pobierz plik - Klub Szachowy Polonia Warszawa

http://www.poloniachess.pl
Wyłanianie talentów
za pomocą szachów
Warszawa, PKiN
15 grudnia 2012
Tomasz Polak
BADANIA
Podsumowanie wyników badań dot. intelektualnych korzyści z gry w szachy
Miejsce badania lub
publikacji
Opis badanej grupy
Rezultaty badań
Wenezuela
4000 studentów
Wzrost IQ
The New England Journal of
Medicine
Badania niemieckie
Osoby po 75 roku życia
Zapobieganie starczej demencji
-
Synchronizacja półkul mózgowych.
Badania co 4 lata
Uczniowie klas od 7 do 9.
Poprawa kreatywności i oryginalności.
Dwuletnie badanie w 1985
roku
Młodzi studenci.
Poprawa pamięci
(lepsze oceny z wszystkich przedmiotów)
Nowy Brunszwik, rok 1992
450 uczniów klas piątych, matematycznych
w 3 grupach:
A – kontrolna
B – z uczniami grającymi w szachy
C – silnie zorientowana szachowo
Umiejętność rozwiązywania problemów.
W standardowym teście, Grupa C zwiększyła ocenę
do 81,2% z 62%. Wynik był wyższy niż w grupie A
o 21.46%.
Badania w 1991 r. dr Stuart
Margulies
(często cytowane)
53 uczniów szkół podstawowych grających
w szachy
Zwiększenie szybkości czytania i poprawa
zrozumienia tekstu
Liczne badania w USA, Rosji,
Chinach i innych krajach
Grupy studentów
Poprawa koncentracji.
1
NINDS - BADANIA
National Institute of Neurological Disorders and Strokes (NINDS)
– spektakularne wyniki badań nad szachami http://library.advanced.org/10746/reasons.html
Instytut:
Publikacja:
Uczestnicy:
Metoda:
Cel:
Opis:
Wnioski:
NINDS koordynuje pracę 25 klinik neurologicznych w USA.
Opublikowane w „Nature” w 2011roku (Chess Promotes Active Use of Many Parts of the Brain).
Szachiści grający w zawodach turniejowych lub w trakcie rozwiązywania złożonych zadań.
Technika obrazowania mózgu zwana "pozytonową tomografią emisyjną" (PET).
Naukowcy, za pomocą substancji radioaktywnej zidentyfikowali i zarejestrowali, która część mózgu
była uaktywniana do wykonania jakiego zadania.
Naprzemienne fazy mentalne:
Według dr Jordana Grafmana szachy są "idealnym modelem, by pomóc naukowcom lepiej
zrozumieć skoordynowaną pracę mózgu". Dalej dr Grafman opisuje pracę mózgu, którą, dla
uproszczenia, określiłbym jako „naprzemienne fazy mentalne”:
- Wizualizowanie kolorów bierek i miejsc na planszy aktywowało obszary po obu stronach mózgu,
odpowiedzialne za przetwarzanie informacji wizualnej;
- Przypominanie sobie poprzednich partii uaktywniało dwa obszary po lewej stronie mózgu
wyszukujące wspomnienia oraz obszar w pobliżu lewego ucha związany z przechowywaniem
informacji;
- Dokonywanie oceny jak zadać mata wykorzystuje obie strony przedniej części mózgu, które
odpowiadają za planowanie oraz tylną część mózgu odpowiedzialną za obrazy.
Dowiedziono, że:
- gra w szachy rzeczywiście podnosi poziom wrodzonej inteligencji;
- może być uważana za trenera mózgu;
ponieważ:
- wykorzystuje wiele różnych obszarów mózgu!
2
ROZWÓJ MÓZGU
Jak szachy rozwijają mózg
1) Wzrost liczby i długości dendrytów, a to przyspiesza myślenie i ułatwia interakcje z ludźmi.
Dendryty są wypustkami komórek nerwowych, odbierającymi impulsy nerwowe z innych komórek.
2) Rozwój przodomózgowia. Gry strategiczne, takie jak szachy, przyśpieszają rozwój przodomózgowia,
będącego najważniejszą, z punktu widzenia uzdolnień, częścią mózgu. Ta część kory mózgowej zawiera nadrzędne
ośrodki nerwowe i jest siedliskiem procesów psychicznych i intelektualnych. Kieruje złożoną działalnością
organizmów, a zwłaszcza ich zachowaniem nabytym, wyuczonym w życiu osobistym. Jest nieodzowna dla
specyficznych ludzkich funkcji jak:
- mowa
- myślenie abstrakcyjne
- czytanie
- pisanie
- analiza
- planowanie działań
- zjawiska świadomości.
Ten obszar mózgu odpowiedzialny jest również za:
- planowanie,
- sąd
- samokontrolę
(młodzież jest długo niedojrzała z punktu widzenia powyższych trzech kryteriów).
To pomaga dzieciom i młodzieży podejmować lepsze decyzje we wszystkich dziedzinach dorosłego życia,
a w młodości powstrzymuje przed podejmowaniem głupich, ryzykownych wyborów.
3
NY CITY
Szkolny Program Szachowy w New York City
3000 dzieci w ponad 100 szkołach publicznych, lata 1986-1990
W oparciu o wyniki badań naukowych (Palm,C.,1990, Chess improves academic performance, Article 2; Chess Fed.
Schyl. Dept)
Korzyści gry w szachy:
- usprawniają logiczne myślenie;
- zdolności poznawcze;
- umiejętności komunikacji i rozpoznawania
wzorców;
- wyniki z angielskiego i matematyki;
- poczucie ducha zespołu;
- uczą wartości ciężkiej pracy, wytrwałości
koncentracji i zaangażowania;
- poczucie własnej wartości;
- odpowiedzialność za własne działania;
- chęć osiągnięć, motywacja do najwyższego
wysiłku;
- przyjmowanie porażki z godnością;
- przezwyciężanie wrogości dzięki możliwości
realizacji działań zaczepnych w sposób
akceptowalny;
- to wyczekiwany przez dziecko przedmiot
szkolny, co poprawia frekwencję i radość
chodzenia do szkoły;
- dziewczęta mogą konkurować z chłopcami
w sposób akceptowalny i pozbawiony zagrożeń;
- pomagają dzieciom łatwiej się zaprzyjaźniać,
zapewniając łatwe, bezpieczne miejsce
do spotkań i dyskusji;
- zbliżają uczniów i nauczycieli, pozwalając
im ujrzeć siebie w przyjemniejszym świetle;
- jako konkurencja sportowa, dają dzieciom
namacalny dowód ich osiągnięć.
4
CZYM JEST GRA W SZACHY
Zadaniem intelektualnym
Emocjonującym przeżyciem,
poszerzającym pole poznawcze
„Szachy są idealnym narzędziem uczenia się
podejmowania decyzji i rozwiązywania
problemów, ponieważ jest to zamknięty system o
jasno określonych regułach” (Horgan, 1988).
Dla szachistów gra w szachy jest niczym pełne
dramaturgii przedstawienie Porywają ich emocje
związane ze historią rozgrywającą się przed ich
oczyma.
„Gra w szachy wymaga rozumowania zarówno
indukcyjnego jak i dedukcyjnego. Widzisz jak
dziecko postrzega problem, rozkłada go na
kawałki, a potem znów próbuje połączyć to
wszystko w spójną całość. Proces ten obejmuje
przypominanie, analizę, osąd i myślenie
abstrakcyjne.”
(Peter Shaw, nauczyciel informatyki i szachów
w stanie Wirginia)
Najlepsze partie szachowe są unikatowe niczym
dzieła sztuki. Są to bowiem produkty
oryginalnego, twórczego myślenia.
Piękno gry w szachy jest tak ujmujące i daje taką
przyjemność, jak każda inna forma sztuki.
„Szachy, pełne estetycznego wdzięku i
fascynujące niezmiennie uczniów w każdym
wieku, zwracają uwagę pedagogów, którzy coraz
bardziej powszechnie, zaczynają uświadamiać
sobie ich dydaktyczne i społeczne korzyści.”
(Graham, 1985).
5
KORZYŚCI
Korzyści z gry w szachy
Źródło: www.edutechchess.com, tłumaczenie http://www.poloniachess.pl w dziale „Dlaczego szachy?”
Korzyści psychologiczne i intelektualne
(wg sprawozdań uczniów, nauczycieli i
rodziców):
Korzyści społeczne
(Kennedy -1998)
Szachy:
-
-
cierpliwość
pamięć
logiczne i krytyczne myślenie
obserwacja i analiza
kreatywność
koncentracja
samokontrola
szacunek dla innych
umiejętność radzenia sobie z frustracją.
-
usuwają bariery między uczniami;
dają studentom (uczniom) dodatkowy
powód, aby przyjść do szkoły;
budują pozytywną relację pomiędzy
uczniami i dorosłymi.
6
ROZWÓJ INTELEKTUALNY
Jak szachy rozwijają intelekt
„Kiedy widzisz dobry ruch, usiądź na dłoniach
i sprawdź, czy możesz znaleźć lepszy” – Siegbert
Tarrasch
Kennedy (1998), szachy są:
- uhonorowaniem
nietradycyjnych
stylów
poznawczych;
- rozwijają umiejętności życiowe i zdolność
krytycznego myślenia;
- rozwijają meta poznanie, gdyż studenci uczą się
analizy własnych myśli;
- integrują różne rodzaje myślenia;
- rozszerzają nasze rozumienie inteligencji.
Ferguson (1995), szachy:
- dają możliwość jednoczesnego rozwiązywania
dużej liczby problemów;
- tworzą wzorzec systemu myślenia, który, gdy się
go umiejętnie używa, zapewnia sukces;
- to behawioralny system, oferuje natychmiastowe
kary i nagrody za jakość rozwiązywania
problemów.
7
DOŚWIADCZENIA FUNDACJI
Wychowawcze i edukacyjne walory szachów w świetle doświadczeń Fundacji im.
gen. Kazimierza Sosnkowskiego
W pracy „Jak stworzyć strategię rozkwitu polskich szachów” z grudnia 2009 roku
(http://www.poloniachess.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=646&Itemid=99 )
dr Jan Macieja pokazał, że masowe nauczanie szachów w szkole, przez powiększanie kapitału
ludzkiego i społecznego, przyczynia się do przezwyciężania wielu istniejących w Polsce barier
modernizacyjnych:
- zmniejszenia liczby młodzieży uzależnionej od narkotyków, palenia papierosów i używania
alkoholu;
- wyrównywania szans rozwojowych przez ułatwienie dostępu do wyższych uczelni dzieciom
z biednych rodzin;
- kształtowania cech charakteru określanych rygoryzmem społecznym;
- wczesnego posługiwania się komputerem i Internetem;
- wyrabiania zapobiegliwości, podnoszenia roztropności i rozwagi w działaniu;
- wyrabiania umiejętności koncentracji;
- przezwyciężania fobii przed dziećmi z innych krajów.
Doświadczenia Fundacji Sosnkowskiego wskazują, że wszystkie dzieci uczące się gry szachowej
w Szkółce Szachowej prowadzonej przez Fundację (powyżej 100 osób rocznie), dostają się bez
kłopotów na studia wyższe. Nie odnotowano przypadku nie przyjęcia na studia szachisty Fundacji.
8
PRZEDSZKOLAKI
Czas rozpoczynania nauki grania w szachy: musi rozpoczynać się w przedszkolu.
Mózg dzieci, które rozpoczynają grę w szachy przed piątym rokiem życia staje się bardziej twórczy,
bo granie w szachy zapobiega obumieraniu nieużywanych komórek mózgowych. Konkurowanie za
pomocą gry w szachy sprzyja rozwojowi talentów i zapobiega groźbie snobizmu. W sposób delikatny
oswaja i wprowadza dziecko w świat osiągnięć i konkurencji.
Dzięki odkryciu ogromnych możliwości umysłu dzieci można otworzyć im - niezależnie od statusu
materialnego ich rodziców - bramy do najlepszych uczelni wyższych i do kariery zawodowej.
Badania dr Sabiny Paten z Uniwersytetu w Heidelbergu:
- maluchy potrafią logicznie myśleć, zanim zaczną chodzić;
- mózg dziecka przed piątym rokiem życia, ma dwa razy więcej połączeń między neuronami, niż mózg
dorosłego człowieka.
Zalecenie dotyczące wczesnego, obowiązkowego rozpoczynania grania w szachy dotyczy też:
- dzieci wychowywanych w domach dziecka;
- dzieci wychowywanych w domach dla niewidomych.
Dzieci wychowywane w izolacji od ludzi dorosłych charakteryzują się opóźnieniem w rozwoju. Uwaga ta
dotyczy zwłaszcza dzieci niewidomych, wśród których w Polsce debilizm obejmuje do 70 % dzieci.
Spostrzeżenie o korzystnym wpływie szachów na zmniejszenie procentu dzieci niewidomych dotkniętych
debilizmem (do10%) JM wyniósł w 1991 roku z Manchesteru, w trakcie pracy w tamtejszym
uniwersytecie, gdzie dzieci niewidome brały udział w masowo organizowanych turniejach szachowych.
9
RYWALIZACJA SPORTOWA
Edukowanie poprzez rywalizację sportową – gra w szachy (korzyści wolicjonalne)
Środowisko nauczania skupione wokół gier ma pozytywny wpływ na stosunek ucznia
do nauki, działa niczym stymulator osiągnięć poznawczych. Rywalizacja poprzez gry,
jako sposób nauki, jest jednym z najpotężniejszych narzędzi motywacyjnych w
repertuarze dobrego nauczyciela. Dzieci uwielbiają gry. Szachy motywują je do stania
się badaczami rozwiązującymi problem, którzy całymi godzinami mogą tkwić
nieporuszeni, zanurzeni w logicznym myśleniu. Ci sami młodzi ludzie często nie
mogą usiedzieć przez piętnaście minut w tradycyjnej klasie!
Współzawodnictwo sportowe z wieku dziecięcego i młodzieżowego pomaga
dostrzegać potrzebę konkurowania na rynku pracy, czy w działalności biznesowej.
Szachy zapewniają dzieciom konkretny, niedrogi i nieodparty sposób wzniesienia się
ponad nędzę i zwątpienie, które tak często staje się częścią ich życia. (Palm, 1990).
10
ROZWÓJ TALENTÓW
Dlaczego szachy przyciągają talenty? – opinia Tomasza Polaka
W szachach najbardziej fascynujące wydaje się to, że uwalniają od pokusy ulegania łatwym osądom
i etykietom, a uczą postrzegać rzeczy w sposób całościowy, systemowy, funkcjonalny.
Zdarzają się rozgrywki, w których ruchy pozornie absurdalne (np. „Fatal Attraction” Londyn 1912 r. E. Lasker i G. Thomas)
w rezultacie prowadzą do zwycięstwa. I vice versa: "ruchy prawie dobre", które wyznaczają "całkowicie
przegraną partię".
W szachach kwestionowanie taktyki przeciwnika, jest przyjętym kanonem postępowania. Szachy uczą,
jak, nie lekceważąc przeciwnika, rozumnie obstawać przy swoich racjach.
Szachy są tarczą dla innowatorów, a wytrącają z ręki oręż sceptykom i dlatego
szachy są uwielbianą rozrywką ambitnych, młodych ludzi!
Szachy to intelektualny poligon umożliwiający nam reorganizację naszego wewnętrznego świata.
Na szachownicy, ze zdumieniem, dumą lub goryczą, w ruchach swoich lub naszego przeciwnika,
odkrywamy nowe warianty i związki logiczne, których istnienia nie byliśmy wcześniej świadomi.
Gra w szachy jest źródłem wielu symbolicznych mini-transgresji, dzięki którym młodzi ludzie wykraczają
poza paradygmat własnego, ciasnego podwórka, „wielkiej ryby w małym stawie”, a stają się obywatelami
świata (każdy dobry polski szachista odwiedził 30-40 krajów świata), świadomymi jego złożonych i
wielowątkowych powiązań.
11
PODSUMOWANIE
Zalety gry w szachy
Gra w szachy to:
- atrakcyjny sposób spędzania wolnego czasu;
- rozrywka jednocząca rozmaitych ludzi: uczniów i nauczycieli, kobiety i mężczyzn,
dorosłych i dzieci, osoby zdrowe i inwalidów;
- szansa rozwoju wielu talentów, głównie z niedostrzeżonych obszarów wiejskich i sfer
społecznych np. niewidomi czy inwalidzi.
Szachy, prowadzą do:
- potężnego rozwoju intelektu;
- wszechstronnego rozwoju osobowości;
- udoskonalenia charakteru;
- lepszej kontroli własnych zachowań;
- przyswojenia pozytywnych nawyków postrzegania otaczającego nas świata.
Szachy to klucz do działań autentycznych, takich, które nie są "grą o sumie zerowej",
lecz odkrywają nowe "błękitne oceany". Jednym z "błękitnych oceanów" jest
OBYWATELSKIE WYCHOWANIE POPRZEZ SZACHY.
Zazwyczaj media prezentują niezwykłych ludzi.
SZACHY TO NIEZWYKŁY SPORT DLA ZWYKŁYCH LUDZI.
12
64 POLA
64 pola szachownicy
otwierają w umyśle ogrom możliwości
podobnie jak
32 litery alfabetu
w kulturze!
13