90 NUMERÓW - Zeszyty Literackie

METAMORFOZY „ZL”
BARBARA TORUŃCZYK
90 NUMERÓW
Wydaliśmy 90 numerów naszego pisma. To swoisty jubileusz. Tak się skła−
da, że zamyka on pewien okres w istnieniu kwartalnika. W latach 1983–90
ukazywał się on we Francji. Publikowała go niezależna Association Les
Cahiers Littéraires. Jej prezesem była Alina Margolis−Edelman. Od roku 1990
pismo zaczęło wychodzić w Polsce; jego wydawcą stała się Agora−Gazeta S−ka
z o.o., która z czasem przeistoczyła się w potężną spółkę medialną Agora S. A.
Od numeru 90. rozpoczyna się dla nas nowy etap: kwartalnik jest
wydawany przez niezależną Fundację Zeszytów Literackich. Dotychczas
publikowała ona jedynie książki. Nowo powstała Fundacja Agory obiecuje
wspierać nas finansowo.
Zmiana ta stała się okazją do podsumowania naszej pracy. Częściowo
uczyniliśmy to na wigilijnym spotkaniu ,,Zeszytów Literackich”. Otrzy−
maliśmy wtedy wiele życzeń na nową drogę. Publikujemy je poniżej.
Zaszczycili nas wtedy swoją obecnością i dobrym słowem: prezes
Polskiego PEN Clubu Władysław Bartoszewski, Minister Edukacji Naro−
dowej i Sportu Mirosław Sawicki, Marek Edelman. Minister Kultury
Waldemar Dąbrowski nadesłał list, który przytaczamy.
Tego dnia byli z nami nasi koledzy redakcyjni: Adam Zagajewski i Ma−
rek Zagańczyk. Przybyli: Katarzyna Herbertowa, Erwin Axer, Jacek Bo−
cheński, Janusz Głowacki, Tomasz Łubieński, prof. prof. Michał Bristiger,
Jerzy Jedlicki, Andrzej Paczkowski, Jerzy Timoszewicz, prezes Fundacji
im. S. Batorego Aleksander Smolar, dyrektor II Programu Polskiego Radia
Elżbieta Markowska, Krystyna Zachwatowicz. Licznie stawili się
współpracownicy i przyjaciele „ZL”: Anna Piwkowska, Tomasz Cyz,
Marcin Gmys, Adam Pomorski, Joanna Szczepkowska, Henryk Wujec,
Stanisław Kasprzysiak, Paweł Kłoczowski, Paweł Kądziela, Tadeusz
170
Zeszyty Literackie
90 numerów. Metamorfozy
Sobolewski, Marcin Kydryński, Anna Maria Jopek, Magda Łazarkiewicz,
państwo Markuszewscy, Róża Thun, Danuta i Andrzej Kuroń, Maciej
Cisło, Anna Janko i wielu innych. Ryszard Kapuściński, Wiesław Myśliw−
ski, ks. Adam Boniecki, Piotr Kłoczowski przesłali pozdrowienia.
Miałam wtedy okazję podziękować za specjalną życzliwość i opiekę
roztoczoną nad naszą pracą przybyłym na spotkanie Helenie Łuczywo,
zastępcy redaktora naczelnego ,,Gazety Wyborczej” oraz Jarosławowi
Szalińskiemu z Zarządu Agora S.A. Innymi dobrymi duchami w Agorze
i „GW” przez te wszystkie lata byli: Wanda Rapaczynski, Adam Michnik,
Piotr Niemczycki, Seweryn Blumsztajn, Marek Jackiewicz a ostatnio
Wojciech Kamiński i Marek Szydłowski, prezes i wiceprezes Fundacji
Agory. (Więcej i bardziej szczegółowo o sytuacji kwartalnika i jego przy−
jaciołach dowiedzieć się można z broszury: Jan Nowak−Jeziorański. Głos
wolnej Europy, gdyż w publikowanych tam listach Jana Nowaka z archi−
wum „Zeszytów Literackich” z lat 1983–2003 mowa jest głównie o tych
sprawach).
Wigilijni goście wysłuchali utworów współpracowników kwartalnika
— tych wieloletnich i oddanych, jak również najmłodszych, na ogół u nas
debiutujących. Julia Hartwig, Adam Zagajewski, Monika Ples, Anna Ar−
no czytali swoje wiersze. Tomasz Różycki przedstawił nam z ekranu swo−
ją najnowszą poezję; ukazała się ona na naszych łamach wkrótce potem.
Na zakończenie rozległ się głos Czesława Miłosza, który nagrał dla nas
swego czasu przeznaczony dla ,,ZL” wiersz Jasności promieniste. Z frag−
mentami swojej pracy literackiej z najnowszych numerów ,,ZL” zapozna−
li nas również Adam Szczuciński, Zofia Król, Juliusz Kurkiewicz.
Liczymy na Państwa życzliwe zainteresowanie naszymi publikacjami:
pismem, broszurami, książkami. Żywimy ufność i pokładamy nadzieję
w przyszłości.
Przy okazji informujemy, że począwszy od numeru 90. zmienia się
nasz cykl wydawniczy. Kwartalnik będzie się ukazywał w miesiącach:
marzec, czerwiec, wrzesień, grudzień.
BARBARA TORUŃCZYK
MINISTER KULTURY WALDEMAR DĄBROWSKI:
Szanowna Pani Redaktor,
Droga Basiu,
Z okazji Waszego 20−lecia wspominaliśmy wielkich patronów Waszej
formacji intelektualnej, moralnej i literackiej: Konstantego Jeleńskiego,
Józefa Czapskiego, Josifa Brodskiego, Zbigniewa Herberta.
171
Zeszyty Literackie
90 numerów. Metamorfozy
Mijający 2004 rok był trudny. Śmierć Czesława Miłosza i Jacka Kuro−
nia wydaje się nam końcem pewnej epoki.
„Zeszytom Literackim” — dzięki Waszej pracy i żywej obecności —
udało się to, co w kulturze najtrudniejsze i najcenniejsze: zachowanie
ciągłości. Zachowanie żywej ciągłości dzięki niezwykle interesującej
i pełnej obietnic konstelacji młodych autorów „Zeszytów Literackich”.
Konstelacji, w której rozpoznaję wspaniałą inspirację Dawnych Mistrzów,
połączoną z czujną uwagą dla współczesności.
Wasza pięcioletnia praca nad archiwami Zbigniewa Herberta przynio−
sła wspaniałe owoce w postaci wzorowej, krytycznej edycji ineditów,
niezwykłej trylogii, jaką tworzą Labirynt nad morzem, Martwa natura
z wędzidłem i Barbarzyńca w ogrodzie oraz korespondencji z Henrykiem
Elzenbergiem.
Szanowna Pani Redaktor. Droga Basiu. Przyszłość przed Wami. To
najcenniejszy plon Waszej żywej obecności.
Z okazji Bożego Narodzenia i Nowego 2005 roku przesyłam Pani
i całemu zespołowi, współpracownikom i przyjaciołom „Zeszytów Lite−
rackich” moje najserdeczniejsze życzenia.
Warszawa, 16 XII 2004
Waldemar Dąbrowski
LESZEK I TAMARA KOŁAKOWSCY:
Basiu kochana,
Wieść się niesie wśród ludu, że właśnie szykuje się spotkanie przyja−
cielskie pod Twoim czcigodnym i miłym przewodem. Chcielibyśmy
ogromnie wślizgnąć się do tego grona i cieszyć się Twoim i Waszym
towarzystwem, ale los złowrogi na razie nie pozwala. Może później, wio−
sną. Mamy jednak zastępczą, ale ważną Twoją obecność w postaci Two−
ich „Zeszytów Literackich”, które ludzkość jako tako wykształcona bar−
dzo a bardzo lubi i które pełne są mądrości uczonej i urody poetyckiej,
a bez których świat ducha byłby gorszy. Te „Zeszyty”, dzieło Twoje, są
prawdziwą tego ducha perłą. Korzystamy przeto z okazji, żeby Tobie,
„Zeszytom” Twoim i ich autorom wszelkiej pomyślności życzyć i wszy−
stkie serdeczności przekazać.
Oxford, 13 XII 2004
172
Leszek i Tamara Kołakowscy
Zeszyty Literackie
90 numerów. Metamorfozy
WOJCIECH KARPIŃSKI:
Kochana Basiu,
Tegoroczna rybka przedgwiazdkowa „Zeszytów” to ważny moment
w historii pisma. Dlatego chciałbym Wam powiedzieć, że jestem dzisiaj
duchem z Wami. Gdy zaczynałaś myślenie o piśmie, w mroczną zimę
1981/1982 roku, natychmiast po nocy 13 grudnia, Czesław Miłosz był
wśród pierwszych, którzy wtedy poparli ten szaleńczo śmiały pomysł.
I popierał go zawsze. Teraz będzie to pierwsza Gwiazdka bez fizycznej
obecności Czesława Miłosza. Jego twórczość pozostaje jednak z nami, ja−
ko wyzwanie, jako wezwanie. Przecież od początku pismo miało umac−
niać działanie pisarzy zbójeckich, stanowiących o świetności współczes−
nej kultury polskiej.
Trudności, z jakimi się dzisiaj zmagasz, są nie mniejsze, choć bardziej
skryte. Dlatego obecność „Zeszytów” jest dzisiaj nie mniej ważna niż
w tamten zimowy czas. Choć może ich znaczenie jest trudniejsze do zro−
zumienia. Wymaga chwili refleksji, wczytania się w spokojny głos docho−
dzący właśnie z „Zeszytów”, głos publikujących tam autorów, zwłaszcza
tych najmłodszych. Niektórych nie było jeszcze na świecie, gdy zaczyna−
łaś wydawać „Zeszyty”. Życzę — Tobie, im, sobie — aby za kolejne dwa−
dzieścia lat kolejne pokolenie mogło dosłyszeć na kartach „Zeszytów” tę
nutę specjalną — wolności i sensu.
Paryż, 14 XII 2004
Wojciech Karpiński
TIMOTHY GARTON ASH:
„Zeszyty Literackie” remain a lighthouse of excellence, beauty and the
highest literary ambition amidst a rising sea of commercialised mass en−
tertainment culture. We needed „ZL” against the communist Orwellian
Big Brother. Now we need them against the reality TV show Big Brother.
Long may they shine! Happy New Year from
[„Zeszyty Literackie” były i są latarnią doskonałości, piękna i najwyż−
szych literackich lotów pośród rosnącej fali skomercjalizowanej telewi−
zyjnej rozrywki dla mas. Potrzebowaliśmy ich przeciwko Orwellowskie−
mu komunistycznemu Wielkiemu Bratu. Dziś potrzebujemy ich przeciw−
ko Wielkiemu Bratu z telewizyjnych reality show. Niech świecą jak naj−
dłużej! Szczęśliwego Nowego Roku życzy]
Oxford, 13 XII 2004
Timothy Garton Ash
173
Zeszyty Literackie
90 numerów. Metamorfozy
TOMAS VENCLOVA:
„Zeszyty Literackie” są chyba najlepszym pismem swojej branży
w całej Europie Środkowej. Nie wyobrażam sobie bez nich swojego życia
twórczego i osobistego. Sto lat!
New Haven, USA, 14 XII 2004
Tomas Venclova
AGNIESZKA HOLLAND:
Basiu droga, wszystkim Wam najlepsze życzenia świąteczno−nowo−
roczne. Chciałam bardzo podziękować za numer o Jacku, który niedawno
dopiero mnie dogonił; zawsze Was czytam z zaciekawieniem i satysfak−
cją, ale tu jeszcze doszło wzruszenie. Pozdrawiam serdecznie
16 XII 2004
Agnieszka Holland
OD CZYTELNIKÓW:
Wielce Szanowna Pani,
Oczywiście nie zamierzam Pani swoimi sprawami tu zajmować.
W każdym razie w tej codzienności ważne miejsce zajmują „ZL”, które ze
swoim klasycyzmem przywracają wiarę w twarde, trwałe wartości. Tak na
dobrą sprawę to jedyne obliczalne czasopismo literackie, które otwiera się
bez lęku, że znajdzie się jakiś rozpadający szkielet. [...]
Więc — po tych dygresjach — niech u progu roku wypowiem życze−
nie: „ZL” proszę dalej redagować tak konsekwentnie, a opinie o „staro−
świeckości” przyjmować jak komplement. Co kwartał jest Pani projekt
gościem oczekiwanym i długo celebrowanym. I choć czasem o pewne
sprawy można się pospierać, to bez głębszej urazy. [...]
Z poważaniem
Sztum, 16 XII 2004
174
Janusz Ryszkowski
Zeszyty Literackie
90 numerów. Metamorfozy
KOMUNIKAT PRASOWY
Warszawa, 1 kwietnia, 2005
Fundacja Agory przejmuje finansowanie „Zeszytów Literackich”
W dniu 31 marca Fundacja Agory podpisała umowę o współpracy
z Fundacją Zeszytów Literackich. Umowa dotyczy finansowania kwar−
talnika „Zeszyty Literackie” i została poprzedzona przeniesieniem akty−
wów „Zeszytów Literackich”, między innymi tytułu prasowego, i przeję−
ciem pracowników, z Agory do Fundacji Zeszytów Literackich.
„Cieszę się, że Agora będzie kontynuować stałą pomoc finansową dla
«Zeszytów» poprzez swoją Fundację. Przez ostatnie trzynaście lat, po na−
szej przeprowadzce i zapuszczeniu korzeni w kraju, cieszyliśmy się kom−
fortem niezależności redakcyjnej jak i posiadaniem stałego źródła finan−
sowania. Szczególnie dzięki naszym wieloletnim przyjaciołom — Helenie
Łuczywo, Wandzie Rapaczynski, Piotrowi Niemczyckiemu i Adamowi
Michnikowi, którzy doceniają wagę łączącej nas tradycji, i dzięki którym
«Zeszyty» mogły i mogą nadal służyć następnym pokoleniom inteligencji
i czytelnikom literatury pięknej” — powiedziała Barbara Toruńczyk,
redaktor naczelna „Zeszytów”.
„Zeszyty Literackie” powstały w styczniu 1983 roku w Paryżu i po−
czątkowo były utrzymywane z subwencji organizacji i osób zagranicz−
nych. Agora przejęła wydawanie „Zeszytów” w 1992 roku. Fundacja Ze−
szytów Literackich jest trzecim w historii wydawnictwa właścicielem.
„Zeszyty Literackie” ukazują się jako kwartalnik w nakładzie ponad sied−
miu tysięcy egzemplarzy, co jest ewenementem w segmencie czasopism
literackich z wyższej półki. Większość sprzedaży pisma to prenumerata
krajowa i zagraniczna. Kwartalnik redagowany jest w oparciu o wielolet−
nich współpracowników, takich jak: Adam Zagajewski, Wojciech Karpiń−
ski, Tomas Venclova, Roberto Salvadori, Ewa Bieńkowska, Ewa Kuryluk,
Marek Zagańczyk. Ostatnio pozyskał stałą współpracę Claudia Magrisa,
jak również kilku swoich młodych debiutantów, którzy rozwijają obie−
cującą karierę literacką na łamach „Zeszytów”. Szczególną popularnością
cieszą się numery specjalne, ostatni z nich poświęcony został Jackowi
Kuroniowi, a w przygotowaniu jest numer z serii „Portrety miast”,
poświęcony Triestowi.
Fundacja Zeszytów Literackich powstała w Warszawie w roku
1991, jej założycielem i prezesem jest Barbara Toruńczyk. Dotychczas
wydawała książki: Josifa Brodskiego, Zbigniewa Herberta, Adama Mich−
175
Zeszyty Literackie
90 numerów. Metamorfozy
nika, Witolda Lutosławskiego, Jana Kotta; w tym roku — Opowieści cha−
sydów Martina Bubera. Wkrótce ukażą się szkice Marka Zagańczyka
Droga do Sieny i broszura Jan Nowak−Jeziorański. Głos wolnej Europy.
Fundacja Agory rozpoczęła działalność w październiku 2004 roku
i ma za zadanie prowadzić i finansować większą część działalności spo−
łecznej Agory i Agory Holding. Finansuje, miedzy innymi, takie akcje
„Gazety Wyborczej”, jak „Szkoła z Klasą” czy „Przejrzysta Polska”. Pro−
wadzi również działalność charytatywną na rzecz najbardziej potrzebują−
cych, ciężko chorych i niepełnosprawnych dzieci za pośrednictwem
wspólnych programów z innymi fundacjami. W 2005 roku Fundacja roz−
szerzy działalność o programy stypendialne dla dzieci z rejonów zagrożo−
nych bezrobociem.
Kontakt:
Fundacja Agory
tel. 22. 5555263
[email protected]
www.agora/fundacja.pl
176
Zeszyty Literackie
Barbara Toruńczyk
tel. 22. 826 38 22
[email protected]