Lea Artibai Amankomunazgoa • Prebentzio Zerbitzua 23. Gurasoentzako aldizkaria 2007ko uda

Lea Artibai Amankomunazgoa • Prebentzio Zerbitzua 23. Gurasoentzako aldizkaria 2007ko uda

23.
Gurasoentzako aldizkaria
• Hiruhilabetekaria
Lea Artibai Amankomunazgoa • Prebentzio Zerbitzua
2007ko uda
Gurasoentzako aldizkaria
23. zenbakia
Lege Gordailua BI-2770-01
Laguntzaileak
• Ondarroako Udal Euskera Zerbitzua
• Guraso elkarteak:
Amorotoko Herri Ikastetxea
Berriatuko Herri Ikastetxea
Etxebarriko Manuela Zubizarreta Eskola
Ispasterko Eskola unitarioa
Lekeitioko Eskola Publikoa
Lekeitioko R.M. Azkue Ikastola
Markina-Xemeingo Bekobenta Eskola Publikoa
Markina-Xemeingo Berakruz Ikastola
Ondarroako Zaldupe Eskola Publikoa
Ondarroako Zubi Zahar Ikastola
Ondarroako Txomin Agirre Ikastola
Ondarroa-Lekeitio Institutua
3
4
Barriak
Alkoholik adin gabekoei?
Tantarik ez.
Lanbide hasiera
0tik 5 urtera
Portaera arazoak.
Eguneroko kontuak.
6
Iratxe Otxoa ortiz
8
Marije Alberdi Urtiaga
6tik 11 urtera
Zigorrak, noiz eta nola?
Zeure Txokoa
Gurasoei erantzuten
Etxadi
10 12tik
18 urtera
Drogak.
Maketazioa 11BARRI
Imprimategia GERTU imprimategia
Banatzailea Asmatu XXI
Oinarrizko kontzeptuak
Alasne Idoiagabeitia
Egilea
Lea-Artibaiko Amankomunazgoa
• Prebentzio Zerbitzua
Patrokua Jauregia • Xemein Etorbidea, 13
48270 MARKINA-XEMEIN
Tf.: 94 616 90 78 • Faxa: 94 616 92 78
[email protected]
www.lea-artibai.org
12 Aitita-amumen
Denentzat
funtzioak
gaur egun
Fernando Olabarrieta
Enrique Arranz
Babesleak
Ekintza honek Foru Aldundiaren dirulaguntza jaso du
2
Egiteko
Prest!
23.
zenbakia
2007ko
uda
barriak
Alkoholik
adingabekoei?
Tantarik ez
Udaberrian eta uda sasoian gazteen artean alkohol kontsumoa igo egiten da. Argi
dago sasoi honetan ematen diren faktore
askok errazten dutela hori guztia: herriko
jaiak, hainbat jaialdi, oporraldia, egunak
luzeagoak…, azken batean kaleko bizitza
areagotu egiten da.
KOTASUNEN ARLOKO AURREZAINTZA,
LAGUNTZA ETA GIZARTERATZEARI
BURUZKO ekainaren 25eko 18/1998
LEGEA eta aipatutako legea aldatzen
duen maiatzaren 18ko 1/1999 Legea.
Alkoholak bereziki gazteengan eragiten
duen kaltea nabarmena eta ezaguna da,
eta kalte hori handiagoa da zenbat eta
adin txikiagoa izan. Horregaitik eta kalte
hori ekiditzeko asmoz, adingabekoei alkohol salmentari buruz indarrean dagoen
legea ezagutarazteko ekimen bat martzan
jarri da, eskualdeko taberna, jatetxe,
denda, eta orokorrean alkohola saltzen
den establezimendu guztietan. Ekimen
hau, Lea Artibai Amankomunazgoko
Droga Gaietako Prebentzio Zerbitzutik,
Eusko Jaurlaritzareko Droga Gaietako
Zuzendaritzarekin elkarlanean egin da.
Indarrean dagoen lege honen arabera,
debekatuta dago 18 urtez beherakoei
edari alkoholdunen hornidura eta salmenta, eta dioenez, debeku hori urratzea
arauhaustetzat jotzen da, eta arauhauste
hori larria edo oso larria izan liteke.
Aipatu establezimenduek, lege osoaren
kopia bat eta Eusko Jaurlaritzako idatzi
bat jaso dute eta, horrez gain, "Alkoholik
adingabekoei? Tantarik ez" kanpainari
buruzko materiala ere.
Ekimen honetan gogorarazi nahi da oraindik indarrean dagoela DROGA-MENPE-
Egiteko Prest!
aldizkariari
dagokion informazioa
• Hemen agertzen diren liburu, KD edota
bideo guztiak Amankomunazgoko prebentziorako zerbitzuan dauzkagu, zuotako edozeinen eskura erabili ahal izateko. Doan
uzten dira denbora zati baterako. •
LANBIDE HASIERA
MATRIKULAZIO EPEA:
uztailak 13arte
PLAZO DE MATRICULA:
hasta el 13 de julio
“Egiteko prest!” aldizkaria Interneten:
www. lea-artibai.org
FAMILIENTZAKO ORIENTAZIO
PSIKOLOGIKOA ZERBITZUA
Seme-alaben hazkuntzari buruzko
edozein galdera, kezka edota
arazoari erantzun bat emateko, eta
baita etorkizunean sortu daitezkeen
arazoak prebenitzeko.
ANONIMOA eta DOAKO ZERBITZU
PROFESIONALA DA.
ARRETA ZUZENA eguaztenero:
11:30-13:00 / 16:00-17:30
Gure eskualdean DBHko graduaturik ez duten 16-20 urte bitarteko gazteak, lanbide bat ikasten ari diren
bitartean Graduatua titulua lortzeko
beste aukera bat dute, baita lanbide
heziketako erdi mailako prestakuntzarako sarrera frogak egiteko aukera ere.
Ikasketa honen helburuen artean
oinarrizko teknikak ikasiz lan munduan sartzeko beharrezkoak diren
ezagutzak gehitzea eta indartzea da,
lehenengo lanposturako bidea
erraztuz.
Los jóvenes de la comarca de 16 a 20 años
que no tienen el Graduado de la Educación
Secundaria, tienen la oportunidad de obtenerlo mientras aprenden un oficio, y además pueden optar a las pruebas de acceso
a ciclos de Grado Medio.
Dentro de los objetivos de estos estudios
está el facilitar el camino en la obtención
del primer puesto de trabajo fortaleciendo y
aumentando las técnicas básicas para ello.
telefonoz:
94 405 15 49
INFORMAZIOA ETA MATRIKULAZIOA:
postaz:
ETXADI
Maximo Agirre, 18 bis,
5. pisua, 10. dptoa.
48011 Bilbo
INFORMACIÓN Y MATRÍCULA:
"C.I.P. Lea-Artibai LHIK"
(Arretxinaga, 22. Markina-Xemein) . Tel: 94 6168915.
e-mailez: www.etxadi.org
Egiteko
Prest!
23.
zenbakia
3
0tik
5era
0tik 5 urtera
Iratxe Otxoa Ortiz
Psikologoa • GERTUTIK Gizarte gaiak
• GERNIKA
Portaera arazoak.
Eguneroko kontuak
Haurrek, txikiak direnean,
hainbat arrazoirengatik
beren gurasoei gustatzen
ez zaizkien portaerak izaten dituzte: min har dezakete edo norbaiti min
eman diezaiokete, osasungarriak edota sozialki
zuzenak ez diren ohiturak
hartzen dituzte… Egoera
horrek sentimendu kontrajarriak sortzen ditu,
arrazoia eta emozioak
nahasten dira eta emaitzak aita eta ama orok izan
beharko lukeen hezitzaile
rola betetzea edo ez
betetzea
egingo
du.
Funtsezkoa da ohitura
osasungarriak ezartzea,
familia beraren eta familia osatzen duten pertsonen eguneroko bizitza
errazteko.
Haurren portaera- eta jokabide-arazoak aztertzeko, egun bat emango dugu
familia batekin eta sortzen diren une
erabakigarriak aztertuko ditugu.
Goizetan denbora-falta da gurasoen
arazo larrienetako bat eta horrek eragin zuzena du seme-alaben jokabidean. Guztia behar bezala joan dadin,
ezin dugu presaka ibili ikasturteko
egun guztietan. Demagun denbora
nahikoa dugula, baina, hala ere, gure
semeak edo alabak ez duela ohetik
altxa nahi, beharrezko orduak lo egin
dituen arren. Badakigu oihuek eta
mehatxuek ez dutela askorako balio
eta, beraz, beste metodo bat erabiliko
dugu:
MEZU LABURRAK, ARGIAK, ZUZENAK ETA ONDORIOAK DITUZTENAK. Konpromiso bat planteatuko
dugu eta, betetzen ez bada, gauzatu
egingo ditugun benetako ondorioak
jarriko ditugu. Adibidez: "Ez du ohetik
altxa nahi! Egunero berdin!". Aurreko
arratsaldean adieraziko diogu, dei egiten zaion lehen edo bigarren aldian altxatzen ez bada, amak edo aitak logela
guztia zabalduko duela eta ez diola ez
hitzik egingo ez arretarik eskainiko
hurrengo 5 eta 10 minutuetan.
Informazio hori nagusitasunez eta argi
eta garbi eman behar da eta, noski,
esandakoa bete behar da.
HORMA-IRUDI
APAINGARRIA.
Egutegi edo kartoi mehe batean hilabeteko egunak markatuko ditugu,
motibo eta kolore positiboekin "gauzak
ondo doazenean" eta motibo eta kolore tristeekin ezarritako helburua betetzen ez denean. Positiboa dena "jai
baten modura" eta poztasunez markatuko dugu eta negatiboa dena modu
zehatz eta laburrean. Adibidez:
"Egunero berdin gosari orduan!"
Denbora izan dezan antolatzen dugu
gosaria eta, ahal den neurrian, jatekoak bere gustuetara moldatuta, baina
hala ere ez du gosaldu nahi edo denbora asko behar du. Sukaldean
(gosaltzen den lekuan) egutegi edo
kartoi mehe bat jarriko dugu eta jokoa
zertan oinarrituta egongo den azalduko diogu: "ondo gosaltzen duzunean,
eguzkiak jarriko ditugu edo eguna
gorriz markatuko dugu, baina hala egiten ez duzunean, hodeiak jarriko ditugu edo eguna beltzez markatuko
dugu".
Bi metodoekin pazientzia behar da eta
kontuan izan behar dugu aldaketa oro
ezartzeko denboraldi bat behar duen
prozesua dela eta tartean diren guztiek
egin behar dutela ahalegina.
Bazkaltzerakoan ere portaera-arazoak
sortu ohi dira. Egoera horietan JARDUEREN ETA DENBORA-TARTEEN
KATEA izeneko metodoa erabil dezakegu: garatuko ditugun jarduerak bata
bestearen atzean jarrita antolatuko
ditugu, bakoitzerako denbora-tarte
onargarri bat utzita. Horrela, bai haurrek bai helduek ohiturak hartzen ditugu eta barneratu egiten ditugu, geure
egin arte. Jarduerak eta denbora-tarteak antolatuta, gure eguneroko bizitza
4
Egiteko
Prest!
23.
zenbakia
2007ko
uda
eta gure seme-alabena ordenatzen
dugu. Orobat, haurren ordena mentala eta psikologikoa faboratzen da eta
antsietatea eta angustia murrizten dira
bai gurasoengan bai seme-alabengan.
Adibidez, eskolatik irteten garenean,
ogia erosiko dugu eta etxera joango
gara. Behin etxean, eskuak garbitu eta
mahaian eseriko gara. Bazkaltzeko
erritmoa egokia bada, haurrak atsegin
duen jardueraren bat egiteko denbora
izango dugu eskolara itzuli aurretik edo
siesta egin aurretik (adinaren eta eskolatze-mailaren arabera).
Eskolatik irteteko unea ere kritikoa da
eguneroko bizitzan eta hainbat faktoreren arabera dago: haurrek eskolan
ematen duten ordu-kopurua, bila joaten
den pertsona, asteko eguna…
Esandako guztia kontuan hartuta, orain
arte deskribatutako taktikak erabil ditzakegu, une bakoitzera egokituta, eta
honako hauek gogoan izanda:
• Arauak argi egon behar du eta, erabili egingo badugu, ziur egon behar dugu
gai garela, jendaurrean baikaude eta
haurrak trebeak baitira horretaz baliatzen.
• Horma-irudia ez dugu gurekin eramango, baina etxera iristean erabili
ahal izango dugu.
• Jardueren eta denbora-tarteen katea
modu zehatzagoan edo zabalagoan
erabil dezakegu, portaera egokiak lortu
izana ahaztu gabe.
Une honetan, kasketak sor daitezke eta
horien aurrean gurasoek jarrera argia
eduki behar dute, ohikoak izatea nahi
ez badugu. Kasketak eteteko modu
bakarra nahi dutena lor dezatela eragoztea da: arreta, ez jatea, erostea…
Ez da egokia beren azpijokoan sartzea,
eta are gutxiago helduak haserretzea.
Kasketa eten nahi duen pertsonak trankil egon behar du haurrari segurtasuna
sentiarazteko, horrek haurra lasaitzen
baitu eta angustia eta antsietatea
murriztu egiten baitio.
Etxera iritsi, bainatu, afaldu eta ohera
sartzea ere une kritikotzat har ditzakegu. Eguna bukatzen ari da eta familiakoak nekatuta daude. Denbora-tarte
bat ezarrita eta aurretik finkatuta duten
jardueren katea oso metodo eraginkorra da eguneko une hauetan.
Metodo desberdinen erabilera ez da
baztertzailea, baizik eta osagarria, pertsonen, egoeren eta abarren arabera.
Metodo horiek egokitu eta aldatu egin
daitezke, lortutako emaitzen inguruan
egiten dugun balorazioaren arabera.
Azkenik, garrantzitsua da gogoraraztea
prozesu honetan guztian ez dagoela ez
errezeta magikorik ez irtenbide perfektu
edo unibertsalik; familiako lagun bakoitzaren eta familia beraren ezaugarri propioetara ongien egokitzen diren errezetak bilatu behar ditugu eta familiako
guztien arteko harremanetako giro
emozionala hobetzera bideratuta egon
beharko dute. •
liburu gomendatua
ikerketa
Francoise Dolto, ¿Cómo educar a nuestros
hijos? Reflexiones sobre la comunicación
entre padres e hijos. Ed.: Paidós
Problemas de
comportamiento
1. Detectar los problemas de comportamiento que provocan momentos críticos
en la familia.
2. Aplicar las técnicas destinadas a la
modificación de conductas:
a. Mensajes breves, claros, concisos y con consecuencias
b. Mural decorativo
c. Cadena de actividades
y tiempos
3. Frenar los episodios de rabietas no
cediendo a la petición que realiza el niño
o la niña.
4. Armarse de paciencia y ser conscientes de que todo cambio es un proceso
que tarda un tiempo en instaurarse y
supone un esfuerzo por parte de todos
los implicados.
5. Evaluar los resultados que estamos
obteniendo y aplicar los cambios que
consideremos oportunos.
6. No perder nunca de vista que el objetivo final es tanto instaurar unos hábitos
de conducta saludables como mejorar el
clima emocional-relacional de la familia y
de los individuos que la componen.
Egiteko
Prest!
23.
zenbakia
2007ko
uda
5
6tik
6tik 1111ra
urtera
Marije Alberdi Urtiaga
Psikologoa eta Pedagogoa • Zubi Zahar Herri Ikastola
• ONDARROA
Zigorrak noiz eta nola?
Gaur egun pedagogía
"moderno"aren izenean
umearekin
ulerkorrak
izan behar dugula esaten
digute eta hala bada ere
momento askotan jarrera
desegokiak eta onartezinak gertatzen dira. Hori
gertatzen denean ulerkorrak izateaz gain beste
bete behar batzuk ere
izango ditugu. Egoera
horietan
arauak
eta
mugak
beharrezkoak
dira.
Guraso guztiok, nahita edo nahigabe,
sariak eta zigorrak erabiltzen ditugu
gure seme-alabekin. Sariak eta zigorrak ondo hezteko edo gaizki hezteko
baliogarriak izango dira, erabiltzen
ditugun moduaren arabera.
ZER DA ZIGORRA?
Onartezina den portaera amaierazteko modua da zigorra. Zigorrak eraginkorrak izan daitezke behar bezala
erabiliz gero. Errefortzu negatiboa
izanik bere erabilera "puntuala" baliogarria izan daiteke.
Zigorra azken erabaki bezala erabili
behar da, aurretiaz beste irtenbide
batzuk funtzionatu ez dutenean edo
arrisku handiko ekintza desegokiak
direnean eta berehala moztu beharrean aurkitzen garenean.
Gure seme/alabek batzuetan jarrera
desegokiak dituzte edo arauen bat
errespetatu gabe uzten dute.
Horrelako zerbait gertatzen denean
gure esku hartzea oso garrantzitsua
6
Egiteko
Prest!
da. Besteekin gauzak konpartitzen
ikasten ari dira, bere buruarekin autonomoagoak izaten…zertzuk ekintza
bete beharrekoak diren edo zeintzuk
ez diren errepikatu behar… (zer
dagoen ondo eta zer txarto).
Beraiek egiten dituzten ekintzen
ondorioak ikusita, berriro egingo
dituzte edo ez. Portaera jakin baten
aurrean guk hartutako jarrerak zer
esan handia du umearen heziketan.
Nahi ta nahi ez guk nahi dugun bidea
markatzen ari gara. Hezitzen ari gara.
Beraien ereduak gu gara.
Ume batek nagusiaren gidaritza
behar du ondo hezitzeko, arauak
errespetatzeko…Beti nahi duena egiten duenak edo berearekin ateratzen
denak, seguraski, nagusitan arazoak
izateko aukera gehiago izango du.
Egin beharrekoak bete arazteko erabiltzen ditugun estrategiak era positiboan erabiltzen baditugu are eta
hobeago (ez dugu zigor fisikoa onartzen). Gurasoek pauta edo kriterio batzuk inkulkatu behar dituzte, non
horien arabera, era egokian funtzionatuko den.
23.
zenbakia
Zigor egokiak eta ondo erabiliak
egoera kontrolatzeko baliogarriak
izan daitezke.
Zigorrak era askotakoak izan daitezke
eta egokiena (momentuaren arabera,
izatearen arabera, inguruaren arabera….) erabiltzea gure esku dago:
• Afekto mailakoak: Errieta egitea, jaramonik ez egitea, ixiltasuna, bere albotik alde egitea…
• Material mailakoak: paga kentzea, telebista ez ikustea, gustatzen zaion zerbait kentzea…
• Autonomiarekin lotutakoak:
etxetik irten gabe egotea, kalean
denbora gutxiago uztea…
Horiek adibide legez jarriak daude,
baina jakinaren gainean egon oso
gutxitan eta ondo neurtuak erabili
behar ditugula, bestela bere balioa
galtzen dute eta alferrik gabiltza.
Proportzionalki ere jokatu behar
dugu, ez gure aldartearen arabera.
Era berdinean jokatzen ahalegindu
behar dugu edo balioa galduko du.
Ekintza berdinak ondorio berdina
izango du beti.
2007ko
uda
ikerketa
Zigorrek arreta larregirik ez dute
behar, jokaera egokiak dira kasu eta
arreta guztia behar dutenak, hauexek
baitira suspertu eta indartu behar ditugunak.
Zigor asko ez lirateke emango kasu
gehiago egingo bagenekie gure seme
alabei. Askotan egoera deserosoak
gertatzen dira gure hurbiltasuna
eskatzen ari direlako eta gu geure
egunerokotasunean konturatu ere ez
garelako egiten. Askotan gure bizimodura moldatzea eskatzen diegu, baina
ez gara konturatzen oreka bat aurkitu
behar dugula.
Harreman hurbila eta nahikoa dagoenean umea ere ziurrago sentitzen da
eta ez ditu beste estrategia desegoki
batzuk erabiltzen atentzioa deitzeko.
Beti ere ez da horrela gertatzen, batzutan elkar bizitzan trebatzen ari dira
eta nagusiak zer nolako aktuazioak
ditugun neurtzen ere ibiltzen dira.
Guzti hau kontutan izanik, eta pentsatzen badugu ekintza bat zigortu egin
behar dela, (portaera edo egoera
zigortzen dugu, ez pertsona) hau guztia kontutan izan beharko dugu:
• Jokaera hori desegokia dela eta
zergatia argi adierazi behar diogu,
ahal dugun eta lasaien.
• Azalpena behin baino ez da
emango. Batzutan azalpenik ere
ez da eman behar: horrela delako.
• Inoiz ez dugu mehatxatuko,
baina pentsatu dugun zigorra bete
araziko diogu. Aurretiaz ondo
pentsatu behar dugu guk ere konpromezua mantentzeko, bestela
autoritatea (zentzu onean) galduko dugu eta semea edo alaba
nahastatuko dugu.
• Ezin dugu inoiz gure aldartearen
arabera zigortu, benetan merezi
duenean baizik.
• Umearentzat baliogarria den
zigorra bilatzen ahalegindu behar
dugu. Egindako kaltea erreparatzea posible bada, hori aginduko
diogu: zerbait apurtu badu, konpontzen saiatu, edo desordenatuta
dagoen zerbait ordenatzea…
• Zigorrak neurrikoa izan behar
du, bestela mendekuzko sentimenduak suspertuko ditugu.
• Zigorrak berehala bete behar
ditugu. Denboran luzatzen badira
bere balioa galtzen dute.
Zigorrak larregi eta edozelan erabiltzeak kalte izugarriak sor ditzake pertsonarengan.
Zergaitik zigortu dugun eta zer ez
duen bete era argian eta tinkoan adierazi behar diogu, azalpen luzeegiak
erabili gabe, bestela aspertu baino ez
dugu egingo.
Formula magikorik ez egon arren
zentzuzko erantzunak ematea nahikoa da. Askotan liburuan jartzen dituzten mezuak bete ezinda ibiltzen gara,
pentsaturik egia borobilak direla. Beti
ikasten da zerbait, baina errreflesio
gisa erabiltzeko eta zer pentsatu emateko oso ondo datorkigu. Hala eta
guztiz ere jakin ezazue momentuan
ateratzen zaizkizuen erantzunak
gehienetan oso egokiak direla, erantzun egokiak ematen ikasi dugulako.
Gainera ziurtasunez jokatzen badugu
gure seme alabentzako oso baliogarria izango da, argi ikusiko dituztelako
ekintzen ondorioak. •
Egiteko
liburu gomendagarriak
Jarrera desegokiak zigortzen baditugu, horrekin bakarrik ez da nahiko.
Jarrera egokiak erakutsi behar ditugu.
Zer ez den egin behar esaten dugun
bezala, zer egin behar den erakutsi
behar diegu. Azken finean jarrrerak
bere ondorioak ikusita ikasten dira.
Ondorioa gustatzen bazaigu errepikatzen ahaleginduko gara.
Prest!
23.
zenb akia
El niño desobediente. Estrategias
para su control PIRAMIDE
Cómo abordar los pequeños y grandes conflictos cotidianos. Miguel C.
Martinez Lopez GRAO
Castigos,
cuando y como
Es lógico que nuestros hijos/hijas no cumplan algunas normas, intenten salirse con
la suya en muchas ocasiones, que intenten marcar su camino según sus necesidades. Nosotros como padres o educadores tenemos la difícil y compleja tarea de la
educación y muchas veces tenemos que
actuar de forma eficaz y con cierta autoridad. De ahí que en algunos momentos
muy puntuales, cuando las buenas palabras y los razonamientos no sirven se llevan a cabo los castigos o refuerzos negativos que nos pueden ayudar a enderezar
una conducta inadecuada. Eso si, como
cualquier medicina, hay que saberla administrar, si no los efectos secundarios pueden ser graves.
2007ko
uda
7
ZEURE TXOKOA
gurasoen galderei erantzuten
Ainhoa Manzano Fernandez eta Juan Luis Martin Aiala
Familia-Psikologia Unibertsitate zentroa • ETXADI
• BILBO
Larunbat gauean, nire 16
urteko alaba goizeko bostetan iritsi zen. Zerbait hartu
zuen (alkohola), konturatu
nintzen bere jarrera ez zela
ohikoa (barre egiten zuen
eta asko hitz egiten zuen)
eta, gainera, alkohol-usaina
zuen eta begiak distiratsu
zituen. Memento horretan,
amorruaren amorruz, lotara
joan nintzen, berari ezer
esan gabe. Ondo egin al
nuen? Zer egin dezaket
beste noizbait gertatzen
bada?
Gaur egun nerabeek alkohola kontsumitzea gurasoen esku artetik ihes egiten duen kontua da batzuetan.
Horregatik, zuena bezalako kasu batean, seme-alabei informazioa ematea da
garrantzitsuena, alkohola arduraz kontsumi dezaten. Horrela lagunduko diegu:
1. Hasteko, lagundu egin behar zaio,
errekuperatzen den arte.
2. Hurrengo egunean, arazo serioa
denez, gaiaren inguruan hitz egiteko
aukera ez dugu pasatzen utziko.
3. Jakinarazi iezaiozu ez zaudela batere ados bere jokabidearekin. Helarazi
iezaiozu adin horretan alkohola kontsumitzeak arriskuak dituela, gorputza
zaurgarriagoa baita alkoholaren eraginen aurrean, eta jakinarazi iezaiozu
alkohola kontsumitzen gero eta lehenago hasi, orduan eta probabilitate han-
diagoa dagoela etorkizunean mendekotasuna izateko.
4. Jarrera ulerkorra agertu eta entzun
bere arrazoiak. Galdetu bere bizipenei
eta bere lagunei buruz. Ezagutu itzazu.
5. Behin eta berriro gertatzen bada, ez
utzi pasatzen eta heldu arazoari, alkohola neurrigabe kontsumitzea saihesteko.
Jarri muga argiak, zehaztutako
jarduerak eta iristeko orduen kontrola.
Saihestu "sariak" (berandu arte lo egiten uztea, zukua ohera eramatea,
etab.). Bultzatu erantzukizuna.
6. Hitz eginez, suspertu ezazu gizartepresioari edo bere lagun-taldearen presioari aurre egiteko bere erabakitzeko
gaitasuna.
7. Gogoratu ezazu gazteek mezuak
jasotzen dituztela ikusten dutenetik.
Horregatik, senitarteko batek alkohola
kontsumitzen badu, kontsumo arduratsua ikus dezatela da onena.
8. Kontua ez da edatea debekatzea,
baizik eta argi gelditzea kontsumo arduratsuaren arauak ikasi dituela.
9. Seme-alabek hedabideetan eta
tabernetan ikusten duten kontsumoaren
inguruan gauzak aipatu eta eztabaidatu. Baliatu adibide horiek zer pentsatzen duzun eta beraiek nola jokatzea
espero duzun adierazteko.
10. Lagundu iezaiozu alkoholik kontsumitzen ez den astialdiko jarduera "osasungarriak" aurkitzen. •
Nire semeak 8 urte ditu,
eta
lehengo
egunean
gezurra esan zidan: eskolatik aterata ingeleseko
eskola hartzera joan behar
zuen, baina etxera itzuli
eta eskolarik ez zegoela
esan zidan. Zer egin dezaket niri gezurrak esatea
saihesteko?
Zure semeak berriro gezurra esaten
dizula ikusten baduzu, hitz egin
ezazu horri buruz berarekin eta egin
aproba estrategia hauekin:
1. Gaitzespena adierazi, baina kontrola galdu gabe; izan ere, bestela,
zure semeak ahalegin handiagoa
egingo du zu konbentzitzen saiatzeko, haserretu ez zaitezen.
2. Erabili zentzuzko zigorrak. Zigor
handiegia jartzen badiozu, motibatu
egin dezakezu gezur gehiago esatera arriska dadin, ez baitauka ezer
galtzeko.
3. Adierazi haserre zaudela eta, era
berean, gogorarazi iezaiozu horrek
ez duela esan nahi maite ez duzunik;
baina esan ez zaudela ados bere
jarrerarekin.
4. Hitz egin berarekin eta aipatu
iezaiozu zer gertatuko zatekeen egia
esan izan balu; horrela konturatuko
da gezurra esatearen ondorioak pairatu baino hobe zela egia esan izan
balu, nahiz eta arazo batean sartuta
egon.
5. Motibatu ezazu egia esan dezan.
Azaldu iezaiozu batzuetan gauza
batzuk esatea zaila dela (adibidez,
ingeles-eskoletara joan nahi ez izatea, ez zaiolako gustatzen), baina
zuk beti nahiago duzula berak zuri
egia esatea –nahiz eta desatsegina
izan– gezur atsegin bat baino. •
8
Egiteko
Prest!
23.
zenbakia
2007ko
uda
kontsultak • zalantzak • kezkak...
Gurasook, seme-alabak hezitze lan honetan, kezka eta zalantza asko izaten ditugu. Beraz, horiek aldizkarira
bidaltzera gonbidatu nahi zaituztegu. Kontutan izan anonimoa dela. Hortaz, badakizue, bidali zuen galderak
honako helbidera eta erantzuna ahalik eta arinen emango dizuegu; ez duzue zertan hurrengo aldizkariaren zain
egon behar: Lea Artibai Amankomunazgoa. Prebentziorako zerbitzua. Patrokua Jauregia, 48.270 MarkinaXemein. Faxa: 94 616 92 78. Posta elektronikoa: prebentzioa@ lea-artibai.org
5 urteko seme bat daukat,
eta aholkuak jasotzea gustatuko litzaidake ondo lo
egin dezan. Gauen askotan
esnatzen da, ni berarekin lo
egitera joan nadin, ez du
bakarrik lo egin nahi, eta
aspaldidanik ez du gau
batean jarraian lo egiten.
- Esna dago, gogor negar egiten du,
gauzak eskatzen ditu...
- Kasu egin eta kontaktua eskaini
(heldu eskutik).
- Kasu horretan:
- Telebista gehiegi ikusteagatik, goizeko tentsioagatik, eskolan hasteagatik edo egunarekin loturiko beste
bizipenengatik izan daiteke.
3.- Ez eskaini janaririk.
Amaitzeko, gogora itzazu "ondo lo egiteko" oinarrizko arauak:
Zure semeak helduek baino gehiago lo
egiteko beharra du, lo egitea funtsezkoa baita garapen fisiko eta mental
egokia izan dezan. Horrek ez du esan
nahi ohera pozik joan behar denik edo
gau osoan lo egingo duenik.
4.- Ez aintzat hartu eskaera
guztiak.
1. Giroak lasaia eta iluna izan behar
du.
- Hori bere jenioagatik, atxikimendu
ezegonkorragatik edo kanpoko elementu batekin kontaktua behar duelako izan ohi da (panpina eman).
2. Esnatzeko eta lotara joateko ordua
gutxi gorabehera berdina izan behar
da egunero.
Zure semea lotara joateko prestatuko
duten zenbait "jarraibide" gomendatzen dizkizugu:
• Jostailuak gorde.
1.- Gurasoek ez dute gelan egon
behar.
2.- Ez egin jaramonik.
• Lo hartzen duenetik edo oheratzen
denetik 60 eta 90 minutu bitartean igarotzen badira eta esnatu egiten bada:
- "Parasomnia" izenekoekin lotuta
dago (loaldiaren ikarak eta somnanbulismoa).
• Bainatu.
• Pijama jantzi.
• Afaldu.
• Ohean etzanarazi, goxo-goxo hitz
egin eta laztanak egin.
• Argia itzali.
Lo hartzea lortu badu, baina esnatu
egiten bada, garrantzitsua da igaro den
denbora kontrolatzea kausa ezagutzeko:
• Lo hartzen duenetik edo oheratzen
denetik 30 minutu baino gutxiago igarotzen badira:
- Loaldiaren trantsizio-aldiarekin
lotuta dago.
Egiteko
- Erdi lo, deskonektatuta, aztoratuta
egotea eta begi irtenak izatea izan
ohi dira ezaugarriak, besteak beste.
- Familia-aurrekariei, loaren erritmoaren aldaketei, lo gutxiago egiteari
eta/edo gaixotasunari lotuta egon
ohi dira arrazoiak.
• Lo hartzen duenetik edo oheratzen
denetik 3 ordu baino gehiago igarotzen
badira eta esnatu egiten bada:
- Amesgaiztoekin lotuta dago.
- Beldurtuta dago eta negar egiten
du.
Prest!
23.
zenbakia
3. Gelaren tenperaturak erosoa izan
beharko du. Bero edo hotz gehiegi izateak gauean esnatzea eragiten du.
4. Ingurumeneko zarata ahalik eta txikiena izango da.
5. Ez bidali ohera sabela hutsegi edo
beteegi duela.
6. Bakarrik lo hartzen ikasi behar du;
gurasoak bertan egon gabe.
7. Saiatu jarduera fisiko gogorrik ez
egiten gutxi gorabehera oheratu baino
ordubete lehenagotik.
8. Siesta luzeegiak edo beranduko
siestak saihestu.
9. Ohea lo egiteko soilik erabili behar
du; ez utzi ohean jolasten edo telebista
ikusten.
10. Estimulatzaileak dituzten edariak
hartzea saihestu lotara joan aurreko
orduetan (kola, kafea, tea...). •
2007ko
uda
9
12tik
18ra
12tik 18
urtera
Alasne Idoiagabeitia
Lea-Artibai Amankomunazgoko Kale Hezitzailea • Etorkintza Elkargoa
• LEA-ARTIBAI
Drogak.
Oinarrizko kontzeptuak
Hainbat ikerketa begiaztatu eta komunikabideetan jakinarazitako albisteak entzun ostean, nerabe eta gazteengan
droga batzuen kontsumo normalizatua
agertzen ari dela antzeman daiteke
(alkohola, tabakoa eta kannabisaren
inguruan, esate baterako). Gainera,
geroz eta adin goiztarragoetan gertatzen
ari dela ikusita, gure gizartearentzat eta
bereziki gurasoentzat, gai kezkagarri
eta garrantzitsua bihurtu da.
Gurasoek, behin baino gehiagotan esaten dute beraientzat drogen gaia konplexua dela. Beste arrazoi batzuren artean,
uste dutelako gaia ez dutela behar bezala menperatzen eta beldur piskat ere izaten dutelako seme-alabengandik nolako
erantzuna jasoko duten pentsatzean.
Guraso bezala, seme-alabengan drogen
kontsumoa bitarteko denean, aspektu
ezberdinak kontutan izan behar dira
(familiako klima, guraso eta seme-alaben arteko harremana, transmititzen
diren baloreak,…) eta horien artean
KOMUNIKAZIOA behar-beharrezkoa
da.
Beraz, drogen inguruan hitz egiteko
tartea dagoenean, baliagarriak izan daitezkeen oinarrizko kontzeptu batzuk
10
Egiteko
Prest!
aipatuko dira, behin baino sarriago drogen inguruko informazioa jasotzen denean, efektu, ondorio eta eraginak azaltzeko erabili ohi baitira.
kimikoak dira (naturalak zein artifizialak).
Jokabidean, motrizitatean, emozioetan
zein adimenaren jardueran aldaketak
eragiten ditutzenak.
"Drogak" hitza entzutean ez dira gutxi
adi jartzen direnak, bakoitzari arrazoi
ezberdinak bitarteko, orokorrean jakinmina sortzen baitio.
Definizio hau irakurri ondoren, zer diozue alkohola, tabakoa eta medikamentuei (lasaigarriak, barbiturikoak,analgesikoak,…) buruz? Argi dago drogak direla.
Zeintzu droga ezagutzen ditugun galdetzen digutenean, alkohola, tabakoa eta
medikamentuak (lasaigarriak, barbiturikoak, analgesikoak…) bigarren maila
batean uzten dira eta arrapalada bizian
anfetaminak, kokaina, heroina, kannabisa,... direla erantzun ohi da. Horregatik,
garrantzitsua da drogak zer diren jakitea,
eta horren inguruan hausnartzeko, zer
hobeto definizioa bera azaltzea baino:
DROGAK: gure gorputzean era ezberdinean barneratuz gero (txertatuta, arnastuta, esnifatuta, janda, erreta,...), bizirik
dagoen organismoan aldaketa fisiko eta
psikikoak sortzen dituzten sustantzia
liburu gomendagarria
Nerabezaroan gazteek bizi
duten garapen prozesuak
ezaugarri adierazgarriak
ditu berez. Ezaugarri horietako batzuen artean urrakortasun maila altua izatea, autoestimuaren garapena,… daude eta hauekin
lotuta, DROGEN KONTSUMOAREKIN lehenengo kontaktua izateko arriskua/
aukera.
Gomendatutako liburua:
Drogen ezagutzan murgilduz.
Oinarrizko kontzeptu batzuk.
Askagintza. 2005
Gomendatutako web orrialdea:
www.gurasoena.org
23.
zenbakia
Goian azaldutako"Zeintzu droga ezagutzen ditugun" galderaren erantzuna, gure
gizartean arrazoi historiko, kultural eta
ekonomikoak bitarteko direla barneratu
izan dugun idearen islada dugu, hau da,
urteetan zehar ez direlako kontsideratu
osasunarentzat hain kaltegarriak izan
zitezkeenik. Gainera, drogak sailkatzeko, droga legalak (alkohola, tabakoa,
kafeina, teina, botikak,…) eta ilegalak
(kokaina, anfetaminak, kannabisaren
eratorriak, estasia,…) bereizten dira eta
honek ere droga legalen kasuan, legalak izateagatik osasunari kalte gutxiago sortzen dizkien sinesmena sendotzen lagundu du, nahiz eta sailkapen
honek osasunarekin zerikusirik ez
izan. Garrantzitsua da jakitea, droga
bat beste bat baino kaltegarriagoa
dela esatea erdi ipurdi gelditu daitekeela, aurrerantzean azalduko den
bezala, drogez gain, hainbat eragile izan
behar baitira kontutan kontsumoaren
inguruko zenbait aspektu (efektuak,
arriskuak, kalteak, ondorioak,…) ulertzeko.
Drogen SAILKAPENA egiteko beste
irizpide garrantzitsu bat dago: sortzen
dituzten efektuak kontutan hartzea, konkretuki gure Nerbio Sisteman sortzen
dituztenak. Kontsumitzen den sustantziaren arabera, Nerbio Sistema Zentrala
mantsotu edo bizkortu egiten da eta
errealitatea hautemateko eran ere eragin dezake. Hau kontutan edukita, honela sailkatzen dira:
1.
2007ko
DEPRESOREAK:
Nerbio-
ikerketa
ikerketa
Sistema Zentrala mantsotzen dute.
Agertzen diren efektuak ezberdinak
izan daitezke: lasaitasuna, erlaxazioa, logurea, baretzea,…
Drogak: alkohola, disolbatzaileak
(gasolina, pegamentoa, espraiak,
…), opiazeoak (heroina, metadona,
morfina, kodeina, ketamina…),
barbiturikoak, lasaigarriak, analgesikoak…
2. ESTIMULATZAILEAK: NerbioSistema Zentrala bizkortzen dute.
Agertzen diren efektuak gorputzeko
mugimenduak arintzea, nekea gutxiago sentitzea, energia gehiago izatearen sentsazioa, gosea gutxitzea,… izan daitezke.
Drogak: tabakoa, estasia, xantinak
(kafeina, teina, kakaoa…), anfetaminak, metanfetaminak, kokaina…
3. HALUZINOGENOAK: errealitatea
hautemateko eran eragiten dute.
Efektuak errealitatea distorsionatuta
edota errealitatean existitzen ez dena
ikustea, entzutea, dastatzea, ukitzea
eta usaintzearekin daude lotuta.
Bizipen hauek haluzinazioak dira eta
"bidaia" bezala ezagutzen dira.
Bizipenak onak direnean "bidaia ona"
izan dela esaten da eta alderantziz,
txarra denean, "bidaia txarra".
Drogak: onddo haluzinogenoak
(setak), LSD, kannabisa, peyote,
salvia…
Badira droga batzuk bi multzotan
sartzen direnak, esate baterako,
estasia eta ketamina.
Estasia: haluzinogenoa + estimulatzailea
Ketamina: haluzinogenoa + depresorea
Drogen kontsumoarekin lotuta bada beste
aspektu garrantzitsu bat: drogak nahastuta kontsumitzea. Gazteen artean helduetan ematen den bezala, helburu
ezberdinak (nahasteen bidez esperientzia
berri bat bizitzeko, efektuak gehitzeko eta
handitzeko, sustantzia batek sortutako
efektuak indargabetzeko, sustantziaren
ondorengo "bajoia" gainditzeko…) lortu
nahian droga bat beste batekin nahasten
dute. Honi POLIKONTSUMOA esaten
zaio. Polikontsumoa ematen denean,
toxikotasuna eta arriskuak gehitzen
dira eta bizipen deserosoak izateko
aukerak ere gehitu daitezke, batez ere,
sustantziarekiko informazio nahikoa ez
dutenean, kontsumoa kontrolatzen ez
denean eta norbere mugak ezagutzen ez
direnean. Efektuak luzatzea lortu beharrean, biderkatu/bikoiztu egiten dira arriskuak gehituz.
TOLERANTZIA: gure organismoak aurreko kontsumoarekin lortutako efektuak izateko kantitate handiagoa kontsumitu
behar duenean ematen da. Beraz, tolerantzia maila gorantz doan heinean, menpekotasunean erortzeko aukerak ere
gehitu egin daitezke.
MENPEKOTASUNA: gure gorputzak normaltasunez funtzionatzeko (fisikoki zein
psikikoki) droga kontsumitzeko premia
duenean.
Motak:
1. Fisikoa: organismoa sustantzia
maila bat izatera ohituta dagoenean,
eta maila hau jaistean sortzen den
ondoez fisikoa da: okadak, dardarak,...
beharrezkoa du ondo funtzionatu ahal
izateko sustantzia kantitate hori odolean mantentzea.
2. Psikologikoa: maila afektiboan
efektu positiboak bilatzeko (plazerra,
euforia, soziabilitatea,...) edota egoera
Drogak eurak bakarrik ez dira esanguratsuak. Drogak kontsumitzean lortzen diren
efektuak eta arriskuak ezagutzeko, eta azken batean, droga kontsumoen fenomenoa osotasunean ulertu ahal izateko, sustantziaz (drogez) gain, ezinbestekoak dira
pertsonaren ezaugarriak eta testuingurua kontutan hartzea.
1. Sujetua (pisua, sexua, adina, egoera animikoa, egoera fisiko eta psikologikoa,…).
2 . Sustantzia (mota, kantitatea, maiztasuna, nahasteak,…).
3. Testuingurua (familia, eskola, lagunak, lana,…).
Drogen kontsumo guztietan arriskua dagoen arren, denak ez dira arazotsuak bilakatzen.
EZ DA ARDURA GUZTIA KONTSUMORA BIDERATU BEHAR, PERTSONAREN JOKABIDEAN ANTZEMANDAKO ALDAKETAK ETA BERE INGURUNEAN IZANDAKO
ERAGINAK KONTUTAN IZATEA BEHAR-BEHARREZKOAK DIRA.
Egiteko
Prest!
23.
zenba kia
negatiboei ihes egiteko (lotsagurea,
estresa, aspergurea,...), aldian-aldian,
drogak modu konpultsiboan kontsumitzen direnean.
3. Funtzionala: drogak kontsumitu
gabe zenbait gauza egiteko gai sentitzen ez denean eta horretarako kontsumitu beharra dagoenean (ligatzeko,
juerga bat botatzeko, dantzan egiteko,...).
ABSTINENTZIA SINDROMEA: kontsumitzailearen organismoa droga bat edo
batzuetara ohitzen denean eta kontsumitzen ez duenean, maila fisiko zein psikikoan azaltzen diren sintoma mingarri eta
desatseginak dira. •
Consumo de drogas
Los últimos estudios y los medios de comunicación nos transmiten una normalización
del consumo de algunas drogas como el
tabaco, alcohol y cannabis entre los jóvenes
y una reducción en la edad de inicio. Este
hecho hace que la sociedad en general y
los padres-madres particularmente reaccionen de forma más preocupante ante el fenómeno.
Por eso es esencial la COMUNICACIÓN
entre padres/madres e hijos/as como estrategia preventiva y para entender el fenómeno del consumo de drogas. Para facilitar
esta comunicación es importante tener claro
unos conceptos generales (qué son las drogas, la dependencia y tipos, tolerancia, sindrome de abstinencia, policonsumo, clasificación de las drogas…) y unas ideas básicas:
1. Los efectos, riesgos y motivos del consumo de drogas dependen de la sustancia
(tipo, dosis, vía de administración), características de la persona (personalidad, expectativas, sexo, edad, peso…) y el contexto
(lugar, momento, familia, amigos…).
2. Como padres/madres es importante no
focalizar el conflicto en el consumo, hay que
hacer una lectura desde contextos más
amplios poniendo la atención en sus comportamientos y en la influencia de sus consumos en su entorno.
3. Aunque todo consumo de drogas supone
un riesgo, no todos los consumos acaban
siendo problemáticos.
2007ko
uda
11
Denentzat
Familia
Fernando Olabarrieta Artetxe
Familiaren Psikologiako Irakasle laguna - Psikologia Fakultatea /EHU
Enrique Arranz Freijo
Familiaren Psikologiako Katedraduna - Psikologia Fakultatea /EHU
• DONOSTIA
Aitita-amumen funtzioak gaur egun
Familia egiturak aldatzen
ari dira, gero eta etxe
gehiagotan egiten baitute
bikoteko bi kideek lan.
Horri gaineratu behar zaio
gobernuek oso politika
gutxi zuzentzen dizkietela
familiei (haurtzaindegiak
dohan, amatasun- eta aitatasun-baja
luzeagoak,
zainketan ordezkoak hartzeko laguntzak, etab.).
Biloben zainketa osatuko dutenak aititaamumak izatearen aukera bi modutara
ikus daiteke: modu negatiboan eta
modu positiboan. Lehenengoan, aititaamumek denbora-falta erakuts dezakete: euren bilobak zaintzeak euren egitekoen zati handi bat hartzen du. Modu
positiboan ikusita, haurrak zaintzeak
euren bizitzari beste "erabilgarritasun"
bat ekar diezaioke, norbaitentzat
"garrantzitsua izatea" gizartean norberaren garrantzia gordetzeko modua
baita (Guash, 2001).
Hala ere, seme-alabak aitita-amumekin
utzi behar izan dituzten gurasoek, edo
beste formularen batera jo behar izan
dutenek (haurtzaindegia, umezaina...),
erruduntasun- eta atsekabe-sentipena
izan dezakete beren seme-alabei nahi
luketen besteko denbora ez eskaintzeagatik.
Aita eta ama gazteen baliabide ekonomikoek ez dutenez beti ahalbidetzen
kanpoko pertsona bat kontratatzea
beren seme-alabak zaintzeko, aitonaamonengana jotzen da. Beste batzuetan, arrazoiak sentimentalagoak dira,
hala nola: "haurrak hobeto zainduta
daude euren aitita-amumekin".
Aitita-amumen paperak gure gaur egungo gizartean "jelosia" sortu dezake
gurasoengan, seme-alabak bere modura hezteagatik edo beraien bizitzan
"muturra sartzeagatik". Horiek beldur
edo ikara ulergarriak dira. Jarrera horiek
saihesteko, garrantzitsua da hau gogoratzea:
65 urte baino gehiago dituzten pertsona
askok osasun ona dute, ordura arte egiten zituzten lanak egiteko moduan egoteaz gain, euren seme-alabei nahiz bilobei laguntza eskaintzeko moduan baitaude. Belaunaldien arteko elkartasunak hautsi egiten du helduekin lotzen
den pasibotasunaren eta ez-produktibitatearen irudia (Díaz, 1995).
G URASOENTZAKO AHOLKUAK
-Aitita-amumek beraien denbora
eta biloben zainketara bideraturiko denbora banatzeko
duten modua errespetatu.
-Aitita-amumen lana baloratu
eta esker-ona erakutsi.
Laguntza handia dira semealabak
-hezteko garaian.
Euren funtzioak mugatu
liskarrarekin amai daitekeen
-gatazka gertatu baino lehen.
Entzun eta errespetatu euren
-iritziak.
Seme-alabei aitona-amonen
irudi positiboa eskaini eta hel-
12
Egiteko
mana laguntzaile soil balira bezala
hartu behar, baizik eta seme-alabak
hezteko prozesuan elementu ordezkaezin gisa.
2. Aitita-amumek, zaintzaile gisa, abantailak dituzte: erabilgarriagoak eta baloratuta sentitzen dira, gurasoak lasaiago
gelditzen dira, eta bilobak pozik.
3. Beti gogoan izan behar da seme-alabek gurasoengandik jasotzen duten
heziketaren osagarri direla aitita-amumak. Seme-alabek gurasoak behar
dituzte eta, gainera, maitatuak, baloratuak, motibatuak eta estimulatuak sentitzeko oinarrizko beharra dute. Seme
bat edo alaba bat hezteak eta bere
jarrera orientatzeak berekin dakarren
erantzukizuna gurasoena izan beharko
da, familiaren etxeko bizitza baita funtsezkoa haurren garapen psikologikoan.
4. Aitita-amumek eta bilobek elkarrekin
egiten dituzten astialdiko jarduerak
aldatu egiten dira denboran aurrera
egin ahala. Lehenengo etapan, paseoak, jolasak, telebista, marrazkiak, etab.
konpartitzen dira, eta bigarrenean,
berriz, aitita-amumen bizitzari buruzko
istorioak kontatzea, berba egitea, etab.
•
1. Gurasoek aitita-amumekiko estimu
ona eta egokia helarazi behar diete
seme-alabei, ez dute beraiekiko harreA ITITA -A M U M E N T Z A K O A H O L K U A K
-Zainketa-funtzioa eta hezkuntza-arloan
laguntzeko funtzioa modu askean hartu
zuen gain, zuen seme-alaben beharrekin
presionatuta sentitu gabe. Eta erakutsi
seme-alabei erantzukizun hori noiz ezin
duzuen hartu.
-Zuen seme-alabek bilobei ezartzen dizkieten irizpideak eta ohiturak errespetatu,
nahiz eta zuenekin alderatuta desberdinak
-izan.
Bilobak babestu eta zaindu, baina jarri
-mugak jauntxoak bihur ez daitezen.
Ez kritikatu zuen seme-alabak eta
-ez hitz egin gaizki beraietaz bilobei.
Bizipenak, gogorapenak, gurasoen
argazkiak... transmititzea egon daitekeen
Prest!
23.
zenbakia
2007ko
liburu gomendagarria
• "Abuelos y nietos: Abuelo
favorito, abuelo útil" RICO
SAPENA, Celeste; SERRA
DESFILIS, Emilia eta VIGUER
SEGUI,
Paz.
Ediciones
Pirámide, S.A.
uda