc w doborze agregatu przygotowanie projektów budowlanych i elektrycznych wykonanie instalacji czerpni, wyrzutni powietrza, kominów dla spalin montaż dodatkowych zbiorników paliwowych uzyskanie wszelkich koniecznych pozwoleń administracyjnych do eksploatacji agregatu zapewniamy usługi gwarancyjne, pogwarancyjne oraz dostępność do części zamiennych przez minimum 10 lat zapewniamy umowy serwisowe w pełnym zakresie wraz z usługą HOT LINE nr 12/2012 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 49 zestawienie zestawienie zasilaczy UPS o mocy do 500 kVA AGREGATY POLSKA 60-650 Poznań, ul. Obornicka 258A tel. 61 665 66 04, faks 61 665 66 13 [email protected] www.agregatypolska.pl Dystrybutor Producent Riello UPS Oznaczenie katalogowe Sentinel Power EFFEKTA MULTI SENTRY MST PEGASUS Parametry techniczne True On-Line (VFI) True On-Line (VFI-SS-111) True On-Line (VFI-SS-111) Znamionowa moc wyjściowa, w [kVA] 6,5/8/10 10/12/15/20/30/40/60/80/100/120 200/250/300 Znamionowe napięcie wyjściowe, w [V] (± regulacja napięcia, w [%]) 1f∼220/1f∼230/1f∼240 (±1) 3f∼380/3f∼400/3f∼415 (±1) 3f∼380/3f∼400/3f∼415 (±1) Częstotliwość napięcia wyjściowego, w [Hz], (± tolerancja, w [%]) 50/60 (±0,01) 50/60 (±0,01) 50/60 (±0,01) Znamionowe napięcie wejściowe, w [V], (± tolerancja, w [%]) 1f∼220/3f∼380 1f∼230/3f∼400 1f∼240/3f∼415 (–40/+20) 3f∼380/3f∼400/3f∼415 3f∼380/3f∼400/3f∼415 (–20/+10) do kilku godzin do kilku godzin do kilku godzin ≤3/≤3 ≤1/≤3 <2/≤3 0,99/0,8 0,99/0,9 >0,96/0,8 3:1 3:1 3:1 Dopuszczalne przeciążenie, w [%/min] 125/1, 150/4 s 125/10, 150/1, 168/5 s 125/10 „Miękki” (soft) start/obejście (bypass) automatyczne/ręczne +/+/+ +/+/+ +/+/+ – do 6 jednostek do 4 jednostek +/+/+ +/+/+ +/+/+ Technologia Czas podtrzymania przy 80% obciążenia znamionowego, w [min] Współczynnik zawartości harmonicznych (THDu na wyjściu/THDi na wejściu), w [%] Współczynnik mocy wejściowej/wyjściowej, cosϕ, w [-] Współczynnik szczytu (crest factor), w [-] Praca równoległa Zabezpieczenie: zwarciowe/przeciążeniowe/ termiczne akumulatorów Stopień ochrony IP obudowy IP20 IP20 IP20 gniazdo na karty komunikacyjne, RS-232/USB 3 gniazda na karty komunikacyjne/ RS-232/USB RS-232, RS-485 (SNMP) Wymiary zewnętrzne (wys.×szer.×gł.), w [mm] 615×282×785 od 1320×440×850 do 1900×750×855 1900×1200×860 Masa całkowita, w [kg] 91–106 80–380 (bez baterii) 870–1200 (bez baterii) od 0 do 40 od 0 do 40 od 0 do 40 Uwagi techniczne wyświetlacz LCD, dodatkowo dostępna zewnętrzna szafa bateryjna z bateriami o wydłużonej żywotności oraz transformator separujący sprawność 96,5%, zewnętrzne szafy bateryjne z bateriami o wydłużonej żywotności, zintegrowany bypass ręczny prostownik IGBT, transformator rozdzielająco-separujący, napięcia sinusoidalne na wyjściu, cyfrowy procesor sterujący, wyświetlacz LCD Normy, certyfikaty, standardy, znaki jakości EN 62040-1, EN 62040-2, EN 62040-3, 2006/95/CE, 2004/108/CE IEC 62040-1, IEC 62040-2 kategoria C2, IEC 62040-3, 2006/95/CE, 2004/108/CE CE, EN 50091-2, IEC 62040-3 12 12 24 Wbudowane porty komunikacyjne Temperatura pracy (otoczenia), w [°C] Informacje dodatkowe Gwarancja, w [miesiącach] Dane zamieszczone w zestawieniu zostały nadesłane i zautoryzowane przez firmy 50 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 12/2012 Zaawansowany układ zarządzania energią w akumulatorach 1 /22/ 0 21 02 12 nr 6 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 51 83 zestawienie zestawienie zasilaczy UPS o mocy do 500 kVA Dystrybutor ANMARO Sp. z o.o. 35-321 Rzeszów ul. Na Skały 1B tel./faks 17 857 84 22 [email protected], www.anmaro.pl BENNING Power Electronics Sp. z o.o. 05-503 Głosków, ul. Korczunkowa 30 tel. 22 757 84 53, 22 757 36 68-70 faks 22 757 84 52 [email protected], www.benning.pl C&T Elmech Sp. z o.o. 83-000 Pruszcz Gdański ul. Podmiejska 5C tel. 58 682 20 32, faks 58 682 38 70 [email protected], www.elmech.pl Producent SYSCONV BENNING C&T Elmech Sp. z o.o. Oznaczenie katalogowe DSPower ENERTRONIC Modular FP F True On-Line (VFI) True On-Line (VFI SS 111) modułowa True On-Line (VFI) Znamionowa moc wyjściowa, w [kVA] 10–160 10–480 (12×40kVA) 5/50/100/150/300/1000 Znamionowe napięcie wyjściowe, w [V] (± regulacja napięcia, w [%]) 3f∼400 (±1) 3f∼400 (±1) 1f∼230 (±10) separacja galwaniczna 3f∼400 (±10) Częstotliwość napięcia wyjściowego, w [Hz], (± tolerancja, w [%]) 50/60 (±0,01) 50/60 (±0,1) 50/60/400/500 (±0,002) Znamionowe napięcie wejściowe, w [V], (± tolerancja, w [%]) 3f∼400 (±20) 3f∼400 (±20) ac 3×400 (±10) dc 110/220 (–10/+20) w zależności od baterii w zależności od liczby baterii do kilku godzin <1/<3 <2/<4 <2/<3 0,99/0,9 0,99/0,8 0,99 3:1 >3:1 3:1 Dopuszczalne przeciążenie, w [%/min] 125/10, 150/1 125/10, 150/1 125/10, 150/10 s „Miękki” (soft) start/obejście (bypass) automatyczne/ręczne +/+/+ +/+/+ +/+/+ do 10 jednostek 2 szafy z modułami 6×40 kVA do 4 jednostek +/+/+ +/+/+ +/+/+ Parametry techniczne Technologia Czas podtrzymania przy 80% obciążenia znamionowego, w [min] Współczynnik zawartości harmonicznych (THDu na wyjściu/THDi na wejściu), w [%] Współczynnik mocy wejściowej/wyjściowej, cosϕ, w [-] Współczynnik szczytu (crest factor), w [-] Praca równoległa Zabezpieczenie: zwarciowe/przeciążeniowe/ termiczne akumulatorów Stopień ochrony IP obudowy IP20 (w opcji do IP50) IP20/IP21 IP20 (w opcji wyższy) RS-232, USB, SNMP, EPO, styki bezpotencjałowe RS-232,RS-485,LAN RJ-45 (SNMP, Modbus RTU, Modbus TCP/IP), EPO, styki bezpotencjałowe RS-232, RS-485, USB, LAN RJ-45, (SNMP, Modbus RTU, Modbus TCP/IP, 7 × styki bezpotencjałowe Wymiary zewnętrzne (wys.×szer.×gł.), w [mm] 1500×500×800 od 2000×600×800 do 2000×800×800 2100×800×800 (moduł 300 kVA bez transformatora separującego) Masa całkowita, w [kg] 220 200–1000 (w zależności od liczby modułów) 900 – moduł 300 kVA (bez transformatora separującego) od 0 do 40 od 0 do 40 od 0 do 40 Uwagi techniczne wysoka sprawność 95%, prostownik IGBT, funkcja zimnego startu, tryb ECO, wyłącznik ppoż., funkcja AutoRestart, funkcja oświetlenia awaryjnego (załączenie napięcia na wyjściu dopiero po zaniku zasilania) moduły 10/20/40kVA z możliwością rozbudowy do 12, wymiana na „gorąco” – HOT-Plug&Play, konstrukcja beztransformatorowa, zastosowanie Data Center, automatyka przemysłowa i budynkowa prostownik IGBT, sprawność 95%, odporność na zwarcie, przeciążenie, możliwość wykonania specyficznych parametrów pracy Normy, certyfikaty, standardy, znaki jakości CE, ISO 9001:2008, EN 62040-1, EN 62040-2 Klasa A, dyrektywy 73/23 EEC, 93/68 EEC, 89/336 EEC EN 60801, EN 60950, EN 61000, EN 62040-1, EN 62040-2, EN 62040-3, EN 62040-1-1 CE, EN 62040-1-1, EN 62040-2 24 24 12 Wbudowane porty komunikacyjne Temperatura pracy (otoczenia), w [°C] Informacje dodatkowe Gwarancja, w [miesiącach] Dane zamieszczone w zestawieniu zostały nadesłane i zautoryzowane przez firmy 52 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 12/2012 reklama zestawienie zasilaczy UPS o mocy do 500 kVA CAMCO Sp. z o.o. 01-865 Warszawa ul. Broniewskiego 59a tel. 22 633 37 29, faks 22 633 37 30 [email protected], www.camco.pl Centrum Elektroniki Stosowanej CES Sp. z o.o. ul. Wadowicka 3 tel. 12 269 00 11, faks 12 267 37 28 [email protected], www.ces.com.pl TECNOWARE INFORM GAMATRONIC Riello Włochy EVO DSP GDSP MEGA POWER+ Multi Sentry/Master HP True On-Line (VFI) True On-Line (VFI) True On-Line (VFI) True On-Line (VFI) 10–120 3/5/6/8/10 500 10/12/15/20/30/40/60/80/100/120/1 60/200/250/300/400/500 3f∼400 (±1) 1f∼230(±1) 3f∼400(±1) 3f∼400 (±1) 50/60 (±10) 50/60 (±0,005) 50/60 (±10) 50/60 (±10) 3f∼400 (±15) 1f∼230 (±15), dla 10 kVA również ∼3f∼400 (±17) 3f∼400 (±20) 3f∼400 (±20) dowolny dowolny dowolny dowolny <3/<4 <1,5/<6 <2/<5 <2/<3 0,99/0,8 0,99/0,9 0,99/0,99 0,99/0,9 3:1 3:1 6:1 3:1 150/1 150/1 125/1 150/1 +/+/+ +/+/+ +/+/+ +/+/+ do 4 jednostek nie tak do 6 jednostek +/+/+ +/+/+ +/+/+ +/+/+ IP20 IP20 IP20 IP 20 RS-232, RS-422 RS-232, opcja: USB Converter, Modbus, SNMP RS-232, LAN USB, LAN RJ-45, RS-232, Modbus, styki bezpotencjałowe AS400 od 107×40×78 do 168×77×76 758×272×740 1970×670×630 w zależności od konfiguracji 102–330 32/33/34/43,5/44/47 440 w zależności od konfiguracji od 0 do 40 od 0 do 40 od –10 do 40 od 0 do 40 prostownik IGBT, opcjonalnie transformator z izolacją galwaniczną inteligentna regulacja obrotów wentylatora w zależności od temperatury, dziennik wyświetlający do 500 zdarzeń, monitorowanie i zarządzanie dostępne dla wszystkich systemów operacyjnych modułowy, redundancyjny zasilacz UPS z możliwością rozbudowy, moduły mocy 25 kVA pozwalają na elastyczny dobór mocy UPS-a, dowolne czasy autonomii prostownik IGBT, funkcja zimnego startu, łagodny start prostownika, sprawność do 99% EN 62040-1, EN 62040-2, EN 62040-3, ISO 9001, ISO 14001 EN 62040-1, EN 62040-2, EN 62040-3, ISO 9001, ISO 14001 CE, ISO 9001, RoHS CE 24 24 24 24 nr 12/2012 zestawienie zestawienie zasilaczy UPS o mocy do 500 kVA Dystrybutor COMEX SA 80-298 Gdańsk, ul. Azymutalna 9 tel. 58 556 13 13, faks 58 556 13 35 [email protected], www.comex.com.pl Producent COVER-ENERGY SA Oznaczenie katalogowe PRM NH PLUS NH M True On-Line (VFI) True On-Line (VFI) True On-Line (VFI), modułowa Znamionowa moc wyjściowa, w [kVA] 1/2/3/6/10 10/15/20/30/40/60/80 20–200 (moduły mocy 20 kVA/16 kW) Znamionowe napięcie wyjściowe, w [V] (± regulacja napięcia, w [%]) 1f∼208/1f∼220/1f∼230/1f∼240 (±1) 3f∼380/3f∼400/3f∼415 (±1) 3f∼380/3f∼400/3f∼415 (±1) 50/60 (±0,1) 50/60 (±0,1) 50/60 (±0,1) 1f∼230 (–48/+20) 3f∼400 (–48/+20) 3f∼400 (–40/+25) w zależności od konfiguracji w zależności od konfiguracji w zależności od konfiguracji 1/<3 1/<3 1/<3 0,99/0,9 0,99/0,8 0,99/0,8 3:1 3:1 5:1 Dopuszczalne przeciążenie, w [%/min] 150/30 s 150/1 110/60, 125/10, 150/1 „Miękki” (soft) start/obejście (bypass) automatyczne/ręczne +/+/+ +/+/+ +/+/+ 2 jednostki (6/10 kVA) do 4 jednostek do 10 modułów w jednej obudowie (maksymalnie 2 jednostki) +/+/+ +/+/+ +/+/+ IP20 IP20 IP20 RS-232, USB, Dry Contact, SNMP, REPO RS-232, RS-485, Dry Contact, slot SNMP, Modbus, REPO, LBS RS-232, RS-485, Dry Contact, SNMP, REPO, Modbus, LBS, port równoległy Wymiary zewnętrzne (wys.×szer.×gł.), w [mm] w zależności od konfiguracji w zależności od konfiguracji 2000×600×900 Masa całkowita, w [kg] w zależności od konfiguracji w zależności od konfiguracji 172–400 od 0 do 40 od 0 do 40 od 0 do 40 PF=0,9, wielojęzyczny panel LCD, praca ECO mode, funkcja konwertera częstotliwości, sterowane wentylatory, montaż Rack 19”/Tower modułowa konstrukcja, falownik IGBT, konfigurowana długość łańcucha baterii, Dual Input, praca Hot Stand-By, synchronizacja przez LBS budowa modułowa, system Hot Swap, rozbudowa systemu do mocy 400 kVA, dotykowy panel LCD, prostownik IGBT, programowana długośc łańcucha baterii CE, EN 62040-1, EN 62040-2, EN 62040-3 CE, EN 62040-1, EN 62040-2, EN 62040-3 CE, EN 62040-1, EN 62040-2, EN 62040-3 24 12 12 (opcja 60) Parametry techniczne Technologia Częstotliwość napięcia wyjściowego, w [Hz], (± tolerancja, w [%]) Znamionowe napięcie wejściowe, w [V], (± tolerancja, w [%]) Czas podtrzymania przy 80% obciążenia znamionowego, w [min] Współczynnik zawartości harmonicznych (THDu na wyjściu/THDi na wejściu), w [%] Współczynnik mocy wejściowej/wyjściowej, cosϕ, w [-] Współczynnik szczytu (crest factor), w [-] Praca równoległa Zabezpieczenie: zwarciowe/przeciążeniowe/ termiczne akumulatorów Stopień ochrony IP obudowy Wbudowane porty komunikacyjne Temperatura pracy (otoczenia), w [°C] Informacje dodatkowe Uwagi techniczne Normy, certyfikaty, standardy, znaki jakości Gwarancja, w [miesiącach] Dane zamieszczone w zestawieniu zostały nadesłane i zautoryzowane przez firmy 54 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 12/2012 Delta Energy Systems (Poland) Sp. z o.o. 02-822 Warszawa, ul. Poleczki 23 tel. 22 335 26 00, faks 22 335 26 01 [email protected], www.deltapowersolutions.com Delta Electronics Inc Delta Amplon, seria RT (RT5K, RT6K, RT10K) Delta Modulon, seria DPH Delta Ultron, seria DPS True On-Line (VFI) True On-Line (VFI) True On-Line (VFI) 5–10 25–200 160–400 1f∼200/1f∼208/1f∼220/1f∼230/1f∼240 (±1) 1f∼220/3f∼380, 1f∼230/3f∼400, 1f∼240/3f∼415 (±1) 1f∼220/3f∼380, 1f∼230/3f∼400 1f∼240/3f∼415, (±1) 50/60 (±0,0 5Hz) 50/60 (±0,05 Hz) 50/60 (±0,05 Hz) 1f∼200/1f∼208/1f∼220/1f∼230/1f∼240 (100∼ 300 V) 1f∼220/3f∼380, 1f∼230/3f∼400, 1f∼240/3f∼415 (305–477) 1f∼220/3f∼380, 1f∼230/3f∼400 1f∼240/3f∼415 (–40/+20) do kilkunastu godzin do kilku godzin do kilku godzin ≤2/<3 ≤2/<3 ≤1/<3 0,99/0,8 0,99/0,9 0,99/0,9 3:1 3:1 3:1 ≤110/10, ≤125/5, ≤150/30s ≤125/10, ≤150/1 ≤125/10, ≤150/1 +/+/+ +/+/+ +/+/+ do 2 jednostek do 4 jednostek do 8 jednostek +/+/+ +/+/+ +/+/+ IP20 IP20 IP20 RS-232, gniazdo SNMP, gniazdo Smart, port równoległy RS-232, 2 gniazda Smart, 6 bezpotencjałowych wejść/wyjść przekaźnikowych, 2 porty równoległe, REPO RS-232, 2 gniazda SNMP, 6 bezpotencjałowych wyjść przekaźnikowe, 2 bezpotencjałowe wejścia przekaźnikowe, 2 porty równoległe, REPO 440×671×89 600×1090×2000 850×865×1950 (160/200 kVA) 1600×865×1950 (300/400 kVA) 15,5–21,3 606 697 (160/200 kVA), 1335 (300/400 kVA) od 0 do 40 od 0 do 40 od 0 do 40 możliwość uruchamiania z sieci energetycznej lub z samych akumulatorów, wielojęzyczny wyświetlacz LCD z niebieskim podświetleniem sprawność 96%,redundancja na poziomie modułów i systemów, możliwość wymiany elementów pod napięciem, budowa modułowa podwójna konwersja i prostownik na tranzystorach IGBT, zaawansowany system pracy akumulatorów, programowane przez użytkownika uruchamianie sekwencyjne w 2 do 99 sekund, redundantne wentylatory CE, TÜV, EN 62040-1-1, CISPR 22 Class A CE, EN 62040-1 CE, TÜV, EN 62040-1, CE, IEC 61000-4, IEC 62040-2 24 (opcja do 60) 24 (opcja do 60) 24 (opcja do 60) nr 12/2012 reklama zestawienie zasilaczy UPS o mocy do 500 kVA zestawienie zestawienie zasilaczy UPS o mocy do 500 kVA DELTA POWER Sp. z o.o. 02-849 Warszawa, ul. Krasnowolska 82R tel. 22 37 91 700, faks 22 37 91 701 [email protected] www.deltapower.pl Dystrybutor Producent Eaton Power Quality SA Oddział w Polsce 02-146 Warszawa, ul. 17 Stycznia 45a tel. 22 320 38 00, faks 22 320 38 01 [email protected] www.powerquality.eaton.com Delta Power Sp. z o.o. SOCOMEC UPS Eaton Corporation Green Force Delphys Green Power 2.0 160–400 kVA/kW UPS Eaton 9PX Oznaczenie katalogowe Parametry techniczne Technologia True On-Line (VFI) True On-Line (VFI) On-Line z korekcją współczynnika mocy (PFC) Znamionowa moc wyjściowa, w [kVA] 10–120 160–400 5/6/8/11 Znamionowe napięcie wyjściowe, w [V] (± regulacja napięcia, w [%]) 3f∼400 (±1) 3f∼400 (±1) dla 5 i 6 kVA: 200/208/220/230/240 (±1) dla 8 i 11 kVA: 200/208/220/230/240/250 (±1) Częstotliwość napięcia wyjściowego, w [Hz], (± tolerancja, w [%]) 50/60 (±0,01) 50/60 (±2) 40–70 Znamionowe napięcie wejściowe, w [V], (± tolerancja, w [%]) 3f∼400 (±20) 3f∼400 (±20) dla 5 i 6 kVA: 200/208/220/230/240 (±1) dla 8 i 11 kVA: 200/208/220/230/240/250 (±1) Czas podtrzymania przy 80% obciążenia znamionowego, w [min] dowolny do kilku godzin (baterie w osobnych szafach) od 13 do 150 (baterie zewnętrzne lub wewnętrzne) <1/<3 <1/<2,5 <2/<5 0,99/0,9 0,99/1 0,99/0,9 3:1 3:1 3:1 Dopuszczalne przeciążenie, w [%/min] 150/1 150/1 110/2, 125/1, 150/10 s, >150/300 ms „Miękki” (soft) start/obejście (bypass) automatyczne/ręczne +(ustawialny)/+/+ +/+/+ +/+/+ do 6 jednostek do 8 jednostek (modele 160–200), do 6 jednostek (modele 320–400) 2 moduły +/+/+ +/+/+ +/+/+ IP21 IP20 (inne jako opcja) IP20 RS-232, LAN RJ-45, USB, AS400 RS-232, LAN RJ-45, EPO (RJ-11), karta styków bezpotencjałowych USB/RS-232, 4 styki beznapięciowe (DB9), zdalny wyłącznik awaryjny Wymiary zewnętrzne (wys.×szer.×gł.), w [mm] od 1320×440×850 do 1900×750×855 od 1930×700×800 do 1930×1400×800 od 440×130(3U)×685 do 440×260(6U)×700 (bez dodatkowych modułów) Masa całkowita, w [kg] 105–380 (bez baterii) 460–980 48–86 (bez dodatkowych modułów) od 0 do 40 od 0 do 40 od 0 do 40 prostownik IGBT, praca równoległa zasilaczy różnych mocy, możliwość podłączenia wspólnej baterii kilku jednostek, sprawność do 96,5% potwierdzona certyfikatem, test samoobciążenia prostownik IGBT, sprawność 96% w trybie on-line, możliwość zastosowania baterii współdzielonej, zdolność zwarciowa do 3,4 In wielojęzyczny interfejs graficzny LCD, wyłączalne grupy gniazd (modele 5 i 6 kVA), kompatybilność ze środowiskami (VMware, Hyper-V, Citrix Xen, Redhat) EN/IEC 62040-1-1, IEC 62040-3 (VFI-SS-111), EN/IEC 62040-2 (2. edycja), CE EN 62040-1, EN 62040-2, EN 62040-3, CE, sprawność atestowana przez Bureau Veritas CE, raport CB (TÜV), UL 24 12+ 24 Współczynnik zawartości harmonicznych (THDu na wyjściu/THDi na wejściu), w [%] Współczynnik mocy wejściowej/wyjściowej, cosϕ, w [-] Współczynnik szczytu (crest factor), w [-] Praca równoległa Zabezpieczenie: zwarciowe/przeciążeniowe/ termiczne akumulatorów Stopień ochrony IP obudowy Wbudowane porty komunikacyjne Temperatura pracy (otoczenia), w [°C] Informacje dodatkowe Uwagi techniczne Normy, certyfikaty, standardy, znaki jakości Gwarancja, w [miesiącach] Dane zamieszczone w zestawieniu zostały nadesłane i zautoryzowane przez firmy 56 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 12/2012 Eaton Power Quality SA Oddział w Polsce 02-146 Warszawa, ul. 17 Stycznia 45a tel. 22 320 38 00, faks 22 320 38 01 [email protected] www.powerquality.eaton.com Emerson Network Power Sp. z o.o. 02-678 Warszawa ul. Szturmowa 2A tel. 22 458 92 60, faks 22 458 92 61 [email protected], www.eu.emersonnetworkpower.com Eaton Corporation Emerson Network Power EATON 93PM 80-Net APM True On-Line (VFI) True On-Line (VFI + VFD) True On-Line (VFI) 30/40/50 60–500 30–150 1f∼220/3f∼380, 1f∼230/3f∼400 1f∼240/3f∼415 (±1) 3f∼380/3f∼400/3f∼415 (±1) 3f∼380/3f∼400/3f∼415 (±1) 45–65 50/60 (±0,1) 50/60 (±0,02) 1f∼220/3f∼380, 1f∼230/3f∼400 1f∼240/3f∼415 (–40/+20) 3f∼380/3f∼400/3f∼415 (–35/+15) 3f∼380/3f∼400/3f∼415 (–40/+15) do kilku godzin zewnętrzne, konfigurowalne indywidualnie konfigurowalne indywidualnie <3 <1/<3 <1/<4 0,99/0,967 ≥0,99/1 ≥0,99/1 3:1 3:1 3:1 110/10, 125/1, 150/10 s, >150/300 ms 150/1 (praca z falownika) 150/1 (praca z falownika) +/+/+ +(programowalny)/+/+ +/+/+ do 8 jednostek do 8 jednostek do 4 jednostek +/+/+ +/+/+ +/+/+ IP20 IP20 (opcja inny) IP20 MiniSlot (Web/SNMP, ModBus/Jbus, przekaźnikowa) RS-232, gniazdo modemu Life.net, bezpotencjałowe styki wejściowe i wyjściowe, opcjonalne karty komunikacyjne RS-232, 2 bezpotencjałowe styki wejściowe i wyjściowe, opcjonalne karty komunikacyjne 560×914×1876 od 1780×570×858 do 1800×1900×858 1996×600×1100 890 290–1430 w zależności od konfiguracji od 0 do 40 od 0 do 40 od 0 do 40 sprawność 96,7% potwierdzona testami, zewnętrzne szafy bateryjne, zewnętrzny przełącznik bypassu serwisowego, zintegrowany bypass ręczny przyrost mocy pozornej 25°C–110%, dotykowy wyświetlacz LCD z komunikatami w języku polskim, sprawność 95%, prąd zwarciowy 300% In, obsługa serwisowa tylko od przodu budowa modułowa, możliwość pracy z obciążeniami 0,5 ind.–0,5 poj., możliwa praca z baterią niemodułową, wyświetlacz LCD, sprawność >95% certyfikacja CB, IEC 62040-1, IEC 62040-2, EMC kategoria C2, IEC 62040-3 CE, 2006/95/EC ze zmianą 93/68/EEC, 2004/108/EC, IEC/EN 62040-1-1, IEC/EN 62040-2, IEC 62040-3, klasa C3 CE, 2006/95/EC ze zmianą 93/68/EEC, 2004/108/EC, IEC/EN 62040-1, IEC/EN 62040-2: kategoria odporności C2, IEC 62040-3, klasa 3 12 (opcja do 60) 12 (opcja do 60) 12 (opcja do 60) nr 12/2012 reklama zestawienie zasilaczy UPS o mocy do 500 kVA zestawienie zestawienie zasilaczy UPS o mocy do 500 kVA Dystrybutor Emerson Network Power Sp. z o.o. 02-678 Warszawa, ul. Szturmowa 2A tel. 22 458 92 60, faks 22 458 92 61 [email protected] www.eu.emersonnetworkpower.com EPS System 32-540 Trzebinia, ul. Harcerska 16 tel. 32 623 66 88, tel./faks 32 623 69 53 [email protected] www.epssystem.pl EST Energy Sp. z o.o. 05-400 Otwock, ul. Żeromskiego 114 tel. 22 779 09 00, faks 22 779 09 09 [email protected] www.estenergy.pl Producent Emerson Network Power ASTRID Energy Enterprises AEG Power Solutions Trinergy TITAN EVO 500 Protect Blue True On-Line+Line – Interactive+ Off-Line (+ filtr pasywny) (VFI + VI + VFD) True On-Line (VFI SS 111) True On-Line (VFI-SS-111) modułowy beztransformatorowy 400–1200 (moduły 200) 500 250 3f∼380/400/415 (±1) 3f∼400 (±1) 3f∼400 (±1) 50/60 (±0,1) 50/60 (±10) 50/60 (±0,1) 3f∼380/3f∼400/3f∼415 (–35/+15) 3f∼400 (–20/+15) 3f∼400 (±15) zewnętrzne, konfigurowalne indywidualnie, opcja bateria centralna w zależności od konfiguracji w zależności od konfiguracji (bateria do każdego modułu lub wspólna) <1/<3 <1/<3 ≤1/≤3 ≥0,99/nominalny 0,9 (opcja 1) 0,99/0,8 0,99/0,9 Oznaczenie katalogowe Parametry techniczne Technologia Znamionowa moc wyjściowa, w [kVA] Znamionowe napięcie wyjściowe, w [V] (± regulacja napięcia, w [%]) Częstotliwość napięcia wyjściowego, w [Hz], (± tolerancja, w [%]) Znamionowe napięcie wejściowe, w [V], (± tolerancja, w [%]) Czas podtrzymania przy 80% obciążenia znamionowego, w [min] Współczynnik zawartości harmonicznych (THDu na wyjściu/THDi na wejściu), w [%] Współczynnik mocy wejściowej/wyjściowej, cosϕ, w [-] Współczynnik szczytu (crest factor), w [-] 3:1 3:1 3:1 Dopuszczalne przeciążenie, w [%/min] 150/1 (praca z falownika) 150/1 150/1, 125/10 „Miękki” (soft) start/obejście (bypass) automatyczne/ręczne +(programowalny)/+/+ +/+/+ +/+/+ do 8 jednostek do 6 jednostek do 16 jednostek +/+/+ +/+/+ +/+/+ IP20 (opcja inny) IP20 IP 20 RJ-45 (Ethernet), Modbus RTU, Modbus TCP/IP, JBus, RS-232, gniazdo modemu Life.net, 2 gniazda na karty komunikacyjne USB, RS-232, opcja: RS-485, LAN RJ-45 RS-232, RS-485, styki beznapięciowe, SNMP, Modbus, Profibus (opcja) od 1780×1800×860 do 1780×5125×860 2020×2440×990 1900×1000×900 (jednostka) Praca równoległa Zabezpieczenie: zwarciowe/przeciążeniowe/ termiczne akumulatorów Stopień ochrony IP obudowy Wbudowane porty komunikacyjne Wymiary zewnętrzne (wys.×szer.×gł.), w [mm] Masa całkowita, w [kg] Temperatura pracy (otoczenia), w [°C] 1365–4155 2220 897 (jednostka) od 0 do 40 (bez utraty mocy) od 0 do 40 od 0 do 40 budowa modułowa (0,2–9,6 MW), automatyczny wybór trybu pracy VFI-VI-VFD, współpraca z odbiornikami o PF=1 i charakterystyce indukcyjnej lub pojemnościowej, przyrost mocy pozornej, 25°C–110%, dotykowy wyświetlacz LCD zasilacze posiadają w pełni programowalny układ łagodnego startu – możliwe zaprogramowanie opóźnienia startu oraz czasu narastania prądu wejściowego zasilacza, idealnie nadają się do układów typu tandem UPS–agregat prądotwórczy budowa modułowa (250–4000 kVA), sprawność podwójnej konwersji: >96% (>25% obciążenia), redundancyjny układ sterowania i chłodzenia, kompatybilność z odnawialnymi źródłami energii, kolorowy wyświetlacz dotykowy CE, 2006/95/CE ze zmianą 93/68/EEC, 2004/108/CE, IEC/EN 62040-1-1, IEC/EN 62040-2, IEC62040-3, klasa C3 EN 62040-1, EN 62040-2, EN 62040-3, ISO 9001, ISO 14001 EN 62040-1-1, EN 50091-23, EN 62040-3 12 (opcja do 60) 24 12+ Informacje dodatkowe Uwagi techniczne Normy, certyfikaty, standardy, znaki jakości Gwarancja, w [miesiącach] Dane zamieszczone w zestawieniu zostały nadesłane i zautoryzowane przez firmy 58 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 12/2012 EST Energy Sp. z o.o. 05-400 Otwock, ul. Żeromskiego 114 tel. 22 779 09 00, faks 22 779 09 09 [email protected] www.estenergy.pl MSE by Legrand General Electric EST Energy (OEM) ARCHIMOD TLE Series ESTer DSP seria E300 True On-Line (VFI-SS-111) modułowy beztransformatorowy True On-Line (VFI-SS-111) beztransformatorowy True On-Line (VFI-SS-111) beztransformatorowy 20–120 160–400 10–300 3f∼400 (±1) 3f∼400 (±1) 1f∼230*/3f∼400 (±1) 50/60 (±0,01) 50/60 (±0,1) 50/60 (±0,1) 3f∼400 (–20/+15) 3f∼400 (±15) 3f∼400 (±15) do kilku godzin w zależności od konfiguracji (bateria do każdego modułu lub wspólna) dowolny <3/<3 <1/<3 ≤3/≤4 0,99/0,8 0,99/1 0,99/0,8 3,5:1 3:1 3:1 150/1, 125/10 150/1, 125/10 150/1, 125/10 +/+/+ +/+/+ +/+/+ system modułowy 20 kVA+ do 6 jednostek do 4 jednostek +/+/+ +/+/+ +/+/+ IP20 IP20 IP20 2×RS-232, 1×gniazdo logiczne , 5×styki beznapięciowe, 2 sloty do kart rozszerzeń, adapter SNMP, Modbus RS-232, USB, styki beznapięciowe, SNMP RS-422, RS-232, adapter SNMP, Modbus, modem, EPO, free contacts, GenSet ON 2170 (42U)×570×912 od 1905×820×865 do 1905×1420×865 od 1070×400×780 do 1860×960×980 205–364 (bez baterii) 500–950 102–700 od 0 do 40 od 0 do 35 od 0 do 40 wymiana modułów na gorąco (hot swap), sprawność 95%, poziom głośności 50 dB, dowolna konfiguracja fazowa wejścia/wyjścia do 40 kVA sprawność energetyczna podwójnej konwersji >96,5%, sprawność w trybie eco do 99% (również w układzie równoległym), moc pozorna >11% w stosunku do PF=0,9, kolorowy wyświetlacz dotykowy redundancyjny układ sterowania, opcjonalny transformator separacyjny, konfiguracja 3f–1f w zakresie mocy 10–30 kVA* EN 62040-1-1, EN 50091-2EN 62040-3 EN 62040-1-1, EN 50091-2, EN 62040-3, ISO 9001, CSQ 9130.GELE EN 62040-1-1, EN 50091-2, EN 62040-3, ISO 9001 24+ 12+ 24+ nr 12/2012 reklama zestawienie zasilaczy UPS o mocy do 500 kVA zestawienie zestawienie zasilaczy UPS o mocy do 500 kVA Dystrybutor EVER Sp. z o.o. 62-020 Swarzędz, ul. Grudzińskiego 30 tel. 61 650 04 00, faks 61 651 09 27 [email protected], www.ever.eu Producent EVER Sp. z o.o. Oznaczenie katalogowe POWERLINE GREEN 60-33 POWERLINE 140-33 SINLINE EVOLUTION 2000 True On-Line (VFI-SS-111) True On-Line (VFI-SS-111) True On-Line (VFI-SS-111) 60 140 2 3f∼400 (±2) 3f∼400 (±2) 1f∼230 (±2) 50 (± 0,2) 50 (±0,2) 50 (±0,2) 3f∼400 (–57/+21) 3f∼400 (–57/+21) 1f∼230 (–30/+20) w zależności od konfiguracji w zależności od konfiguracji w zależności od superkondensatorów <1,2/3 <1,2/3 <1,5/3 >0,99/0,75 >0,99/0,8 >0,99/0,8 3:1 3:1 5:1 Dopuszczalne przeciążenie, w [%/min] 160/1 120/1 110/30 s „Miękki” (soft) start/obejście (bypass) automatyczne/ręczne +/+/+ +/+/– +/+/– – – – +/+/+ +/+/+ +/+/+ IP20 IP20 IP20 RS-232, USB, wejścia sterujące, bezpotencjałowe wyjścia programowalne, sieciowa karta zarządzająca RS-232, USB, bezpotencjałowe wyjścia programowalne, sieciowa karta zarządzająca RS-232, USB, sieciowa karta zarządzająca 1210×490×860 1040×625×1000 zasilacz: 6U × 19’’ × 660, moduł superkondensatorów: 5U × 19’’ × 660 Parametry techniczne Technologia Znamionowa moc wyjściowa, w [kVA] Znamionowe napięcie wyjściowe, w [V] (± regulacja napięcia, w [%]) Częstotliwość napięcia wyjściowego, w [Hz], (± tolerancja, w [%]) Znamionowe napięcie wejściowe, w [V], (± tolerancja, w [%]) Czas podtrzymania przy 80% obciążenia znamionowego, w [min] Współczynnik zawartości harmonicznych (THDu na wyjściu/THDi na wejściu), w [%] Współczynnik mocy wejściowej/wyjściowej, cosϕ, w [-] Współczynnik szczytu (crest factor), w [-] Praca równoległa Zabezpieczenie: zwarciowe/przeciążeniowe/ termiczne akumulatorów Stopień ochrony IP obudowy Wbudowane porty komunikacyjne Wymiary zewnętrzne (wys.×szer.×gł.), w [mm] Masa całkowita, w [kg] 310 320 40 (zasilacz), 60 (zasobnik energii) od 10 do 40 od 10 do 40 od 0 do 40 kompensacja mocy biernej, praca hybrydowa, wysoki prąd zwarcia, skalowalność mocy, Intelligent Battery Managment, zimny i miękki start, panel LCD, rejestr zdarzeń, EPO, łatwa i szybka wymiana baterii konstrukcja beztransformatorowa (TL), technologia IGBT, wysoki prąd zwarcia i sprawność, praca hybrydowa, miękki start, definiowanie harmonogramu pracy UPS zasobnik energii – superkondensator, czas uzupełniania energii w zasobniku <5 min, automatyczny układ obejściowy, zespół prostowników z układem PFC, mikroprocesorowy układ sterowania PN-EN 62040-1:2009, PN-EN 62040-2:2008, certyfikat CE PN-EN 62040-1:2009, PN-EN 62040-2:2008, certyfikat CE PN-EN 62040-1:2009, PN-EN 62040-2:2008, certyfikat CE 60 60 24 Temperatura pracy (otoczenia), w [°C] Informacje dodatkowe Uwagi techniczne Normy, certyfikaty, standardy, znaki jakości Gwarancja, w [miesiącach] Dane zamieszczone w zestawieniu zostały nadesłane i zautoryzowane przez firmy 60 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 12/2012 FAST Group Sp. z o.o. 00-391 Warszawa, Al. 3 Maja 12 tel. 22 625 10 18, faks 22 625 19 19 [email protected], www.fast-group.com.pl NEWAVE S.A. EcoPower DPA UPScale EcoPower DPA MD/MX Tajfun Eco Maxi True On-Line (VFI), modułowa True On-Line (VFI), modułowa True On-Line (VFI) 10–120 10–50 60–500 3f∼400 (±1) 3f∼400 (±1) 3f∼400 (±1) 50/60 (±0,1) 50/60 (±0,1) 50/60 (±0,05) 3f∼400 (–23/+15) 3f∼400 (–23/+15) 3f∼400 (–23/+15) dowolny dowolny dowolny <1,5/<3 <2/<3 <2/<3 0,99/1 0,99/0,8 0,99/1 3:1 3:1 3:1 125/10, 150/1 125/10, 150/1 125/10, 150/1 +/+/+ +/+/+ +/+/+ między modułami tak tak +/+/+ +/+/+ +/+/+ IP20 IP20 IP20 RS-232, RS-485, LAN RJ-45, EPO, styki bezpotencjałowe wejściowe i wyjściowe, SNMP RS-232, RS-485, LAN RJ-45, EPO, styki bezpotencjałowe wejściowe i wyjściowe, SNMP RS-232, RS-485, LAN RJ-45, EPO, styki bezpotencjałowe wejściowe i wyjściowe, SNMP od 550×1135×770 do 550×1975×770 od 550×1650×780 do 730×1975×780 od 550×1820×750 do 1650×1994×850 18,6–21,5 (moduł) 28,5–56 (moduł) 230–410 (bez baterii) od 0 do 40 od 0 do 40 od 0 do 40 technologia modułowa oparta na modułach 10 i 20 kW, wymiana modułów „SAFE HOT SWAP”, obciążenie do cosϕ=1, sinusoidalny pobór prądu z sieci, idealne dla małych i średnich serwerowni i blade’ów, w opcji zabudowa w szafie RACK technologia modułowa, wymiana modułów „SAFE HOT SWAP”, konstrukcja beztransformatorowa, brak ograniczeń w liczbie modułów w systemie równoległym, sinusoidalny pobór prądu z sieci podwójna konwersja, technologia beztransformatorowa, obciążenie do cosϕ=1, odporność na przeciążenia, zwarcia i przepięcia, bardzo mała zawartość THD, softstart, ograniczony prąd rozruchu, niska emisja ciepła CE, ISO 9001, ISO 14001, EN 62040-1-1, EN 60950-1, EN 61000-6-4, EN 62040-2, EN 61000-6-2, EN 62040-2, EN 61000-4-2, EN 61000-4-3, EN 61000-4-4, EN 61000-4-5, EN 61000-4-6, EN 62040-3 CE, ISO 9001, ISO 14001, EN 62040-1-1:2003, EN 60950-1:2001/A11:2004, EN 62040-2:2005, EN 61000-3-2:2000, EN 6100-3-3:1995/A1:2001, EN 61000-6-2:2001, EN 61000-6-4:2001, EN 62040-3:2001 CE, ISO 9001, ISO 14001, IEC/EN 62040-1-1:2003, IEC/EN 60950-1:2001/A11:2004, IEC/EN 62040-2:2005, IEC/EN 61000-3-2:2000, IEC/EN 61000-6-2:2001, IEC/EN 62040-3:2001 24 24 24 nr 12/2012 reklama zestawienie zasilaczy UPS o mocy do 500 kVA zestawienie zestawienie zasilaczy UPS o mocy do 500 kVA MEDCOM Sp. z o.o. 02-230 Warszawa, ul. Jutrzenki 78 A tel. 22 314 42 00, faks 22 314 42 99 [email protected], www.medcom.com.pl Dystrybutor Producent MEDCOM Oznaczenie katalogowe FM* FPM* FPTM* True On-Line (VFI) True On-Line (VFI) True On-Line (VFI) 1–60 1–40 3–250 1f∼230 (±3) stabilizowane 1f∼230 (±3) stabilizowane 1f∼230 (±3) stabilizowane 50 (±0,2) 50 (±0,2) 50 (±0,2) Znamionowe napięcie wejściowe, w [V], (± tolerancja, w [%]) 220 dc (–20/+10) 1f∼230/3f∼400 (±10) 3f∼400 (±10) Czas podtrzymania przy 80% obciążenia znamionowego, w [min] w zależności od potrzeb (baterie zewnętrzne lub wewnętrzne) w zależności od potrzeb (baterie zewnętrzne lub wewnętrzne) w zależności od potrzeb (baterie zewnętrzne lub wewnętrzne) – <30/<10 (z filtrem aktywnym) <30/<10 (z filtrem aktywnym) 0,7–1/0,5–1 0,7–1/0,5–1 0,7–1/0,5–1 Parametry techniczne Technologia Znamionowa moc wyjściowa, w [kVA] Znamionowe napięcie wyjściowe, w [V] (± regulacja napięcia, w [%]) Częstotliwość napięcia wyjściowego, w [Hz], (± tolerancja, w [%]) Współczynnik zawartości harmonicznych (THDu na wyjściu/THDi na wejściu), w [%] Współczynnik mocy wejściowej/wyjściowej, cosϕ, w [-] Współczynnik szczytu (crest factor), w [-] 3:1 (9:1) 3:1 (9:1) 3:1 (9:1) Dopuszczalne przeciążenie, w [%/min] 125–200/10 s (wersja Z: 600/10 s) 125–200/10 s (wersja Z: 600/10 s) 125–200/10 s (wersja Z: 600/10 s) „Miękki” (soft) start/obejście (bypass) automatyczne/ręczne +/+/opcja +/+/opcja +/+/opcja do 4 jednostek do 4 jednostek do 4 jednostek +/+/– +/+/– +/+/– IP20 IP20 IP20 RS-232 RS-232 RS-232 Wymiary zewnętrzne (wys.×szer.×gł.), w [mm] RACK 19” 490×483×222, naścienna 300×440×490, wolno stojąca 300×800×1600 (wielkość i rodzaj obudowy w zależności od typu) RACK 19” 490×483×222, naścienna 300×440×490, wolno stojąca 300×800×1600 (wielkość i rodzaj obudowy w zależności od typu) wolno stojąca od 400×800×1600 do 800×1200×2000 (wielkość i rodzaj obudowy w zależności od typu) Masa całkowita, w [kg] 25–480 (zależnie od modelu i rodzaju obudowy) 35–560 (zależnie od modelu i rodzaju obudowy) 150–1600 (zależnie od modelu i rodzaju obudowy) od 0 do 35 od 0 do 35 od 0 do 35 zdalne sterowanie, 12 alarmów, 3 przekaźniki alarmowe; bypass: stycznikowy lub statyczny przełącznik, możliwe opcjonalne parametry*) zdalne sterowanie, 12 alarmów, 3 przekaźniki alarmowe; bypass: stycznikowy lub statyczny przełącznik, możliwe opcjonalne parametry*) zdalne sterowanie, 12 alarmów, 3 przekaźniki alarmowe, bypass: stycznikowy lub statyczny przełącznik, możliwe opcjonalne parametry*) CE, ISO 9001:2008, IRIS wersja 02, PN-EN 50091-1, PN-EN 50091-2, PN-EN 62040-3, PN-EN 61000-6-4 CE, ISO 9001:2008, IRIS wersja 02, PN-EN 50091-1, PN-EN 50091-2, PN-EN 62040-3, PN-EN 61000-6-4 CE, ISO 9001:2008, IRIS wersja 02, PN-EN 50091-1, PN-EN 50091-2, PN-EN 62040-3, PN-EN 61000-6-4 36 36 36 Praca równoległa Zabezpieczenie: zwarciowe/przeciążeniowe/ termiczne akumulatorów Stopień ochrony IP obudowy Wbudowane porty komunikacyjne Temperatura pracy (otoczenia), w [°C] Informacje dodatkowe Uwagi techniczne Normy, certyfikaty, standardy, znaki jakości Gwarancja, w [miesiącach] Dane zamieszczone w zestawieniu zostały nadesłane i zautoryzowane przez firmy 62 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 12/2012 MERAWEX trade SA 44-122 Gliwice, ul. Toruńska 8 tel. 32 44 200 81, faks 32 44 200 82 [email protected], www.mixpo.pl Rittal Sp. z o.o. 02-672 Warszawa, ul. Domaniewska 49 tel. 22 310 06 00, faks 22 310 06 16 [email protected], www.rittal.pl Schneider Electric IT Poland 02-135 Warszawa, ul. Iłżecka 24 tel. 22 666 00 11, faks 22 666 00 22 [email protected], www.apc.com MERAWEX trade SA Rittal GmbH Schneider Electric IT Poland BIRD KR1000/KR2000/KR3000 Rittal PMC 200 MGE Galaxy 5000 120 kVA True On-Line True On-Line (VFI-SS 111) True On-Line (VFI-SS-111) 1/2/3 moduły 10–900 120 1f∼220/1f∼230/1f∼240 (±2) 1f∼220/3f∼380, 1f∼230/3f∼400, 1f∼240/3f∼415 3f∼380/3f∼400/3f∼415 (±1) 50/60 (±0,2) 50/60 (±10) 50 (programowalne ±0,5/1/2/4/6/8) 160∼290 1f∼220/3f∼380, 1f∼230/3f∼400 1f∼240/3f∼415, (306–464/177–264) 3f∼380/3f∼400/3f∼415 (±15) w zależności od wykonania (akumulatory wewnętrzne/zewnętrzne) skalowalny modułowo według oczekiwań w zależności od liczby baterii <3/- <2/<2 dla 100% <1/<2,5 –/0,7 0,99/0,99 0,96/0,9 – 3:1 3:1 130/1, 150/30 s, >150/300 ms 125/10, 150/1 125/10, 150/1 +/+/opcja +/+/+ +/+/+ nie do 20 modułów mocy tak +/+/+ +/+/+ +/+/+ IP22 IP20 do IP32 RS-232 (opcja: USB, SNMP, wyjścia przekaźnikowe) RS-232, LAN RJ-45, USB, dry ports NO/NC RS-232, RS-485, karta Ethernet 490×198×347 (wolno stojący) 490×198×347 (RACK 19”) 2000×800×1000 1900×712×855 13–29 (wolno stojący) 15–34 (RACK 19”) do 1500 520 od 0 do 40 od 0 do 40 od 0 do 40 obudowy wolno stojące lub RACK 19”, oprogramowanie UPSilon 2000 (opcja), zewnętrzne banki baterii (opcja wersji L), wysoka niezawodność i wydajność DPA – decentralna architektura, redundantna ochrona bez „Single Point Of Failure”, skuteczność ac–ac przy obciążeniu 100%/75%/50%/25% odpowiednio 96/95/95/95 do zastosowań w instalacjach budynków, instalacjach przemysłowych i centrach danych, system konfigurowalny, współpracujący z dużym wyborem akcesoriów i przygotowany na spełnienie zróżnicowanych wymagań CE, EN 60950-1: 2006+A11:2009+A1:2010, EN 62040-1-1: 2003, EN 61040-1-2: 2003, EN 62040-2:2010, EN 55022:2010, EN 55024:2010, EN 61000-3-3: 2008 EN 61000-3-2:2006+A1:2009+A2:2009, EN 62040-1-1: 2003, EN 60950-1: 2006, EN 61000-3-2:2000, EN 61000-3-3: 2006, EN 61000-6-2:2006, EN 61000-6-4:2002, EN 62040-3:2002, CE cUL, CE, EN/IEC 62040-1-1, EN/IEC 62040-3, FCC Part 15 klasa A, IEC 60950, IEC 61000-3-3, IEC 62040-1-2, IEC 62040-2, ISO 14001, ISO 9001, TÜV, UL 1778, VDE 12/24 do 60 12 nr 12/2012 reklama zestawienie zasilaczy UPS o mocy do 500 kVA zestawienie zestawienie zasilaczy UPS o mocy do 500 kVA Dystrybutor SOCOMEC UPS Poland 01-625 Warszawa ul. Mickiewicza 63 tel. 22 825 73 60, faks 22 825 73 60 [email protected] www.socomec.pl Producent SOCOMEC UPS Oznaczenie katalogowe NETYS RT 1–11 kVA/kW Masterys Green Power 2.0 10–120 kVA/kW Delphys Green Power 2.0 160–400 kVA/kW Parametry techniczne Technologia True On-Line (VFI-SS-111) True On-Line (VFI) True On-Line (VFI) Znamionowa moc wyjściowa, w [kVA] 1–11 10–120 160–400 Znamionowe napięcie wyjściowe, w [V] (± regulacja napięcia, w [%]) 1f∼200/1f∼208/1f∼220/1f∼230/1f∼240 1f∼230/3f∼400 (±1) 3f∼400 (±1) 50/60 (±2) 50/60 (±2) 50/60 (±2) Znamionowe napięcie wejściowe, w [V], (± tolerancja, w [%]) 1f∼230 (160–275 V) 3f∼400 (±20) 3f∼400 (±20) Czas podtrzymania przy 80% obciążenia znamionowego, w [min] do kilku godzin (dodatkowe moduły bateryjne) do kilku godzin (osobne szafy bateryjne) do kilku godzin (osobne szafy bateryjne) –/<5 <1/<2,5 <1/<2,5 0,99/0,9 (modele 5-11 kVA) 0,99/1 0,99/1 3:1 3:1 3:1 Dopuszczalne przeciążenie, w [%/min] 150/30s 150/30 s 150/1 „Miękki” (soft) start/obejście (bypass) automatyczne/ręczne +/+/+ +/+/+ +/+/+ do 2 jednostek do 6 jednostek do 8 jednostek (modele 160–200), do 6 jednostek (modele 320–400) +/+/- +/+/+ +/+/+ IP20 IP20 (inne jako opcja) IP20 (inne jako opcja) RS-232, LAN RJ-45, USB, COM, karta styków bezpotencjałowych, EPO (RJ11) RS-232, LAN RJ-45 (web/SNMP), karta styków bezpotencjałowych, EPO (RJ11) RS-232, LAN RJ-45, karta styków bezpotencjałowych, EPO (RJ-11) RACK 2-6U od 800×795×400 do 1930×700×800 od 1930×700×800 do 1930×1400×800 Częstotliwość napięcia wyjściowego, w [Hz], (± tolerancja, w [%]) Współczynnik zawartości harmonicznych (THDu na wyjściu/THDi na wejściu), w [%] Współczynnik mocy wejściowej/wyjściowej, cosϕ, w [-] Współczynnik szczytu (crest factor), w [-] Praca równoległa Zabezpieczenie: zwarciowe/przeciążeniowe/ termiczne akumulatorów Stopień ochrony IP obudowy Wbudowane porty komunikacyjne Wymiary zewnętrzne (wys.×szer.×gł.), w [mm] Masa całkowita, w [kg] 13–66 190–460 460–980 od 0 do 40 od 0 do 40 od 0 do 40 praca równoległa redundantna 1+1, jednostki przystosowane do pracy jako tower lub RACK 19”, dostępne dodatkowe moduły bateryjne oraz ładowarki (czasy podtrzymania kilka godzin) prostownik IGBT, wysoka sprawność sięgająca w trybie on-line 96%, zdolność zwarciowa do 3,2 In prostownik IGBT, wysoka sprawność sięgająca w trybie on-line 96%, możliwość zastosowania baterii współdzielonej, zdolność zwarciowa do 3,4 In CE, IEC 62040-1-1, IEC 62040-2, IEC 62040-3, TÜV-GS, A-tick, C-tick EN 62040-1, EN 62040-2, EN 62040-3, CE, sprawność atestowana przez TÜV EN 62040-1, EN 62040-2, EN 62040-3, CE, sprawność atestowana przez Bureau Veritas 24 12+ 12+ Temperatura pracy (otoczenia), w [°C] Informacje dodatkowe Uwagi techniczne Normy, certyfikaty, standardy, znaki jakości Gwarancja, w [miesiącach] Dane zamieszczone w zestawieniu zostały nadesłane i zautoryzowane przez firmy 64 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 12/2012 reklama SILCO Sp. z o.o. Spółdzielnia Pracy Elektroniki i Informatyki „ETA” 60-541 Poznań ul. Szczepanowskiego 6 tel. 61 841 00 73, faks 61 847 01 61 [email protected], www.eta.com.pl StarUPS Spółdzielnia Pracy Elektroniki i Informatyki „ETA” Bussiness Critical 15–200 kVA/kW od ST11 do ST33DSP PowerArt 10–300 kVA 3/3 True On-Line (VFI) True On-Line True On-Line (VFI) 15–200 1–300 10–300 1f∼230/3f∼400 (±1) 1f∼230/3f∼400 (w zależności od modelu) 3f∼400 (±1) 50/60 (±2) 50/60 50/60 3f∼400 (–40/+20) 3f∼400 (±15) 3f∼400 (–15/+27) dla 100% obciążenia do kilku godzin (osobne szafy bateryjne) ok. 10 w zależności od potrzeb <1/<3 <3/<5 <3/<4 0,99/0,9 0,99/0,8 0,99/0,8 3:1 3:1 3:1 150/1 150/1 150/1, 125/10 +/+/+ +/+/+ +/+/+ do 6 jednostek do 4 jednostek do 4 jednostek +/+/+ +/+/+ +/+/+ IP20 (inne jako opcja) IP20 IP20 RS-232/485, LAN RJ-45, karta styków bezpotencjałowych, EPO (RJ-11) RS-232, LAN RJ-45, karta sieciowa SNMP RS-232 od 800×795×400 do 1930×700×800 w zależności od modelu w zależności od modelu SOCOMEC UPS Poland 01-625 Warszawa ul. Mickiewicza 63 tel. 22 825 73 60, faks 22 825 73 60 [email protected] www.socomec.pl 105–500 w zależności od modelu w zależności od modelu od 0 do 40 od 0 do 40 od 0 do 40 sprawność zasilacza w trybie on-line sięgająca 93,5%, rozbudowane konfiguracje bypassu, prąd zwarciowy do 3,4 In prostownik IGBT, funkcja zimnego startu, praca równoległa, redundancja pracy układ DSP sterujący pracą zasilacza, funkcja zimnego startu, synchronizacja z zewnętrznym źródłem zasilania CE, IEC 62040-1-2, EN 62040-1-2, IEC 60950-1, IEC 62040-2, EN 62040-2, IEC 62040-3 CE, EN 60950-1, EN 62040-3, EN 62040-1-1, EN 62040-2 (EMC), IEC 62040-3 (klasa VFI-SS-111) CE, ISO 9001 12+ od 12 do 48 24 nr 12/2012 systemy gwarantowanego zasilania analiza układów zasilania dla obiektu typu data center w zależności od wymaganego poziomu niezawodności (część 1) – porównanie kosztów budowy poszczególnych układów zasilania dr inż. Paweł Piotrowski, mgr inż. Rafał Pająk – Politechnika Warszawska Koszty budowy układów zasilania dla ośrodków przetwarzania danych stanowiące istotny element ekonomiczny są w praktyce bardzo różne w zależności od wybranego standardu Tier. Koszty bardzo znacznie rosną wraz ze wzrostem niezawodności układu zasilania. O środek przetwarzania danych to złożona struktura wzajemnie powiązanych elementów, takich jak: układ zasilania energią elektryczną, układ łączy wymiany danych, układ chłodzenia i utrzymywania odpowiedniej wilgotności, system sygnalizacji pożarowej, kontroli dostępu, systemów bezpieczeństwa, monitoringu i najważniejszego, czyli urządzeń IT. Awaria któregoś z tych systemów zaburza prawidłową pracę całego układu. Projektowanie infrastruktury przy założonym poziomie bezpieczeństwa i kosztach wymaga współpracy inżynierów ze wszystkich branż biorących udział w tym procesie. Istotnym zagadnieniem przy projektowaniu ośrodka przetwarzania danych jest ustalenie bilansu elektroenergetycznego. Oprócz mocy zapotrzebowanej przez urządzenia IT, a pośrednio sprawności całej ścieżki zasilania (głównie zasilaczy UPS), należy przeanalizo- streszczenie W artykule przedstawiono analizę różnych wać sposób odprowadzania ciepła, ponieważ wpływa on w istotny sposób na bilans mocy całej serwerowni. W celu optymalizacji procedury wyboru odpowiednich rozwiązań dla założonego poziomu niezawodności opracowywane są standardy określające rozwiązania techniczne, charakterystyczne dla danego oczekiwanego współczynnika dostępności systemu. W proces standaryzacji rozwiązań i dyskusję na temat niezawodności i energooszczędności włączają się nie tylko instytucje naukowe, ale także duże firmy z branż związanych z centrami przetwarzania danych. Istotne w tym przypadku są nie tylko obliczenia teoretyczne, ale także doświadczenie uzyskane przy eksploatacji tych obiektów. Jeden ze standardów rozwiązań dotyczących niezawodności został opracowany przez Uptime Institiute i podzielony na cztery poziomy dostępności (Tier I, Tier II, Tier III, Tier IV). założenia do analizy – dobór urządzeń układów zasilania według standardu Tier. Obliczono zapotrzebowanie na moc w hipotetycznym obiekcie typu data center. Na podstawie zapotrzebowania na moc wybrano urządzenia do systemu zasilania gwarantowanego. Wykonano porównanie kosztów budowy poszczególnych układów zasilania. Przedstawiono ponadto uwagi i wnioski. 66 Do analizy układów zasilania dla obiektu typu data center założono, że hipotetyczna serwerownia ma powierzchnię 90 m2 oraz zaplecze techniczne o powierzchni 90 m2 [34]. Przewidziano zainstalowanie 36 szaf typu w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Liczba szaf RACK 36 Średnia moc w [kW]/RACK Sumaryczna moc urządzeń IT Pompy wody lodowej + wentylatory Sumaryczna moc czynna odbiorów UPS Sumaryczna moc pozorna odbiorów UPS 4 kW 144 kW 13 kW 157 kW 169 kVA Tab. 1. Zestawienie obliczeń doboru mocy UPS [34] UPS-y – 110% Pn 220 kW Sprężarki i wentylatory skraplaczy KD, monitoring, SUG, centrala wentylacyjna Oświetlenie Sumaryczna moc czynna Sumaryczna moc pozorna 45 kW 8 kW 3 kW 276 kW 285 kVA Tab. 2. Zestawienie obliczeń doboru mocy agregatu [34] RACK. Przyjęto średnie obciążenie szafy na poziomie 4 kW. Ze względu na dużą gęstość mocy, zgodnie z [27] oraz wytycznymi Tier, wentylatory chłodnic oraz pompy glikolu muszą działać bez przerwy potrzebnej do uruchomienia agregatu. W związku z tym należy zapewnić im zasilanie poprzez zasilacz UPS. Przewidywaną moc czynną zainstalowanych urządzeń IT oszacowano na 162 kW. Do zasilania wentylato- rów chłodnic oraz pomp glikolu przewidziano 13 kW [17, 18, 21]. Łączna moc czynna urządzeń wymagających bezprzerwowego zasilania wyniosła 157 kW, co dla przyjętego współczynnika mocy cosϕ=0,93 dało moc pozorną S=169 kVA (tab. 1.). Przedstawiony dobór urządzeń dotyczy jednej ścieżki dystrybucji (druga ścieżka dystrybucji ma identyczną budowę). Na podstawie tabeli 1. oraz zasad doboru UPS dobrano jednostkę Green Tier I Koszt, w [zł] RGnn Zespół prądotwórczy 350 kVA UPS 200 kVA R_UPS PDU Oświetlenie, okablowanie Łączny koszt 35 000,00 zł 195 000,00 zł 138 000,00 zł 10 000,00 zł 12 000,00 zł 14 000,00 zł 404 000,00 zł Tab. 3. Zestawienie kosztów budowy układu zasilania zgodnego z Tier I [34] nr 12/2012 Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl nr 12/2012 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 67 systemy gwarantowanego zasilania Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl reklama Make IT easy. ENCLOSURES 68 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l POWER DISTRIBUTION CLIMATE CONTROL nr 12/2012 Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl reklama Nowy rack TS IT z technologią snap-in. Prosty i szybki w instalacji. IT INFRASTRUCTURE nr 12/2012 SOFTWARE & SERVICES w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 69 www.rittal.pl prezentacja redukcja kosztów eksploatacyjnych UPS-ów GREEN POWER 2.0 sprawność na poziomie 96% Łukasz Dziub – Socomec Polska Sp. z o.o. O d 2007 roku cały świat znajduje się w trudnej sytuacji ekonomicznej spowodowanej kryzysem. Warto więc zwrócić uwagę na dotychczas pomijane źródła potencjalnych oszczędności. Gwarantowane zasilanie jest jedną z dziedzin, gdzie można szukać możliwości znacznego obniżenia kosztów. Jak pokazuje praktyka, większość osób odpowiedzialnych za dostawę lub projekt zasilania bezprzerwowego, czyli zasilaczy UPS, jako główne kryterium wyboru stosuje cenę zakupu urządzenia, często pomijając parametry pracy wybieranych urządzeń. Niestety takie podejście jest racjonalne tylko z punktu widzenia ograniczenia kosztów zakupu i instalacji. Pominięcie przyszłych kosztów eksploatacyjnych na etapie wyboru urządzenia jest błędem odczuwalnym przez lata, a ich wartość może nawet przekroczyć koszt zakupu urządzenia. Dyrektywa Unii Europejskiej zaleca, by nowo projektowane zasilacze UPS miały minimalny okres użytkowania 10 do 15 lat i zachowały przez cały ten czas wysoką sprawność. Dla- Zasilacze Delphys GREEN POWER 2.0 70 tego też planując inwestycję z zakresu zasilania bezprzerwowego należy zwrócić szczególną uwagę na zastosowaną technologię zasilacza UPS. W tym czasie UPS-y są zawsze włączone (365 dni w roku, 24 godziny na dobę) przetwarzając energię elektryczną w procesie podwójnej konwersji, czemu towarzyszą straty cieplne podnoszące zużycie energii, a więc zwiększają one ogólnoświatową emisję CO2. Warto posłużyć się pojęciem T.C.O. czyli Total Cost of Ownership (Całkowity Koszt Posiadania), odzwierciedlającym nie tylko koszt zakupu urządzenia, ale również wszystkie wydatki eksploatacyjne ponoszone przez cały jego cykl użytkowania, najpełniej określającym opłacalność inwestycji. Weźmy inny, prosty przykład: oświetlenie elektryczne. Nowoczesna świetlówka to wysoki koszt zakupu, ale jednocześnie zmniejszone zużycie energii elektrycznej. Tradycyjna żarówka to niski koszt zakupu, ale większe zużycie energii. W tym przypadku 30–50% TCO to koszt zakupu, a 50–70% TCO koszt energii eletrycznej). Warto więc pamiętać: lampa fluorescencyjna to niższe T.C.O, co oznacza niższe koszty w przeliczeniu na cały okres użytkowania urządzenia, a zatem: zaoszczędzona energia = zaoszczędzone pieniądze. Ale jak to ma się do zasilaczy UPS? Czy potrafimy policzyć nasze koszty eksploatacyjne i jak sprawność urządzenia wpływa na ich poziom? Przeprowadźmy przykładową kalkulację dla UPS-a o mocy zna- w w w. e l e k t r o . i n f o . p l mionowej 130 kW. Z pewnym uproszczeniem przyjmijmy, że koszty eksploatacyjne = moc strat × czas × cena energii. Przy sprawności 96% UPS Socomec Green Power 2.0 pobiera z sieci zasilaZasilacze Masterys GREEN POWER 2.0 jącej 135,417 kW, z czego 5,417 kW to nasze straty mocy. stosowując swoją ofertę do najnowszych Przy cenie energii 0,4 zł/kWh, roczne trendów rynkowych Socomec, oprócz koszty eksploatacyjne to ok. 19 000 zł. jednej z najwyższych sprawności na rynTo wcale nie jest dużo! W przypadku ku oferuje również najwyższy współczyUPS-ów o niższej sprawności straty mocy nik mocy wyjściowej PF (cosϕ) = 1, poi koszty wyniosą odpowiednio: zwalający przeznaczyć pełną moc znamionową UPS-a na zasilanie serwerów 95% – 6,842 kW i 24 000 zł, 94% – 8,298 kW i 29 200 zł, najnowszej generacji. 92% – 11,304 kW i 39 600 zł. Zasilacze serii UPS GREEN PPOWER A więc 1% różnicy w sprawności urzą- 2.0 pracujące w trybie prawdziwej podzenia przekłada się na 5000 zł oszczęd- dwójnej konwersji True On-Line (VFI) ności rocznie, a w całym 10-letnim cy- i chronią odbiory o znaczeniu krytyczklu 50 000 zł. Zatem im wyższa spraw- nym, minimalizują straty cieplne przy ność, tym więcej zaoszczędzonych pie- jednoczesnej maksymalizacji dostępniędzy! ności zasilania. Zasilacze UPS z rodziny Socomec UPS, jako jeden z pierw- GREEN POWER 2.0 wyznaczają nowe szych producentów na świecie wprowa- standardy na rynku w zakresie przydził do oferty zasilacze UPS o sprawności szłościowych energooszczędnych syste96%. W chwili obecnej są one oferowa- mów zasilania bezprzerwowego. ne w ramach rodziny zasilaczy GREEN reklama POWER 2.0 dostępnych w typoszeregu od 10 do 400 kVA/kW, a dzięki konfiguracjom równoległym mogą one pracować w systemach o mocy do 2400 kW. W trosce o najwyższą jakość, parametry Socomec Polska Sp. z o.o. UPS-ów Socomec Green Power 2.0 zostaul. Mickiewicza 63 ły zweryfikowane przez niezależne in01-625 Warszawa www.socomec.pl stytucje badawcze: TUV oraz BUREAU VERITAS. Wybiegając w przyszłość i do- nr 12/2012 $3$5$785$ k&=1,.2:$ $56SUR 12:$52'=,1$52=k&=1,.: ,=2/$&<-1<&+%(=3,(&=1,.2:<&+ /,67:2:<&+ GRDSOLNDFMLZNWöU\FKZ\PDJDQDMHVWQLH]DZRGQRĂÊLEH]SLHF]HñVWZR XQLHSDOQLRQHWZRU]\ZDV]WXF]QHRQDMZ\ĝV]HMNODVLHSDOQRĂFL9 SRGVWDZD WHUPRXWZDUG]DOQD Z\NRQDQD ] EH]KDORJHQRZHJR VDPRJDVQÈFHJR SROLHVWUXZ]PDFQLDQHJRZïöNQHPV]NODQ\P NRPRU\JDV]HQLRZHZ\SRVDĝRQHZSï\WNLGHMRQL]DF\MQH VSHFMDOQDNRQVWUXNFMDVW\NöZ]DSHZQLDMÈFDOHSV]HJDV]HQLHïXNXHOHNWU\F]QHJR RUD]PQLHMV]HVWUDW\PRF\ Z Z ZDS DWR UF RP prezentacja przemysłowe stacje transformatorowe – analiza opłacalności dla inwestora Elektrobud O becnie projektowanie zasilania elektroenergetycznego dla indywidualnych odbiorców oparte jest na katalogach opracowanych na potrzeby zakładów energetycznych. Realizują one specyficzną funkcję zasilania odbiorców rozproszonych. Przystosowane są do zabudowy w miastach (w obudowie betonowej) i na terenach wiejskich (na słupach betonowych). Elektrobud oferuje unikatowe rozwiązanie dla przedsiębiorstw, obiektów użyteczności publicznej i innych odbiorców przyłączonych do sieci energetycznej po stronie średniego napięcia przy zastosowaniu stacji transformatorowej ICZ E. W Urzędzie Patentowym RP został zgłoszony wniosek o opatentowanie wynalazku pt. „Sposób zasilania, z przyłączy średniego napięcia, urządzeń elektrycznych zainstalowanych we wnętrzach budynków lub budowli oraz zintegrowany punkt zasilania urządzeń eklektycznych zainstalowanych we wnętrzach budynków lub budowli”. Jego celem jest obniżenie kosztów budowy sieci energetycznej niskiego napięcia i rozprowadzenia jej do maszyn i urządzeń, przy redukcji do niezbędnego minimum powierzchni potrzebnej do jej zabudowy. charakterystyka stacji Stacja transformatorowa ICZE jest produkowana w typoszeregu od 100 kVA do 800 kVA. Jest urządzeniem kompaktowym, zawierającym w sobie trzy zintegrowane urządzenia tworzące jedną całość: rozdzielnicę śred- 72 niego, rozdzielnicę niskiego napięcia oraz transformator. Dodatkowo mogą być one wyposażone w pola liniowe i pomiarowe. Aparaty średniego i niskiego napięcia dobiera się indywidualnie, w zależności od zainstalowanych urządzeń czy pełnionych funkcji. Standardowo wyposażone są w moduły telemetryczne GPRS realizujące nadzór, monitoring, diagnostykę i zdalne sterowanie. Dzięki zastosowaniu nowoczesnych systemów sterowania są praktycznie bezobsługowe. Obsługa sprowadza się do okresowych przeglądów i konserwacji, co obniża koszty eksploatacji. analiza ekonomiczna porównująca miejsce zabudowy stacji transformatorowej Przyjęto następujące założenia: stacja transformatorowa posadowiona przy granicy działki w odległości l=120 m od obiektu, układ pracy TN-C, zapotrzebowana moc P n=400 kW, cosϕ=0,8, Un=400 V. Prąd obciążenia wynosi: Pn = 3 ⋅ Un ⋅ cos ϕ 400000 = 721, 7 A 3 ⋅ 400 ⋅ 0, 8 IB = = Zgodnie z N SEP-E-004: IB≤In=800 A≤Iz. Dobieramy kabel 2×[4×YKXS 240], dla którego długotrwała obciążalność prądowa przy sposobie ułożenia D zgodnie z PN-IEC 60364-5-523 wynosi: I z = 2 ⋅ 3 3 ⋅ I z3 = = 2 ⋅ 1, 44 ⋅ 351 = 1011A w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Dla współczynnika poprawkowego uwzględniającego sposób ułożenia linii kablowej kp=0,9, kable oddalone od siebie o 25 cm: Iz≥kp ⋅ Iz Iz≥0,9 ⋅ 1011=910 A≥In. Do obliczeń przyjmujemy: reaktancję jednostkową linii kablowej nn x′=0,08 Ω/km, przewodność właściwą miedzi γ=57 m/(Ω ⋅ mm2), długość pojedynczego kabla l=120 m, przekrój kabla S=2 ⋅ 240=480 mm2. Rezystancja i reaktancja wynosi: R= l 120 = = 0, 0044 Ω γ ⋅ S 57 ⋅ 480 X = x '⋅ l = 0, 08 ⋅ 0,12 = = 0, 0096 Ω Spadek napięcia został wyliczony z zależności: sin ϕ = 1 − cos2 ϕ = 0, 6 ΔU = 3 ⋅ 100 ⋅ I B ⋅ Un ⋅ ( R ⋅ cos ϕ + X sin ϕ ) = 3 ⋅ 100 ⋅ 721, 7 ⋅ 400 ⋅( 0, 0044 ⋅ 0, 8 + 0, 0096 ⋅ 0, 6 ) = ΔU = 3 ⋅ 721, 7 ⋅ 0, 00928 = 4 = 2, 9 V Obliczony spadek napięcia ΔU=2,9 V. Dopuszczalny spadek napięcia wynosi ΔU≤5%, czyli ΔU≤20 V). Linia kablowa 2×[4×YKXS 240] spełnia wymagania normy na długotrwałą obciążalność prądową i dopuszczalny spadek napięcia. Straty w przesyle zostały wyliczone według uproszczonej zależności: Pstr = = l ⋅ P2 = γ ⋅ S ⋅ U2 ⋅ cos2 ϕ 120 ⋅ 400000 2 = 57 ⋅ 480 ⋅ 400 2 ⋅ 0, 8 2 = 6, 85 kW porównanie kosztów budowy Do obliczeń kosztów budowy linii kablowych przyjmujemy ceny katalogowe TELE-FONIKA Kable z 1 lipca 2012 r. Zakładamy, że otrzymany rabat pokryje nam pracę ludzi, sprzętu i zakupu dodatkowych materiałów potrzebnych do budowy. Do zasilania obiektu linią kablową niskiego napięcia przyjmujemy wykonanie linii niskiego napięcia 2×[4×YKXS 240] o długości 2×120 m=240 m. Koszt wykonania linii nn wynosi: 240 m ⋅ 567,564 zł/m=136 215,36 zł. Natomiast w przypadku zasilania obiektu linią kablową SN i stacją transformatorową ICZE T630 linia średniego napięcia YHKXs 50/16 12/20 kV będzie miała długość 3×120 m=360 m. Koszt wykonania linii SN wynosi: 360 m ⋅ 84,987 zł/m=30 595,32 zł. Różnica w kosztach budowy wynosi: 136 215,36–30 595,32=105 620,04 zł. Wyliczona kwota 105 620,04 zł netto wskazuje, że rozwiązanie z przemysłową stacją transformatorową jest zdecydowanie tańsze. Koszt zakupu betonowej stacji transformatorowej jest porównywalny do kosztu zakupu przemysłowej stacji transformatorowej ICZE T630. nr 12/2012 straty w przesyle energii elektrycznej Podczas przesyłu założonej mocy na kablu nn powstaną straty Pstr=6,85 kW. Zakładamy średnią cenę 1 kWh=0,67 zł oraz pracę zakładu 21 dni w miesiącu po 16 godzin dziennie. Otrzymujemy w ten sposób stratę miesięczną w przesyle energii w postaci iloczynu godzin, dni i straty mocy: Pstr=16 ⋅ 21 ⋅ 6,85=2301,6 kWh. Przeliczamy straty w przesyle energii po uwzględnieniu aktualnej ceny energii i otrzymujemy: 2301,6 ⋅ 0,67=1.542,07 zł/miesiąc, 18.504,86 zł/rok, 185.048,6 zł w okresie 10 lat. wnioski Zbudowanie stacji transformatorowej w obiekcie jest rozwiązaniem opłacalnym dla inwestora ze względu na obniżenie kosztów budowy oraz daje wymierne korzyści przez zmniejszenie kosztów eksploatacji obiektu. Miejsce posadowienia Koszt linii kablowej niskiego napięcia 2×[4×YKXS 240] Koszt budowy linii kablowej średniego napięcia 15 kV lub 20 kV Koszt przesyłu mocy linią niskiego napięcia Koszt przesyłu mocy linią średniego napięcia Razem nakłady w ciągu 10 lat Stacja transformatorowa w obudowie betonowej Stacja transformatorowa ICZE Na zewnątrz obiektu Wewnątrz obiektu 136 215,36 zł 0,00 zł 0,00 zł 30 595,32 zł 1 912,49 zł/miesiąc, 22 949,88 zł/rok 229 498,80 zł/10 lat 0,00 zł 365 714,16 zł 0,00 zł 310,75 zł/miesiąc, 3729,00 zł/rok 37 290,00 zł/10 lat 67 885,32 zł Tab. 1. Analiza opłacalności dla inwestora Wnętrzową stację transformatorową można postawić tylko i wyłącznie w wydzielonych, przeznaczonych do tego celu pomieszczeniach obiektu ze względu na wymagane ograniczenie dostępu osób postronnych do urządzeń energetycznych. Elektrobud opracował system budowy wnętrzowych stacji transformatorowych zapewniający bezpieczeństwo ludzi i prawidłową eksploatację stacji transformatorowej. Kompaktową stację transformatorową ICZE można postawić na hali lub w piwnicy. Jej konstrukcja wyklucza dostęp do niej osób postronnych. ICZE to stacja mobilna i przystosowana do zabudowy w dowolnych obiektach i pomieszczeniach. Dodatkowo Elektrobud oferuje kompetentną pomoc w zakresie doboru odpowiednich urządzeń dostosowanych do indywidualnych wymagań oraz wsparcie projektowe, dzięki któremu klient może zapoznać się z wizualizacją zaprojektowanych urządzeń i ich usytuowania w wybranym miejscu. Modułowość wyrobów umożliwia w przyszłości uniknięcie wysokich kosztów związanych z rozbudową czy modernizacją. Firma zapewnia dostawę urządzeń, a także profesjonalny montaż, uruchomienie oraz serwis gwarancyjny i pogwarancyjny na wszystkie urządzenia i usługi. reklama ELEKTROBUD Przyczyna Dolna 39 67-400 Wschowa tel. 65 540 80 00 faks 65 540 80 08 www.elektrobud.pl reklama nr 12/2012 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 73 prezentacja okablowanie światłowodowe Krzysztof Ojdana – Molex Premise Networks Sp. z o.o. Okablowanie światłowodowe instalowane zarówno wewnątrz budynków, jak i pomiędzy nimi w formie okablowania kampusowego, metropolitalnego bądź też rozległych sieci komputerowych (WAN) w ostatnich kilkunastu latach przeżywa gwałtowny rozwój. J est to tym bardziej ciekawe, że w zestawieniu produktowym dla przeciętnego systemu okablowania strukturalnego produkty światłowodowe zajmują nie więcej niż kilkanaście procent. Wydaje się, że ów gwałtowny rozwój technologii światłowodowych jest stymulowany powszechną potrzebą dużej przepustowści, rzędu 10 Gigabitów na sekundę i więcej (40 G/100 G), a tylko transmisja światłowodowa jest w stanie taką zapewnić. włókno klasy OM4 Włókno klasy OM4 to tak naprawdę poprawione („stuningowane”) włókno klasy OM3. Zostało ono zaprojektowane w ten sposób, że w pierwszym oknie transmisyjnym zapewnia bardzo duże pasmo 1500 MHz × km, dzięki czemu pozwala na transmisję sygnału wysyłanego z nadajnika laserowego wykonanego w technologii VCSEL (Vertical-Cavity Surface-Emitting Laser). Dzięki temu możemy znacznie ograniczyć koszty związane z produk- cją sprzętu sieciowego (alternatywą jest wykorzystanie bardzo drogich nadajników laserowych). Włókno OM4 to tak naprawdę włókno OM3, które tak zaprojektowano, aby w pierwszym oknie transmisyjnym zapewniało jeszcze większe pasmo przenoszenia – aż 3500 mHz × km. Dzięki temu możliwa jest transmisja na odcinkach dłuższych niż dla OM3. W tabeli 1. porównano parametry obu klas OM3 i OM4. Ciemniejszym kolorem zaznaczono wartości poprawione w klasie OM4. Włókno OM4 dzięki poprawionym parametrom technicznym umożliwia: budowę torów światłowodowych o większym paśmie przenoszenia, transmisję protokołów transmisyjnych na dłuższych dystansach; dla protokołu 1 G włókno OM4 zapewnia dystans 1100 m, dla 10 G w pierwszym oknie 550 m, a dla protokołu 40 G/ 100 G – 150 m, Widok kasety oraz kabla połączeniowego MODLINK™ pozwalajacych na wykonywanie szybkich połączeń typu punkt – punkt budowę torów transmisyjnych z większym budżetem strat, a zatem pozwalających na zastosowanie większej liczby złączy. Cecha ta może być wykorzystana w instalacjach wymaga- jących rozbudowanej topologii, np. w obiektach data center, wsparcie technologii PDM (Physical Medium Dependent), polegającej na równoległej transmisji optycznej. Porównanie sposobu zaterminowania 96 włókien metodą tradycyjną (spawy światłowodowe) oraz przy użyciu systemu „Plug&Play” reklama STEROWANIE AGREGATÓW ORAZ SILNIKÓW [email protected] www.comap.cz www.comapsystems.com/pl 74 DOSTAWA STEROWNIKÓW ORAZ KOMPLEKSOWA REALIZACJA ROZWIĄZAŃ SYSTEMÓW STEROWANIA w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Klasa OM4 50 μm 50 μm Średnica płaszcza reklama OM3 Średnica rdzenia 125 μm 125 μm Pasmo przenoszenia w pierwszym oknie 850 nm 1500 MHz × km 3500 MHz × km Pasmo przenoszenia w pierwszym oknie 1300 nm 500 MHz × km 500 MHz × km EMB – Effective Modal Bandwidth 2000 MHz × km 4700 MHz × km 1000Base-SX Ethernet (850 nm) 1000 m 1100 m 1000Base-LX Ethernet (1300 nm) 550 m 550 m 10G-Base-SR Ethernet (850 nm) 300 m 550 m 10G-Base-SR Ethernet (1300 nm) 300 m 300 m 40GBase-SR4/100GBase-SR10 (850 nm) 100 m 150 m Tab. 1. Porównanie parametrów technicznych włókien klasy OM3 i OM4 Widok modułu dopasowującego konfigurację włókien światłowodowych 3×8 MPT na 2×12 MPT do transmisji 40 G rozwiązania typu „Plug&Play” dla centrów przetwarzania danych – system MODLINK™ OM3 oraz OS1. Na życzenie – również w wersjach OM4 i OS2. Fabrycznie zakończone kable światłowodowe (tzw. rozwiązania „Plug&Play”) zyskują coraz bardziej na popularności zarówno za sprawą szybkiej i wygodnej instalacji okablowania, jak i bardzo dobrych parametrów transmisyjnych. Także administrowanie tego typu okablowaniem jest dużo łatwiejsze i wygodniejsze, co nabiera szczególnego znaczenia w centrach przetwarzania danych oraz rozległych systemach okablowania strukturalnego. W ofercie firmy Molex Premise Networks znajduje się kompletne rozwiązanie światłowodowe ModLink „Plug&Play”, składające się z światłowodowych paneli krosowych wyposażonych w kasety oraz kabli połączeniowych, umożliwiających błyskawiczne stworzenie połączeń punkt – punkt. Rozwiązanie oparte jest na złączu MTP z ferulą pływającą, dostępne z włóknami OM1, OM2, Ogromne zapotrzebowanie na przepustowość stymuluje rozwój technologii światłowodwej o wydajności 40 Gbit/s, a nawet 100 Gbit/s. Systemy te są już mocno zaawansowane i należy spodziewać się ich aktywnego wdrożenia w ciągu 2–3 lat. systemy 40 G/100 G reklama Molex Premise Networks Sp. z o.o. Biuro sprzedaży 03-715 Warszawa, ul. Okrzei 1A tel. 22 333 81 50 faks 22 333 81 51 Dział produkcji i dział obsługi klientów 83-112 Lubiszewo ul. Tczewska 2, Rokitki tel. 58 530 62 00 faks 58 530 62 01 www.molexpn.com.pl B U R E A U VERITAS nr 12/2012 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 75 pi nr sotjaelkatc j e e l e k t r o e n e r g e t y c z n e obliczanie zwarć z wykorzystaniem metody składowych symetrycznych (część 2) zastosowania praktyczne mgr inż. Julian Wiatr, dr inż. Tomasz Zdziarski – Politechnika Warszawska Z akłada się, że linia trójfazowa czteroprzewodowa zasilana jest z generatora symetrycznego zgodnego G1. Linia ta jest symetryczna: ZA=ZB=ZC. Na jej końcu występuje układ napięć odbiornikowych UA; UB; UC. Stan linii przed zwarciem przedstawia rysunek 1. generator symetryczny zgodny EA N EC ⎧E A = Z A ⋅ I A + U A + U N ⎪ ⎨ EB = Z B ⋅ I B + U B + U N ⎪E = Z ⋅ I + U + U C C C N ⎩ C (1) EA = E; EB = a 2 ⋅ E; EC = a ⋅ E (2) Ponieważ zasilanie jest realizowane z generatora zgodnego, składowe symetryczne uzyskują wartości: Eo = 0; E1 = E; E2 = 0 (3) Zatem można zapisać: ZB IB ZC IC (4) Zakładamy, że na końcu linii nastąpiło bezimpedancyjne zwarcie fazy A z ziemią. W tym przypadku ziemię traktujemy jako przewód neutralny o impedancji ZN=0 (rys. 2.). Na podstawie twierdzenia 2 oraz twierdzenia 3 (część 1 „elektro.info”nr 9/2012) otrzymujemy: ⎛1 1 1 ⎞ ( I 0,I1, I 2 ) = ⎜ I A , I A , I A ⎟ ⎝3 3 3 ⎠ (5) U0 + U1 + U2 = 0 Po dodaniu stronami równań (4) i uwzględnieniu zależności (5) wynikających z twierdzenia 3 i 4 (część 1, „elektro.info” nr 9/2012), otrzymujemy: 1 ⋅ I A ⋅ ( Z 0 + Z1 + Z 2 ) 3 czyli : (6) 1 E I 0 = I1 = I 2 = ⋅ I A = 3 Z1 + Z 2 + Z 2 Na tej podstawie wyznaczamy składowe symetryczne napięcia w miejscu zwarcia: w w w. e l e k t r o . i n f o . p l I1 Z1 E UA I2 UB U1 Z2 U2 I0 UC Z0 U0 ZN Rys. 1. Linia trójfazowa czteroprzewodowa zasilana z generatora symetrycznego zgodnego: a) schemat linii przed wystąpieniem zwarcia, b) schemat linii sporządzony w układzie odniesienia składowych symetrycznych przed wstąpieniem zwarcia [1] U0 = − Z 0 ⋅ I 0 = − U1 = E − Z1 ⋅ I1 = E − Z0 ⋅E Z 0 + Z1 + Z 2 Z1 ⋅ E Z0 + Z2 = ⋅E Z 0 + Z1 + Z 2 Z 0 + Z1 + Z 2 U2 = − Z 2 ⋅ I 2 = ⎧0 = Z 0 ⋅ I 0 + U 0 ⎪ ⎨E = Z1 ⋅ I1 + U1 ⎪0 = Z ⋅ I + U 2 2 2 ⎩ 76 EB punkt pomiaru napięcia UN Przy generatorze symetrycznym zgodnym obowiązują następujące zależności: E = Z 0 ⋅ I 0 + Z1 ⋅ I1 + Z 2 ⋅ I 2 + U0 + U1 + U2 = linia symetryczna ZA IA odbiornik zwarcie jednofazowe z ziemią (7) Z2 ⋅E Z 0 + Z1 + Z 2 Natomiast napięcia fazowe w miejscu zwarcia wyniosą: U A = U0 + U1 + U2 = 0 UB = U0 + a 2 ⋅ U1 + a ⋅ U2 = a( a − 1) ⋅ UC = U0 + a ⋅ U1 + a 2 = ( a − 1) ⋅ Z2 − a ⋅ Z0 ⋅E Z 0 + Z1 + Z 2 (8) Z0 − a ⋅ Z2 ⋅E Z 0 + Z1 + Z 2 dwufazowe zwarcie z ziemią Przy założeniu, że na końcu linii nastąpiło bezimpedancyjne dwufazowe zwarcie z ziemią oraz ZN=0, należy przyjąć UN=0. Na rysunku 3. została przedstawiona trójfazowa czteroprzewodowa linia symetryczna, zasilana z generatora symetrycznego zgodnego. Jeżeli zwarcie nastąpiło w fazach B i C, zachodzą następujące związki: (I A; IB; IC)=(0; IB; IC) oraz (UA; UB; UC)=(UA; 0; 0). W takim przypadku można zastosować twierdzenie 2 i 3, zgodnie z którymi: ( I 0 + I1 + I 2 ) = 0 (9) 1 1 ⎞ ⎛1 ( U0 ;U1;U2 ) = ⎜ U A ; U A ; U A ⎟ ⎝3 3 3 ⎠ (10) nr 12/2012 Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl nr 12/2012 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 77 instalacje elektroenergetyczne Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl 78 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 12/2012 Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl nr 12/2012 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 79 instalacje elektroenergetyczne Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl 80 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 12/2012 oświetlenie dopuszczenia dla oświetlenia awaryjnego – zagadnienia wybrane mgr inż. Karol Kuczyński O świetlenie awaryjne jest przeznaczone do użytkowania podczas awarii oświetlenia podstawowego. Zarówno w budynkach, jak i tunelach komunikacyjnych oświetlenie awaryjne jest często projektowane niezgodnie z przepisami i obowiązującymi normami, a niejednokrotnie pomijane przez inwestorów w celu redukcji kosztów. Budynki zakładów przemysłowych czy hoteli oraz obiekty użyteczności publicznej muszą być wyposażone w urządze- nia przeciwpożarowe, którym należy zapewnić konserwację i naprawy w sposób gwarantujący ich sprawne i niezawodne funkcjonowanie. Jest to obecnie szczególnie istotne w związku z powtarzającymi się coraz częściej awariami sieci energetycznej i innymi zdarzeniami losowymi. Instalacja taka pociąga za sobą pewne koszty związane z budową danej instalacji, układami sterowania i nadzoru, a także ich utrzymaniem. Jednak ponoszone Fot. 1. Przykładowa druga strona świadectwa dopuszczenia [5] nr 12/2012 w związku z tym nakłady finansowe są nieporównywalnie niższe w odniesieniu do poprawy bezpieczeństwa ludzi przebywających w obiekcie. obowiązujące przepisy Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (tekst jednolity DzU 2009 r., nr 178, poz. 1380 z późn. zm.) wyroby służące zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego lub ochronie zdrowia i życia oraz mienia, wprowadzane do użytkowania w jednostkach ochrony przeciwpożarowej oraz wykorzystywane przez te jednostki do alarmowania o pożarze lub innym zagrożeniu oraz do prowadzenia działań ratowniczych, a także wyroby stanowiące podręczny sprzęt gaśniczy, mogą być stosowane wyłącznie po uprzednim uzyskaniu dopuszczenia do użytkowania [1, 2]. Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 9 Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU z 2010 r., nr 109, poz. 719), instalacje oświetlenia ewakuacyjnego są urządzeniami przeciwpożarowymi. Oświetlenie ewakuacyjne stanowi bowiem część oświetlenia awaryjnego. Wymagania stawiane instalacjom oświetlenia awaryjnego precyzuje Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpo- wiadać budynki i ich usytuowanie (DzU nr 75, poz. 690, z późn. zm.) wraz z nowelizacjami rozporządzenia z dnia 12 marca 2009 r. (DzU nr 56, poz. 461) oraz z 10 grudnia 2010 r. (DzU z 2010 r., nr 239, poz. 1597). Ostania zmiana zmieniła wykaz polskich norm powołanych w rozporządzeniu i zaczęła obowiązywać 22 marca 2011 r., 22 listopada 2012 r. ogłoszono Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 6 listopada 2012 r., zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiareklama świadectwo dopuszczenia do użytkowania wydane przez CNBOP w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 81 oświetlenie Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl 82 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 12/2012 Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl reklama nr 12/2012 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 83 prezentacja CEAG – moduły i oprawy oświetlenia awaryjnego praca w systemie centralnej baterii – zgodność z dopuszczeniami CNBOP-PIB mgr inż. Maciej Freza – Cooper Industries Poland Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 27 kwietnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wykazu wyrobów służących zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego lub ochronie zdrowia i życia oraz mienia, a także zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobów do użytkowania (DzU 2010 nr 85, poz. 553) wprowadziło w punkcie 13.2 obowiązek na producentów, aby oprawy oświetleniowe do oświetlenia awaryjnego spełniały wymagania normy PN-EN 60598-2-22 zawierającej szczegółowe wytyczne dla ich konstrukcji i funkcjonowania. F irma CEAG, jako światowy lider w dostawie opraw i systemów oświetlenia awaryjnego, dopuszczając oprawy do obrotu na terenie RP, dołożyła wszelkich starań, aby spełniały one wymagania a) PE i zadeklarowane parametry pracy w różnych systemach oświetlania awaryjnego. Jako producent opraw autonomicznych i pod centralną baterię przeprowadziliśmy badania dla różnego rodzaju typów za- statecznik statecznik EVG-CB 176 V–275 V ac/dc EVG 220–240 V ac sieć ac AW sieć ac/dc L(U)/N(0) moduł adresowany b) silania: (ac/dc), źródeł światła (LED/świetlówkowe) oraz modułów testujących i zasilających, gwarantujących pracę w adresowalnych systemach ZB-S z dodatkowymi funkcjami zdalnego przełącze- PE praca awaryjna załączenie przy braku napięcia w rozdzielnicy statecznik statecznik EVG-CB 176 V–275 V ac/dc EVG 230 ac łącznik sieć ac AW sieć ac/dc N L(U)/N(0) moduł adresowy z kontrolą napięcia L' praca awaryjno-sieciowa łącznik załączenie przez łącznik oświetlenia generalnego (ac) załączenie przy braku napięcia w rozdzielnicy (ac lub dc) statecznik c) PE EVG 220–240 V ac N-EVG-CB 176 V–275 V ac/dc sieć ac/dc statecznik adresowy z redukcją strumienia (dc) sieć ac AW N L' L(U)/N(0) rozdzielnica strefowa oświetlenia podstawowego DLS/3PH kontrola zasilania (L1, L2, L3) i stanu łącznika łącznik RO Rys. 1. Różne rodzaje modułów i stateczników zastosowanych w systemie centralnej baterii ZB-S z monitoringiem poszczególnych opraw 84 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nia – SE, kontroli napięcia – GK, ściemnienia N-EVG oraz sterowania DALI – SB. Oprawy wyposażone fabrycznie w stateczniki (np. STYLE) lub zasilacze LED (GuideLED) uzyskały pozytywne wyniki badań i możliwość pracy w dowolnym systemie oświetlenia awaryjnego produkcji CEAG z napięciem w zakresie 176–275 V ac/dc (ZB-S – system adresowalny, ZB.1 – system monitorowania obwodów). Wszystkie oprawy mogą być także użyte do systemów niskomocowych (ang. LPS) zasilanych z akumulatorów o napięciu 24 V (CG48) oraz 48 V (CG2000). Transmisja energii do oprawy odbywa się jednak przy zwiększonym napięciu, aby uniknąć zwiększania przekroju przewodu ze względu na spadki napięć oraz zwiększającą się rezystancję przewodu podczas pożaru. Pięciokrotny wzrost wartości rezystancji przy pracy w pożarze ogranicza w znacznym stopniu możliwość zastosowania tego typu systemu. Dlatego też firma CEAG realizuje zasilanie podwyższane do odpowiednio 230 Vac i 220 Vdc. Transmisja sygnału do testowania opraw przez przewody zasilające odbywa się bez problemów, co dodatkowo obniża koszty instalacji zasilania opraw. nr 12/2012 Problematyczne w realiach polskich przepisów staje się użycie opraw oświetlenia generalnego innych producentów ze względu na brak dopuszczeń potwierdzających przez CNBOP przejście przez oprawę pełnych badań i uzyskanie możliwości pracy w różnych systemach oświetlania awaryjnego. Norma PN-EN 60598-2-22 już w pierwszym punkcie określa, że istotnym wymaganiom i badaniom muszą być poddane także dodatkowe usprawnienia typu: urządzenia zdalnego sterowania (np. moduł kontroli stanu łącznika oświetlenia podstawowego – rys. 1b), urządzenia przełączające (np. sterowania pracą opraw „na jasno”, „na ciemno” – rys. 1a). Urządzenia te wpięte szeregowo w obwód zasilania w przypadku wewnętrznej awarii bezpośrednio wpływają na pracę oprawy. Wielu z producentów podchodząc do dostosowania opraw pominęło informację, że w oprawach zespolonych (opra- wa z co najmniej dwoma źródłami, gdzie jedno stanowi oświetlenie awaryjne, a pozostałe oświetlenie podstawowe, zasilana ciągle lub nieciągle) badaniu podlegają wszelkie części, które są zaangażowane w wytwarzanie oświetlenia awaryjnego, w szczególności moduły i stateczniki montowane wewnątrz opraw, o czym mówi także punkt 22.20.2. Muszą one posiadać odpowiednie parametry, aby oprawy generalne mogły zostać zakwalifikowane do rodziny opraw awaryjnych. Dlatego te oprawy w systemach bez odpowiednich badań potwierdzających poprawność działania nie mogą pracować, jako oprawy awaryjne. Uzyskiwanie tzw. „deklaracji otwartych” zostało przez CNBOP-PIB komunikatem z dnia 27 kwietnia 2012 zdementowane, a nieprawidłowo wykorzystywane dopuszczenia już zostały cofnięte. Postawiło to wielu projektantów i wykonawców w stosunku do inwestorów w niedogodnej sy- tuacji, gdyż zastosowane oprawy nie spełniają wymogów stawianych przez polskie prawo. Obiekt taki bez wyposażenia w oprawy, które uzyskały akceptację, nie uzyska pozytywnego odbioru Państwowej Straży Pożarnej. Innym problemem jest użycie opraw ze źródłami LED, pobierającymi niskie wartości prądu, rzędu 20 mA, do systemów, do których nie zostały zaprojektowane i przebadane. Powoduje to, że w systemach z kontrolą obwodową ich awaria staje się niewidoczna. Pomiary wykazały, że dla tych systemów uszkodzenie dopiero 3–4 źródeł wykaże na obwodzie awarię i będzie ona sygnalizowana na sterowniku lub w oprogramowaniu wizualizacyjnym. Przy oprawach, które zamocowane np. na wysokości ok. 3 m swoim zasięgiem w przypadku korytarzy obejmują drogę ewakuacyjną o długości 15 m, lub stref otwartych obejmujących ponad 100 m 2, taka sytuacja jest nie- dopuszczalna, gdyż stwarza ryzyko pozbawienia bardzo dużego obszaru oświetlenia, które ma pracować podczas awarii lub pożaru. W systemie oświetlenia awaryjnego jako systemu przeciwpożarowego każda oprawa jest ważna i może uratować ludzkie życie. Więcej informacji na temat wymogów stawianych oprawom oświetlenia awaryjnego i możliwościom ich zastosowania przy pracy w systemach znajduje się w normie PN-EN 60598-2-22. reklama Cooper Industries Poland 02-844 Warszawa ul. Puławska 481 tel. +48 695 233 244 maciej.freza@cooperindustries. com www.cooperindustries.com.pl reklama Rejestrator 8870-20 2 kanały, 1 MSa/s Analizator jakości zasilania PW3198 Zgodność z IEC 61000-4-30, klasa A Rejestrator MR8880-20 4 kanały, 1 MSa/s Miernik rezystancji uziemienia 3151 NOWOŚĆ! NOWOŚĆ! Mierniki mocy 3169-20 i 3169-21 Cęgowe mierniki rezystancji uziemienia FT6380 FT6381 (z interfejsem Bluetooth®) Analizator mocy 3390 02-796 Warszawa, ul. Migdałowa 10 tel./fax 22 649 94 52, 648 96 84 e-mail: [email protected] www.labimed.com.pl www.hioki.pl WYŁĄCZNY IMPORTER Rejestratory 8860-50 i 8861-50 16/32 kanały, 20 MSa/s Pirometry FT3700-20 (-60,0÷550°C) FT3701-20 (-60,0÷760°C) Multimetry cęgowe 3280-10 (ACA 1000 A) 3280-20 (ACA 1000 A, True RMS) 3287 (AC/DCA 10/100 A), True RMS 3288 Analizator (AC/DCA 1000 A) jakości zasilania 3197 Pomiar, rejestracja, 3288-20 analiza (AC/DCA 1000 A), Cęgowy miernik mocy 3286-20 True RMS w w w. e l e k t r o . i n f o . p l FFT, RS-232C 85 prezentacja bezpieczna ewakuacja a ochrona środowiska (część 2) zastosowanie źródeł światła LED na przykładzie opraw oświetlenia awaryjnego Weronika Makowska-Lupa – TM TECHNOLOGIE W pierwszej części artykułu zwrócono uwagę na wykorzystanie w produkcji oświetlenia awaryjnego i ewakuacyjnego akumulatorów o obniżonej zawartości substancji szkodliwych. Część druga poświęcona jest korzyściom, również ekologicznym, jakie niesie ze sobą zastosowanie diod LED z zaznaczeniem ich przewagi nad tradycyjnymi źródłami światła. zastosowanie diod LED w ewakuacji O prawy LED do niedawna stosowane były głównie w oświetleniu dekoracyjnym. Obecnie są z powodzeniem wykorzystywane do zapewnienia bezpieczeństwa w czasie ewakuacji z budynków użyteczności publicznej. Jedną z największych zalet stanowiących o przewadze diod elektroluminescencyjnych nad tradycyjnymi źródłami światła jest fakt, że charakteryzują się dłuższą żywotnością. Parametrem opisującym żywotność źródeł LED jest czas, w jakim następuje 50-procentowy spadek strumienia świetlnego w stosunku do stanu początkowego. LED-y świecą ponad 100 000 godzin, czyli około 11 lat ciągłej pracy. Dla porównania, trwałość tradycyjnych źródeł światła wynosi około 600 godzin, a źródeł energooszczędnych około – 6000 godzin. Zastosowanie w oprawach źródeł światła LED nie tylko wpływa na wydłużenie żywotności produktu, ale tak- Fot. 1. że – z uwagi na eliminację konieczności wymiany zużytych fluorescencyjnych źródeł światła zmniejsza ilość odpadów powstałych w trakcie eksploatacji oprawy. Kolejną zaletą, niepozostającą bez znaczenia w przypadku oświetlenia drogi ewakuacyjnej, jest fakt, że źródła LED utrzymują 100-procentową sprawność w trybie pracy awaryjnej, podczas gdy świetlówki osiągają jedynie 22% tej wartości przy zachowaniu zbliżonych parametrów pakietu akumulatorowego. Dodatkowy argument przemawiający na korzyść źródeł LED-owych związany jest z faktem, że emitują one znacznie mniej ciepła w porównaniu z tradycyjnymi źródłami światła, dzięki czemu prawie cała energia zamienia się w ich przypadku w widzialne światło. przykład zastosowania oprawy LED w oświetleniu awaryjnym Zgodnie z obowiązującą w Polsce normą PN-EN 1838:2005 Zastosowanie oświetlenia. Oświetlenie awaryjne natężenie oświetlenia strefy otwartej nie powinno być mniejsze niż 0,5 lx na poziomie podłogi, na niezabudowanym polu czynnym strefy otwartej, z wyjątkiem wyodrębnionego przez wyłączenie z tej strefy obwodowego pola o szerokości 0,5 m. W przypadku drogi ewakuOprawa oświetlenia awaryjnego acyjnej o szerokości do 2 m, naiTECH COR 3 W Power LED z soczewką korytarzową tężenie oświetlenia mierzone 86 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l a) 2,00 m 0,00 10,00 m 0,00 5 10 15 Ix b) 2,00 m 0,00 10,00 m 0,00 1,20 1,35 1,50 1,65 1,80 Ix Rys. 1. Oświetlenie drogi ewakuacyjnej z zastosowaniem: a) oprawy korytarzowej iTECH COR 3 W, b) tradycyjnych opraw świetlówkowych w jej osi przy podłodze musi wynosić co najmniej 1 lx, natomiast w obszarze środkowym, nie mniejszym niż połowa szerokości drogi, natężenie oświetlenia nie może się zmniejszyć więcej niż o 50%. W pomieszczeniu o wymiarach 2×10 m i wysokości 3 m wymaganą wartość natężenia światła na drodze ewakuacyjnej może zapewnić zaledwie jedna oprawa korytarzowa iTECH COR (fot. 1.) ze źródłem światła Power LED 3 W. Te same parametry w przypadku tradycyjnego rozwiązania zostaną osiągnięte przy zastosowaniu aż trzech tradycyjnych 8 W opraw świetlówkowych o łącznej mocy 24 W (rys. 1.). Jest to kilkukrotna różnica w poborze energii między rozwiązaniami z zastosowaniem wspomnianych źródeł światła. Zmniejszenie liczby montowanych opraw to minimalizacja zużycia materiałów do ich produkcji, a w perspektywie długoterminowej – mniejsza licz- ba szkodliwych dla środowiska odpadów powstałych w wyniku eksploatacji produktu – akumulatorów, materiałów plastikowych. Korzyści z zastosowania opraw LED-owych są widoczne także w momencie montażu. Skróceniu ulega bowiem czas pracy instalatora, co skutkuje usprawnieniem całego procesu instalacji oświetlenia awaryjnego i potencjalnego serwisu w obiekcie. reklama TM TECHNOLOGIE Sp. z o.o. 32-087 Morawica Morawica 355 tel. 12 444 60 60 faks 12 350 57 34 [email protected] www.tmtechnologie.pl nr 12/2012 prezentacja system monitorowania opraw autonomicznych MAKS PRO II firmy AMATECH AMATECH – AMABUD Elektrotechnika Sp. z o.o. M AKS PRO II to samodzielny system nadzorujący, monitorujący do 5400 autonomicznych opraw oświetlenia awaryjnego (na jeden panel) z dostępem przez Ethernet/LAN i zintegrowanym serwerem HTTP oraz posiadający lokalny wyświetlacz. Monitorowanie i kontrola odbywają się za pośrednictwem komputera PC lub laptopa i standardowej przeglądarki internetowej przez sieć, w tym również przez internet. MAKS PRO II współpracuje z oprawami świetlówkowymi i LED oraz modułami awaryjnymi, pozwalając na budowę rozległych instalacji kontrolowanych przez jeden interfejs WWW. System posiada rozbudowany dziennik historii zdarzeń oraz powiadamianie za pośrednictwem poczty elektronicznej. sposób działania Centrala MAKS PRO podłączona jest do opraw oświetlenia awaryjnego przez dwużyłową szynę komunikacyjną za pośrednictwem koncentratorów MPK (10, 60 lub 250), a jej zadaniem jest nadzór nad całym system. Pomiędzy centralą a każdym modułem awaryjnym oraz elementem systemu prowadzona jest cykliczna wymiana informacji. MAKS PRO II w sposób ciągły skanuje całą instalację uzyskując w ten sposób wszystkie niezbędne dane. Zalety systemu: prosta budowa i instalacja, dowolna topologia pętli monitorującej, komunikacja po przewodzie nieekranowanym dwużyłowym, np. YDY 2×1 mm2, warto wiedzieć! Firma AMATECH – AMABUD Elektrotechnika Sp. z o.o. jako pierwsza otrzymała Świadectwo Dopuszczenia wydawane przez Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej na oprawy świetlówkowe awaryjne do stref zagrożenia wybuchem serii SELENA. Oprawy przeciwwybuchowe SELENA przeznaczone są do oświetlania w przestrzeniach zagrożenia wybuchem (strefa 2 – zagrożenie wybuchem gazów, par, mgieł i cieczy palnych oraz strefa 22 – zagrożenie wybuchem pyłów i włókiem palnych). SELENA może być stosowana jako oświetlenie podstawowe oraz oświetlenie awaryjne w obiektach o podwyższonym ryzyku zagrożenia wybuchem w zakładach, m.in. przemysłu spożywczego, farmaceutycznego, chemicznego, lakierniczego itp. Obudowa oprawy wykonana jest nr 12/2012 z odpornego na uderzenia i wysoką temperaturę poliwęglanu oraz wyposażona w metalowe klipsy zamykające klosz ze wzmocnionego poliwęglanu stabilizowanego na UV. Takie połączenie zastosowanego tworzywa oraz mechanizmu spinającego części obudowy zapewnia niezawodne i długotrwałe utrzymanie stopnia ochrony IP66 oraz dużą odporność na narażenia chemiczne występujące w zakładach przemysłowych. Oprawy SELENA zostały przewidziane dla świetlówek T8 – 18 W, 36 W i 58 W. W serii opraw SELENA znajdują się również wykonania z funkcją oświetlenia awaryjnego, które mogą współpracować z systemami centralnej baterii lub jako jednostki autonomiczne wyposażone w trzygodzinny układ zasilania awaryjnego, w tym z monitorowaniem opraw. odporność na zakłócenia bez sto- sowania kabla ekranowanego, nieograniczona liczba paneli w sieci, automatyczne wyszukiwanie adresów, w pełni adresowalny i automatyczny system testujący, dostęp obsługowy z każdego kom putera w budynku panelu centralnego lub przez www, dodatkowo przez lokalny wyświetlacz, przyjazny dla użytkownika interfejs kontrolny, pełna konfiguracja opraw z poziomu centrali, dowolne programowanie czasów wykonywania różnych testów, możliwość wykluczenia opraw z testu (np. uszkodzonych, oddanych do serwisu), możliwość zmiany opisów lokalizacji opraw (np. piwnica, biblioteka, itp.), współpraca ze wszystkimi źródła mi światła LED i świetlówkowymi, podział opraw instalacji na grupy testowania i monitorowania, moduły awaryjne z funkcją adreso wania do opraw LED i świetlówkowych, automatyczny dziennik zdarzeń, powiadamianie przez e-mail. Istotne jest to, że funkcja pracy awaryjnej każdej z opraw jest niezależna od pracy centralki, w związku z tym nawet w przypadku uszkodzenia przewodu komunikacyjnego funkcja oświetlenia awaryjnego jest zagwarantowana. Do jednej centrali MAKS PRO II za pośrednictwem koncentratorów można podłączyć maksymalnie do 5400 modułów awaryjnych z funkcją adresowania. Centrala MAKS PRO II jest jednocześnie serwe- Centralka systemu monitorującego MAKS PRO II Oprawa przeciwwybuchowa SELENA rem WWW i może być podłączona do sieci LAN z użyciem protokołu TCP-IP. Po wybraniu adresu w przeglądarce internetowej centrala MAKS PRO II przekazuje informacje zebrane z modułów opraw awaryjnych i elementów systemu dotyczące ich stanu. Informacje są przedstawiane jako strona HTML. Za pośrednictwem tego samego oprogramowania możliwa jest również zmiana konfiguracji MAKS PRO II lub każdego z elementów instalacji. reklama AMATECH – AMABUD Elektrotechnika Sp. z o.o. 09-402 Płock ul. Kalinowa 68 tel. 24 267 88 60, faks 24 267 88 62 [email protected] www.amatech.eu w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 87 prezentacja grupowy system oświetlenia awaryjnego dr inż. Piotr Szymczyk – P.P.H.U. AWEX F irma AWEX jako lider rynku oświetlenia awaryjnego prowadzi prace badawczo-rozwojowe mające na celu wprowadzanie najnowocześniejszych technologii i nowych rozwiązań w dziedzinie oświetlenia awaryjnego. Efektem tych działań jest między innymi wprowadzenie na rynek nowego produktu – grupowego systemu oświetlenia awaryjnego. Urządzenie o nazwie FZLV jest wykonane w I klasie ochronności i przeznaczone do zasilania w układzie SELV do 80 opraw LED oświetlenia awaryjnego. Małe rozmiary akumulatorów pozwalają na redukcję rozmiarów obudowy, co pozwala na instalację praktycznie w dowolnym miejscu. Każda z podłączonych do systemu opraw może pracować w różnych trybach przełączania niezależnie od siebie. System FZLV zawiera: magistralę CAN, baterie przystosowane do podtrzymania na 1 h, 2 h, 3 h lub 8 godzin, cztery niezależne obwody 88 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l EMERGENC Y LIGHTING EMERGENCY LIGHTING umożliwiające podłączenie do 20 opraw na jednym obwodzie, maksymalne obciążenie pojedynczego obwodu wyswitch nosi 3,5 A, kontroler z wyświetlaczem internet router dotykowym do prezentacji bieżącego stanu systemu oraz do konfiguracji paraswitch metrów systemu, 4 wejścia potencjałowe do sterowania oprawami, ACCES Point 2 wejścia bezpotencjałowe, FZLV 4 wyjścia przekaźnikowe, dodatkowe wyjście zasilania 24 V dc, Rys. 1. Zdalna kontrola i sterowanie centralkami FZLV wbudowany dziennik zdarzeń, dwużyłowym. Komunikacja po- siada unikalny adres produkcyjzłącze na kartę SD, między oprawami a systemem od- ny oraz adres projektowy określa złącze RJ-45 do zdalnej komunika- bywa się poprzez przewody zasi- ny podczas projektowania instacji poprzez sieć LAN. lające, bez dodatkowego oprzewo- lacji oświetlenia awaryjnego. Jest Oprawy zasilane są napięciem dowania komunikacyjnego. Każ- on przypisywany logicznie w sysznamionowym 24 V przewodem da oprawa (moduł adresowy) po- temie i do niego można odpowiednio przypisać sterowanie. PrograParametry techniczne FZLV – 12 Ah FZLV – 24 Ah FZLV MAX – 26 Ah FZLV MAX – 52 Ah mowalny sterownik poprzez wyświetlacz dotykowy prezentuje bieawex żący status systemu oraz jego eleawex mentów. Za pośrednictwem wyKlasa ochrony: I Szczelność obudowy: IP20 świetlacza każdej oprawie można Napięcie na obwodzie: 24 V dc nadać własny opis oraz zmienić Temperatura pracy: –5°C .. 30°C sposób jej sterowania. Operacje te są chronione przez hasło, które zabezpiecza przed nieuprawnionym Zasilanie ac: 1 faza 230 ±10%, 50/60 Hz lub dc: 216 V ±20% dostępem. Jednostka posiada złąMaksymalna liczba opraw 80 (maksymalnie 20 na każdym z 4 obwodów) cze na kartę SD, która umożliwia Pojemność baterii 12 Ah 24 Ah 26 Ah 52 Ah zapisanie dziennika zdarzeń oraz 1h 122 W 203 W 261 W 274 W konfiguracji systemu. Zainstalowa2h 68 W 143 W 155 W 274 W Moc obciążenia centralki ne programowalne 4 wyjścia prze3h 46 W 101 W 110 W 219 W kaźnikowe umożliwiają przekazy8h 16 W 41 W 45 W 99 W wanie na zewnątrz komunikatów Liczba obwodów 4 4 4 4 Maksymalny prąd obwodu 3,5 A 3,5 A 3,5 A 3,5 A o stanie systemu. System posiada Waga 15,5 kg 26,2 kg 40,0 kg 56,7 kg wbudowane złącze RJ-45 za pośredWymiary, w [mm] 472×256×140 639×256×140 800×400×170 800×400×170 nictwem, którego możemy mieć zaTab. 1. Parametry techniczne grupowego systemu oświetlenia awaryjnego FZLV pewniony zdalny dostęp. nr 12/2012 adresy projektowe opraw, możliwość przypisania nazw do Fot. 1. Centralka FZLV-24Ah Funkcjonalność systemu FZLV to: możliwość zdalnej pracy przez Intra- net, Extranet i Internet (Ethernet), intuicyjny i przejrzysty interfejs, automatyczna konfiguracja standardowych numerów opraw, adresy unikatowe opraw, opraw, możliwość skonfigurowania trybu pracy i sterowania indywidualnie dla każdej z opraw, wykonanie autotestu z konfigurowalnym kalendarzem testów, kalendarz i zegar uwzględniający zmianę czasu letniego i zimowego, wykonanie ręcznego testu, raportowanie zdarzeń w systemie, rejestracja wyników testów i logów systemu, możliwość skopiowania wyników testów i logów na zewnętrzną kartę SD lub przez sieć, blokada pracy awaryjnej, funkcja ściemniania, praca dzienna, nocna, komunikacja z systemami BMS, konfiguracja typu „offline”, również z użyciem czytników kodów QR, komunikacja z oprawami przez linię zasilającą, upgrade systemu i opraw przez sieć. Fot. 2. Ekran główny na wyświetlaczu centralki FZLV Nie istnieje fizyczne ograniczenie liczby systemów FZLV instalowanych w budynku. Wszystkie centralki mogą być podłączone do sieci strukturalnej LAN lub do wydzielonej sieci i zarządzane z jednego miejsca za pomocą przeglądarki internetowej lub odpowiedniego sterownika. Centralka umożliwia równiez pełną integrację z systemem BMS zainstalowanym w budynku. reklama P.P.H.U. AWEX Rafał Stanuch 32-091 Michałowice Masłomiąca, ul. Długa 39 tel. 12 618 55 00 faks 12 681 55 22 [email protected] www.awex.eu reklama nr 12/2012 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 89 prezentacja pirometry HIOKI serii FT3700 mgr inż. Leszek Halicki – Labimed Electronics Sp. z o.o. Zdalny pomiar temperatury za pomocą pirometru jest wygodny i bezpieczny. Przydaje się, gdy trzeba zmierzyć temperaturę obiektu będącego pod napięciem, znajdującego się w trudno dostępnym miejscu lub poruszającego się. Pirometry FT3700-20 i FT3701-20 wprowadziła do produkcji japońska firma HIOKI. Są już w ofercie firmy Labimed Electronics. N owe przyrządy różnią się tylko zakresem pomiaru temperatury i wartością rozdzielczości optycznej. Są montowane w identycznej obudowie pistoletowej. Pomiar wyzwala się, kiedy naciskamy przycisk umieszczony w jej rękojeści. Włączają się wtedy dwa markery laserowe, oznaczając czerwonym światłem miejsce pomiaru. Podświetla się też ekran i po ok. 1 s pojawia się na nim wynik pomiaru. Szczegółowe dane techniczne pirometrów zamieszczono w tabeli. zakres temperatur i rozdzielczość wskazania Pirometr FT3700-20 mierzy temperaturę powierzchni w zakresie od –60 do 550°C, a FT3701-20 (fot. 1.) od –60 do 760°C. Dolna, graniczna wartość mierzonej temperatury (–60°C) jest cechą unikatową, tzn. rzadko spotykaną w przyrządach pomiarowych tego typu. Rozdzielczość wskazania wyświe- Fot. 2. Wyświetlacz pirometru serii FT-3700 90 tlacza obu pirometrów jest taka sama i wynosi 0,1°C. Z kolei dzięki tej własności można łatwo obserwować trendy zmian mierzonej temperatury. oznaczanie miejsca pomiaru i rozdzielczość optyczna W celu pomiaru temperatury układ optyczny pirometru zbiera promieniowanie cieplne wytwarzane przez miejsce pomiaru badanego obiektu. Brzegi miejsca mającego w przybliżeniu kształt koła oznaczają w pirometrach FT3700-20 i FT3701-20 z dużą dokładnością dwa markery laserowe, dzięki czemu użytkownik może łatwo określić granice obszaru, w którym mierzy temperaturę. Pirometr mierzy wartość średnią temperatury w zaznaczonym miejscu pomiaru. Im ustawi się go bliżej obiektu pomiarowego, tym średnica miejsca pomiaru będzie mniejsza, co korzystnie wpłynie na zdolność do wyróżniania miejsc o podwyższonej lub obniżonej temperaturze. Rozdzielczość optyczna jest drugim po zakresie pomiaru temperatury ważnym parametrem każdego pirometru. Znając wartość rozdzielczości optycznej można szybko obliczyć średnicę miejsca pomiaru, przy określonej odległości tego miejsca od obiektywu pirometru. Pirometr FT3700-20 ma rozdzielczość optyczną 12:1 stąd też nadaje się dobrze do pomiarów temperatur obiektów bliskich lub tych, których temperatura jest stała na stosunkowo dużym obszarze. Z kolei pirometr FT3701-20 (fot. 1.), charakteryzujący się rozdzielczością 30:1, jest polecany do pomiarów temperatu- w w w. e l e k t r o . i n f o . p l ry prowadzonych z dużej odległości lub obiektów o niewielkich rozmiarach. Aby mierząc pirometrem FT3700-20 uzyskać średnicę miejsca pomiaru taką samą, jak mierząc pirometrem FT3701-20, trzeba ten pierwszy przysunąć do testowanego obiektu na odległość prawie trzy razy mniejszą. ustawianie współczynnika emisyjności Dokładność pomiaru temperatury przez pirometr zależy m.in. od zdolności testowanego obiektu do wypromieniowywania energii cieplnej. Własność tę charakteryzuje współczynnik emisyjności, którego wartość dla różnych materiałów jest inna. Najlepsze własności pod tym względem wykazuje ciało doskonale czarne, którego współczynnik emisyjności jest równy 1. Stąd też, aby uzyskać możliwie najlepszą dokładność pomiaru temperatury, warto i trzeba dostroić pirometr przed pomiarem do własności emisyjnych badanego obiektu. Pirometry FT3700-20 i FT3701-20 umożliwiają ustawianie współczynnika emisyjności w zakresie od 0,10 do 1,00 ze skokiem równym 0,01. pomiar ciągły Funkcja ta przydaje się, gdy trzeba wykonać szereg pomiarów następujących krótko jeden po drugim. Włączając wtedy funkcję blokady „LOCK”, nie trzeba nieustannie zwalniać i znowu naciskać przycisku wyzwalania, zanim wykona się kolejny pomiar. W trybie pomiaru ciągłego pirometry FT3700-20 Fot. 1. Pirometr HIOKI FT3701-20 i FT3701-20 mierzą temperaturę przez maksymalnie 60 minut, a następnie automatycznie wyłączają się. komparator Z komparatora korzysta się, gdy nie jest istotna dokładna wartość temperatury badanego obiektu, lecz tylko, czy mieści się ona w zakresie wyznaczonym przez dwie wartości graniczne, górną i dolną. Wartości te wprowadza się do pamięci pirometru, konfigurując komparator przed pomiarem. Każde przekroczenie przez wynik pomiaru wartości granicznej jest następnie sygnalizowane dźwiękiem i optycznie. Gdy wynik pomiaru jest większy od temperatury granicznej, to jest wyświetlany symbol „HAL”, a „LAL” – gdy jest mniejszy. Gdy natomiast wynik pomiaru mieści się w przedziale wyznaczonym przez obie wartości graniczne, to w takim przypadku symbole „HAL” i „LAL” już się nie zaświecają. nr 12/2012 wskazywanie wartości pomiarowych funkcji pomocniczych Mierniki Zakres pomiaru temperatury Zakres gwarantowanej dokładności FT3700-20 FT3701-20 Od –60,0 do 550,0°C Od –60,0 do 760,0°C Od –35 do 500°C Od –35 do 500°C Od –60,0 do –35,1°C – niewyspecyfikowana Oprócz wyniku pomiaru wskazywanego w postaci cyfrowej, oba pirometry wskazują też w zależności od wyboru wartość minimalną „MIN”, maksymalną „MAX”, średnią „AVG” oraz różnicę wartości maksymalnej i minimalnej „DIF”. Wartości „MIN” i „MAX” są przechowywane w podręcznej pamięci i natychmiast zastępowane nowymi, gdy bieżący wynik pomiaru jest mniejszy lub odpowiednio większy od wartości uznanej jako minimalna lub odpowiednio maksymalna. wyświetlacz Oba pirometry mają taki sam podświetlany ekran ciekłokrystaliczny (fot. 2.). W polu nazywanym wyświetlaczem głównym wskazują cyfrowy wynik pomiaru temperatury, a w drugim, tzw. wyświetlaczem pomocniczym – symbol i wskazanie cyfrowe wybranej funkcji pomocniczej. W dwóch górnych wierszach ekranu są wyświetlane symbole informujące o: włączonych markerach laserowych, aktywności podświetlenia wyświetlacza, przekroczeniu wartości granicznej, włączonym trybie skanowania temperatury, bieżącym stanie baterii, włączonej blokadzie „LOCK”, zamrożeniu bieżącego wskazania „HOLD” oraz aktywnej wybranej jednostce wskazania temperatury °C lub °F. zasilanie Pirometry są zasilane z dwóch baterii alkalicznych LR03 wystarczających na ok. 140 godzin ciągłej pracy, jednak przy wyłączonych markerach laserowych i podświetleniu wyświetlacza. Bieżący stan baterii sygnalizuje na ekranie trójsegmentowy wskaźnik. Czas pracy baterii wydłuża funkcja automatycznego wyłączania zasilania pirometru, wyłączająca go po ok. 15 sekundach braku aktywności operatora. nr 12/2012 Od –35,0 do – 0,1°C – ±10% w.w. ±2 °C Od 0,0 do 100,0°C – ±2°C Dokładność pomiaru temperatury w zakresie Od 100,1 do 500,0°C– ±2% w.w. Od 500,1 do 550,0°C – niewyspecyfikowana Od 500,1 do 760,0°C – niewyspecyfikowana 23°C ±3°C ≤80% (bez kondensacji) Zakres temperatur i wilgotności względnych gwarantowanej dokładności Dokładność pomiaru × 0,1/°C Współczynnik temperaturowy Czas odpowiedzi 1 s (czas, po upływie którego jest osiągnięte 90% wskazania) Rozdzielczość optyczna (średnica miejsca pomiaru) 12:1 (83 mm przy 1000 mm) Oznaczanie miejsca pomiaru 30:1 (100 mm przy 3000 mm) Dwa markery laserowe, czerwone, moc maks. 1 mV, klasa 2 Od 8 do 14 μm Długość fali sygnału pomiarowego Kompensacja emisyjności termicznej Od 0,10 do 1,00 ze skokiem 0,01 Od 0 do 50°C, przy wilgotności względnej ≤80% (bez kondensacji) Zakres temperatur pracy Pomiar ciągły, MAX, MIN, DIF (MAX-MIN), AVG, komparator z funkcją alarmu, podświetlenie wyświetlacza, automatyczne wyłączanie zasilania, automatyczne wyłączanie podświetlenia wyświetlacza, wyłącznik markera laserowego Funkcje pomocnicze EMC: EN 61326 Laser: IEC 60825-1, klasa 2 Normy Zasilanie Napięcie 3 V – stałe; dwie baterie LR03 (alkaliczne), czas pracy ok. 140 h – przy wyłączonych markerach laserowych i podświetleniu Wymiary Ok. 48×172×119 mm (bez elementów wystających) Masa Ok. 256 g (włącznie z bateriami) w.w. – wartość wskazywana Tab. Pirometry FT3700-20 i FT3701-20 – dane techniczne reklama wymiary, masa, akcesoria Pirometry FT3700-20 i FT3701-20 mają wymiary 48×172×119 mm i masę ok. 256 g (włącznie z bateriami). Wraz z pirometrami producent dostarcza futerał, dwie baterie i instrukcję obsługi. Za dodatkową opłatą można zamówić czarną taśmę o współczynniku emisyjności 0,95 i maksymalnej temperaturze pracy 180°C. Taśma jest dostarczana w rolkach o wymiarach 50 mm na 10 m. AGREGATY PRĄDOTWÓRCZE DO ZASILANIA REZERWOWEGO I PRACY CIĄGŁEJ reklama Labimed Electronics Sp. z o.o. 02-796 Warszawa ul. Migdałowa 10 tel./faks 22 649 94 52, 648 96 84 [email protected] www.labimed.com.pl • Stacjonarne, przewoźne, również wyciszone, sterowanie ręczne lub automatyczne, SZR • Zakres mocy od 10 do 2000 kVA • Przygotowywanie dokumentacji, uzgodnienia, instalacja, serwis Szwedzkie Biuro Techniczne Sp. z o.o. 04-664 Warszawa • ul. Floriana 3/5 tel. 22 613 00 12 • fax 22 815 31 16 81-340 Gdynia • ul. Hryniewickiego 12 tel. 58 627 63 01 • fax 58 627 63 76 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l e-mail: [email protected] www.sbt.com.pl 91 pprroojjeekktt projekt sterowania wentylacją mgr inż. Julian Wiatr Tym razem w rubryce „e.projekt” przedstawiamy przypadek sterowania wentylacją w części budynku biurowego, gdzie oprócz pomieszczeń biurowych występuje szatnia pracownicza. Prezentowany schemat sterowania stanowi przykład i nie został odniesiony do konkretnego budynku. Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl 92 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 12/2012 Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl nr 12/2012 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 93 normy jakość energii elektrycznej i kompensacja mocy biernej Polskie Normy w branży elektrycznej Z estawienie norm zawiera wybrane Polskie Normy dotyczące jakości energii elektrycznej i kompensacji mocy biernej, które zostały ogłoszone przez Polski Komitet Normalizacyjny oraz na podstawie informacji normalizacyjnych zamieszczonych w wersji elektronicznej miesięcznika „Wiadomości PKN – Normalizacja”. Zakres Polskich Norm dotyczących tego tematu ujęty jest kompleksowo w następujących grupach i podgrupach klasyfikacji ICS: 27.100, 29.180, 29.120.50, 29.120.70, 29.240.01, 29.240.20, 29.240.30, 29.240.99, 31.060.70, 33.100. Z uwagi na ciągłą nowelizację i aktualizację Polskich Norm zalecamy zbadanie możliwości zastosowania najnowszego wydania tych norm oraz aktualnych projektów Polskich Norm zamieszczonych w zestawieniu. Zachęcamy też do odwiedzenia strony internetowej Polskiego Komitetu Normalizacyjnego www.pkn.pl. Polskie Normy dotyczące jakości energii elektrycznej i kompensacji mocy biernej PN-EN 50526-1:2012 Zastosowania kolejowe. Urządzenia stacjonarne. Ograniczniki przepięć prądu stałego i urządzenia ograniczające napięcie. Część 1: Ograniczniki przepięć (oryg.). Zastępuje PN-EN 50123-5:2004. PN-EN 60038:2012 Napięcia znormalizowane CENELEC. Zastępuje PN-EN 60038:2011. PN-EN 60865-1:2012 Prądy zwarciowe. Obliczanie skutków działania prądów zwarciowych. Część 1: Definicje i metody obliczania (oryg.). Zastępuje PN-EN 60865-1:2002. PN-EN 60939-1:2011 Filtry bierne do tłumienia zakłóceń elektromagnetycznych. Część 1: Specyfikacja wspólna (oryg.). Zastępuje PN-EN 60939-1:2009. PN-EN 61000-3-3:2011 Kompatybilność elektromagnetyczna (EMC). Część 3-3: Poziomy dopuszczalne. Ograniczanie zmian napięcia, wahań napięcia i migotania światła w publicznych sieciach zasilających niskiego napięcia, powodowanych przez odbiorniki o fazowym prądzie znamionowym ≤16 A przyłączone bezwarunkowo. Zastępuje PN-EN 61000-3-3:2009. PN-EN 61000-3-12:2012 Kompatybilność elektromagnetyczna (EMC). Część 3-12: Poziomy dopuszczalne. Poziomy dopuszczalne emisji harmonicznych prądu dla odbiorników o znamionowym prądzie fazowym >16 A i ≤75 A przyłączonych do publicznej sieci zasilającej niskiego napięcia (oryg.). Zastępuje PN-EN 61000-3-12:2007. PN-EN 61000-4-20:2011 Kompatybilność elektromagnetyczna (EMC). Część 4-20: Metody badań i pomiarów. Badanie emisji i odporności w falowodach z poprzeczną falą elektromagnetyczną (TEM) (oryg.). Zastępuje PN-EN 61000-4-20:2007, PN-EN 61000-4-20:2007/A1:2008. PN-EN 61000-4-30:2011 Kompatybilność elektromagnetyczna (EMC). Część 4-30: Metody badań i pomiarów. Metody pomiaru jakości energii. Zastępuje PN-EN 61000-4-30:2009. 94 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l PN-EN 61853-1:2011 Badanie własności modułów fotowoltaicznych (PV) i wyznaczanie ich energii znamionowej. Część 1: Pomiary wpływu natężenia promieniowania i temperatury na parametry i moc znamionową (oryg.). PN-EN 61954:2011 Statyczne kompensatory mocy biernej (SVC). Badanie zaworów tyrystorowych (oryg.). Zastępuje PN-EN 61954:2002, PN-EN 61954:2002/A1:2003. PN-EN 62116:2011 Procedura badania ochrony przed zanikiem napięcia w sieci w przypadku falowników fotowoltaicznych włączonych do sieci energetycznej (oryg.). PN-HD 60364-4-43:2012 Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Część 4-43: Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przed prądem przetężeniowym. Zastępuje PN-HD 60364-4-43:2010. PN-HD 60364-4-442:2012 Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Część 4-442: Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona instalacji niskiego napięcia przed przepięciami dorywczymi powstającymi wskutek zwarć doziemnych w układach po stronie wysokiego i niskiego napięcia (oryg.). Zastępuje PN-IEC 60364-4-442:1999. PN-HD 60364-4-444:2012 Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Część 4-444: Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przed zakłóceniami napięciowymi i zaburzeniami elektromagnetycznymi. Zastępuje PN-HD 60364-4-444:2010. PN-HD 60364-5-534:2012 Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Część 5-53: Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego. Odłączanie izolacyjne, łączenie i sterowanie. Sekcja 534: Urządzenia do ochrony przed przepięciami. Zastępuje PN-HD 60364-5-534:2009. Projekt PN-prEN 60255-26 Przekaźniki pomiarowe i urządzenia zabezpieczeniowe. Część 26: Wymagania dotyczące kompatybilności elektromagnetycznej. Zastąpi PN-EN 60255-26:2010. Projekt PN-prEN 61010-2-032 Wymagania bezpieczeństwa dotyczące elektrycznych przyrządów pomiarowych, automatyki i urządzeń laboratoryjnych. Część 2-032: Wymagania szczegółowe dotyczące ręcznych i ręcznie obsługiwanych czujników prądowych przeznaczonych do badań i pomiarów elektrycznych. Zastąpi PN-EN 61010-2-032:2005, PN-EN 61010-2-032:2005/Ap1:2006. Projekt PN-prEN 61853-2 Badanie parametrów wyjściowych i uzysku energetycznego modułów fotowoltaicznych (PV). Część 2: Pomiary efektów związanych z odpowiedzią spektralną, kątem padania promieniowania. Projekt PN-prEN 62116 Procedura badania ochrony przed zanikiem napięcia w sieci w przypadku falowników fotowoltaicznych włączonych do sieci energetycznej. Zastąpi PN-EN 62116:2011. Jerzy Nowotczyński, Krystyna Nowotczyńska nr 12/2012 wielcy elektr ycy Gustav Heinrich Wiedemann i Rudolph Franz twórcy prawa przewodnictwa cieplnego i elektrycznego metali D waj niemieccy fizycy, którzy przeszli do historii nauki jako twórcy prawa nazwanego ich nazwiskami, dotyczącego przewodnictwa cieplnego i elektrycznego metali. Gustav Heinrich Wiedemann urodził się 2 października 1826 r. w Berlinie. Po ukończeniu nauki w gimnazjum w Kolonii wstąpił na uniwersytet w Berlinie w 1844 r., gdzie trzy lata później uzyskał stopień doktora. Jego rozprawa poświęcona była chemii organicznej (uznawał, że nauka chemii jest niezbędnym wstępem do zgłębiania fizyki, co było jego celem). W 1853 roku wraz z Rudolfem Franzem odkrył prawo Wiedemanna–Franza dotyczące związku między przewodnością cieplną i elektryczną metali. Spostrzegli oni, że dla wielu metali stosunek współczynników: przewodnictwa cieplnego i przewodnictwa elektrycznego jest w przybliżeniu jednakowy. W tym czasie panowała bezgraniczna wiara w to, że mechanika klasyczna może wszystko przewidzieć. Były jednak problemy w opisie przewodnictwa cieplnego metali. Teoretyczne wyliczenia były o parę rzędów niższe niż w praktyce mierzone wartości. Wiedemann i Franz stwierdzili, że dzieje się tak dlatego, że nie jest uwzględniana chmura elektronów, którą można traktować jak jednocząsteczkowy gaz. I rzeczywiście, po zastosowaniu tej myśli obliczenia zgodziły się z teorią. Dane Wiedemanna dotyczące przewodności cieplnej różnych metali były przez długi czas najbardziej wiarygodnymi dostępnymi fizykom, a jego badania dotyczące oporu właściwego rtęci ukazały niezwykłe umiejętności w dziedzinie badań ilościowych. W 1854 roku Wiedemann wyjechał z Berlina i przyjął stanowisko profesora fizyki na Uniwersytecie w Bazylei. Po dziewięciu latach przeniósł się na Politechnikę w Brunszwiku, a w 1866 roku na Uniwersytet w Karlsruhe. W 1871 przejął katedrę chemii fizycznej na Uniwersytecie w Lipsku. Gustav Wiedemann prowadził wiele badań w dziedzinie ma- nr 12/2012 gnetyzmu, które doprowadziły do odkrycia wielu interesujących zjawisk. Niektóre z jego odkryć zostały ponownie odkryte przez innych badaczy. Tak było między innymi w przypadku związków między magnetycznymi a mechanicznymi właściwościami magnetycznych metali, zależności właściwości magnetycznych ciał złożonych od ich składu chemicznego, a także ciekawych podobieństw między prawami mechanicznego skręcania i magnetyzmu. Badał również zjawisko osmoz y i opór elektr yczny elektrolitów. Od 1887 r. był profesorem fizyki na Uniwersytecie w Lipsku. Rudolph Franz urodził się 16 grudnia 1826 roku w Berlinie. Studiował na Uniwersytecie w Bonn matematykę i w roku 1850 uzyskał stopień doktora. W tym samym czasie rozpoczął pracę jako nauczyciel w szkole średniej Grey Abbey w Londynie. Prowadził badania, po których ukończeniu w roku 1857 uzyskał habilitację na Uniwersytecie w Berlinie. Powierzono mu tam prowadzenie wykładów z przedmiotów fizycznych, zwłaszcza dotyczących teorii ciepła, i wniosków, od których doszedł przed rokiem 1865. Mimo początkowego sukcesu okazało się, że prawo Wiedemanna–Franza nie działa w przypadku niskich temperatur, mianowicie nie przewiduje zjawiska nadprzewodnictwa, również nie wszystkie metale spełniają to prawo. Wynikało z niego również, że metale powinny mieć półtora razy większe ciepło właściwe niż izolatory. Tak jednak nie jest. Ale aby to wyjaśnić, trzeba było dopiero kwantowej teorii metalu. Ponieważ prawo Wiedemanna– Franza nie jest bardzo dokładne, zmusiło ono fizyków do wymyślenia nowej teorii. Prawo to dla temperatur z zakresu spotykanego w najbliższym otoczeniu człowieka daje się stosować z dość dobrą dokładnością. W roku 1881 roku duński fizyk Ludwig Lorenz przeprowadził obliczenia i stwierdził, że stosunek przewodności cieplnej i elektrycznej jest proporcjonalny do temperatury bezwzględnej. W 1996 roku a mer yka ńsc y f iz yc y C. L. Kane i Matthew Fisher zakwestionowali prawo odkryte przez niemieckich uczonych. Na podstawie własnych obserwacji stwierdzili, że stosunek przewodnictwa cieplnego metalu do przewodnictwa elektrycznego nie musi być proporcjonalny do temperatury i nie jest zależny od rodzaju metalu. Wysunęli teorię, że prawo Wiedemanna– Franza nie ma zastosowania w metalu tworzącym strukturę dwuwymiarową. Wówczas elektron rozpadnie się na dwa stany kwazicząsteczkowe – spinon (posiadający spin, ale nieposiadający ładunku) oraz holon (niosący ładunek, ale nie spin). Amerykanie twierdzili, że gdy holon napotka zanieczyszczenie w metalu, odbije się, a spinon będzie w stanie wędrować dalej. W takim przypadku zatem ciepło będzie się dalej rozprzestrzeniało, a ładunek już nie. Różnica w przewodnictwie cieplnym i elektrycznym będzie rosła wraz ze spadkiem temperatury. Obliczenia Amerykanów potwierdziła grupa pracująca pod kierunkiem profesora Nigela Husseya Bristolu, która posłużyła się specyficznym materiałem („purple bronze”) o atomach ułożonych w łańcuchy o jednowymiarowym przewodnictwie – i rzeczywiście, zaobserwowano zjawiska sprzeczne z obowiązującym dotychczas prawem. Dokładniej mówiąc, potwierdzono, że materiał ten przewodził ciepło 100 000 razy lepiej, niż by to wynikało z tradycyjnej wiedzy. Uczeni dowiedli, że dwuwymiarowy materiał może przewodzić ciepło 100 000 razy lepiej, niż inne metale, w których prawo Wiedemanna–Franza zachowuje ważność. Odkrycie to stwarza także szansę na wykorzystanie tego zjawiska w nowoczesnych technologiach, a jednocześnie jest dowodem na bardzo silną separację spinu i ładunku w dwuwymiarowym świecie i prawdopodobn ie znajdzie zastosowa n ie w praktyce. Tekst dr Leszek Marek Krześniak w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 95 dystr ybucja ACEL Gdańsk, ul. Twarda 6c, tel. 58/340-14-45 www.acel.com.pl AMPER sp. j. Bolesławiec, ul. Wróblewskiego 7e, tel. 75/732-61-54 ASTE Sp. z o.o. Gdańsk, Kowale, ul. Magnacka 25, tel. 58 340 69 00 www.aste.pl BARGO Sp. z o.o., Dziekanów Polski, ul. Kolejowa 223, tel. 22/751-29-29 www.bargo.pl COSIW-SEP Warszawa, ul. Świętokrzyska 14, tel. 22/336-14-19, 336-14-20, 336-14-21 www.cosiw.sep.com.pl ELECTRIC Gdańsk, ul. Grunwaldzka 481, tel. 58/344-73-54 ELEKTRO-PARTNER- HURTOWNIE ELEKTRYCZNE Ząbkowice Śl., ul. Niepodległości 24, tel. 74/815-40-00 ELGED – HURTOWNIA ARTYKUŁÓW ELEKTRYCZNYCH Inowrocław, ul. Metalowców 7, tel. 52/356-55-40 FH EL-INSTAL Bartoszyce, ul. Szewców 7 HURTOWNIA ELEKTROTECHNICZNA ELMAT Żary, ul. Hutnicza 1 Sieć hurtowni Elektrotechnika „MORS” Sp. z o.o. Gdynia, ul. Hutnicza 35, tel.58/785-99-99 ELMI www.elmi.net.pl Giżycko, ul. Smętka 6A, tel. 87/428-47-88 Rynkowa 6, 11-400 Kętrzyn, tel. 89/752-20-68 PPH ELNOWA Bydgoszcz, ul. Szubińska 17, tel. 52/375-45-71 ELPIE Sp. z o.o. www.elpie.com.pl Lublin, ul. Inżynierska 3, tel. 81/744-26-51 Chełm, ul. Mickiewicza 7A, tel./faks 82/564-86-91 Zamość, ul. Hrubieszowska 63, tel./faks 84/639-84-95 Puławy, ul. Włostowicka 3, tel./faks 81/886-41-50 Biała Podlaska, ul. Handlowa 1, tel./faks. 83/342-07-61 Hrubieszów, ul. Polna 1, tel./faks 84/697-23-56 euroKABEL-prorem Sp. z o.o. Starachowice, ul. Kościelna 98A ZAKŁAD ENERGETYCZNY TORUŃ ENERGOHANDEL Sp. z o.o. www.energohandel.com.pl Toruń, ul. Wschodnia 36b, tel. 56/659-57-75 Włocławek, ul. Duninowska 8, tel. 54/233-29-25 Brodnica, ul. 18 Stycznia 40, tel. 56/697-53-67 Grudziądz, ul. M. Curie-Skłodowskiej 6/7, tel. 56/642-18-80 Rypin, ul. Pisaki 31, tel. 54/423-13-90 Radziejów Kujawski,ul. Brzeska 19, tel. 54/285-34-48 Toruń, ul. P.Fr.Skarbka 7/9, tel. 56/659-56-35 FERT KSIĘGARNIA BUDOWLANA Kraków, ul. Kazimierza Wielkiego 54A, tel. 12/294-73-99 96 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l FHU MAKRO Bochnia, ul. Proszkowa 40A, tel. 14/611-15-75 Kraków, ul. Królewska 2, tel. 12/292-80-51 Wieliczka, ul. Narutowicza 24, tel. 12/278-59-74 Polska Grupa Elektryczna FORUM-RONDO Sp. z o.o. Morszków, 08-304 Jabłonna Lacka, tel. 25/787-18-10 www.forum-rondo.pl APARATEX, 63-400 Ostrów Wielkopolski, ul. Prądzyńskiego 30, tel./faks 62/737-27-62 AREL, 10-406 Olsztyn, ul. Lubelska 29c, tel./faks 89/532-02-93 BANASIAK Sławomir, 62-700 Turek, ul. Kolska Szosa 7b, tel./faks 63/278-39-05 BASS, 04-376 Warszawa, ul. M. Paca 48, tel.22/870-75-05, BERM GROSFELD, 18-300 Zambrów, ul. Wiśniowa 13, tel./faks 86/271-41-31 BTS 2, 18-402 Łomża, ul. Poznańska 43, tel. 86/ 218-45-00 CANDELA, 48-250 Głogówek, ul. Dworcowa 8, tel./faks 77/406-77-12 CONECT, 08-400 Garwolin, Aleja Legionów 47, tel. 25/786-28-90 DELTA, 20-445 Lublin, ul. Zemborzycka 112B, tel. 81/745-25-99 DOKO, 87-300 Brodnica, ul. Lidzbarska 2, tel. 56/697-01-48 ELBUD, 07-200 Wyszków, ul. I Armii Wojska Polskiego 173, tel. 29/743-11-50 ELESKO, 42-200 Częstochowa, ul. Bór 77/81A, tel. 34/363-33-68 ELEKTRA, 06-500 Mława, ul. Warszawska 65, tel./faks 23/654-34-30 ELEKTROHURT, 61-756 Poznań, ul. Małe Garbary 7A, tel. 61/853-02-53 ELEKTROMAX, 62-300 Września, ul. Warszawska 27a, tel. 61/436-75-10 ELEKTRO-PARTNER Centrala, 57-200 Ząbkowice Śląskie, ul. Niepodległości 24, tel./faks 74/815-40-00 ELEKTROS, 59-700 Bolesławiec, ul.10 Marca 6, tel./faks 75/732-41-98 ELEKTROTECH, 62-800 Kalisz, ul. Wojska Polskiego 13, tel. 62/766-51-72 ELEKTRYK, 17-300 Siemiatycze, ul. Zaszkolna 26, tel. 85/655-54-80 ELGOR, 77-100 Bytów, ul. Sikorskiego 41, tel. 59/822-33-16 ELHURT, 58-200 Dzierżoniów, ul. Strumykowa 2, tel./faks 74/831-86-00 ELMEHURT, 87-800 Włocławek, ul. Okrężna 2b, tel. 54/231-14-25 ELMEX, 10-420 Olsztyn, ul. Żelazna 7a, tel./faks 89/535-14-05 ELMONTER, 08-300 Sokołów Podlaski, ul. Kosowska 5, tel./faks 25/781-54-84 ELTOM, 89-600 Chojnice, ul. Drzymały 14, tel. 52/396-01-26 ELTRON, 18-100 Łapy, ul. Mostowa 4, tel. 85/715-68-44 EL-DAR, 26-600 Radom, ul. Przytycka 25a, tel. 48/331-74-24 ELMAT, 37-450 Stalowa Wola, ul. Kwiatkowskiego 2, tel. 15/844-55-17 EL-SAM, 07-410 Ostrołęka, ul. 11 listopada 21, tel./faks 29/760-29-20 ELUS, 83-300 Kartuzy, ul. Kościerska 1A, tel./faks 58/681-15-38 FIRMA HANDLOWA HURT-DETAL, 16-400 Suwałki, ul. Sejneńska 57, tel./faks 87/563-18-85 IMPULS, 68-100 Żagań, ul. Gen. Bema 19, tel./faks 68/367-05-20 INSTALATOR, 38-400 Krosno, ul. Krakowska 147 A, tel./faks 13/432-37-90 JALEX, 05-400 Otwock, ul. Świderska 22, tel. 22/779-13-10 JANTESSA, 05-092 Łomianki, ul. Warszawska 51, tel. 22/751- 30-88 KRAK-OLD, 30-704 Kraków, ul. Na Dołach 2, tel./faks 12/656-30-71 KWANT II, 33-200 Dąbrowa Tarnowska, ul.Graniczna 6a, tel./faks 14/642-41-69 LUMIER, 91-203 Łódź, ul. Traktorowa 109, tel. 42/272-30-00 ŁĄCZNIK, 64-600 Oborniki, ul. Staszica 1D, tel. 61/ 646-30-22 MARCUS, 58-100 Świdnica, ul. Husarska 1, tel. 74/851-44-57 MAPEX, 95-200 Pabianice, ul. Św. Jana 48, tel./faks 42/215-31-47 MERKURION, 05-827 Grodzisk Mazowiecki, ul. Królewska 14, tel./faks 22/724-04-33ZPH PEX-POOL, 39-200 Dębica, ul. Fredry 3, tel. 14/670-23-81 POLMARK, 33-150 Wola Rzędzińska 589c, tel./faks 14/679-22-79 SEPIX, 76-200 Słupsk, ul. Ogrodowa 23, tel./faks 59/841-12-91 inmedio IN MEDIO SALONY SPRZEDAŻY PRASY IN MEDIO NOWA FRANCE Sp. z o.o. Poznań, ul. Złotowska 30, tel. 61/864-57-01 KSIĘGARNIA TECHNICZNA DOMU WYDAWNICZEGO MEDIUM Warszawa, ul. Karczewska 18, tel. 22/810-21-24 KSIĘGARNIA „QUO VADIS” Elbląg, ul. 1 Maja 35, tel. 55/232-57-91 Platforma Handlowa ELENET e-hurtownia ELENET, www.elektrotechnika.net.pl POLAMP Sp. z o.o. www.polamp.com Giżycko, ul. Przemysłowa 1, tel. 87/429-89-00 Giżycko, ul. Armii Krajowej 7, tel. 87/428-32-68 Ełk, ul. Suwalska 82B, tel. 87/621-62-18 Mrągowo ELTA, ul. Mrongowiusza 54, tel. 89/741-25-05 Kętrzyn ELTA, ul. Rycerska 4/2, tel. 89/752-21-94 Ełk, ul. Stary Rynek 2, tel. 87/610-96-26 HURTOWNIA ELEKTROTECHNICZNA ROMI [email protected] www.romisj.pl Warszawa, ul. Kłobucka 10, tel. 22/857 31 83 RUCH SA SIEĆ SPRZEDAŻY RUCH W CAŁYM KRAJU SEP www.sep.org.pl STOWARZYSZENIE ELEKTRYKÓW POLSKICH Oddziały SEP w calym kraju SOLAR Polska Sp. z o.o. www.solar.pl Łódź, ul. Rokicińska 162, tel. 42/677 58 00 (centrala), 42/677 58 32 (sklep) Gliwice, ul. Ligocka 15, tel. 32/270 60 10, 14 Jastrzębie-Zdrój, ul. Podhalańska 31, tel. 32/471 31 21 Katowice, ul. Pułaskiego 20, tel. 32/346 16 45, 46 Kępno, ul. Poznańska 4, tel. 62/782 14 18, 19 Konin, ul. Poznańska 47, tel. 63/249 11 70 Kraków, ul. Radzikowskiego 35, tel. 12/638 91 00 Lublin, ul. Witosa 3, tel. 81/745 59 00 Poznań, ul. Czechosłowacka 108, tel. 61/832 62 58 Radlin, ul. Rybnicka 125, tel. 32/456 02 87, 32/456 03 10 Rybnik, ul. Podmiejska 81, tel. 32/739 17 07 Szczecin, ul. Heyki 3, tel. 91/485 44 00 Tarnów, ul. Przemysłowa 4F, tel. 14/629 80 20 Wałbrzych, ul. Armii Krajowej 1, tel. 74/880 01 14, 17 Wrocław, ul. Krakowska 141-155, tel. 71/377 19 00 SPE www.spe.org.pl STOWARZYSZENIE POLSKICH ENERGETYKÓW Oddziały SPE w całym kraju. Punkty sieci empik w całej Polsce. elektro.info można kupić w całej Polsce KONTAKT W SPRAWIE DYSTRYBUCJI ANETA KACPRZYCKA TEL. 22 512 60 83 E-MAIL: [email protected] nr 12/2012 recenzja odległości sieci elektroenergetycznych od innych obiektów budowlanych mgr inż. Mirosław Giera J esienią 2012 roku nakładem wydawnictwa POLCEN Sp. z o.o. ukazała się bardzo interesująca publikacja pt. „Odległości sieci elektroenergetycznych od innych obiektów budowlanych”, autorstwa Mirosława Giery, naczelnika Wydziału Techniki i Wyrobów Budowlanych w Depar tamencie Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa Ministerstwa Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej. Jest to publikacja stanowiąca próbę zebrania przepisów techniczno-budowlanych, które określają wymagania w zakresie odległości linii elektroenergetycznych od innych obiektów budowlanych. Zostały one określone w normach przedmiotowych i w przepisach prawnych, co powoduje znaczne trudności w ich praktycznym stosowaniu podczas projektowania ze względu na znaczny zakres tych wymagań. Zebranie ich w jednej publikacji znacznie ułatwi pracę projektantom oraz wykonawcom, którzy w praktyce spotykają się z podobnymi problemami. Książka stanowi rodzaj poradnika. Została podzielona na siedem rozdziałów, w których autor zamieścił różne wymagania norm i przepisów. W pierwszych dwóch znajdziemy wymagania ogólnobudowlane oraz techniczne stawiane budynkom. W trzecim rozdziale autor opisał wymagania odległościowe określone w Polskich Normach, dotyczące elektroenergetycznych linii napowietrznych o napięciu wyższym od 1 kV. Szczegółowo zostały opisane wymagania dla linii o napięciu powyżej 1 kV i nie wyższym od 45 kV oraz wymagania dla linii elektroenergetycznych o napięciu wyższym od 45 kV. Przedstawiono również wymagania dotyczące prowadzenia robót budowlanych i prac realizowanych w pobliżu linii elektroenergetycznych z rozbiciem na poszczególne poziomy napięć. Z uwagi na nieustannie zmieniające się przepisy techniczno-prawne autor zamieścił w rozdziale piątym wymagania norm i przepisów mających status archiwalnych. Jest to bardzo cenne podejście z uwagi na to, że w ybudowa ne wcześniej budynki oraz obiekty budowlane nadal podlegają w y maga niom ZŁ z VAT przepisów zdeaktualizowanych, o czym często zapominają projektanci oraz inwestorzy. W rozdziale tym zostały opisane wymagania dotyczące poziomu pól elektromagnetycznych w pobliżu linii elektroenergetycznych, linie elektroenergetyczne o napięciu do 1 kV oraz wymagane odległości przewodów od przyłączy budynków. W szóstym rozdziale przedstawiono wymagania dotyczące elektroenergetycznych i sygnalizacyjnych linii kablowych, łącznie z zasadami układania ich na mostach i wiaduktach komunikacyjnych. 48 Zamiast zakończenia, w rozdziale siódmym zostały zamieszczone wybrane rozporządzenia różnych ministrów, które określają szereg wymagań związanych z oddziaływaniem na środowisko, funkcjonowaniem systemu elektroenergetycznego oraz formy i zakresu projektu budowlanego. Prezentowana książka to kompendium wiedzy dla projektantów, wykonawców, inwestorów oraz użytkowników. Może być również przydatna pracownikom nadzoru budowlanego w ich codziennej pracy. Tekst mgr inż. Julian Wiatr www.ksiegarniatechniczna.com.pl Księgarnia Techniczna tak, zamawiam książkę .............................................................................................................. w liczbie ........... egz., w cenie ................. + koszty przesyłki 13 zł, płatności dokonam przy odbiorze. imię nazwisko firma zawód wykonywany kod NIP miejscowość ulica ul. Karczewska 18 04-112 Warszawa tel.: 22 512 60 60 faks: 22 810 27 42 e-mail: [email protected] www.ksiegarniatechniczna.com.pl nr tel./faks lok. e-mail Informujemy, że składając zamówienie, wyrażacie Państwo zgodę na przetwarzanie wyżej wpisanych danych osobowych w systemie zamówień Domu Wydawniczego Medium w zakresie niezbędnym do realizacji powyższego zamówienia. Zgodnie z Ustawą o ochronie danych osobowych z dnia 29 sierpnia 1997 r. (DzU Nr 101/2002, poz. 926 z późniejszymi zmianami) przysługuje Państwu prawo wglądu do swoich danych, aktualizowania ich i poprawiania. Upoważniam Dom Wydawniczy Medium do wystawienia faktury VAT bez podpisu odbiorcy. data Podpis Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych w celach marketingowych przez Dom Wydawniczy Medium oraz inne podmioty współpracujące z Wydawnictwem z siedzibą w Warszawie przy ul. Karczewskiej 18. Informujemy, że zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. (DzU Nr 101/2002, poz. 926 z późniejszymi zmianami) przysługuje Pani/Panu prawo wglądu do swoich danych, aktualizowania i poprawiania ich, a także wniesienia umotywowanego sprzeciwu wobec ich przetwarzania. Podanie danych ma charakter dobrowolny. Kupon należy nakleić na kartę pocztową i przesłać na adres: DW Medium, ul. Karczewska 18, 04-112 Warszawa, lub przesłać faksem: 22 810 27 42 czytelny podpis krzyżówka nagrodę ufundowała redakcja elektro.info 1 2 3 4 8 5 6 7 9 6 4 10 11 12 13 14 15 16 17 3 18 19 1 20 21 22 23 7 24 5 25 Do wygrania trzy egzemplarze „e-projektów” na CD 26 27 28 29 30 9 32 31 8 2 33 imię: ................................................... nazwisko: .................,............................................... zawód wykonywany .......................................................................................... ulica: ...................................................................................... nr ............... lok. ................... telefon...................................................... e-mail ............................................................. kod .. .. – .. .. .. miejscowość .................................................................................................. hasło krzyżówki: .................................................................................................................. Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych w celach marketingowych przez Dom Wydawniczy Medium oraz inne podmioty współpracujące z Wydawnictwem z siedzibą w Warszawie przy ul. Karczewskiej 18. Informujemy, że zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. (DzU Nr 101/2002, poz. 926 z późniejszymi zmianami) przysługuje Pani/Panu prawo wglądu do swoich danych, aktualizowania i poprawiania ich, a także wniesienia umotywowanego sprzeciwu wobec ich przetwarzania. Podanie danych ma charakter dobrowolny. zaznacz, jeśli wyrażasz zgodę na zapisanie się do newslettera „elektro.info” Data: ................................ Podpis: .................................................... Data: ................................ Kupon należy nakleić na kartę pocztowąPodpis: i przesłać na.................................................... adres: 04-112 Warszawa, ul. Karczewska 18 Kupon należy nakleić na kartę pocztowąfaksem i przesłać na adres: Warszawa, ul. Karczewska 18 lub przesłać na numer: 22 04-112 810-27-42 lub przesłać faksem na numer: 22 810-27-42 98 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Poziomo: 1 guzik w przełączniku; 5 miasto w powiecie gliwickim; 8 jednostka strumienia indukcji magnetycznej w układzie SI; 9 samochód ze składanym dachem; 10 osłona urządzenia; 12 trunek domowej roboty; 17 przetwornik prądu; 18 barwi lakmus na czerwono; 19 pracuje w laboratorium; 25 obniżanie się cen towarów i usług; 26 małe, niebieskie stworzonko ze znanego serialu komiksowego; 28 element fabuły powieści; 29 rodzaj pilnika; 30 przytoczenie cudzej wypowiedzi wspak; 31 procentowa lub bosa; 32 państwo w Ameryce Płd., 33 system gier dotyczących obstawania liczb, wyników zawodów sportowych oraz rozstrzygnięć innych wydarzeń. Pionowo: 2 dzieło sztuki plastycznej; 3 pojęcie określające transportowany ładunek bez wymieniania dokładnej jego nazwy; 4 skorupiak morski; 5 grzejnik wody; 6 rodzaj akwenu wodnego; 7 potrawa wigilijna; 11 potoczna nazwa płyty gramofonowej; 13 sztuczne źródło światła; 14 sklepik wolno stojący mniejszy od pawilonu; 15 młodzieniec powoływany do wojska w starożytnej Grecji; 16 jednostka natężenia oświetlenia w układzie SI; 17 tor lotu pocisku, rakiety itp.; 20 kreator budowli; 21 uprawniony do podjęcia pieniędzy na podstawie wystawionego czeku; 22 podróbka; 23 widownia pod niebem schodząca się półkoliście do sceny usytuowanej u jej podnóża; 24 dielektryk o trwałej polaryzacji elektrycznej; 27 urządzenie łączące segmenty sieci komputerowej. (jasa) Litery z pól ponumerowanych od 1 do 9 utworzą hasło. Rozwiązanie prosimy nadsyłać do 20 marca 2013 r. na adres redakcji (kupon zamieszczamy obok). Do wygrania trzy egzemparze „e.projektów” na CD ufundowane przez redakcję „elektro.info”. Nagrodę w krzyżówce z numeru 10/2012 wygrał Pan Sławomir Tamiła z miejscowości Kowary. Gratulacje! nr 12/2012 zasilacze UPS Delta Power 10–800 kVA (6,4 MVA) > Zasilacze bezprzerwowe UPS > Kompleksowe systemy zasilania rezerwowego > Rozwiązania modułowe > Prostowniki i falowniki > Kompensatory wyższych harmonicznych > Bezstykowe przełączniki zasilania Zasilacze UPS DELTA POWER Linia modeli GreenForce – zakres mocy 10–120 kVA – najwyższa sprawność online 96,5% – współczynnik mocy wyjściowej 0,9 – praca równoległa urządzeń różnej mocy – pięć trybów pracy – graficzny wyświetlacz ciekłokrystaliczny – funkcja „zimnego startu” – najwyższy poziom niezawodności Siedziba WARSZAWA: ul. Krasnowolska 82 R 02-849 Warszawa tel. 22 37 91 700 faks 22 37 91 701 serwis: 22 37 91 720 nr 12/2012 e-mail: [email protected] [email protected] Filia GDYNIA: ul. Olgierda 137 81-584 Gdynia tel. 58 668 01 88, 89 faks 58 668 00 47 e-mail: [email protected] [email protected] Filia WROCŁAW ul. Strzegomska 55d 53-611 Wrocław tel./faks 71 782 98 01, 02, 03 e-mail: [email protected] [email protected] 99
Podobne dokumenty
nieodpłatnie w formacie PDF
DRUK
Zakłady Graficzne Taurus
Redakcja zastrzega prawo do adiustacji tekstów. Nie zwraca tekstów niezamówionych.
Nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam i ogłoszeń oraz ma prawo odmówić publik...
