Przesłuchiwanie cudzoziemców w trakcie postępowania

PRZESŁUCHIWANIE CUDZOZIEMCÓW
W TRAKCIE POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO
POLSKA
Maja Tobiasz
Helsińska Fundacja Praw Człowieka
Warszawa, Polska
9 sierpnia 2011 r.
Raport jest częścią projektu „Praktyki dotyczące przesłuchań: prawne konsekwencje.”
finansowanego przez Fundusz Wyszehradzki. Koordynatorem projektu jest Liga Praw Człowieka
(The Human Rights League) reprezentująca Słowację; zaś partnerami są: Helsińska Fundacja
Praw Człowieka reprezentująca Polskę, Węgierski Komitet Helsiński (The Hungarian Helsinki
Committee), Organizacja Pomocy Uchodźcom (The Organization for Aid to Refugees)
reprezentująca Czechy oraz Caritas reprezentujący Ukrainę.
1
SPIS TREŚCI
I. ORGANY WŁAŚCIWE DO PRZEPROWADZANIA PRZESŁUCHAŃ
CUDZOZIEMCÓW W TRAKCIE POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO ............ 3
a) POSTĘPOWANIE W SPRAWIE NADANIA STATUSU UCHODŹCY.......................... 3
b)
POSTĘPOWANIE W URZĘDACH WOJEWÓDZKICH .............................................. 4
II. OGÓLNE ZASADY PRZESŁUCHIWANIA CUDZOZIEMCÓW................................. 5
III. OBECNOŚĆ TŁUMACZA PODCZAS PRZESŁUCHANIA........................................... 6
a) POSTĘPOWANIE W SPRAWIE NADANIA STATUSU UCHODŹCY.......................... 6
b)
POSTĘPOWANIE W URZĘDACH WOJEWÓDZKICH .............................................. 7
IV. KWALIFIKACJE TŁUMACZA ......................................................................................... 8
a) POSTĘPOWANIE W SPRAWIE NADANIA STATUSU UCHODŹCY.......................... 8
b)
POSTĘPOWANIE W URZĘDACH WOJEWÓDZKICH ............................................ 10
V. ZASADY PRACY TŁUMACZA ....................................................................................... 11
VI. BEZSTRONNOŚĆ TŁUMACZA ...................................................................................... 11
VII.PODEJRZENIE DOKONANIA WADLIWEGO TŁUMACZENIA ............................. 12
VIII.
PRAWNE KONSEKWENCJE WADLIWEGO TŁUMACZENIA........................ 15
a) PRZESŁUCHIWANY CUDZOZIEMIEC........................................................................ 15
b)
TŁUMACZ..................................................................................................................... 15
IX. NIEPRAWIDŁOWE PRZEPROWADZENIE PRZESŁUCHANIA ............................. 16
a) BRAK WYSTARCZAJĄCYCH INFORMACJI NA TEMAT PRZESŁUCHANIA....... 16
POSTAWA URZĘDNIKA PRZEPROWADZAJĄCEGO PRZESŁUCHANIE .......... 18
b)
c) PROBLEM TZW. ESKALACJI ZEZNAŃ....................................................................... 19
X. PROTOKÓŁ PRZESŁUCHANIA .................................................................................... 20
a) POSTĘPOWANIE W SPRAWIE NADANIA STATUSU UCHODŹCY........................ 20
b)
POSTĘPOWANIE W URZĘDACH WOJEWÓDZKICH ............................................ 20
XI. WARUNKI PRZEPROWADZANIA PRZESŁUCHANIA............................................. 20
XII.REKOMENDACJE............................................................................................................. 22
2
I.
ORGANY WŁAŚCIWE DO PRZEPROWADZANIA PRZESŁUCHAŃ
CUDZOZIEMCÓW W TRAKCIE POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO
a) POSTĘPOWANIE W SPRAWIE NADANIA STATUSU UCHODŹCY
Wniosek o nadanie statusu uchodźcy zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem należy złożyć
do Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców (dalej: Szef UDSC) za pośrednictwem komendanta
oddziału Straży Granicznej lub komendanta placówki Straży Granicznej. W postepowaniu w
sprawie nadania statusu uchodźcy Szef UDSC ocenia, czy dany wnioskodawca spełnia
przesłanki do nadania mu statusu uchodźcy (art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o
udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP, dalej: ustawa o ochronie), udzielenia mu
ochrony uzupełniającej (art. 15 w zw. z art. 48 ust. 1 ustawy o ochronie) lub zgody na pobyt
tolerowany (art. 97 ust. 1 w zw. z art. 48 ust. 1 ustawy o ochronie). Zgodnie z treścią art. 53
ust. 2 ustawy o ochronie, na decyzję wydaną przez Szefa UDSC przysługuje cudzoziemcowi
odwołanie do Rady do Spraw Uchodźców (dalej: RdU). Decyzja wydana przez RdU kończy
postępowanie administracyjne (jest to decyzja ostateczna w administracyjnym toku
postępowania), jednakże cudzoziemcowi przysługuje na powyższą decyzję skarga do
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Na wyrok powyższego sądu
cudzoziemiec może wnieść skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego w
Warszawie. Sądy administracyjne dokonują kontroli zgodności z prawem postępowania
administracyjnego przeprowadzonego przez Szefa UDSC i RdU.
Co do zasady przesłuchanie cudzoziemca ubiegającego się o nadanie statusu uchodźcy w Polsce
przeprowadza organ prowadzący postępowanie administracyjne w I instancji tj. Szef UDSC
(wyjątki od tej zasady zostały przewidziane w art. 43 ust. 2 ustawy o ochronie). W niektórych
przypadkach – po wniesieniu przez cudzoziemca odwołania – RdU przeprowadza dodatkowe
przesłuchanie, lecz nie jest ono obligatoryjne. W związku z powyższym przesłuchanie
cudzoziemca ubiegającego się o nadanie statusu uchodźcy w Polsce może nastąpić w każdym
czasie podczas całego postępowania administracyjnego. Sądy administracyjne orzekają zaś w
oparciu o cały zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, a zatem także na podstawie
protokołów przeprowadzonego przesłuchania cudzoziemca.
3
b) POSTĘPOWANIE W URZĘDACH WOJEWÓDZKICH
W postępowaniu o udzielenie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony na terytorium RP,
zezwolenia na osiedlenie się na terytorium RP czy też zezwolenia na pobyt rezydenta
długoterminowego WE organem pierwszej instancji jest właściwy wojewoda1. Powyższe
zezwolenia są wydawane cudzoziemcom, jeśli np. posiadają zezwolenie na pracę, prowadzą
działalność gospodarczą, zawarli związek małżeński z obywatelem polskim lub studiują w
Polsce. Zgodnie z treścią art. 6 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (dalej:
ustawa o cudzoziemcach), wszystkie decyzje wydawane w powyższym zakresie przez wojewodę
mogą być przedmiotem odwołania do Szefa UDSC. Decyzja wydana przez Szefa UDSC kończy
postępowanie administracyjne (jest to decyzja ostateczna w administracyjnym toku
postępowania), jednakże cudzoziemcowi przysługuje na powyższą decyzję skarga do
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Na wyrok powyższego sądu
cudzoziemiec może wnieść skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego w
Warszawie. Sądy administracyjne dokonują kontroli zgodności z prawem postępowania
administracyjnego przeprowadzonego przez właściwego wojewodę i Szefa UDSC.
Co do zasady przesłuchanie cudzoziemca ubiegającego się o udzielenie właściwego zezwolenia
na pobyt na terytorium RP przeprowadza organ prowadzący postępowanie administracyjne w I
instancji tj. właściwy wojewoda. W niektórych przypadkach – po wniesieniu przez cudzoziemca
odwołania – w UDSC zostaje przeprowadzone dodatkowe przesłuchanie, lecz nie jest ono
obligatoryjne. Wobec powyższego przesłuchanie cudzoziemca ubiegającego się o udzielenie
zezwolenia może nastąpić w każdym czasie podczas całego postępowania administracyjnego.
Sądy administracyjne orzekają zaś – tak jak w postępowaniu w sprawie o nadanie statusu
uchodźcy – w oparciu o cały zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, a zatem także na
podstawie protokołów przesłuchania cudzoziemca przeprowadzonych przez wyżej określone
organy administracji.
1
W niniejszym raporcie źródłem informacji dotyczących sposobu przeprowadzania przesłuchań cudzoziemców
przez Urzędy Wojewódzkie jest przede wszystkim obserwacja praktyki stosowanej w tym zakresie przez
Mazowiecki Urząd Wojewódzki w Warszawie.
4
II.
OGÓLNE ZASADY PRZESŁUCHIWANIA CUDZOZIEMCÓW
Problem:
Obowiązujące w Polsce prawo ogranicza się obecnie do nałożenia na organy administracji
obowiązku przeprowadzenia przesłuchania cudzoziemca (postępowanie w sprawie nadania
statusu uchodźcy) lub umożliwienia im takiego przesłuchania (postępowanie w urzędach
wojewódzkich), jednak nie reguluje nawet w ogólny sposób zasad przeprowadzania tych
przesłuchań. Żaden z organów administracji (tj. Szef UDSC, RdU, Mazowiecki Urząd
Wojewódzki w Warszawie – dalej: MUW) nie posługuje się żadnym spisanym regulaminem
wewnętrznym określającym sposób i zasady przesłuchiwania cudzoziemców. Urzędnicy, którzy
mają przeprowadzać przesłuchania, są zobowiązani do odbycia odpowiedniego szkolenia
(UDSC), przeszkolenia przez bardziej doświadczonych kolegów (MUW) lub uczestnictwa w
przesłuchaniach początkowo jedynie w roli obserwatora (UDSC, MUW)2. W RdU przesłuchania
są przeprowadzane przez członków tego organu, to znaczy – zgodnie z treścią art. 89r ust. 1
ustawy o ochronie – osoby wyróżniające się wiedzą lub doświadczeniem praktycznym w
zakresie problematyki uchodźców.
Brak jasno określonych, dostępnych w formie pisemnej zasad postępowania osób
uczestniczących w przesłuchaniach odbywających się w wyżej wymienionych organach
administracji (tzn. urzędnika przeprowadzającego przesłuchanie, cudzoziemca, tłumacza,
pełnomocnika cudzoziemca, psychologa, przedstawiciela UNHCR, itd.) może prowadzić do
licznych naruszeń ze strony wszystkich tych podmiotów, które wynikają z niewiedzy co do
celów i sposobu przeprowadzenia przesłuchania oraz zakresu praw i obowiązków tych osób.
Ponadto, brak pisemnych zasad postępowania podczas przesłuchania zwiększa
prawdopodobieństwo bezkarności urzędników odpowiedzialnych za jego przeprowadzenie oraz
tłumaczy w nim uczestniczących za dokonane naruszenia.
Rozwiązanie:
Polski ustawodawca powinien uregulować ogólne zasady przeprowadzania przesłuchań
cudzoziemców zarówno w ramach postępowania w sprawie nadania statusu uchodźcy jak i też w
ramach postępowania w urzędach wojewódzkich. Przepisy te powinny zwłaszcza określać prawa
i obowiązki urzędników przeprowadzających przesłuchania, cudzoziemców, tłumaczy oraz
wszystkich innych osób upoważnionych do udziału w takich przesłuchaniach. Organy
uprawnione do przeprowadzania przesłuchań cudzoziemców powinny być dodatkowo
zobowiązane do opracowania i wdrożenia wewnętrznych regulaminów postępowania,
charakteryzujących się dużo większą szczegółowością niż przepisy ustawowe czy też
wykonawcze. Powinny być one powszechnie dostępne. Umożliwi to każdemu
zainteresowanemu, a w szczególności cudzoziemcowi, który ma być przesłuchany, zapoznanie
się z nimi przed przesłuchaniem. Kopia takiego regulaminu postępowania powinna być również
wręczana każdemu tłumaczowi, który podejmuje pracę w jednym z wyżej wymienionych
organów administracji.
Sprecyzowanie zasad właściwego postępowania podczas przesłuchiwania cudzoziemców nie
tylko wpłynie na polepszenie znajomości obowiązujących regulacji wśród cudzoziemców, ale
2
Informacja uzyskana podczas spotkania w UDSC, RdU oraz w MUW ( wszystkie spotkania w ramach projektu
odbyły się w marcu 2011 r.).
5
także zdecydowanie ułatwi pracę urzędników przeprowadzających przesłuchania. Będą oni mieć
pewność, jak postępować w określonych w regulaminie sytuacjach (np. w kontakcie z osobą
płaczącą, zdenerwowaną, przestraszoną, agresywną), jakiej metodologii zadawania pytań użyć3 i
jakie pytania muszą być zadane podczas każdego przesłuchania (np. pytanie o ocenę jakości
pracy tłumacza). Jeśli zasady postępowania podczas przesłuchania będą jasno sprecyzowane w
formie pisemnej i ogólnie dostępne, łatwiejsze będzie również udowodnienie urzędnikowi
naruszenia obowiązujących zasad postępowania i pociągnięcie go do odpowiedzialności. Tym
samym wprowadzenie powyższych unormowań może doprowadzić do polepszenia jakości pracy
urzędników. Ponadto obowiązek przestrzegania wyżej wymienionych zasad wpłynie pozytywnie
na jakość dokonywanego podczas przesłuchania tłumaczenia4.
III.
OBECNOŚĆ TŁUMACZA PODCZAS PRZESŁUCHANIA
a) POSTĘPOWANIE W SPRAWIE NADANIA STATUSU UCHODŹCY
Organy administracyjne odpowiedzialne za przeprowadzenie postępowania w sprawie nadania
statusu uchodźcy (UDSC, RdU) z urzędu zapewniają pomoc tłumacza podczas przesłuchania.
Zgodnie z treścią art. 43 ust. 4 ustawy o ochronie, organ prowadzący postępowanie zapewnia
podczas przesłuchania, w razie potrzeby, bezpłatną pomoc tłumacza władającego językiem
zrozumiałym dla wnioskodawcy. Cudzoziemiec określa, który język jest dla niego zrozumiały,
we wniosku o nadanie statusu uchodźcy, do którego wypełnienia na początku postępowania są
zobowiązane wszystkie osoby chcące ubiegać się o nadanie statusu uchodźcy na terytorium RP.
Cudzoziemiec jest zobowiązany wskazać w tym wniosku swój język ojczysty oraz znajomość
innych języków, jeśli posługuje się nimi biegle (sekcja B, punkt 4 wniosku)5.
1.
Problem
Cudzoziemcy nie przykładają wystarczającej wagi do deklaracji znajomości języka zawartej we
wniosku o nadanie statusu uchodźcy. Przykładowo obywatele Federacji Rosyjskiej narodowości
czeczeńskiej deklarują, że ich językiem ojczystym jest język czeczeński, ale zaznaczają również,
iż znają język rosyjski. Następnie podczas przesłuchania w języku rosyjskim cudzoziemiec prosi
o przesłuchanie w języku czeczeńskim, gdyż języka rosyjskiego uczył się jedynie przez krótki
okres czasu w szkole i w konsekwencji nie rozumie zadawanych w tym języku pytań, co
uniemożliwia mu udzielenie precyzyjnych odpowiedzi. Zdarza się również, iż sam tłumacz
zauważa podczas przesłuchania, iż cudzoziemiec ma problemy ze zrozumieniem go lub całkiem
nie rozumie języka, którego znajomość zadeklarował. W takiej sytuacji, zgodnie z treścią art. 43
ust. 4 ustawy o ochronie, przesłuchanie powinno zostać przerwane, gdyż język przesłuchania nie
jest zrozumiały dla wnioskodawcy. Przesłuchanie powinno zostać wobec powyższego
przełożone do czasu zagwarantowania pomocy tłumacza języka czeczeńskiego. Doprowadza to
niepotrzebnego przedłużenia postępowania, jak również do zwiększenia jego kosztów.
3
To pozwoli na stworzenie logicznej struktury przesłuchania.
Więcej na ten temat: V. Zasady pracy tłumacza oraz IX. Nieprawidłowe przeprowadzenie przesłuchania.
5
Wniosek jest dostępny na stronie internetowej UDSC: http://www.udsc.gov.pl/Formularze,240.html, w sekcji:
„Wniosek o nadanie statusu uchodźcy” (wniosek jest sformułowany w trzech językach: polskim, angielskim i
rosyjskim).
4
6
Rozwiązanie:
Funkcjonariusze Straży Granicznej, którzy przyjmują od cudzoziemców wnioski o nadanie
statusu uchodźcy, powinni być zobowiązani do informowania wnioskodawcy o istocie i
znaczeniu deklaracji znajomości języka zawartej we wniosku. Cudzoziemiec powinien być
świadomy, że język, którego znajomość zadeklaruje, może być następnie językiem, w którym
będzie odbywać się przesłuchanie. Po uzyskaniu takiej informacji cudzoziemiec jest w stanie
ocenić, czy posiada wystarczającą znajomość danego języka i nie będzie miał problemów ze
zrozumieniem pytań i swobodnym udzieleniem odpowiedzi w tym języku.
2.
Problem:
Cudzoziemcy ubiegający się o nadanie statusu uchodźcy w Polsce posługują się różnymi
dialektami danego języka. Jest to najbardziej widoczne w przypadku języków angielskiego i
francuskiego używanych w państwach afrykańskich. We wniosku o nadanie statusu uchodźcy
cudzoziemcy posługujący się dialektami tych języków deklarują znajomość języka francuskiego
czy też angielskiego nawet wtedy, gdy używany przez nich dialekt znacznie odbiega od języków
używanych odpowiednio we Francji czy w Wielkiej Brytanii. Bardzo często cudzoziemcy nie
mają świadomości istnienia tych różnic. Obecnie w stosunku do takich wnioskodawców UDSC
jak i RdU korzystają z pomocy tłumaczy języka angielskiego czy francuskiego, jednak nie jest
sprawdzany ich poziom znajomości poszczególnych dialektów tych języków6. Może to
prowadzić do braku porozumienia między tłumaczem a przesłuchiwanym cudzoziemcem
podczas przesłuchania, a tym samym do błędnego lub niedokładnego tłumaczenia.
Rozwiązanie:
Każdy urzędnik przeprowadzający przesłuchania jako osoba odpowiedzialna za prawidłowy
przebieg tego etapu postępowania powinien być wyszkolony w zakresie istnienia dialektów
języków najczęściej używanych przez wnioskodawców, których zrozumienie może być
niemożliwe lub utrudnione dla tłumacza nie znającego tego dialektu. Jeśli wnioskodawca
deklaruje np. znajomość języka francuskiego, a pochodzi z Republiki Kongo, urzędnik
odpowiedzialny za przeprowadzenie przesłuchania powinien w pierwszej kolejności poszukać
tłumacza znającego dialekt używany w tym kraju. Tylko w sytuacji, gdy znalezienie takiego
tłumacza nie jest możliwe lub wiąże się z nieuzasadnionym przedłużeniem postępowania,
przesłuchanie powinno zostać przeprowadzone w języku francuskim.
b) POSTĘPOWANIE W URZĘDACH WOJEWÓDZKICH
1.
Problem:
Zgodnie z treścią obowiązującego prawa Urzędy Wojewódzkie nie są zobowiązane do
zapewnienia w trakcie przesłuchania pomocy tłumacza. Przesłuchania odbywają się tylko w
języku polskim. Wobec powyższego, jeśli cudzoziemiec nie posiada wystarczającej znajomości
języka polskiego, musi sam znaleźć i zatrudnić odpowiedniego tłumacza. W myśl jednak z zasad
obowiązujących w MUW tłumaczem nie może być każda osoba wskazana przez cudzoziemca. Z
grupy tej zostały wyłączone następujące podmioty: członek rodziny, pełnomocnik, a także osoba,
która ma jakikolwiek interes w pozytywnym lub negatywnym rozpatrzeniu sprawy. Niektórzy
cudzoziemcy nie posiadają wystarczających środków finansowych, aby móc skorzystać z
pomocy profesjonalnego tłumacza. Między innymi z tego powodu często proszą o pomoc w
6
Informacja uzyskana podczas spotkania w UDSC i w RdU.
7
tłumaczeniu przyjaciół a nawet obce osoby (np. przypadkowo spotkane na korytarzu w Urzędzie
Wojewódzkim). MUW nie nakłada na tłumaczy przyprowadzanych przez cudzoziemców na
przesłuchania obowiązku posiadania określonego poziomu znajomości języka polskiego i języka
obcego używanego przez danego cudzoziemca. W praktyce oznacza to, iż osoby dokonujące
tłumaczenia w MUW posiadają bardzo zróżnicowany poziom znajomości języka, a także
umiejętności międzykulturowych czy też znajomości terminologii prawnej. To może prowadzić
do wielu nieporozumień i sprzeczności podczas przesłuchania, czyli w konsekwencji do
błędnego tłumaczenia.
Rozwiązanie:
Urzędy Wojewódzkie powinny być zobligowane do zapewnienia nieodpłatnej pomocy tłumacza
podczas przesłuchania, tak jak UDSC i RdU (zwłaszcza w sytuacji, gdy nie są oni w stanie
ponieść kosztów opłacenia pomocy profesjonalnego tłumacza samodzielnie). Cudzoziemcy
jednocześnie powinni mieć prawo do skorzystania z usług profesjonalnego tłumacza wybranego
i zatrudnionego przez siebie, jeżeli taka jest ich wola (jeśli nie chcą korzystać z pomocy
tłumacza z urzędu).
2.
Problem:
Cudzoziemcy są powiadamiani o przesłuchaniu w formie wezwania, w którym określona jest
data, czas i miejsce przesłuchania. W treści wezwania zawarta jest również informacja, iż
przesłuchanie będzie przeprowadzone w języku polskim i jeśli wnioskodawca nie posiada
wystarczającej znajomości tego języka, powinien przyprowadzić na przesłuchanie tłumacza.
Informacja wysyłana jest tylko w polskiej wersji językowej.
Wielu cudzoziemców ubiegających się w Urzędzie Wojewódzkim o legalizację pobytu na
terytorium RP nie zna w ogóle języka polskiego lub nie posługuje się nim w stopniu
wystarczającym do zrozumienia treści wezwania. Wobec powyższego często nie rozumieją oni
informacji zawartej w wezwaniu, na skutek czego nie stawiają się w wyznaczonym terminie na
przesłuchanie lub przychodzą na nie bez tłumacza.
Rozwiązanie:
Wezwania na przesłuchanie powinny być przesyłane w języku, który jest (lub powinien być)
zrozumiały dla danego cudzoziemca.
IV.
KWALIFIKACJE TŁUMACZA
a) POSTĘPOWANIE W SPRAWIE NADANIA STATUSU UCHODŹCY
Zgodnie z obowiązującym obecnie prawem jedynym wymogiem w stosunku do kwalifikacji
tłumacza w postępowaniu w sprawie nadania statusu uchodźcy jest posługiwanie się językiem
zrozumiałym dla cudzoziemca (art. 43 ust. 4 ustawy o ochronie). Oznacza to iż aktualnie ani
UDSC ani RdU nie są zobowiązane do wymagania od osoby dokonującej tłumaczeń w tych
urzędach określonego poziomu znajomości języka, ukończenia odpowiednich studiów czy też
kursów, posiadania umiejętności międzykulturowych, znajomości terminologii prawnej itd. W
konsekwencji urzędnik odpowiadający za przeprowadzenie przesłuchania danego cudzoziemca
przed wyznaczeniem jego daty zwraca się z prośbą do pozostającego w stosunku umownym z
UDSC lub RdU biura tłumaczeń o wyznaczenie tłumacza danego języka do udziału w tym
8
przesłuchaniu7. Żadne dodatkowe wymogi w stosunku do tego tłumacza nie są precyzowane. Co
więcej, praktyką stosowaną w UDSC i RdU jest przeprowadzanie tłumaczenia podczas
przesłuchania przez samego urzędnika (członka lub pracownika Rady), jeśli zna on język,
którym posługuje się wnioskodawca. Wobec powyższego kompetencje osób dokonujących
tłumaczenia podczas przesłuchań zarówno w UDSC jak i w RdU są bardzo zróżnicowane.
Nieposiadanie przez osobę dokonującą tłumaczenia w UDSC lub RdU odpowiednich
kwalifikacji może prowadzić do braku porozumienia między tłumaczem a przesłuchiwanym
cudzoziemcem, powstawania niejasności czy też sprzeczności w zeznaniach, nieprawidłowej
interpretacji słów czy też zachowania tego cudzoziemca.
Oczywiste jest, iż osoby dokonujące tłumaczeń w urzędach powinny prezentować jak najwyższy
stopień znajomości języka, najlepiej jednak by był on potwierdzony dyplomem ukończenia
odpowiednich studiów czy też kursów. Mniej oczywista jest jednak konieczność posiadania
przez tłumaczy umiejętności międzykulturowych czy też znajomości terminologii prawnej,
dlatego poniżej zostały bardziej szczegółowo opisane właśnie te dwa rodzaje kwalifikacji
tłumacza.
1.
Problem:
Szczególne znaczenie w dokonywaniu dokładnego i prawidłowego tłumaczenia podczas
przesłuchania w UDSC i RdU ma posiadanie przez tłumacza odpowiednich umiejętności
międzykulturowych. Przykładowo jeżeli tłumacz języka angielskiego zna tylko kulturę i życie
mieszkańców Wielkiej Brytanii, a nie ma żadnej wiedzy o mieszkańcach Afryki posługujących
się dialektem języka angielskiego, ich kulturze i zwyczajach, może on opacznie zrozumieć nie
tylko słowa ale i zachowanie danego cudzoziemca. Jeśli bowiem obywatel Nigerii podczas
przesłuchania mówi bardzo głośno, ekspresywnie, to może to być zinterpretowane przez
tłumacza, któremu brak wystarczających umiejętności międzykulturowych, jako przejaw agresji.
Może to prowadzić do powstania negatywnego stosunku tłumacza do cudzoziemca, a w efekcie
nawet do niedokładnego tłumaczenia. W podobnej sytuacji tłumacz, który posiada odpowiednie
umiejętności międzykulturowe, wie, że mieszkańcy Nigerii mówią bardzo głośno i ekspresyjnie,
nawet w sytuacjach gdy są naprawdę spokojni i pokojowo nastawieni.
Rozwiązanie:
Jednym z wymogów podczas zatrudniania tłumaczy w UDSC i RdU powinno być posiadanie
odpowiednich umiejętności międzykulturowych lub przynajmniej wykazanie doświadczenia
zdobytego w pracy z cudzoziemcami z tzw. państw trzecich. Tłumacze (jak i urzędnicy
przeprowadzający przesłuchania) powinni brać udział w regularnych szkoleniach w zakresie
rozwoju umiejętności międzykulturowych potrzebnych w ich pracy. Świadome stosowanie
wiedzy o innych kulturach podczas przesłuchania bez wątpienia zapewnia skuteczną
komunikację z ich przedstawicielami.
2.
Problem:
Brak znajomości terminologii prawnej może również prowadzić do braku porozumienia między
tłumaczem a przesłuchiwanym cudzoziemcem, a w konsekwencji do dokonania przez niego
błędnej interpretacji słów cudzoziemca. Postępowanie w sprawie nadania statusu uchodźcy jest
7
Informacja uzyskana podczas spotkania w UDSC i RdU.
9
postępowaniem ściśle regulowanym przez przepisy prawa zarówno polskiego jak też
europejskiego i międzynarodowego. Przesłanki nadania statusu uchodźcy czy też udzielenia
ochrony uzupełniającej lub zgody na pobyt tolerowany są określone w języku prawnym.
Tłumacz powinien mieć odpowiednie kompetencje językowe w zakresie terminologii prawnej,
aby – w razie konieczności – móc wytłumaczyć cudzoziemcowi znaczenie stosowanych przez
przesłuchującego urzędnika terminów lub też przeformułować pytanie8. Problem ten najlepiej
ilustruje kwestia rozumienia słowa „prześladowanie”9. Bardzo często podczas przesłuchania
zadawane jest pytanie, czy dany cudzoziemiec był prześladowany w kraju pochodzenia. Zdarza
się, że cudzoziemiec odpowiada na to pytanie przecząco, mimo że przed zadaniem tego pytania
ze szczegółami opisał akty prześladowania, jakich doświadczył w kraju pochodzenia. Świadczy
to jednoznacznie o tym, iż nie zrozumiał on słowa „prześladowanie”. W powyższej sytuacji
urzędnik przeprowadzający przesłuchanie i tłumacz powinni przybliżyć znaczenie tego słowa
cudzoziemcowi. Niestety często w takich sytuacjach ani tłumacz ani przesłuchujący urzędnik nie
tylko nie tłumaczą cudzoziemcowi znaczenia tego słowa, ale traktują jego stwierdzenie, iż nie
był prześladowany w kraju pochodzenia, jako dowód świadczący o jego niskiej wiarygodności
ze względu na sprzeczność składanych zeznań.
Rozwiązanie:
Tłumacze powinni posiadać dobrą znajomość terminologii prawnej związanej z postępowaniem
w sprawie nadania statusu uchodźcy. Powinno to stanowić jedno z podstawowych wymagań
przy ich rekrutacji. Na marginesie należy dodać, iż urzędnicy przeprowadzający przesłuchania w
UDSC i RdU powinni być regularnie szkoleni w zakresie sposobów poprawnego sposobu
zadawania pytań podczas przesłuchania – tzn. tak by były one zrozumiałe zarówno dla
cudzoziemca jak i dla tłumacza.
b) POSTĘPOWANIE W URZĘDACH WOJEWÓDZKICH
Problem:
Osoby dokonujące tłumaczeń w MUW posiadają bardzo zróżnicowane zdolności językowe.
Wynika to z faktu, iż w urzędzie tym nie jest zapewniona bezpłatna pomoc tłumacza, a ponadto
MUW nie nakłada na tłumaczy przyprowadzanych przez cudzoziemców na przesłuchania
obowiązku posiadania ani określonego poziomu znajomości języka polskiego i języka obcego
używanego przez danego cudzoziemca ani żadnych innych wymogów (poza wyłączeniem
określonych podmiotów z możliwości dokonywania tłumaczenia, o czym była mowa powyżej).
Słaba znajomość języka polskiego lub obcego czy też brak podstawowych umiejętności
związanych z dokonywaniem prawidłowego tłumaczenia prowadzi do powstawania licznych
błędów w tłumaczeniu i sprzeczności zeznań, co może nawet prowadzić do odmowy udzielenia
cudzoziemcowi wnioskowanego zezwolenia na pobyt na terytorium RP.
8
Zadaniem zaś urzędnika przesłuchującego cudzoziemców jest zadawanie pytań w sposób zrozumiały dla danego
cudzoziemca (inaczej bowiem należy formułować pytania wobec osoby posiadającej wykształcenie wyższe a
inaczej wobec osoby niewykształconej).
9
Cudzoziemcowi nadaje się status uchodźcy, jeżeli na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem w kraju
pochodzenia z powodu rasy, religii, narodowości, przekonań politycznych lub przynależności do określonej grupy
społecznej nie może lub nie chce korzystać z ochrony tego kraju (art. 13 ust. 1 ustawy o ochronie).
10
Rozwiązanie:
Urzędy wojewódzkie powinny być zobligowane do zapewnienia podczas przesłuchań
nieodpłatnej pomocy tłumacza, analogicznie jak UDSC i RdU. Tłumacze ci powinni posiadać
nie tylko dobrą znajomość języka obcego i języka polskiego, ale powinni również wykazywać
doświadczenie w pracy z cudzoziemcami pochodzącymi z tzw. państw trzecich. Powinni także
posiadać umiejętności międzykulturowe i profesjonalne przygotowanie do pracy w roli tłumacza.
V.
ZASADY PRACY TŁUMACZA
Problem:
Aktualnie obowiązujące w Polsce prawo reguluje wyłącznie prawa, obowiązki i
odpowiedzialność tłumaczy przysięgłych (ustawa z dnia 25 listopada 2004 r. o zawodzie
tłumacza przysięgłego). Udział tłumacza przysięgłego w żadnym z opisywanych w niniejszym
raporcie postępowaniu nie jest obligatoryjny. Ani UDSC ani RdU nie przyjęły jako
obowiązującego w tych urzędach podręcznika UNHCR z 1995 r. regulującego sposób
przesłuchiwania osób ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy10. Żaden z opisywanych w
niniejszym raporcie organów nie stworzył także wewnętrznej regulacji w formie pisemnej
określającej zasady prawidłowego tłumaczenia. W efekcie, jeśli dany tłumacz nie jest tłumaczem
przysięgłym, nie obowiązują go żadne zasady postępowania (poza odpowiedzialnością karną, o
której będzie mowa poniżej).
Nieobowiązywanie w UDSC, RdU i MUW spisanych standardów tłumaczenia, które byłyby
wiążące dla wszystkich tłumaczy biorących udział w przesłuchiwaniu cudzoziemców, może
prowadzić do wielu nieprawidłowości (np. nieuważne słuchanie, zadawanie własnych pytań,
poruszanie kwestii niezwiązanych z zadanym pytaniem, streszczanie wypowiedzi cudzoziemca).
Wiele błędów popełnianych przez tłumaczy podczas opisanych w raporcie postępowań
administracyjnych jest bowiem wynikiem braku wiedzy, jak tego typu tłumaczenia powinny być
wykonywane, a także nieświadomości konsekwencji dokonania błędnego tłumaczenia.
Rozwiązanie:
Organy administracji posiadające kompetencje do przesłuchiwania cudzoziemców powinny
stworzyć wewnętrzne regulacje określające prawa, obowiązki i sposób postępowania biorących
udział w przesłuchaniu tłumaczy. Regulacje te powinny być ogólnodostępne, aby
przesłuchiwany cudzoziemiec mógł się z nimi zapoznać jeszcze przed przesłuchaniem. Kopia
tego uregulowania powinna być również przekazana każdemu tłumaczowi, który zaczyna pracę
w danym urzędzie. Sprecyzowanie zasad tłumaczenia z pewnością ułatwi pracę tłumaczy i
poprawi jej jakość.
VI.
BEZSTRONNOŚĆ TŁUMACZA
Osoba dokonująca tłumaczenia w UDSC, RdU lub MUW powinna być bezstronna, niepodatna
na naciski urzędników (np. nalegających, by tłumacz streszczał wypowiedzi cudzoziemca, aby
10
Wysoki Komisarz ds. Uchodźców ONZ, RLD4 - Interviewing Applicants for Refugee Status, 1995, RLD4,
dostępne na stronie internetowej: http://www.unhcr.org/cgibin/texis/vtx/refworld/rwmain?page=search&docid=3ccea3304&skip=0&query=RLD4 [6 sierpnia
2011 r.]
11
jak najszybciej zakończyć przesłuchanie). Bezstronność tłumacza jest gwarancją dokonania
prawidłowego tłumaczenia.
Problem:
Wpływ na bezstronność tłumacza ma bez wątpienia forma jego zatrudnienia. Jak już zostało
wcześniej wspomniane, w UDSC i RdU11 można wyróżnić dwie formy zatrudnienia tłumaczy:
tłumacze delegowani do tłumaczenia podczas konkretnego przesłuchania przez pozostające w
stosunku umownym z urzędem biuro tłumaczeń oraz tłumacze będący jednocześnie
pracownikami danego organu (pracownicy UDSC i RdU lub członkowie RdU12). Problem braku
bezstronności może pojawiać się w stosunku do drugiej grupy tłumaczy, to jest w sytuacji, gdy
urzędnik przesłuchujący cudzoziemca dokonuje jednocześnie tłumaczenia.
Przed rozpoczęciem przesłuchania urzędnik je przeprowadzający powinien zapoznać się z całą
dokumentacją sprawy oraz z sytuacją w kraju pochodzenia danego cudzoziemca. W rezultacie –
jeszcze zanim cudzoziemiec zostanie przesłuchany – urzędnik ten ma już pewną opinię, pogląd
na sprawę. Może to sprawiać, że dokonane przez niego tłumaczenie nie będzie w pełni
obiektywne. Nie można bowiem wykluczyć sytuacji, gdy urzędnik ten, nie zrozumiawszy
dokładnie słów przesłuchiwanego cudzoziemca, dopowie sobie ich znaczenie, opierając się na
wcześniej zgromadzonym materiale dowodowym (np. treści wniosku o nadanie statusu
uchodźcy). Treść protokołu przesłuchania w żadnym wypadku zaś nie powinna być oparta na
domniemanej treści wypowiedzi cudzoziemca.
Rozwiązanie:
Urzędnik przeprowadzający przesłuchanie nie powinien w żadnym wypadku jednocześnie
dokonywać tłumaczenia zeznań cudzoziemca (zastępować tłumacza). Zagwarantuje to
poprawność i bezstronność tłumaczenia. Warto w tym miejscu zaznaczyć, iż dobra znajomość
języka obcego przez przesłuchującego urzędnika nie będzie mimo to nieprzydatna podczas
przesłuchania. Może ona bowiem służyć kontroli poprawności tłumaczenia dokonywanego przez
tłumacza13.
VII.
PODEJRZENIE DOKONANIA WADLIWEGO TŁUMACZENIA
Zarówno w UDSC, RdU i MUW nie istnieją żadne spisane reguły postępowania w przypadku
podejrzenia dokonania błędnego tłumaczenia podczas przesłuchania. Jednakże pracownicy
powyższych urzędów deklarują, iż zawsze gdy pojawia się podejrzenie wadliwego tłumaczenia,
przesłuchanie jest przerywane14. Po przerwaniu przesłuchania urzędnik ustala, z jakiego powodu
tłumaczenie nie jest poprawne (czy decyduje o tym brak odpowiednich kwalifikacji po stronie
tłumacza albo nieprawidłowy wybór języka używanego podczas przesłuchania), a następnie
11
Kwestia braku bezstronności tłumacza nie dotyczy MUW, gdyż urząd ten nie zapewnia pomocy tłumacza w
trakcie przesłuchania.
12
Zgodnie z treścią art. 89r ust. 1 ustawy o ochronie, W skład Rady wchodzi 12 członków powoływanych przez
Prezesa Rady Ministrów na pięcioletnią kadencję spośród osób wyróżniających się wiedzą lub doświadczeniem
praktycznym w zakresie problematyki uchodźców. Co najmniej połowa członków Rady powinna posiadać wyższe
wykształcenie prawnicze.
13
patrz: VII. Podejrzenie dokonania wadliwego tłumaczenia, problem 2.
14
Informacja uzyskana podczas spotkania w UDSC, RdU i MUW.
12
wyznacza kolejną datę przesłuchania, podczas którego zapewniona jest już pomoc
odpowiedniego tłumacza.
Powyższa praktyka jest słuszna i powinna być oceniona pozytywnie. Zasada przerywania
przesłuchania wobec podejrzenia wadliwego tłumaczenia i reguły dalszego postępowania
urzędnika w takiej sytuacji powinny być jednak spisane i umieszczone w wewnętrznej regulacji
każdego z organów administracji dotyczącej sposobu przeprowadzania przesłuchania, o której
była mowa na początku niniejszego raportu15. Ponadto, urzędnicy przeprowadzający
przesłuchania powinni być regularnie szkoleni, jak skutecznie rozpoznawać błędne tłumaczenie.
Gdy przesłuchujący urzędnik zna język, w którym przeprowadzane jest przesłuchiwanie, z
łatwością zidentyfikuje on wady tłumaczenia. Problem pojawia się jednak, gdy język
przesłuchania jest językiem nieznanym urzędnikowi. Wtedy konieczna staje się uważna
obserwacja sposobu dokonywania tłumaczenia i wychwycenie sygnałów świadczących o jego
wadliwości (np. streszczanie wypowiedzi cudzoziemca, mowa ciała cudzoziemca świadcząca o
niezrozumieniu pytań itd.).
Jeśli już po przeprowadzeniu przesłuchania urzędnik (zarówno organu I jak i II instancji) zacznie
podejrzewać, iż przesłuchanie zostało przeprowadzone wadliwe, może on wyznaczyć kolejne
przesłuchanie danego cudzoziemca w celu wyjaśnienia wszelkich wątpliwości.
Wobec stwierdzenia przez organ II instancji, iż tłumaczenie podczas przesłuchania
przeprowadzonego przez organ I instancji było lub mogło być wadliwe, decyzja organu I
instancji może zostać uchylona w całości lub w części, a sprawa może zostać przekazana
organowi I instancji do ponownego rozpatrzenia (art. 138 § 2 Kodeksu Postępowania
Administracyjnego, dalej: KPA). Jeżeli w sprawie została już wydana decyzja ostateczna, może
być ona w każdym czasie uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją
wydał, lub przez organ wyższego stopnia, jeśli przemawia za tym interes społeczny i słuszny
interes strony (art. 154 § 1 KPA).
1.
Problem:
Wyżej wymienione sposoby postępowania stanowią możliwość reakcji na błędne tłumaczenie,
którymi może się posłużyć jedynie urzędnik organu I lub II instancji. W obecnym stanie
prawnym nie przewidziano skutecznego mechanizmu, który pozwalałby przesłuchiwanemu
cudzoziemcowi na taką reakcję. Co prawda, wnioskodawca ma prawo wyrażenia opinii na temat
jakości i poprawności dokonanego tłumaczenia podczas przesłuchania. Często jednak nie ma on
świadomości, że takie prawo mu przysługuje16. Po przesłuchaniu cudzoziemiec jest pytany, czy
ma jakiekolwiek uwagi co do dokonanego tłumaczenia. Należy jednak zwrócić uwagę, że
zarówno powyższe pytanie jak i odpowiedź cudzoziemca są tłumaczone przez tą samą osobę,
której pracę cudzoziemiec ma ocenić. Stwarza to ryzyko manipulacji, w sytuacji gdy
cudzoziemiec wyraża negatywną ocenę, a tłumacz pragnie ją zataić przed urzędnikiem
(pracodawcą). Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, iż aktualnie, jeśli cudzoziemiec już po
przeprowadzeniu przesłuchania informuje o wadliwości tłumaczenia (np. w liście skierowanym
do urzędu lub w treści odwołania od negatywnej decyzji organu I instancji), to jego
oświadczenia są traktowane przez organy administracji jako próba manipulacji zebranym
15
16
Patrz: II. Ogólne zasady przesłuchiwania cudzoziemców.
patrz: IX. Nieprawidłowe przeprowadzenie przesłuchania, pkt a.
13
materiałem dowodowym i chęć wprowadzenia w błąd polskich organów władzy. Nie można
zatem uznać, iż obecnie obowiązujący mechanizm oceny pracy tłumacza przez
przesłuchiwanego cudzoziemca jest skuteczny.
Rozwiązanie:
Cudzoziemiec przesłuchiwany w UDSC, RdU i MUW powinien mieć możliwość skutecznego
wyrażenia opinii o dokonanym podczas przesłuchania tłumaczeniu. Nie jest to możliwe, gdy ten
sam tłumacz musi przetłumaczyć urzędnikowi, jak cudzoziemiec ocenia jego pracę. Tym samym
konieczne jest wypracowanie przez powyższe urzędy innych mechanizmów oceny tłumaczenia.
Przykładowo, cudzoziemiec może po zakończeniu przesłuchania spisywać swoje uwagi co do
jakości tłumaczenia. Pismo to powinno być załączane do akt sprawy jako dowód na poprawność
lub wadliwość przesłuchania. Można również umożliwić cudzoziemcowi pisemne
wypowiedzenie się o do jakości tłumaczenia np. w ciągu 7 dni od daty przesłuchania. By jednak
prawo to było przez cudzoziemców wykorzystywane, powinni oni być o nim informowani przed
i po przesłuchaniu. Konieczne jest wprowadzenie odpowiedniej regulacji w wyżej określonym
zakresie.
2.
Problem:
Cudzoziemiec, który uświadamia sobie, iż tłumaczenie zostało błędnie dokonane, nie ma żadnej
możliwości, by to udowodnić. Podczas przesłuchania cudzoziemiec może protestować, jeśli
podejrzewa, że tłumaczenie jest niepoprawne. Jednakże, jeśli przesłuchujący go urzędnik nie zna
języka, w którym odbywa się przesłuchanie, to nie jest on w stanie sprawdzić, czy błędy w
tłumaczeniu rzeczywiście miały miejsce, czy może protest cudzoziemca wynika jedynie z chęci
przedłużenia postępowania lub zmiany swoich oświadczeń. Również po przesłuchaniu, nawet
jeśli cudzoziemiec ma wątpliwości co do jakości tłumaczenia (np. po uważnym przeczytaniu
protokołu przesłuchania lub zapoznaniu się z treścią decyzji negatywnej w jego sprawie), to nie
ma żadnej możliwości udowodnienia, iż doszło do wadliwego tłumaczenia.
Rozwiązanie:
Każde przesłuchanie powinno być nagrywane przynajmniej przy pomocy sprzętu rejestrującego
dźwięk. Obecnie polskie prawo przewiduje taką możliwość w postępowaniu w sprawie nadania
statusu uchodźcy. Zgodnie z treścią art. 43 ust. 5 ustawy o ochronie, organ prowadzący
postępowanie może utrwalić przebieg przesłuchania za pomocą urządzenia rejestrującego obraz
lub dźwięk, jeżeli wnioskodawca został o tym poinformowany i względy techniczne nie stoją temu
na przeszkodzie. Aktualnie przesłuchania nie są jednak nagrywane ani w UDSC ani w RdU z
powodów technicznych tj. ze względu na brak odpowiedniego sprzętu.
Warto jednak zauważyć, iż zakup powyższego sprzętu nie tylko wpłynie na poprawę sytuacji
przesłuchiwanych cudzoziemców, którzy będą mogli na każdym etapie postępowania skutecznie
udowodnić wadliwość tłumaczenia, ale także przyniesie korzyści polskim organom władzy.
Przyjęcie jako obligatoryjnej zasady nagrywania przesłuchań przyczyniłaby się do wykrywania
przestępstw. Organom administracji znane są bowiem sytuacje, gdy tłumacz proponował
przesłuchiwanemu cudzoziemcowi w trakcie przesłuchania – za odpowiednią zapłatą – korzystne
dla tego cudzoziemca przedstawienie powodów ubiegania się przez niego o nadanie statusu
uchodźcy (w taki sposób, by były one zbieżne z przesłankami nadania statusu uchodźcy
określonymi w Konwencji Genewskiej dotyczącej statusu uchodźcy z 1951 r.). Nagranie
przesłuchania i późniejsze przetłumaczenie słów tłumacza i cudzoziemca przez drugiego
14
tłumacza (w razie powstania wątpliwości co do poprawności tłumaczenia) pozwoliłoby na
wyeliminowanie takich nieuczciwych tłumaczy z grona osób zatrudnianych przez urzędy.
Ponadto, nagranie może stanowić dowód na poprawność przeprowadzonego przesłuchania lub
tłumaczenia, w sytuacji gdy cudzoziemiec bezpodstawnie oskarża urzędnika
przeprowadzającego przesłuchanie lub tłumacza o nieprawidłowe zachowanie. Nagrywanie
przebiegu przesłuchania poprawi również jakość postępowania administracyjnego. Biorąc pod
uwagę fakt, iż każde nieprofesjonalne zachowanie może być w każdej chwili ujawnione poprzez
odtworzenie nagrania, należy domniemywać, iż zarówno urzędnicy przeprowadzający
przesłuchanie jak i tłumacze będą bardziej zdeterminowani, by unikać jakichkolwiek
nieprawidłowości podczas przesłuchania.
VIII.
PRAWNE KONSEKWENCJE WADLIWEGO TŁUMACZENIA
a) PRZESŁUCHIWANY CUDZOZIEMIEC
W większości przypadków dokonanie wadliwego tłumaczenia oświadczeń cudzoziemca może
prowadzić do wydania przez organy administracji decyzji o odmowie udzielenia ochrony na
terytorium RP lub wnioskowanego zezwolenia. W konsekwencji może to się również
przyczynić do wydalenia danego cudzoziemca z terytorium Polski. Każda nieścisłość, sprzeczne
zeznania, niejasności, a nawet ogólnikowość stwierdzeń przesłuchiwanego cudzoziemca są
interpretowane na jego niekorzyść i podważają jego wiarygodność. Cudzoziemcy często
powtarzają, iż powyższe nieścisłości są wynikiem błędów podczas tłumaczenia, i twierdzą, iż
nigdy nie wypowiedzieli słów zapisanych w protokole przesłuchania. Jak już zostało wcześniej
podkreślone, udowodnienie, iż to tłumacz popełnił błąd i to on jest odpowiedzialny za
nieścisłości, a nie cudzoziemiec, jest obecnie znacznie utrudnione.
b) TŁUMACZ
Odpowiedzialność prawna tłumacza została uregulowana w art. 233 § 4 Kodeksu Karnego
(dalej: KK). Zgodnie z treścią tego przepisu, kto, jako tłumacz, przedstawia fałszywą opinię lub
tłumaczenie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu
prowadzonym na podstawie ustawy, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Jednakże
zgodnie z § 5 tego przepisu, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet
odstąpić od jej wymierzenia, jeżeli fałszywe tłumaczenie dotyczy okoliczności nie mogących mieć
wpływu na rozstrzygnięcie sprawy lub sprawca dobrowolnie sprostuje fałszywe tłumaczenie,
zanim nastąpi, chociażby nieprawomocne, rozstrzygnięcie sprawy.
Tłumacze przysięgli podlegają ponadto odpowiedzialności zawodowej zgodnie z treścią art. 21
ust. 1 ustawy z dnia 25 listopada 2004 r. o zawodzie tłumacza przysięgłego. Nie wszyscy jednak
tłumacze świadczący usługi podczas przesłuchań odbywających się w UDSC, RdU i MUW są
tłumaczami przysięgłymi.
15
IX.
NIEPRAWIDŁOWE PRZEPROWADZENIE PRZESŁUCHANIA
a) BRAK WYSTARCZAJĄCYCH INFORMACJI NA TEMAT PRZESŁUCHANIA
Cudzoziemcy nie są świadomi swoich praw i obowiązków, jakie przysługują im podczas
przesłuchania. Tymczasem zgodnie z treścią art. 8 KPA, organy administracji publicznej
prowadzą postępowanie w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej.
Ponadto zgodnie z treścią art. 9 KPA, organy administracji publicznej są obowiązane do
należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych,
które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem
postępowania administracyjnego. Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby
uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu
udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek.
Również w ustawach szczegółowych dotyczących cudzoziemców uregulowano obowiązki
informacyjne organów administracji. Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach, organy
prowadzące postępowania w sprawach o wydanie lub przedłużenie wizy, udzielenie zezwolenia
na zamieszkanie na czas oznaczony, zezwolenia na osiedlenie się lub zezwolenia na pobyt
rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, zwanego dalej "zezwoleniem na pobyt
rezydenta długoterminowego WE", oraz o wydalenie z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
pouczają cudzoziemca w języku dla niego zrozumiałym o zasadach i trybie postępowania oraz o
przysługujących mu prawach i ciążących na nim obowiązkach. Obowiązki organów
odpowiedzialnych za przeprowadzenie postępowania w sprawie nadania statusu uchodźcy są
bardziej szczegółowo opisane. Zgodnie z treścią art. 29 ust. 1 pkt 6 ustawy o ochronie, właściwy
organ informuje wnioskodawcę, w języku dla niego zrozumiałym, o zasadach i trybie
postępowania w sprawie nadania statusu uchodźcy, przysługujących mu prawach, ciążących na
nim obowiązkach i skutkach prawnych ich niewykonania, możliwości wyrażenia zgody na
udzielanie przedstawicielowi Urzędu Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do Spraw
Uchodźców informacji o przebiegu postępowania oraz przeglądanie akt sprawy i sporządzanie z
nich notatek i odpisów, oraz o organizacjach, do których zadań statutowych należą sprawy
uchodźców.
1. Problem:
Obecnie nie obowiązuje jednak żadna szczegółowa regulacja precyzująca, jakie dokładnie
informacje powinien otrzymać każdy cudzoziemiec przed rozpoczęciem przesłuchania.
Urzędnicy przeprowadzający przesłuchanie nie są zobligowani do przekazania przed
rozpoczęciem przesłuchania odpowiednich informacji (wiążą ich jedynie powyższe, bardzo
ogólnie sformułowane przepisy prawa). Jedyną informacją, która obligatoryjnie jest
przekazywana cudzoziemcowi na początku przesłuchania, jest pouczenie, iż jest on zobowiązany
do mówienia prawdy, gdyż w przeciwnym razie może być pociągnięty do odpowiedzialności
karnej. W konsekwencji treść informacji przekazywanych cudzoziemcowi na początku
przesłuchania jest bardzo zróżnicowana (jest zależna od tego, kto przeprowadza przesłuchanie).
Brak informacji na temat praw i obowiązków przesłuchiwanego cudzoziemca może prowadzić
do licznych problemów podczas przesłuchania. Często cudzoziemcy nie mają nawet
podstawowej wiedzy w tym zakresie. Na przykład, cudzoziemcy zgłaszający się do Helsińskiej
16
Fundacji Praw Człowieka przyznają, iż nie wiedzieli, że mogą poprosić o przerwę w
przesłuchaniu. Nawet gdy pilnie potrzebowali skorzystać z toalety, czekali na zakończenie
przesłuchania. W rezultacie, przez ostatnią godzinę przesłuchania nie potrafili się skoncentrować
na zadawanych pytaniach.
Rozwiązanie:
Obowiązek przekazania przez urzędnika ściśle określonych informacji cudzoziemcowi przed
rozpoczęciem jego przesłuchania powinien wynikać z treści wewnętrznej regulacji dotyczącej
sposobu przesłuchiwania cudzoziemców obowiązującej w każdym z urzędów opisanych w
niniejszym raporcie17. Każdy cudzoziemiec powinien otrzymać taki sam zestaw informacji.
Jednocześnie informacje te powinny być dostosowane do cech danego cudzoziemca (np.
informacja przekazywana małoletniemu będzie różniła się od tej przekazywanej osobie dorosłej).
Cudzoziemiec powinien otrzymać informacje dotyczące jego praw i obowiązków, a zwłaszcza
powinien być poinformowany, że przysługuje mu prawo do przerwy oraz że może on poprosić o
szklankę wody.
2.
Problem:
Jedynym źródłem informacji dla cudzoziemców na temat przesłuchania mającego miejsce w
trakcie postępowania w sprawie nadania statusu uchodźcy jest wysyłana do wszystkich
wnioskodawców wraz z wezwaniem na przesłuchanie18 broszura „Informacja dla osób, które
otrzymały wezwanie na przesłuchanie w sprawie przyznania statusu uchodźcy”19. Zawiera ona
jedynie podstawowe informacje na temat przesłuchania tj. stwierdzenie, iż „Zasadą jest, że z
każdą osobą, która złożyła wniosek o nadanie statusu uchodźcy - wnioskodawcą,
przeprowadzana jest rozmowa (przesłuchanie)”, „Wszystkie informacje przekazane przez
wnioskodawcę w trakcie postępowania, także w czasie wywiadu statusowego, są poufne i są
chronione przez polskie prawo.” oraz „Wnioskodawca ma obowiązek podać podczas
przesłuchania wszystkie informacje, które będą potrzebne do rozpatrzenia wniosku o nadanie
statusu uchodźcy. Udzielanie szczegółowych odpowiedzi na zadawane pytania jest korzystne dla
wnioskodawcy. Wnioskodawca ma również obowiązek przekazać posiadane dowody (np.
dokumenty, zaświadczenia, kasety VHS itd.), które potwierdzają informacje podane we wniosku
o nadanie statusu uchodźcy”. Ponadto w informacji zaznaczono, iż „Informacje podane podczas
przesłuchania oraz udostępnione dowody są bardzo ważne dla rozpatrzenia wniosku o nadanie
statusu uchodźcy”, określono, jak należy postępować, gdy po przeprowadzeniu przesłuchania
pojawią się nowe, ważne okoliczności w sprawie albo nowe dowody, oraz poinformowano o
formie zakończenia postępowania.
Powyższą praktykę wysyłania wraz z wezwaniem na przesłuchanie do każdego wnioskodawcy
odpowiednich informacji w języku dla niego zrozumiałym dotyczących przesłuchania należy
ocenić pozytywnie i co do zasady można ją zarekomendować urzędom wojewódzkim. Broszura
wysyłana przez UDSC jest jednak niekompletna. Nie wspomniano w niej m.in. o prawie żądania
zmiany tłumacza czy prawie zmiany języka przesłuchania, jeśli jest on niezrozumiały dla
17
Patrz: II. Ogólne zasady przesłuchiwania cudzoziemców.
Informacja jest wysyłana w 8 wersjach językowych: polskiej, angielskiej, rosyjskiej, francuskiej, arabskiej,
armeńskiej i wietnamskiej (informacja uzyskana podczas spotkania w UDSC).
19
Informacja
dostępna
jest
także
na
stronie
internetowej
UDSC
w
języku
polskim
(http://www.udsc.gov.pl/Przesluchanie,1361.html), w języku rosyjskim oraz w języku angielskim.
18
17
cudzoziemca. Ponadto warto zaznaczyć, że obecnie w wezwaniu na przesłuchanie nie określa się
języka, w jakim będzie przeprowadzone przesłuchanie.
Brak wiedzy wśród przesłuchiwanych cudzoziemców na temat zasad obowiązujących podczas
przesłuchania może prowadzić do licznych problemów. Przykładowo, aktualnie cudzoziemiec
przed rozpoczęciem przesłuchania musi podpisać zgodę na przesłuchanie w danym języku. Jeśli
po przesłuchaniu wnioskodawca stwierdza, iż język użyty podczas przesłuchania był dla niego
niezrozumiały, urzędnicy oznajmiają, iż sam zainteresowany zgodził się na przesłuchanie w tym
języku. Skoro zatem na samym początku nie zakwestionował języka przesłuchania, to znaczy, że
język ten został prawidłowo wybrany. W praktyce jednak wielu cudzoziemców nie ma
świadomości, że ma prawo protestować przeciwko dokonanemu wyborowi języka.
Rozwiązanie:
Do treści „Informacji dla osób, które otrzymały wezwanie na przesłuchanie w sprawie
przyznania statusu uchodźcy” powinny zostać dodane informacje dotyczące tłumaczenia podczas
przesłuchania, a w szczególności powinno zostać określone co następuje:

Informacja o języku, w którym ma się odbyć przesłuchanie danego cudzoziemca,

Prawo do zmiany języka przesłuchania, jeśli nie jest on dla cudzoziemca zrozumiały,

Prawo do odmowy podpisania zgody na przesłuchanie w danym języku,

Prawo do zmiany tłumacza podczas przesłuchania, jeżeli tłumacz nie jest obiektywny,
omija pewne fakty, nie tłumaczy słów cudzoziemca w sposób dokładny itd.
O posiadaniu powyższych praw powinien zostać ponadto poinformowany przez urzędnika każdy
cudzoziemiec przed rozpoczęciem przesłuchania (patrz: problem 1).
Zwiększenie świadomości cudzoziemca co do przysługujących mu podczas przesłuchania praw
wpłynie na zmniejszenie liczby skarg na wybór języka przesłuchania i poprawi jakość
tłumaczenia.
b) POSTAWA URZĘDNIKA PRZEPROWADZAJĄCEGO PRZESŁUCHANIE
Problem:
Cudzoziemcy zgłaszający się do Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka często informują, iż
podczas przesłuchania urzędnicy byli nieuważni, okazywali znudzenie i brak zainteresowania
opowieścią cudzoziemca, a także zmierzali do jak najszybszego zakończenia przesłuchania (np.
często przerywając cudzoziemcowi, mówiąc, żeby się streszczał itd.). Powyższy brak należytej
staranności podczas wykonywania obowiązków służbowych może prowadzić np. do pominięcia
przez cudzoziemca istotnych szczegółów dotyczących prześladowania go w kraju pochodzenia.
Jeśli zaś cudzoziemiec będzie chciał o nich wspomnieć już po zakończeniu przesłuchania,
informacje te będą postrzegane przez organy administracji jako nieprawdziwe, zmyślone na
potrzeby postępowania w celu wprowadzenia ich w błąd.
Rozwiązanie:
Każde przesłuchanie powinno być nagrywane co najmniej przy pomocy sprzętu rejestrującego
dźwięk. Nagrywanie przesłuchań wpłynie na poprawę ich jakości, jako że każde nieprawidłowe
zachowanie urzędnika przeprowadzającego przesłuchanie będzie mogło być z łatwością wykryte,
a pracownik pociągnięty do odpowiedzialności. Czas trwania przesłuchania powinien być
18
ustalony w taki sposób, by urzędnik przeprowadzający przesłuchanie miał odpowiednią ilość
czasu na wysłuchanie historii cudzoziemca w całości.
c) PROBLEM TZW. ESKALACJI ZEZNAŃ
Szef UDSC i RdU wyrażają w niektórych decyzjach pogląd, że oświadczenia cudzoziemca
zawarte we wniosku o nadanie statusu uchodźcy są bardziej wiarygodne niż jego zeznania
złożone podczas przesłuchania przeprowadzonego w UDSC lub siedzibie RdU. Organy te
podkreślają, iż zeznania składane podczas wypełniania wniosku o nadanie statusu uchodźcy są
spontaniczne, co zwiększa ich wiarygodność. W związku z powyższym zdaniem tych organów
informacje, które zostały pominięte przez cudzoziemca podczas składania wniosku o nadanie
statusu uchodźcy, są nieprawdziwe, wymyślone na potrzeby postępowania tylko po to, by
wprowadzić organy administracji w błąd. UDSC i RdU określają powyższą sytuację jako
„eskalację zeznań”.
Powyższa ocena wiarygodności zeznań cudzoziemca w zależności od momentu ich złożenia jest
nieprawidłowa, gdyż nie bierze pod uwagę realiów składania wniosku o nadanie statusu
uchodźcy w Polsce. Wiele wniosków składanych jest w jednostkach Straży Granicznej
znajdujących się na granicy RP, szczególnie w Terespolu, a także w Warszawie. Czasami
napływ cudzoziemców składających wniosek o nadanie statusu uchodźcy w Polsce jest bardzo
duży, wobec czego funkcjonariusze Straży Granicznej nie mają wystarczająco dużo czasu, by
dokładnie zająć się każdym wnioskodawcą. W przypadku bardzo dużego napływu uchodźców
proszeni są oni o spisanie na kartce papieru, jakie są powody ubiegania się przez nich o status
uchodźcy w Polsce. Kartka ta jest tłumaczona i załączana do wniosku o status. Funkcjonariusze
Straży Granicznej nie są zobowiązani do informowania cudzoziemców o istocie składanych
przez nich na granicy oświadczeń. Co do zasady nie poucza się ich, że mają obowiązek
szczegółowo przedstawić powody ubiegania się o ochronę w Polsce, że nie powinni pomijać
żadnego dowodu, zdarzenia, które świadczy o ich prześladowaniu w kraju pochodzenia, bo może
to być wykorzystane przeciwko nim. Co więcej, warto zwrócić uwagę na fakt, iż cudzoziemcy
składający wniosek o nadanie statusu uchodźcy w jednostce SG znajdującej się na granicy są
przeważnie zmęczeni po podróży, zdenerwowani, zestresowani, a czasami nawet chorzy. Te
wszystkie czynniki mogą znacznie wpłynąć na jakość i dokładność składanych przez nich
zeznań.
Biorąc pod uwagę powyższe uwagi, należy wskazać, iż Szef UDSC i RdU powinni zaprzestać
interpretowania zeznań składanych podczas wypełniania wniosku o nadanie statusu uchodźcy
jako oświadczeń bardziej wiarygodnych niż te złożone podczas przesłuchania w UDSC lub
siedzibie RdU. Organy administracji powinny bowiem uwzględniać wszystkie wyżej
wymienione czynniki, które mogą znacznie wpływać na jakość i dokładność składanych przez
cudzoziemca zeznań.
19
X.
PROTOKÓŁ PRZESŁUCHANIA
a) POSTĘPOWANIE W SPRAWIE NADANIA STATUSU UCHODŹCY
Zgodnie z treścią art. 43 ust. 1 ustawy o ochronie, organ prowadzący postępowanie przesłuchuje
wnioskodawcę w celu wyjaśnienia faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy oraz przekazuje
mu kopię protokołu przesłuchania. Cudzoziemiec ma prawo otrzymać taką kopię nieodpłatnie.
Problem:
W UDSC i RdU nie wprowadzono obowiązku sporządzania protokołów przesłuchania na
komputerze. W związku z powyższym urzędnicy cześć protokołów sporządzają odręcznie,
zwłaszcza w UDSC. Czytelność protokołów jest zatem zróżnicowana.
Rozwiązanie:
Wszystkie protokoły przesłuchania powinny być sporządzane na komputerze.
b) POSTĘPOWANIE W URZĘDACH WOJEWÓDZKICH
Problem:
Zgodnie z aktualnie obowiązującym prawem, Urzędy Wojewódzkie nie są zobowiązane do
wydania cudzoziemcowi kopii protokołu jego przesłuchania. W MUW istnieje możliwość
otrzymania tej kopii, ale cudzoziemiec musi przedstawić pisemne uzasadnienie prośby o kopię i
za nią zapłacić. Warto jednak podkreślić, iż cudzoziemiec ma prawo na każdym etapie
postępowania zapoznać się z materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie, w tym z
protokołem przesłuchania. Może zatem zrobić zdjęcia zebranej dokumentacji bez dodatkowych
kosztów.
Protokoły są sporządzane w MUW odręcznie bądź na komputerze.
Rozwiązanie:
Urzędy Wojewódzkie powinny być zobowiązane do nieodpłatnego wydawania kopii protokołu
przesłuchania cudzoziemcom bez obowiązku przedstawienia uzasadnienia potrzeby posiadania
takiej kopii.
Wszystkie protokoły przesłuchania powinny być sporządzane na komputerze.
XI.
WARUNKI PRZEPROWADZANIA PRZESŁUCHANIA
1.
Problem i rozwiązanie:
Zarówno w UDSC jak i w siedzibie RdU przesłuchania są przeprowadzane w oddzielnych
pokojach. W siedzibie RdU pokój, w którym odbywają się przesłuchania, jest wyposażony w
szklaną ścianę oddzielającą przesłuchującego urzędnika i tłumacza od cudzoziemca. W praktyce
jednak niektórzy przesłuchujący urzędnicy nie korzystają z możliwości oddzielenia od
20
cudzoziemca20. Takie rozwiązanie należy ocenić pozytywne. Ściana ze szkła powinna zostać
usunięta jako tworząca sztuczne bariery w komunikacji.
2.
Problem:
W MUW przesłuchania są przeprowadzane w dwóch salach. W każdej z nich równocześnie
mogą mieć miejsce cztery przesłuchania. Poszczególne stanowiska są oddzielone jedynie ścianką
działową. Podczas przesłuchania cudzoziemiec może usłyszeć zarówno pytania jak i odpowiedzi
innego przesłuchiwanego cudzoziemca. Opisane warunki mogą mieć negatywny wpływ na
jakość przesłuchania, ponieważ cudzoziemiec może być zdekoncentrowany, co może w
konsekwencji prowadzić do pomyłek, niejasności czy też sprzeczności w treści protokołu
przesłuchania. W powyższych warunkach złożenie wyczerpujących i rzetelnych wyjaśnień w
sprawie jest bardzo utrudnione. Ponadto, należy zaznaczyć, iż w obecności osób trzecich
przesłuchiwany cudzoziemiec jest zmuszony do wyjawiania nawet najbardziej intymnych
szczegółów swojego życia (szczególnie w sprawach związanych z ubieganiem się o legalizację
pobytu na terytorium RP na podstawie zawarcia związku małżeńskiego z obywatelem polskim).
Rozwiązanie:
MUW powinien zagwarantować cudzoziemcom odpowiednie warunki podczas przesłuchania,
tzn. zapewniające swobodę wypowiedzi i poszanowanie prawa do prywatności Przesłuchanie
powinno odbywać się w oddzielnej sali jedynie w obecności przesłuchującego urzędnika i
tłumacza.
20
Informacja uzyskana podczas spotkania w RdU.
21
XII.
REKOMENDACJE
Należy zarekomendować następujące rozwiązania:
Organy władzy ustawodawczej powinny:
1.
uregulować ogólne zasady przeprowadzania przesłuchań w UDSC, RdU i MUW
dotyczące zwłaszcza praw i obowiązków wszystkich podmiotów biorących udział w
przesłuchaniu, a mianowicie przesłuchiwanego cudzoziemca, tłumacza, urzędnika
przeprowadzającego przesłuchanie oraz każdej innej osoby upoważnionej do udziału w
przesłuchaniu,
2.
wprowadzić do ustawy o cudzoziemcach przepis, na mocy którego zostanie zapewniona
nieodpłatna pomoc profesjonalnego tłumacza podczas przesłuchania w urzędach wojewódzkich,
3.
stworzyć skuteczny mechanizm prawny oceny tłumaczenia dokonanego podczas
przesłuchania cudzoziemca w UDSC, RdU i MUW,
4.
wprowadzić do ustawy o cudzoziemcach przepis, na mocy którego cudzoziemiec
przesłuchiwany w urzędzie wojewódzkim miałby możliwość otrzymania kopii protokołu
przesłuchania, nieodpłatnie i bez obowiązku uzasadniania potrzeby posiadania tej kopii,
5.
umożliwić nagrywanie przebiegu przesłuchania przy pomocy sprzęty rejestrującego
dźwięk lub obraz przez Urzędy Wojewódzkie poprzez wprowadzenie do ustawy o
cudzoziemcach odpowiedniej regulacji.
UDSC, RdU i MUW powinny:
1.
stworzyć i wdrożyć wewnętrzne regulaminy przeprowadzania przesłuchania
cudzoziemców precyzujące zasady i sposób postępowania podmiotów biorących udział w
przesłuchaniu,
2.
stworzyć i wdrożyć wewnętrze regulaminy tłumaczenia podczas przesłuchania,
3.
nagrywać przebieg przesłuchania przynajmniej przy pomocy sprzętu rejestrującego
dźwięk,
4.
sprecyzować w wewnętrznych regulaminach, jakie informacje powinny być
przekazywane cudzoziemcowi przez przesłuchującego go urzędnika na początku przesłuchania,
planować czas przesłuchania w taki sposób, by cudzoziemiec mógł złożyć wyczerpujące i
5.
pełne zeznania,
6.
sporządzać protokoły przesłuchania na komputerze.
UDSC i RdU powinny:
1.
organizować cykliczne szkolenia urzędników przeprowadzających przesłuchania
obejmujących problematykę:
 istnienia dialektów danego języka i ich zrozumiałości dla tłumaczy danego języka,
 rozwoju umiejętności międzykulturowych,
 znajomości terminologii prawnej.
2.
organizować cykliczne szkolenia tłumaczy w dziedzinie:
 umiejętności międzykulturowych i
 terminologii prawnej.
22
3.
przeprowadzać przesłuchania w zrozumiałym dla cudzoziemca dialekcie danego języka,
chyba że jest to niemożliwe lub powoduje nieuzasadnioną zwłokę w przeprowadzeniu
przesłuchania,
4.
zatrudniać jedynie tłumaczy, którzy posiadają odpowiednie kwalifikacje językowe,
prezentują dobrą znajomość terminologii prawnej, a także umiejętności międzykulturowe lub
doświadczenie w pracy z cudzoziemcami z tzw. państw trzecich.
5.
wprowadzić zasadę, że urzędnik przeprowadzający przesłuchanie nie może być
jednocześnie tłumaczem,
6.
uzupełnić broszurę„ Informacja dla osób, które otrzymały wezwanie na przesłuchanie w
sprawie przyznania statusu uchodźcy” o informacje określone w niniejszym raporcie,
7.
odstąpić od praktyki uznawania oświadczeń cudzoziemca złożonych podczas wypełniania
wniosku o nadanie statusu uchodźcy za bardziej wiarygodne niż zeznania złożone w siedzibie
UDSC lub RdU.
Urzędy wojewódzkie (MUW) powinny:
1.
wysyłać cudzoziemcom wezwanie na przesłuchiwanie w języku dla niego zrozumiałym,
2.
zagwarantować cudzoziemcom godne warunki przesłuchiwania, zapewniające swobodę
wypowiedzi, z poszanowaniem jego prywatności. Przesłuchanie powinno odbywać się w
oddzielnym pokoju jedynie w obecności przesłuchującego urzędnika i tłumacza.
3.
dostarczać każdemu przesłuchiwanemu cudzoziemcowi kopię protokołu przesłuchania,
nieodpłatnie i bez obowiązku uzasadniania potrzeby posiadania tej kopii.
Funkcjonariusze Straży Granicznej powinni:
1.
Informować cudzoziemca, iż język, którego znajomość deklaruje we wniosku o nadanie
statusu uchodźcy, może być językiem, w którym później zostanie przeprowadzone jego
przesłuchanie.
23