Najnowsze trendy na targach CeBIT 2010 - MSG

Transkrypt

Najnowsze trendy na targach CeBIT 2010 - MSG
SPIS TREŒCI
Warto wiedzieæ, ¿e... ..................................................................................................... 6–9
Telekomunikacja
INDEKS 345237
numer 1 (105), rok dziesi¹ty
styczeñ/marzec 2010
PL ISSN 1429-0200
Cena 15 z³ (w tym 0% VAT)
Nak³ad: 10 000 egz.
Wydawca:
MSG
Rynek dla u¿ytkowników, a nie dla urzêdników........................................................... 10
Realny problem niewykorzystania œrodków UE
XXI Targi INTERTELECOM 2010 .............................................................................. 12–13
Najwiêksza w Europie Œrodkowo-Wschodniej impreza bran¿y IT
Wolnoœæ wyboru ....................................................................................................... 14–15
Udany rok Netii
Z operatora infrastrukturalnego do telekomunikacyjnego ......................................... 16
Konwergentne by³y ju¿ scyzoryki
MEDIA
MSG – Media s.c.
M. Kantowicz, G. Kantowicz
ul. Chwytowo 2, 85-223 Bydgoszcz
tel. 052 325 83 10; fax 052 373 52 43
e-mail: [email protected]
www.msgmedia.pl
www.techbox.pl
Nadszed³ czas telewizji cyfrowej ................................................................................... 17
Us³ugi interaktywne stwarzaj¹ nowe mo¿liwoœci
Rada programowa
Przewodnicz¹cy:
prof. dr hab. in¿. Ryszard S. Choraœ
– Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy Bydgoszcz
Cz³onkowie:
prof. dr hab. in¿. Daniel Józef Bem
– Politechnika Wroc³awska,
prof. dr hab. in¿. Andrzej Dobrogowski
– Politechnika Poznañska,
prof. dr hab. in¿. Andrzej Jajszczyk
– Akademia Górniczo-Hutnicza Kraków,
prof. dr hab. Józef Modelski
– Politechnika Warszawska,
dr in¿. Marian Molski
– Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy Bydgoszcz,
prof. dr hab. in¿. Józef WoŸniak
– Politechnika Gdañska.
Nowe multipleksery LANEX-u........................................................................................ 24
Optymalizacja w sieciach dostêpowych
Dyrektor wydawnictwa
Marek Kantowicz
tel. 052 325 83 11; kom. 509 767 051
e-mail: [email protected]
Redaktor naczelny
Grzegorz Kantowicz
tel. 052 325 83 11; kom. 501 022 030
e-mail: [email protected]
Oddzia³ redakcji w Warszawie
ul. Rostworowskiego 34/13, 01-496 Warszawa
tel. 022 685 52 05
Mieczys³aw Borkowski, kom. 696 07 75 63
e-mail: [email protected]
[email protected]
Adam Koz³owski
Wykorzystanie portali spo³ecznoœciowych w firmach ...........................................30–31
Wycieki danych i brak polityki bezpieczeñstwa
Korekta
Ewa Winiecka
Marketing
Janusz Fornalik
tel. 052 325 83 17; kom. 501 081 200
fax 052 325 83 29
e-mail: [email protected]
DTP:
Czes³aw Winiecki
tel. 052 325 83 14; kom. 728 496 599
e-mail: [email protected]
Redakcja zastrzega sobie prawo skracania i adiustacji materia³ów. Materia³y nie zamawiane nie
bêd¹ zwracane. Wszystkie materia³y objête s¹
prawem autorskim. Przedruk artyku³ów tylko
za zgod¹ redakcji. Redakcja nie ponosi odpowiedzialnoœci za treœæ reklam i ma prawo odmówiæ
publikacji bez podania przyczyny.
Druk:
Drukarnia ABEDIK Sp. z o.o.
85-861 Bydgoszcz, ul. Glinki 84
tel./fax 052 370 07 10
e-mail: [email protected]; http://www.abedik.pl
Grzegorz Kantowicz
Najnowsze trendy na targach CeBIT 2010.............................................................. 18–22
Z lotu ptaka nad CeBIT-em
Altar IVVR – nowe spojrzenie na komunikacjê ............................................................ 23
Telefoniczna platforma œwiadczenia us³ug wideo
Przemys³aw Misiak
Kierunki rozwoju sieci operatorskich ........................................................................... 26
Protokó³ IP lub ramki Ethernet
Grzegorz Kantowicz
Perspektywy na 2010 rok ............................................................................................... 27
Rynek telekomunikacyjny w Polsce
Grzegorz Kantowicz
Inteligentny dom dla Kowalskiego ................................................................................ 28
Homebox: rewolucyjna oferta w dziedzinie i-bezpieczeñstwa, i-domotyki oraz i-energii
Grzegorz Kantowicz
Kolejny krok do IPv6....................................................................................................... 29
Wytyczanie standardów wydajnoœci systemów bezpieczeñstwa w sieciach IPv6
MIIMÔ – nowa jakoœæ w zarz¹dzaniu sieci¹ ..................................................................32
Telewizja
Grzegorz Kantowicz
aMazing – pierwszy interaktywny kana³ telewizyjny ................................................... 34
Nowe mo¿liwoœci telewizji cyfrowej
Edyta Kosowska
Bitwa o klienta na polskim rynku triple play ................................................................ 35
Plany inwestycyjne najwiêkszych operatorów kablowych
Informatyka
Grzegorz Kantowicz
E-Pañstwo a Polska... ............................................................................................... 36–39
Diagnoza stanu polskiej administracji elektronicznej
Marta Redziñska
Webusability w firmie ..................................................................................................... 40
Przyjazne stront WWW
Grzegorz Kantowicz
Technologia AIR na urz¹dzenia przenoœne ...................................................................41
Nowe narzêdzia programistyczne na urz¹dzenia przenoœne
Internet
Grzegorz Kantowicz
Handel fa³szywymi kartami kredytowymi kwitnie .................................................. 42–43
Przestêpcy wychodz¹ z podziemia
Grzegorz Kantowicz
Dzieci maj¹ dostêp do szkodliwych treœci ............................................................. 43–44
Z³a strona Internetu
Grzegorz Kantowicz
Jak bezpiecznie „tweetowaæ” ........................................................................................ 45
10 porad dla bloggerów
PROGRAM IX Kongres INFOTELA
„KOMUNIKACJA ELEKTRONICZNA – KONWERGENCJA US£UG; INTEGRACJA LUDZI”
13–14 kwietnia 2010 roku, sala kongresowa: hala MOSiR, ul. Stefanowskiego w £odzi
13 kwietnia 2010 (wtorek)
Godzina 12:00–12:10
Otwarcie IX Kongresu INFOTELA
Godzina 12:10–12:35
Wyst¹pienie:
• Antoni Mê¿yd³o – Sejmowa Podkomisja ds. Transportu Kolejowego, £¹cznoœci i Nowoczesnych Technik Informacyjnych.
Godzina 12:35–13:00
Wyst¹pienie:
• Piotr Muszyñski – Wiceprezes Zarz¹du Telekomunikacji Polskiej ds. Operacyjnych.
Godzina 13:00–14:00
• Problemy rynku komunikacji elektronicznej w Polsce.
Panel dyskusyjny
• Moderator, Wojciech Ha³ka – Dyrektor Instytutu £¹cznoœci.
Zagadnienia:
• G³ówne bariery w rozwoju bran¿y;
• Metody pobudzania inwestycji w rozwój infrastruktury komunikacji elektronicznej
– ustawa o wspieraniu rozwoju us³ug szerokopasmowych i sieci telekomunikacyjnych;
• Priorytety w kszta³towaniu i regulowaniu rynku;
• Jak spójnie regulowaæ konwergentny rynek komunikacji elektronicznej?
Zaproszeni do dyskusji:
Magdalena Gaj – Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Infrastruktury.
Anna Stre¿yñska – Prezes Urzêdu Komunikacji Elektronicznej.
Piotr Ko³odziejczyk – Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnêtrznych i Administracji.
Witold Ko³odziejski – Przewodnicz¹cy Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji.
Piotr Muszyñski – Wiceprezes Zarz¹du Telekomunikacji Polskiej ds. Operacyjnych.
Eugeniusz Gaca – Przewodnicz¹cy SOT Krajowej Izby Gospodarczej Elektroniki i Telekomunikacji.
Wac³aw Iszkowski – Prezes Zarz¹du Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji.
Jerzy Straszewski – Prezes Zarz¹du Polskiej Izby Komunikacji Elektronicznej.
Jacek Silski – Prezes Zarz¹du Polskiej Izby Radiodyfuzji Cyfrowej.
Godzina 14:00–15:00
Lunch
Godzina 15:00–16:00
• Prawo i technologie teleinformatyczne oraz ich wzajemne oddzia³ywanie.
Panel dyskusyjny
Moderator, Wac³aw Iszkowski – Prezes Zarz¹du Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji.
Zagadnienia:
• Algorytmizacja prawa;
• Zastosowanie teleinformatyki w procedurach administracyjnych.
Zaproszeni do dyskusji:
Wojciech Wiewiórowski – Dyrektor Departamentu Informatyzacji MSWiA.
Jan Maciej Czajkowski – Wiceprzewodnicz¹cy Rady Informatyzacji przy Ministrze SWiA.
Marcin Maruta – Kancelaria Prawna Maruta i Wspólnicy.
S³awomir Cieœliñski – Medien Service.
Godzina 16:00–16:30
Przerwa kawowa
Godzina 16:30–17:30
• „Cyfrowa Polska” – aspekty technologiczne i spo³eczne.
Panel dyskusyjny
• Moderator, Jan Maciej Czajkowski
– Wspó³przewodnicz¹cy Zespo³u Komisji Wspólnej Rz¹du i Samorz¹du Terytorialnego ds. Spo³eczeñstwa Informacyjnego
Zagadnienia:
• Stan elektronicznego obiegu informacji w administracji pañstwowej;
• Metody zwiêkszenia dostêpnoœci obywateli do elektronicznych us³ug;
• Rola i sposoby edukacji spo³ecznej w pos³ugiwaniu siê technologiami ICT.
Zaproszeni do dyskusji:
Piotr Ko³odziejczyk – Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnêtrznych i Administracji.
Klara Malecka – Kierownik programu e-VITA – Fundacja Wspomagania Wsi.
Stefan Kamiñski – Prezes Zarz¹du Krajowej Izby Gospodarczej Elektroniki i Telekomunikacji.
Tomasz Grzegorz Grosse – Instytut Studiów Politycznych PAN.
Godzina 17:30–17:40
Zakoñczenie I dnia Kongresu
Godzina 20:00
•
•
•
•
Galowy Wieczór Komunikacji Elektronicznej – Klub „U Fabrykanta”.
Wrêczenie Z³otych Medali Intertelecom.
Wrêczenie Laurów Infotela – rozstrzygniêcie XII edycji ogólnopolskiego Konkursu o Laur Infotela.
Wystêp artystyczny.
14 kwietnia (œroda)
Godzina 10:50–11:00
• Otwarcie II Dnia Kongresu – sala kongresowa: tereny targowe – hala MOSiR, ul. Stefanowskiego w £odzi.
Godzina 11:00–12:00
• Telewizja cyfrowa – fakty i mity.
Panel dyskusyjny
• Moderator, Krystyna Ros³an-Kuhn – Dyrektor Generalny Polskiej Izby Radiodyfuzji Cyfrowej.
Zagadnienia:
• Platformy – naziemna, satelitarna, kablowa, internetowa i mobilna - ich skutecznoœæ i koszty dotarcia do widza;
• Perspektywy rozwoju na najbli¿sze 10 lat – co z najczêœciej powtarzanych ocen jest faktem, a co mitem;
• Konkurencyjnoœæ, czy komplementarnoœæ platform.
Zaproszeni do dyskusji:
Piotr Siemieniec – Dyrektor Biura Us³ug Radiofonicznych i Telewizyjnych TP EmiTel.
Krzysztof Dziedzic – Pe³nomocnik Zarz¹du Telefonii DIALOG ds. Techniki.
Zbigniew K¹dzielski – Instytut £¹cznoœci.
Jerzy Straszewski – Prezes Polskiej Izby Komunikacji Elektronicznej.
Maciej Staszak – Cyfrowy Polsat.
Albert KuŸmicz – Prezes Zarz¹du NFI Magna Polonia.
Godzina 12:00–12:30
Przerwa kawowa
Godzina 12:30–13:00
• Wdro¿enie us³ug g³osowych w sieci dostêpowej ADSL
Roman Kowalski – Kierownik Dzia³u Planowania i Rozwoju Sieci IP i Voice Netia.
Godzina 13:00–13:30
• Czy Internet zabija ogl¹danie telewizj?
– jak nowe aplikacje w kablowym odbiorniku cyfrowym mog¹ rozwi¹zywaæ ten problem.
Szymon Karbowski – Dyrektor Dzia³u Rozwoju Spó³ki TOYA.
Godzina 13:30–14:00
• Molex wprowadza rozwi¹zania do zaawansowanego zarz¹dzania cyklem ¿ycia warstwy fizycznej sieci
– Micha³ Muszalski – Molex Polska.
Godzina 14:00–15:00
Lunch
Godzina 15:00–16:50
• Optymalizacja kosztów komunikacji elektronicznej – rozwi¹zania dla urzêdów i biznesu.
Wyst¹pienia
• Elektroniczne narzêdzia komunikacji nowoczesnej komunikacji multimedialnej.
• VoiceLink – bezpoœrednia komunikacja g³osowa ze strony internetowej.
• VideoViator – Internetowy system wideokonferencyjny oraz wideotransmisyjny.
Godzina 16:50–17:00
Zakoñczenie kongresu
WARTO WIEDZIEÆ, ¯E...
INFORMATYKA
RYNEK
Nowe narzêdzia do modelowania biznesowego
Umowa Hawe z UPC
Firma Alcatel-Lucent zapowiedzia³a wprowadzenie na rynek
pierwszych w bran¿y pakietów interfejsów API (Application Programming Interface) oraz zwi¹zanego z nimi modelu podzia³u
przychodów. Pierwsze trzy pakiety API oferowane przez firmê to
zestawy bran¿owe, u³atwiaj¹ce tworzenie nowych aplikacji hybrydowych dla szybko siê rozwijaj¹cych rynków spo³ecznoœciowych
– gier, reklam i wirtualnych towarów. Zawarte w nich interfejsy
API obejmuj¹ wysy³anie wiadomoœci SMS, zamieszczanie reklam, informacje o lokalizacji, prezentacjê wirtualnych towarów,
obs³ugê kart kredytowych oraz tworzenie bilingów. Pierwsze dostawy pakietów API s¹ przeznaczone dla ponad 14 milionów programistów na ca³ym œwiecie oraz na dwa najszybciej rozwijaj¹ce
siê i najbardziej dochodowe rynki aplikacji: mobilnej reklamy i wirtualnych towarów. Z aktualnych badañ bran¿owych wynika, ¿e
wartoϾ rynku reklam mobilnych do 2013 r. przekroczy 3 miliardy
dolarów, a wartoœæ globalnego rynku towarów wirtualnych ju¿
obecnie jest szacowana na 4 do 6 miliardów dolarów.
PBT Hawe (podmiot w 100 proc. zale¿ny od gie³dowej spó³ki
HAWE SA) zawar³a umowê dzier¿awy infrastruktury œwiat³owodowej ze spó³k¹ UPC Polska. Umowa dotyczy ok. 800 km sieci
œwiat³owodowych, których okres dzier¿awy ustalono na 20 lat.
HAWE do koñca 2012 roku planuje stworzyæ infrastrukturê
œwiat³owodow¹ o d³ugoœci 4000 km, która po³¹czy najwiêksze
aglomeracje miejskie oraz kluczowe oœrodki administracyjne i gospodarcze Polski. Podpisana miêdzy PBT Hawe Sp. z o.o.
a UPC Polska Sp. z o.o. umowa dotyczy dzier¿awy w³ókien
œwiat³owodowych w relacjach Warszawa – Sochaczew – Konin
– Gniezno i Szczecin – Koszalin – S³upsk – Gdañsk wraz
z us³ugami kolokacji.
Platforma programistyczna Windows Phone 7
Platformê programistyczn¹ Microsoft przedstawi³ zaledwie miesi¹c po pierwszej prezentacji systemu Windows Phone 7 Series,
która mia³a miejsce w Barcelonie. Dziêki niej deweloperzy bêd¹
mogli tworzyæ nowe mobilne aplikacje oraz gry trójwymiarowe korzystaj¹ce z popularnych i sprawdzonych technologii Silverlight
i XNA Framework. Aby proces tworzenia mobilnych aplikacji
uczyniæ prostszym, Microsoft udostêpni³ bezp³atnie czêœæ narzêdzi wykorzystuj¹cych technologiê Silverlight w systemie Windows
Phone 7 Series. Mo¿na je pobraæ ze strony http://developer.windowsphone.com. S¹ one dostêpne w jednym, ³atwym do zainstalowania pakiecie, który zawiera miêdzy innymi wersjê podgl¹du
pakietu Visual Studio 2010 Express dla systemu Windows Phone, aktualizacjê Windows Phone 7 dla pakietu Visual Studio 2010
RC 1 oraz emulator systemu Windows Phone 7 s³u¿¹cy do testowania aplikacji.
Intel i Nokia
³¹cz¹ platformy oprogramowania
Firmy Intel Corporation i Nokia ³¹cz¹ swoje popularne platformy
oprogramowania Moblin i Maemo. Wynikiem wspó³pracy firm bêdzie stworzenie zunifikowanej, opartej na systemie Linux platformy oprogramowania, która bêdzie wspieraæ wiele ró¿nych architektur sprzêtowych w najszerszej gamie segmentów urz¹dzeñ,
w tym kieszonkowych komputerów, netbooków, tabletów, mediafonów, telewizorów i samochodowych systemów informacyjnorozrywkowych. Wspó³praca przy tworzeniu MeeGo wzmacnia relacje Nokii oraz Intela i jest kolejnym etapem szerokiej strategicznej wspó³pracy obydwu firm, og³oszonej w czerwcu 2009 roku.
Platforma oprogramowania MeeGo bêdzie udostêpniona przez
Linux Foundation w pe³ni jako projekt typu open source, zachêcaj¹cy do zaanga¿owania spo³ecznoœci zgodnie z najlepszymi
praktykami tego modelu rozwoju. Premiera MeeGo planowana
jest na drugi kwarta³ tego roku.
Programiœci z Uniwersytetu Warszawskiego
srebrnymi medalistami mistrzostw œwiata
Podczas tegorocznych Mistrzostw Œwiata w Programowaniu Zespo³owym (ICPC), organizowanych w lutym w Harbin (Chiny),
sponsorowana przez ATM SA dru¿yna Uniwersytetu Warszawskiego zdoby³a srebrny medal, dystansuj¹c w wyœcigu do podium
ponad 97 dru¿yn programistycznych z renomowanych uczelni
z ca³ego œwiata. Organizacja fina³ów w Chinach, w których udzia³
wziê³o 21 648 studentów z 1931 uczelni z 82 krajów, by³a ogromnym wyzwaniem. Przed takim samym zadaniem stanie Uniwersytet Warszawski, któremu powierzono zorganizowanie fina³ów
w 2012 roku.
6
ASTER wchodzi w rynek biznesowy
180 mln z³ przychodów z rynku us³ug telekomunikacyjnych dla
biznesu chce zdobyæ ASTER do 2015 r. Operator utworzy³
w swoich strukturach specjalny departament ASTER BIZNES
odpowiedzialny za obs³ugê klientów biznesowych. Za poœrednictwem nowoczesnej sieci œwiat³owodowej bêdzie on oferowa³
us³ugi dedykowane dla du¿ych i œrednich przedsiêbiorstw oraz
przedstawicieli segmentu mikro i ma³ych firm. Obok szerokopasmowego i mobilnego internetu, telefonii stacjonarnej, komórkowej
oraz telewizji z prawem do emisji programów w miejscach publicznych, ASTER BIZNES bêdzie œwiadczy³ us³ugi transmisji danych. Klienci biznesowi bêd¹ mogli skorzystaæ z us³ug VPN, hostingu i kolokacji oraz pe³nego wsparcia technicznego w zakresie:
obs³ugi peryferyjnych urz¹dzeñ biurowych i urz¹dzeñ komputerowych, stanowisk pracy oraz zarz¹dzania oprogramowaniem biurowym. W niedalekiej przysz³oœci ASTER BIZNES planuje uruchomienie us³ug dodanych, takich jak np. wideokonferencje czy
system automatycznej, telefonicznej rezerwacji miejsc.
Radykalne zmiany na rynku telefonii stacjonarnej
Wed³ug badania PBS wykonanego na zlecenie Urzêdu Komunikacji Elektronicznej, 17 proc. osób zamierza w najbli¿szym czasie
zmieniæ operatora obs³uguj¹cego domowe telefony stacjonarne.
Ponad jedna trzecia badanych w ogóle nie bierze pod uwagê innego operatora, co oznacza, ¿e mo¿e zrezygnowaæ z u¿ywania
telefonu stacjonarnego. Jako alternatywnego operatora dla tej
us³ugi respondenci wskazywali g³ównie Netiê (25,6 proc.), Telefoniê Dialog (5,1 proc.) oraz Telekomunikacjê Polsk¹ (5,4 proc.).
Co czwarty badany wymieni³ innego operatora. Dlaczego abonenci coraz czêœciej rezygnuj¹ z telefonów stacjonarnych? Najwa¿niejsze kryterium to oczywiœcie cena. Prawie po³owa osób,
które ju¿ zrezygnowa³y z telefonu, uwa¿a, ¿e by³ on po prostu za
drogi.
MULTIMEDIA
Nowe procesory Intela
Firma Intel Corporation zaoferowa³a dziœ now¹ liniê procesorów
Intel® Xeon® 5600. Nowa seria procesorów Intel® Xeon® 5600
jest wyposa¿ona w dwa nowe mechanizmy bezpieczeñstwa, Intel
Advanced Encryption Standard (AES) oraz Intel® Trusted Execution Technology (Intel TXT), które przyspieszaj¹ szyfrowanie i deszyfrowanie, zwiêkszaj¹c bezpieczeñstwo transakcji i wirtualizacji, a zatem oferuj¹ centrom danych lepszy sposób na zabezpieczenie „chmury”, teraz i w przysz³oœci. S¹ to równie¿ pierwsze uk³ady do serwerów i stacji roboczych oparte na nowym,
prze³omowym, 32-nanometrowym (nm) procesie technologicznym, który wykorzystuje drug¹ generacjê tranzystorów z metalow¹ bramk¹ o wysokiej sta³ej dielektrycznej (high-k), zwiêkszaj¹c szybkoœæ i ograniczaj¹c zu¿ycie energii. Procesory z serii
Intel Xeon 5600 zawieraj¹ do szeœciu rdzeni i zapewniaj¹ wydajnoœæ nawet o 60 procent wiêksz¹ ni¿ 45-nanometrowe procesory
Xeon 5500. Ponadto daj¹ mo¿liwoœæ wymiany 15 serwerów jedINFOTEL 1/2010
WARTO WIEDZIEÆ, ¯E...
nordzeniowych na jeden nowy i uzyskaæ zwrot z inwestycji ju¿ po
piêciu miesi¹cach.
Rzeczywistoœæ rozszerzona dla urz¹dzeñ mobilnych
Warszawska firma Polidea, jako pierwsza w Polsce, rozpoczê³a
prace nad autorsk¹ aplikacj¹ wykorzystuj¹c¹ technologiê rzeczywistoœci rozszerzonej dla urz¹dzeñ mobilnych. Aplikacja bêdzie
mia³a swoj¹ premierê w po³owie 2010 r. Projekt jest wspó³finansowany w ramach dzia³ania 8.1 POIG – wspieranie dzia³alnoœci
gospodarczej w zakresie gospodarki elektronicznej. Rzeczywistoœæ rozszerzona (z ang. Augmented Reality) to prze³omowy system stanowi¹cy po³¹czenie rzeczywistego obrazu, rejestrowanego przez nasz wzrok, z wirtualnymi elementami generowanymi
przez komputer. Obecnie jego rolê z powodzeniem przejmuj¹ telefony komórkowe, na których instaluje siê aplikacje maj¹ce bardzo szerokie zastosowanie: od kampanii marketingowych, specjalistycznych szkoleñ, do poznawania historii architektury. Prace
nad projektem AR to kolejny krok firmy na rynku aplikacji mobilnych, który rozwija siê obecnie szybciej ni¿ rynek internetowy.
Jego wartoϾ w 2013 roku szacowana jest przez Yankee Group
na 4,2 miliarda dolarów, co z pewnoœci¹ jest dobr¹ prognoz¹ rozwoju dla firmy na kolejne lata.
Samsung Wave S8500 – nowa generacja smartfonów
Samsung Electronics zapowiedzia³ premierê pierwszego smartfona dzia³aj¹cego w oparciu o now¹ platformê.
specjalnie z myœl¹ o potrzebach firm z sektora ma³ych i œrednich
przedsiêbiorstw.
Modele KX-NCP500X oraz KX-NCP500V to efektywne kosztowo
rozwi¹zania telefoniczne, które oferuj¹ wiele zaawansowanych
funkcji, spotykanych dotychczas jedynie w wiêkszych systemach
abonenckich firmy Panasonic. Klienci mog¹ wybraæ rozwi¹zanie
skonfigurowane w oparciu o wyposa¿enia ³¹czy wewnêtrznych
oraz ³¹czy miejskich typu IP lub tradycyjnych cyfrowych. Produkty
posiadaj¹ wbudowan¹ funkcjonalnoœæ Automatycznego Operatora (ang. Automated Attendant) oraz Poczty G³osowej. U¿ytkownicy telefonów systemowych nowych serii mog¹ korzystaæ z wbudowanej aplikacji Comunnications Assistant Basic Express, oferuj¹cej skuteczne rozwi¹zanie ³¹cz¹ce informacjê o dostêpnoœci
abonentów z intuicyjn¹ obs³ug¹ interfejsu graficznego systemu
Windows.
Polkomtel rozbudowuje sieæ 3G
Samsung Wave S8500 wyposa¿ono w gwarantuj¹cy wysok¹ jakoœæ obrazu, 3,3-calowy wyœwietlacz dotykowy Super AMOLED
(druga generacja wyœwietlaczy AMOLED), aplikacjê Social Hub
integruj¹c¹ kontakty, konta poczty Gmail i profile w portalach
spo³ecznoœciowych oraz intuicyjny interfejs u¿ytkownika – TouchWiz
3.0. Wydajny procesor 1 GHz zapewnia p³ynn¹ i niezawodn¹ pracê telefonu w wielozadaniowym œrodowisku, oferuj¹c u¿ytkownikom wysok¹ efektywnoœæ dzia³ania. Ten innowacyjny, dotykowy
smartfon bêdzie dostêpny w sprzeda¿y ju¿ w kwietniu 2010. Telefon umo¿liwia nagrywanie oraz odtwarzanie plików wideo w standardzie HD (720p). Jest równie¿ pierwszym na œwiecie telefonem wyposa¿onym w technologiê Bluetooth 3.0 oraz WiFi
802.11n.
TELEKOMUNIKACJA
Nowe ³¹cze miêdzynarodowe ATMAN-a
Ogólnopolski operator telekomunikacyjny ATMAN (nale¿¹cy do
ATM SA) uruchomi³ nowe ³¹cze miêdzynarodowe do Londynu
i jest jedynym polskim operatorem obecnym we wszystkich
trzech najwiêkszych wêz³ach miêdzyoperatorskich w Europie
(AMS-IX, DE-CIX, Linx). Uruchamiaj¹c nowe ³¹cze miêdzynarodowe do Londynu (wêze³ Linx — London Internet Exchange),
spó³ka zwiêkszy³a maksymaln¹ przepustowoœæ ³¹czy do wêz³ów
miêdzyoperatorskich z 20 Gb/s do 30 Gb/s oraz zapewni³a redundancjê dla pozosta³ych wêz³ów. Jednoczeœnie dla niektórych sieci
o najwy¿szym poziomie ruchu uruchomione zosta³y nowe ³¹cza
o przepustowoœci 10 Gb/s (np. sieæ Google osi¹gana jest obecnie
przez styki bezpoœrednie we Frankfurcie i Warszawie).
Platforma komunikacyjna dla ma³ych i œrednich
przedsiêbiorstw
Firma Panasonic zaprezentowa³a nowe platformy komunikacyjne
NCP500 New Business Edition, które zosta³y zaprojektowane
INFOTEL 1/2010
Nokia Siemens Networks rozszerza i modernizuje sieæ 3G/HSPA
Pokomtela, aby sta³a siê przyjazna dla smartfonów i gotowa do
wprowadzenia w przysz³oœci nastêpnej generacji mobilnego dostêpu szerokopasmowego. Usprawnienia te pozwol¹ sieci Polkomtela efektywniej sprostaæ ogromnemu wzrostowi transmisji
danych w sieci, spowodowanemu rosn¹c¹ liczb¹ u¿ytkowników
us³ug szybkiego przesy³u danych oraz popularnoœci¹ zaawansowanych urz¹dzeñ typu smartfon. Zgodnie z umow¹, Nokia Siemens Networks zainstaluje swoje energooszczêdne stacje bazowe Flexi Multiradio, które umo¿liwiaj¹ zastosowanie wy¿szych
prêdkoœci transmisji oraz przyspieszenie reakcji sieci w technologii HSPA+ jedynie poprzez prost¹ aktualizacjê oprogramowania.
Rozbudowa sieci przyniesie Polkomtelowi korzyœci w postaci
zwiêkszonej przepustowoœci, tak aby bezproblemowo zarz¹dzaæ
po³¹czeniami u¿ytkowników smartfonów, co zdecydowanie poprawi jakoœæ us³ug dla wszystkich abonentów. Pozwoli te¿
osi¹gn¹æ znaczne oszczêdnoœci, jako ¿e zmodernizowana sieæ
bêdzie zu¿ywaæ mniej energii elektrycznej.
Centrale telefoniczne Platan w nowej ods³onie
Platan uruchomi³ nowy serwis internetowy www.platan.pl, poœwiêcony w ca³oœci abonenckim centralom telefonicznym,
przeznaczonym dla klientów biznesowych i u¿ytkowników
indywidualnych. W serwisie, prócz nowej szaty graficznej, istotnie zmodyfikowano strukturê w celu u³atwienia dostêpu do
poszukiwanych informacji. Dla osób zainteresowanych zorganizowaniem systemu ³¹cznoœci w firmie zosta³ przygotowany prosty poradnik „Dobierz centralê”. Zale¿nie od typu
prowadzonej dzia³alnoœci i liczby u¿ytkowników, proponowane jest rozwi¹zanie najlepiej odpowiadaj¹ce oczekiwaniom
i wymaganiom. Strona „Porównaj centrale” umo¿liwia porównanie ró¿nych modeli central pod wzglêdem wyposa¿enia, wielkoœci i oferowanych funkcji. Dzia³ „Dla Instalatorów” zosta³ stworzony dla firm zajmuj¹cych siê sprzeda¿¹
i instalacj¹ central Platan oraz dla zainteresowanych
tak¹ wspó³prac¹ z producentem. Instalatorzy znajd¹ w nim
strefê serwisow¹ z oprogramowaniem i dokumentacj¹ central,
informacje serwisowe, program szkoleñ, forum dyskusyjne oraz dwie platformy internetowe – System Obs³ugi Sprzeda¿y SOS.
7
WARTO WIEDZIEÆ, ¯E...
FreecoNet i Tlenofon ³¹cz¹ si³y
Dwóch g³ównych konkurentów na rodzimym rynku telefonii internetowej – FreecoNet i Tlenofon og³osi³o fuzjê. Pozwoli ona
stworzyæ najwiêkszego polskiego dostawcê telefonii internetowej. W wyniku fuzji powstanie jedna platforma, w oparciu o któr¹
œwiadczone bêd¹ us³ugi pod prawdopodobnie now¹, wspóln¹
mark¹. Obecnie spó³ki pracuj¹ nad integracj¹ obu przedsiêbiorstw,
która zakoñczy siê w czerwcu. – Po³¹czenie dwóch najwiêkszych
graczy na rynku telefonii internetowej rozpoczyna nowy etap w
procesie jego konsolidacji. FreecoNet Tlenofon SA planuje w najbli¿szych 2-3 latach dokonywaæ akwizycji mniejszych operatorów i
finansowaæ je d³ugiem lub œrodkami z New Connect. Grupa o2
skoncentruje siê na dzia³alnoœci mediowej – mówi Jacek Œwiderski, cz³onek zarz¹du Grupy o2 Sp. z o.o., w³aœciciela platformy
Tlenofon. – Tlenofon ma siln¹ pozycjê na rynku klientów indywidualnych, a FreecoNet biznesowych. £¹cz¹c si³y, liczymy na
pog³êbianie efektów skali. W marcu 2009 roku przejêliœmy platformê VoIP fon24.pl wraz z 26 operatorami. Potencja³ przedsiêbiorstw po po³¹czeniu u³atwi przeprowadzanie dalszych akwizycji
– t³umaczy Jan Wyrwiñski, prezes zarz¹du FreecoNet SA.
Polskie rozwi¹zanie do ³¹czenia sieci lokalnych
Optymalne wykorzystanie istniej¹cej infrastruktury telekomunikacyjnej w obecnym czasie dla operatorów dostarczaj¹cych coraz
czêœciej ca³e pakiety us³ug staje siê niezwykle wa¿ne.
Rozwi¹zaniem oferuj¹cym takie mo¿liwoœci jest zaprojektowany
przez polskich in¿ynierów multiplekser inwersyjny LANEX
TM-143, bêd¹cy kontynuacj¹ linii produktów TM-78 oraz TM-141.
Urz¹dzenie umo¿liwia ³¹czenie niezale¿nych segmentów sieci
lokalnych standardu Ethernet 10/100BASE-TX za poœrednictwem szesnastu strumieni E1, G.703, G.704 w sieciach PDH,
SDH oraz ATM. Pozwala to u¿ytkownikowi wykorzystaæ 5 portów
Ethernet do kreowania szeregu us³ug opartych na protokole
IEEE802.1Q VLAN z gwarancj¹ jakoœci QoS, QinQ i przydzia³em
pasma per port. Multiplekser TM-143 przenosi przezroczyœcie
ramki Ethernet d³u¿sze ni¿ 1522 bajty, dziêki czemu wspiera
w pe³nym zakresie us³ugi typu VPN MPLS Zaimplementowano w nim tak¿e zaawansowane narzêdzia do zarz¹dzania
– w szczególnoœci SNMP v.3, protokó³ SSH, HTTP oraz firmow¹
aplikacjê LanWin v.4.0.
zaprezentowa³ jako pierwszy na œwiecie superszybkie po³¹czenie
w sieci mikrofalowej o pojemnoœci transportowej 2,5 Gbps.
Po³¹czenie 2,5 Gbps korzysta z nowych pasm czêstotliwoœci
70-80 GHz (E-band) przeznaczonych do przenoszenia du¿ej
liczby danych eterze
Nowa technologia radiowa Alcatela-Lucenta
Firma Alcatel-Lucent og³osi³a wprowadzenie nowego modu³u
radiowego opartego na technologii SDR (Software Defined Radio), która umo¿liwia operatorom komórkowym jednoczesne
obs³ugiwanie dowolnego po³¹czenia us³ug 2G GSM, 3G
W-CDMA/HSPA+ oraz LTE. Nowy, konwergentny modu³ radiowy
o sygnaturze MC-TRX jest niezwykle wa¿nym elementem oferty
konwergentnej sieci RAN (Radio Access Network) Alcatela-Lucenta. Firma wprowadzi³a tê ofertê na rynek w celu zwiêkszenia
wydajnoœci i zasiêgu wszystkich sieci, przy jednoczesnej minimalizacji ca³kowitego kosztu posiadania (TCO) ponoszonego przez
operatorów. Nowy produkt jest dostêpny na ca³ym œwiecie.
Telefon WiFi w Multimedia Polska
Multimedia Polska udostêpni³a us³ugê telefonii mobilnej opart¹ na
sieci bezprzewodowej WiFi. Us³uga promowana jest pod nazw¹
mobilFON.
mobilFON jest aplikacj¹ dzia³aj¹c¹ w telefonach GSM Nokia z funkcjonalnoœci¹ WiFi. Po przydzieleniu numeru przez Multimedia
Polska i zainstalowaniu oprogramowania aparat jest gotowy do
nawi¹zywania po³¹czeñ z wykorzystaniem sieci bezprzewodowej.
Co wa¿ne, po wyjœciu z zasiêgu dzia³ania WiFi, aplikacja przekierowuje rozmowê do sieci operatora komórkowego, którego kartê
SIM mamy zainstalowan¹ w aparacie. Funkcjonalnoœæ ta pozwala
kontynuowaæ rozmowê nawet po wyjœciu z zasiêgu WiFi.
TELEWIZJA
3D Samsung
Samsung Electronics og³osi³ oficjaln¹ premierê rynkow¹ pierwszej na œwiecie linii urz¹dzeñ domowej rozrywki 3D. Globalna
premiera nowych produktów objê³a zarówno telewizory Samsung
Full HD 3D LED TV, jak i kompletn¹ liniê sprzêtu RTV z technologi¹ 3D. Jednoczeœnie firma og³osi³a rozszerzenie wspó³pracy
z wytwórni¹ filmow¹ „DreamWorks Animation”, dziêki której
u¿ytkownicy urz¹dzeñ Samsung, oprócz filmu 3D na BD „Potwory kontra obcy” jako pierwsi bêd¹ mogli obejrzeæ w pe³ni trójwymiarowe wersje kasowych przebojów kinowych z cyklu „Shrek”.
Na polskim rynku urz¹dzenia z technologi¹ 3D Samsung pojawi¹
siê w sprzeda¿y ju¿ wkrótce.
Komunikacja szerokopasmowa zmienia ludzi
Na targach GSMA Mobile World Congress w Barcelonie, które odbywa³y siê w dniach 15-18 lutego 2010 r., prezes i dyrektor generalny Ericssona, Hans Vestberg, zachêca³ bran¿ê telekomunikacyjn¹ do wykorzystania dodatkowych mo¿liwoœci rozwoju i pokierowania wprowadzaniem korzystnych zmian w spo³eczeñstwie.
W Ericsson Consumer Lab zosta³o w³aœnie zakoñczone badanie
ankietowe, z którego wynika, ¿e u¿ytkownicy s¹ gotowi wydawaæ
na dodatkowe urz¹dzenia od 29 do 46 dolarów miesiêcznie. Szerokopasmowa komunikacja bezprzewodowa nie jest ju¿ tylko
czymœ, co warto mieæ, sta³a siê koniecznoœci¹. – Dawniej decydowaliœmy, kiedy nawi¹zaæ po³¹czenie, teraz decydujemy, kiedy siê
roz³¹czyæ – zauwa¿y³ Vestberg. – To pragnienie, aby byæ stale
po³¹czonym, oraz spadaj¹ce ceny smartfonów, tanie laptopy i notebooki to dla naszej bran¿y ogromna szansa wzrostu.
Po³¹czenia bezprzewodowe backhaul z 2,5 Gbps
Ericsson twierdzi, ¿e w 2014 roku z sieci szerokopasmowych bêdzie korzystaæ ponad 3 miliardy abonentów, z czego 80 procent
u¿ytkowników bêdzie wykorzystywaæ mobilne sieci szerokopasmowe. Wysoka prêdkoœæ transmisji jest krytyczna dla zaspokojenia stale rosn¹cego zapotrzebowania u¿ytkowników sieci komórkowych. Podczas GSMA World Congress w Barcelonie Ericsson
8
100 tys. abonentów cyfrowej telewizji Multimedia Polska
Multimedia Polska, operator telekomunikacyjny oferuj¹cy telewizjê kablow¹ – cyfrow¹ i analogow¹, internet szerokopasmowy
i mobilny oraz telefoniê stacjonarn¹ i mobilFon ma ju¿ ponad 100
tys. abonentów telewizji cyfrowej (DTV). To ponad 40 proc. wiêcej
ni¿ na koniec 2008 r. Z cyfrowej telewizji w zdecydowanej wiêkszoœci korzystaj¹ klienci, którzy s¹ u¿ytkownikami pakietów
us³ug. Oko³o 1/3 abonentów DTV ma tak¿e telefon i internet oferowany przez Multimedia Polska. Wszyscy abonenci telewizji cyfrowej korzystaj¹ z dekoderów umo¿liwiaj¹cych odbiór programów czy ogl¹danie filmów w HD.
Wymagania dla cyfrowych odbiorników TV
Opublikowane zosta³o w Dzienniku Ustaw (Dz. U. Nr 221; poz.
1742) rozporz¹dzenie Ministra Infrastruktury w sprawie wymagañ
technicznych i eksploatacyjnych dla urz¹dzeñ konsumenckich
s³u¿¹cych do odbioru cyfrowych naziemnych transmisji telewizyjnych. Spe³nienie wymagañ okreœlonych w rozporz¹dzeniu ma zagwarantowaæ, ¿e urz¹dzenia konsumenckie w prawid³owy sposób odbior¹ programy nadawane w ramach cyfrowych naziemnych transmisji telewizyjnych. Do najistotniejszych rozstrzygniêæ
zawartych w rozporz¹dzeniu nale¿y zaliczyæ:
INFOTEL 1/2010
WARTO WIEDZIEÆ, ¯E...
l okreœlenie standardu DVB-T jako obowi¹zuj¹cego dla naziemnych
emisji cyfrowych;
mów w wysokiej rozdzielczoœci – t³umaczy Joanna Pasynkiewicz, Wiceprezes Zarz¹du ASTER.
l wskazanie mechanizmów kompresji sygna³u wizji zgodnych z za-
leceniem H.264/AVC;
l przes¹dzenie o obs³udze formatów: standardowej (SDTV) i wysokiej (HDTV) rozdzielczoœci.
Wszystkich planuj¹cych zakup telewizorów lub przystawek dekoduj¹cych (tzw. set-top-boksów) zachêcamy do upewnienia siê,
czy nabywany sprzêt spe³nia wymagania okreœlone w rozporz¹dzeniu.
REGULACJE
UKE ma doœæ bezczynnoœci w inwestycjach
4 marca 2010 wp³ynê³a do UKE informacja o zatwierdzeniu przez
MSWiA projektu systemowego w ramach POIG 8.3. s³u¿¹cego
wsparciu dzia³añ zwi¹zanych z budow¹ sieci szerokopasmowego
dostêpu do internetu. W ramach projektu UKE bêdzie doradzaæ
przy realizacji inwestycji z RPO oraz PO RPW, a tak¿e realizacji
programu POIG 8.3 Przeciwdzia³anie wykluczeniu cyfrowemu
– enclusion i 8.4. – Zapewnienie dostêpu do internetu na etapie
ostatniej mili. – W latach 2007-2013 Polska mo¿e wykorzystaæ
oko³o 1 mld euro na same lokalne i regionalne sieci szerokopasmowe, jednak mija ju¿ 30 miesiêcy, a z powy¿szej kwoty wydano
dopiero 2 proc., czyli 18 mln euro – powiedzia³a Anna Stre¿yñska, prezes UKE. – UKE rozpoczyna realizacjê projektu w 30
miesi¹cu wydatkowania unijnych funduszy. Nie zamierzamy nikogo obwiniaæ – inwestycje telekomunikacyjne s¹ trudne, szczególnie gdy zostan¹ nimi obarczone jednostki samorz¹dowe, niewyspecjalizowane w takich inwestycjach, lub administracja pañstwowa. Jednak naprawdê przysz³a pora, ¿eby powiedzieæ sobie, jak
wygl¹da rzeczywistoœæ. Mimo up³ywu czasu wydaje siê, ¿e jest
wci¹¿ szansa na wydatkowanie tych pieniêdzy w ca³oœci. Z uwagi
na presjê czasu przystêpujemy od razu do przygotowania Raportu Otwarcia, pomimo i¿ jeszcze nie jest podpisana umowa o realizacjê projektu i nie wiemy, kiedy to siê stanie – dodaje.
Nowy dostawca internetu przez satelitê w Polsce
StarDSL, europejski dostawca us³ug opartych na dostêpie do
internetu przez satelitê, wchodzi do Polski z ofert¹ dla klientów
indywidualnych i firm. Us³ugi StarDSL kierowane s¹ w pierwszej
kolejnoœci do odbiorców pozbawionych mo¿liwoœci korzystania
z szybkiego internetu. Uruchomienie us³ugi ³¹czy siê z jednorazow¹ op³at¹ aktywacyjn¹ w kwocie 469 z³otych. Zakup anteny nie
jest wymagany. Mo¿na j¹ wynaj¹æ za sta³¹ miesiêczn¹ op³atê od
99 do 59 z³otych w zale¿noœci od czasu trwania umowy. Abonament wynosi od 69 z³otych miesiêcznie dla transferu 256/64 kbps
z limitem miesiêcznym pobierania 1 GB danych oraz umowy na
36 miesiêcy, do 699 z³otych miesiêcznie dla transferu 4096/256
kbps bez limitu pobierania przy umowie 12-miesiêcznej. Jednorazowy koszt zakupu zestawu abonenckiego z anten¹ o œrednicy
79 cm wynosi 1599 z³otych. System wykorzystywany przez
StarDSL to obecny ju¿ na rynku polskim dwukierunkowy system
transmisji satelitarnej ASTRA2Connect.
PRAWO
Zmiana na stanowisku szefa e-administracji
Witolda Dro¿d¿a, podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw
Wewnêtrznych i Administracji, zast¹pi Piotr Ko³odziejczyk. Witold
Dro¿d¿ odpowiada³ m.in. za rozwój spo³eczeñstwa informacyjnego i informatyzacjê administracji publicznej. Piotr Ko³odziejczyk
urodzi³ siê 24 grudnia 1954 roku w Poznaniu. W 1978 roku ukoñczy³ studia na Politechnice Poznañskiej. Swoj¹ pracê zawodow¹
rozpocz¹³ w Oœrodku Badawczo-Rozwojowym Pojazdów Szynowych w Poznaniu. W 1997 roku obj¹³ stanowisko podsekretarza
stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Spo³ecznej. Odpowiada³ za
politykê rynku pracy oraz restrukturyzacjê zatrudnienia w sektorach schy³kowych. Na pocz¹tku 2004 roku zosta³ sekretarzem
miasta Poznania. Funkcjê tê pe³ni³ do 2010 roku.
BEZPIECZEÑSTWO
UKE kontra KE – ci¹g dalszy...
Zamkniêto sieæ botnet Mariposa
Komisja Europejska poinformowa³a o zawetowaniu projektów decyzji Prezesa UKE w sprawie rynków wymiany ruchu IP typu
Peering i Tranzyt. – Komisja powtarza wszystkie nieprawdy, które
podano do publicznej informacji zg³aszaj¹c tak zwane „powa¿ne
w¹tpliwoœci” w trakcie postêpowania notyfikacyjnego. Komisja
przeinacza te¿ niektóre fakty. Badanie tej sprawy przez Komisjê
trwa³o 3-4 tygodnie, a nie dwa miesi¹ce, jak czytamy w komunikacie. Komisja przekracza te¿ swoje uprawnienia przyznane na
mocy art. 7 dyrektywy ramowej, ocenia bowiem stan rynku telekomunikacyjnego w Polsce, czego robiæ jej nie wolno, bo nie wolno jej wyrêczaæ w tym regulatora krajowego. Komisja mo¿e co
najwy¿ej zawetowaæ decyzjê w sprawie stanu konkurencji, a nie
wydaæ w³asn¹, nie popart¹ ¿adnymi analizami – powiedzia³a
Anna Stre¿yñska, Prezes UKE.
Jak donosz¹ firmy z bran¿y zabezpieczeñ Defence Intelligence
oraz Panda Security, zosta³a zamkniêta sieæ botnet Mariposa – potê¿na sieæ zainfekowanych komputerów stworzona do kradzie¿y
informacji wra¿liwych. Hiszpañskie organy œcigania zatrzyma³y trzy
osoby podejrzane o zarz¹dzanie t¹ sieci¹. Mariposa krad³a informacje oraz dane dostêpowe do kont w portalach spo³ecznoœciowych i serwisach e-mail, bankowe dane uwierzytelniaj¹ce oraz numery kart kredytowych. Botnet stale infiltrowa³ osobiste, korpo- racyjne, rz¹dowe oraz uniwersyteckie adresy IP w ponad 190 krajach. Botnet zosta³ zamkniêty i zneutralizowany 23 grudnia 2009
roku dziêki wspólnym wysi³kom ekspertów w dziedzinie zabezpieczeñ oraz organów œcigania, w tym firmy Panda Security, Defence
Intelligence, FBI i hiszpañskiej Stra¿y Obywatelskiej.
Trojan Zeus atakuje
INTERNET
Aster dogania UPC
ASTER wprowadzi³ do oferty dwa nowe pakiety internetowe
o przepustowoœci do 120 Mb/s: TwójExtraŒwiat oraz TwójŒwiatPlus. Obecnie s¹ one dostêpne dla mieszkañców Warszawy
i Krakowa. Docelowo z szybkiego internetu bêd¹ mogli skorzystaæ wszyscy klienci znajduj¹cy siê w zasiêgu sieci operatora.
– Dziêki zrealizowanym w ostatnich latach inwestycjom w sieæ
œwiat³owodow¹, ju¿ dziœ jesteœmy w stanie zagwarantowaæ naszym klientom przepustowoœæ ³¹czy na poziomie wy¿szym ni¿
1 Gb/s. Z tych mo¿liwoœci korzystaj¹ ju¿ klienci biznesowi. Dla
u¿ytkowników indywidualnych wprowadziliœmy pakiety o przepustowoœci od 30 do 120 Mb/s. Zadowol¹ one nawet najbardziej
wybrednych internautów. Umo¿liwi¹ bardzo szybkie pobieranie
du¿ych plików i pozwol¹ na komfortowe ogl¹danie zdjêæ czy filINFOTEL 1/2010
Jak donosz¹ ostatnie raporty monitoringu internetu, trojan Zeus
zainfekowa³ ju¿ ponad 75 tysiêcy komputerów w blisko 2,5
tysi¹ca organizacji na ca³ym œwiecie. Liczba ta stale siê powiêksza, bo nadal w wielu firmach egzaminu nie zdaj¹ podstawowe
mechanizmy bezpieczeñstwa sieci. Ataki za pomoc¹ trojana dokonywane s¹ pocz¹wszy od 2008 roku g³ównie z obszarów Europy oraz Chin. Najwiêksze zagro¿enie trojan Zeus stanowi jak na
razie dla zagranicznych rynków. Eksperci ostrzegaj¹ jednak, ¿e
inwazja mo¿e równie szybko przenieœæ siê do Polski. – Tego typu
ataki s¹ zazwyczaj dok³adnie zaplanowane i ukierunkowane na
konkretn¹ osobê. Cyberprzestêpcy wykorzystuj¹ w tym celu wiele
narzêdzi, które maj¹ uwiarygodniæ ich dzia³ania – wyjaœnia Tomasz Zamarlik z G Data Software. O zainteresowaniu cyberprzestêpców polsk¹ bankowoœci¹ œwiadcz¹ wydarzenia z ostatnich miesiêcy. Na prze³omie pó³ roku dosz³o do a¿ trzech ataków
phishingowych na klientów WBK, iPKO oraz LUCAS Banku.
9
telekomunikacja
WYWIADY
Realny problem niewykorzystania œrodków UE
Rynek dla u¿ytkowników,
a nie dla urzêdników
Z prezesem Urzêdu Komunikacji Elektronicznej
– ANN¥ STRE¯YÑSK¥,
rozmawia³ Grzegorz Kantowicz.
– W paŸdzierniku ubieg³ego roku UKE
i Telekomunikacja Polska podpisa³y
porozumienie w sprawie wdro¿enia
zasad transparentnoœci i niedyskryminacji w relacjach miêdzy operatorami, które ma byæ alternatyw¹ do zamiarów separacji funkcjonalnej TP.
Jak z perspektywy minionych kilku
miesiêcy wygl¹da realizacja owego
porozumienia?
– Realizacja porozumienia napotyka
normalne w takich sytuacjach trudnoœci.
Wymaga zmiany mentalnoœci w TP i budowy zaufania do TP po stronie UKE,
przy jednoczesnym kontynuowaniu dzia³alnoœci kontrolnej i regulacyjnej. Nieuniknione s¹ spory.
G³ównym problemem s¹ tzw. chiñskie mury maj¹ce
zapewniæ brak nieuprawnionych przep³ywów informacji w TP i Grupie TP umo¿liwiaj¹cych uzyskanie
silniejszej pozycji wzglêdem klientów. To jest temat
pod najsilniejsz¹ obserwacj¹ UKE i nie zawsze jesteœmy zadowoleni. Ta kwestia bêdzie siê najbardziej liczy³a przy podjêciu ostatecznej decyzji o zaniechaniu podzia³u TP.
– Powa¿n¹ przeszkod¹ w realizacji infrastruktury szerokopasmowych sieci regionalnych
s¹ problemy prawne zwi¹zane z ich budow¹
w ramach regionalnych programów operacyjnych. Które z nich s¹, wg Pani, najwa¿niejsze
i czy uda siê je zlikwidowaæ w zapisach przygotowywanej ustawy o wspieraniu rozwoju
sieci i us³ug telekomunikacyjnych?
– Najpowa¿niejsze problemy prawne to tryb inwestycyjny na poziomie ustawy budowlanej i planowania przestrzennego. Ustawa powinna szczêœliwie
temu zaradziæ i spowodowaæ skrócenie czasu inwestycji.
Drugi problem to pozycja samorz¹dów – ich uprawnienia i obowi¹zki na konkurencyjnym rynku. To te¿
reguluje ustawa. Prawdziwym problemem jest jednak niestety to, ¿e po 30 miesi¹cach nie mamy studiów wykonalnoœci w regionach i ¿e wydaliœmy tylko
2 proc. ca³ej kwoty dostêpnych œrodków.
10
– Czêœæ kompetencji regulacyjnych UKE pokrywa siê z zakresem funkcjonowania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. Jak obecnie
uk³ada siê wspó³praca z KRRiT i jakie s¹ rozbie¿noœci w stanowiskach obu instytucji co
do zasad regulacji rynku?
– Wspó³praca zawsze uk³ada siê dobrze, chocia¿
mamy kompletnie inne zdanie co do wprowadzania
konkurencji na rynek i to powoduje, ¿e w najistotniejszej kwestii – DVBT – nie mogliœmy przez d³ugi
czas dojϾ do porozumienia.
UKE wspiera konkurencjê na rynku zarówno telekomunikacyjnym, jak i medialnym; dla KRRiT wa¿niejsze s¹ gwarancje zwi¹zane z wymogami wobec nadawanych treœci. Wydaje siê, ¿e daliœmy
radê spotkaæ siê w pó³ drogi, jednak nasze porozumienie nie wystarczy³o, ¿eby usun¹æ problemy z cyfryzacj¹ mediów. Potrzebna bêdzie epizodyczna
ustawa, która przes¹dzi, jakie s¹ obowi¹zki obecnych nadawców.
– Jak Pani skomentuje ostatnie negatywne
stanowisko KE w sprawie próby regulacji
przez UKE rynku tranzytu IP miêdzy TP a
innymi dostawcami internetu?
– Tego siê nie da komentowaæ. Komisja Europejska pracowa³a na dokumencie, który t³umaczy³ chyba uczeñ klas podstawowych z podstawowymi
umiejêtnoœciami jêzykowymi.
Ponadto, zanim jeszcze dokument zosta³ przez KE
przeczytany, ju¿ KE og³osi³a, ¿e nie ma szans na
jego przyjêcie. NA KONIEC Z£AMA£A PRAWO
OG£ASZAJ¥C, ¯E RYNEK JEST KONKURENCYJNY, podczas gdy ma prawo jedynie stwierdziæ, ¿e
nie udowodniliœmy, ¿e nie jest konkurencyjny. Wszystko by³o robione w biegu – chyba KE od pocz¹tku
wiedzia³a, jak¹ podejmie decyzjê.
– Jakie s¹ tegoroczne plany UKE? Jakie najwa¿niejsze dzia³ania oraz jakie decyzje zostan¹ podjête w tym roku w ramach regulacji
rynku?
– Nasz¹ strategiê og³osimy w okresie œwi¹tecznym,
odpowiadaj¹c na to pytanie nie mogê jeszcze jej
ujawniæ, ale powiem, ¿e bêdzie ona ca³kiem nowa
i ¿e bêdzie to pewna wizja rynku takiego, jakiego
chc¹ u¿ytkownicy, a nie urzêdnicy.
– Dziêkujê za rozmowê.
INFOTEL 1/2010
telekomunikacja
WYWIADY
Najwiêksza w Europie Œrodkowo-Wschodniej impreza bran¿y IT
XXI Targi
INTERTELECOM 2010
Z prezesem zarz¹du Miêdzynarodowych Targów £ódzkich
– PAW£EM FENDLEREM
oraz dyrektorem MIROS£AWEM PIETRUCH¥
– rozmawia³ Grzegorz Kantowicz.
– Tegoroczne XXI Targi INTERTELECOM
wchodz¹ w trzeci¹ dekadê swoich edycji. Jak
Pan ocenia, z perspektywy tych lat, obecny
rynek targowy?
Prezes zarz¹du MT£
– Pawe³ Fendler
– Targi Intertelecom dla Miêdzynarodowych Targów
£ódzkich s¹ nadal jedn¹ z najwa¿niejszych imprez
targowych w tegorocznym kalendarzu. Oczywiœcie,
przez te przesz³o dwadzieœcia lat impreza tak jak
i inne, zmieni³a siê bardzo. Przypomnê, ¿e jeszcze
parê lat temu INTERTELECOM funkcjonowa³ pod
nazw¹ „Targi ³¹cznoœci”, która zosta³a zmieniona na
Targi komunikacji elektronicznej”. Spowodowa³o to
zmiany, jak to my okreœlamy „zakresu towarowego”,
czyli na targach zaczê³y pojawiaæ siê firmy o innym
charakterze bran¿owym ni¿ dotychczas. Równie¿
imprezy towarzysz¹ce targom bardzo siê zmieni³y.
W tym roku pojawi siê miêdzy innymi tematyka „emedycyny”, a na nastêpne lata planujemy jeszcze
wiele nowych tematów dostosowanych do sytuacji
jaka bêdzie na rynku.
– INTERTELECOM zawsze by³ sztandarow¹
imprez¹ organizowan¹ przez MT£. Jak obecnie ocenia Pan te targi na tle innych, organizowanych przez MT£, imprez targowych?
– Tak, to prawda. Ale ju¿ od co najmniej oœmiu lat
zdecydowanie rosn¹c¹ imprez¹ targow¹ s¹ Targi
„Film,Video,Foto”, które zaczynaj¹ osi¹gaæ poziom
INTERTELECOM-a sprzed lat.
– Czym firmy z bran¿y uzasadniaj¹ coraz
mniejsze zainteresowanie udzia³em w Targach?
– To trudne pytanie, poniewa¿ nie ma jednej odpowiedzi. Czêœæ firm uwa¿a, ¿e w³aœnie 2010 rok jest
kryzysowym dla tej bran¿y.
W wyniku kryzysu du¿a czêœæ firm IT bardo obciê³a
bud¿ety promocyjne, próbuj¹c „przeczekaæ” ten
okres. Natomiast pragnê przypomnieæ prost¹ zasadê: – „Jak siê rozwijaæ i podejmowaæ dzia³ania, to
w³aœnie w kryzysie, kto tak postêpuje czêsto na tym
wygrywa”.
– Co bêdzie motywem przewodnim w tym
roku na INTERTELECOMIE? Czego mog¹ siê
spodziewaæ uczestnicy i wystawcy tegorocznej edycji targów?
12
– W tym roku g³ówne tematy to „Internet szerokopasmowy”, „cyfryzacja” oraz ca³kiem nowy temat
– „telemedycyna”.
W ramach tych tematów Stowarzyszenie Budowniczych Telekomunikacji organizuje sympozjum pt.
„Realizacja sieci szerokopasmowego dostêpu do
internetu przy wykorzystaniu œrodków unijnych”,
podczas Kongresu INFOLELA pojawi¹ siê miedzy
innymi tematy „Cyfrowa Polska” – aspekty technologiczne i spo³eczne, Telewizja cyfrowa – fakty i mity, a w ramach telemedycyny pojawi¹ siê tematy „Komputer noœ zawsze na sobie”, „Wp³yw
telemedycyny na poprawê jakoœci œwiadczonych us³ug” i Projekty teleinformatyczne w regionach.
* * *
– Trwaj¹ przygotowania
do realizacji nowego Centrum Targowego w £odzi.
Proszê o przybli¿enie naszym Czytelnikom, na jakim etapie s¹ prace realizacyjne?
– Tak naprawdê, wszystko jest
ju¿ gotowe. Mamy wynegocjowane z bankiem bardzo dobre
warunki na emisiê obligacji. Miros³aw Pietrucha
– zastêpca Dyrektora
Przetarg praktycznie rozstrzygGeneralnego
niêty, bo pozosta³y tylko proce- Miêdzynarodowych
Targów £ódzkich
dury odwo³awcze. Projekt gotowy z wszelkimi pozwoleniami
i decyzj¹ Urzêdu Marsza³kowskiego na dofinansowanie inwestycji z RPO
w kwocie 10 mnl z³.
Byæ mo¿e w³aœnie podczas targów INTERTELECOM lub niewiele póŸniej nast¹pi symboliczne
wmurowanie kamienia wêgielnego. Realizacja inwestycji, a tak naprawdê pierwszego etapu – bo nie
chcemy zakoñczyæ na budowie jednej hali – potrwa
oko³o jednego roku.
– Co bêdzie wchodzi³o w sk³ad nowego Centrum Targowego?
– W pierwszy etapie powstanie budynek o powierzchni oko³o 13 tys. metrów kwadratowych. Sk³adaæ
siê on bêdzie z typowej czêœci targowej, ale bardzo
nowoczesnej, któr¹ bêdzie mo¿na aran¿owaæ w zale¿noœci od potrzeb œcianami dŸwiêkoszczelnymi.
Oczywiœcie, przy hali powstanie ca³a infrastruktura,
która radykalnie u³atwi funkcjonowanie wystawcom
podczas targów. Bêdzie wiele sal konferencyjnych
INFOTEL 1/2010
WYWIADY
telekomunikacja
na „poziomie hotelowym”, od bardzo du¿ych do kameralnych, które bêdzie mo¿na dowolnie aran¿owaæ. Jedn¹ z najwiêkszych nowinek bêdzie uruchomienie „targów wirtualnych”, które bêd¹ funkcjonowa³y w pe³nej integracji z targami rzeczywistymi. Na
ten projekt uzyskaliœmy ok. 3 mnl z³ z Urzêdu Marsza³kowskiego.
– W jakim kierunku bêdzie zmierzaæ INTERTELECOM w nastêpnych latach po realizacji
inwestycji?
– Ju¿ w tej edycji nast¹pi wiele zmian. Podczas targów odbêdzie siê Kongres INFOTELA oraz organizatorzy „Krak-Sat” zorganizuj¹ seminarium „Co z t¹
cyfryzacj¹?”. Bêdziemy siê staraæ, aby podczas
targów INTERTELECOM skupiæ jak najwiêcej znacz¹cych imprez odbywaj¹cych siê w kraju. Uwa¿amy, ¿e nasze Targi. które pozosta³y jako jedyne
w tej bran¿y, powinny po³¹czyæ siê z organizatorami
bardzo wielu seminariów, konferencji i spotkañ, aby
stworzyæ dla rynku IT imprezê, gdzie wszyscy
dzia³aj¹cy na tym rynku bêd¹ mogli otrzymaæ wiedzê i otertê jak najbardziej szerok¹.
Jestem ca³kowicie przekonany. ¿e nadszed³ czas,
aby po³¹czyæ si³y dla dobra tego rynku i naszych
wystawców.
– Dziêkujê za rozmowê.
INFOTEL 1/2010
Wizualizacja nowego Centrum Kongresowo-Wystawienniczego
Miêdzynarodowych Targów £ódzkich
13
telekomunikacja
WYWIADY
Udany rok Netii
WolnoϾ wyboru
Z prezesem zarz¹du Netia SA – MIROS£AWEM GODLEWSKIM
– rozmawia³ Mieczys³aw Borkowski.
Czy kryzys gospodarczy w 2009 roku, który
dotkn¹³ tak¿e polski rynek telekomunikacyjny, negatywnie wp³yn¹³ na dynamikê rozwoju
Netii?
Rzeczywiœcie, wyst¹pi³o spowolnienie rozwoju gospodarki, ale nie okreœla³bym tego w kategoriach
kryzysu. Netia rok 2009 mo¿e zaliczyæ do wyj¹tkowo udanych!
W zesz³ym roku przekroczyliœmy pó³metek prognozowanej na 2012 liczby klientów szerokopasmowego internetu – koniec roku to ponad 560 000 klientów! Na koniec zesz³ego roku Netia uwolni³a prawie
300 wêz³ów LLU i w tej technologii obs³ugujemy ju¿
oko³o 50 tys. klientów. Przychody Netii za zesz³y rok
by³y o 35 proc. wy¿sze w stosunku do roku 2008
i wynios³y 1,505 mln z³otych, a zysk netto 88,7 mln
z³otych. To by³ dla nas bardzo dobry rok.
Zasadnicze us³ugi Netii, zarówno dla odbiorców indywidualnych, jak i biznesowych, to
przede wszystkim dostêp do szerokopasmowego internetu i us³ugi g³osowe. Macie ju¿
oko³o 600 tys. klientów. Jakie s¹ prognozy
wzrostu?
Panie Prezesie, proszê objaœniæ, jak to siê
sta³o, ¿e wybraliœcie na has³o promocyjne
„NETIA – WOLNOŒÆ WYBORU” i jak to has³o
wp³ywa na wizerunek firmy?
Kiedy 3 lata temu opracowaliœmy i zaczynaliœmy realizacjê nowej strategii firmy, Netia by³a jednym
z wielu operatorów alternatywnych. Pozycja operatora zasiedzia³ego – TP SA oraz obowi¹zuj¹ce wówczas regulacje nie pozostawia³y innym operatorom
wiele mo¿liwoœci konkurowania. Ju¿ wtedy jednym
z filarów naszej strategii by³a m.in. walka o wolnoœæ
wyboru operatora, oferty dla klienta. Dlatego zdecydowaliœmy siê na takie has³o.
Jestem przekonany, i¿ zarówno samo has³o, ale
przede wszystkim nasze dzia³ania zmierzaj¹ce do
liberalizacji polskiego rynku telekomunikacyjnego
pozycjonuj¹ Netiê jako firmê, dziêki której klienci
maj¹ prawdziw¹ wolnoœæ wyboru najlepszej dla siebie oferty.
Netia, jako g³ówny konkurent dawnego monopolisty telekomunikacyjnego, wci¹¿ zdobywa
nowych abonentów. W czym kryje siê tajemnica Waszego sukcesu?
Wierzê, i¿ do nowych klientów przemawia przejrzystoœæ i prostota naszych ofert. Byliœmy pierwsz¹
firm¹, która zaoferowa³a swoim klientom posiadaj¹cym umowy terminowe mo¿liwoœæ skorzystania
z nowej, atrakcyjniejszej promocji, mimo trwania
umowy. Oferujemy klientom ciekawe produkty: du¿e
prêdkoœci internetu, atrakcyjne plany telefoniczne,
us³ugi dodane w atrakcyjnych cenach. Ponadto
mamy swój w³asny styl komunikacji marketingowej
– lekki, ¿artobliwy, z przymru¿eniem oka, z dystansem do siebie.
14
Obecnie mamy prawie 590 tys. klientów szerokopasmowego dostêpu do internetu i ponad 1,15
mln klientów us³ug g³osowych. Prognoza, któr¹
og³osiliœmy 22 lutego br., zak³ada osi¹gniêcie na koniec 2010 roku liczby 680 000 klientów szerokopasmowego internetu, 1,225 mln klientów us³ug g³osowych, ponad 500 uwolnionych wêz³ów LLU (o 200
wiêcej ni¿ obecnie!) i – przede wszystkim – zysku
netto w ca³ym 2010 roku.
Od lutego br. klienci indywidualni i firmy
mog¹ korzystaæ z nowej oferty Netii – Internet
Superliga. Towarzyszy jej „pi³karska kampania reklamowa”, prezentowana tak¿e przez
telewizjê. Na czym polega atrakcyjnoœæ tej
oferty?
Chcieliœmy stworzyæ ofertê prost¹ i przejrzyst¹
i taka ona w³aœnie jest! Podajemy dwie ceny: 49 i 59
z³otych, nie ma skomplikowanych cenników. Oferujemy klientom du¿e prêdkoœci internetu w atrakcyjnych cenach: na w³asnej sieci i w technologii LLU
4 Mb/s za 49 z³otych, a po dop³aceniu jedynie 10
z³otych juz 8 MB/s. Do tego atrakcyjne plany telefoniczne, a wszystko komunikowane zabawn¹, niestandardow¹ kampani¹ reklamow¹.
W minionym roku Netia zrealizowa³a projekt
konsolidacji rynku operatorów sieci osiedlowych œwiadcz¹cych us³ugi w technologii
Ethernet To The Home (ETTH). Które obszary
kraju obejmuje dzia³alnoœæ tych sieci i jakie
przynosi ona efekty?
Obecnie w technologii ETTH obs³ugujemy ponad
105 tys. klientów. W ubieg³ym roku pozyskaliœmy
poprzez przejêcia prawie 17 tys. tego typu klientów.
Od pocz¹tku staramy siê przejmowaæ sieci etherneINFOTEL 1/2010
WYWIADY
towe tworz¹c geograficzne klastry, bo wtedy mo¿na
osi¹gn¹æ po¿¹dane synergie. Taka grupa powsta³a
wokó³ Wroc³awia, na Œl¹sku czy w okolicach
Bia³egostoku. Szczecin, gdzie przeprowadziliœmy
ostatni¹ akwizycjê, mo¿e byæ kolejnym naturalnym
pocz¹tkiem podobnego klastra. W tym roku chcielibyœmy powróciæ do tempa przejêæ z lat ubieg³ych,
kiedy pozyskiwaliœmy w ten sposób nawet ponad
30 tys. klientów rocznie.
Pod koniec ubieg³ego roku mia³o miejsce
wrêcz historyczne wydarzenie. Netia zawar³a
z Telekomunikacj¹ Polsk¹ porozumienie reguluj¹ce relacje miêdzy dwoma najwiêkszymi
dostawcami us³ug telefonii stacjonarnej i dostêpu do internetu w Polsce. Jakie postanowienia zawiera to porozumienie?
Zyskaliœmy przede wszystkim tak wa¿n¹ w biznesie
przewidywalnoœæ i stabilizacjê. Na mocy porozumienia znamy ceny zdecydowanej wiêkszoœci us³ug
hurtowych TP przez najbli¿sze 3 lata. Ponadto porozumienie doprowadzi³o do wycofania wszystkich
spraw s¹dowych pomiêdzy TP i Neti¹ (a by³o ich
oko³o 70), w tym wycofania wzajemnych roszczeñ.
Dziêki temu mo¿emy siê wreszcie w pe³ni skoncentrowaæ na prowadzeniu biznesu, a nie prowadzeniu
sporów s¹dowych. Dziêki porozumieniu wdra¿amy
te¿ szereg usprawnieñ w zakresie wspó³pracy operacyjnej obu firm oraz mechanizmów kontrolnych,
które w wymierny sposób poprawi¹ szybkoœæ i jakoœæ obs³ugi klientów, którym Netia œwiadczy us³ugi
z wykorzystaniem sieci TP.
INFOTEL 1/2010
telekomunikacja
Chcia³bym wróciæ do niedawnego warszawskiego kongresu Netii pod has³em „BIZNES
TO ROZMOWY”, poœwiêconego komunikacji
w biznesie. Jaki cel przyœwieca³ organizacji
tej debaty, jakie przynios³a ona efekty i czy
planowane s¹ kolejne edycje tego kongresu?
Kongres „Biznes to rozmowy” zaplanowaliœmy jako
wydarzenie interaktywne, mo¿liwoœæ spotkania fachowców i ekspertów z bran¿y IT. Przede wszystkim
jednak chcieliœmy, aby by³ on okazj¹ do rozmów
o komunikacji w biznesie nie z punktu widzenia techniki, lecz ludzi i ich potrzeb.
Zainteresowanie kongresem przeros³o nasze oczekiwania, tak samo, jak liczba uczestników. Z pewnoœci¹ bêdziemy myœleæ o organizacji w przysz³oœci
wydarzeñ ciekawych, oryginalnych i atrakcyjnych
dla uczestników.
Ju¿ wkrótce odbêd¹ siê XXI Miêdzynarodowe
Targi Komunikacji Elektronicznej w £odzi.
Czy Netia weŸmie w nich udzia³ i co zamierza
na nich zaprezentowaæ?
W pewnym sensie bêdziemy uczestniczyæ w tym
wydarzeniu, gdy¿ Netia jest partnerem IX Kongresu
Infotela, który odbywa siê podczas Targów. Z pewnoœci¹ wiêc bêdzie mo¿na w tym czasie spotkaæ
przedstawicieli Netii w £odzi.
Dziêkujê za rozmowê.
15
telekomunikacja
WYWIADY
Konwergentne by³y ju¿ scyzoryki
Z operatora infrastrukturalnego
do telekomunikacyjnego
Z PRZEMYS£AWEM KURCZEWSKIM – Prezesem Zarz¹du TP Emitel
– rozmawia³ Grzegorz Kantowicz.
– Emitel jest tradycyjnie postrzegany jako operator najwiêkszej infrastruktury do emisji radiowo-telewizyjnej. Czym jeszcze, oprócz radiodyfuzji, zajmuje siê firma?
– To prawda, Emitel jako operator sieci ponad 1000 obiektów rozsianych po ca³ym kraju i emituj¹cych programy radiowe i telewizyjne g³ównie tak jest postrzegany. Tymczasem
obecnie to tylko oko³o po³owy naszej dzia³alnoœci. Przez
ostatnie lata intensywnie rozbudowaliœmy swoj¹ dzia³alnoœæ
dla sektora telekomunikacji. Dziœ oferujemy ogólnopolsk¹ infrastrukturê telekomunikacyjn¹ na potrzeby budowy bezprzewodowych i przewodowych sieci teleinformatycznych, a z naszych us³ug korzystaj¹ wszyscy najwiêksi operatorzy telekomunikacyjni w Polsce. Nieustannie inwestujemy w innowacyjne rozwi¹zania z zakresu multimediów i technologii.
– Ju¿ niebawem czeka nas budz¹ca du¿o emocji
i komentarzy cyfryzacja przekazów radiowo-telewizyjnych. W jaki sposób firma przygotowuje
siê do tego prze³omowego momentu?
– Testy naziemnej telewizji cyfrowej rozpoczêliœmy jako
pierwsi w kraju ju¿ w 2001 roku. Pozwoli³o nam to zdobyæ
ogromn¹ wiedzê, a tak¿e doœwiadczenie w zakresie emisji
DVB-T i dziêki temu mogê powiedzieæ, ¿e technicznie jesteœmy gotowi do cyfryzacji. Zmiana technologii nadawania
i wi¹¿¹ce siê z tym konsekwencje, jak choæby zwiêkszenie
liczby programów dostêpnych w sieci naziemnej, to bardzo skomplikowane przedsiêwziêcie. Obecnie Emitel we
wspó³pracy z nadawcami prowadzi emisjê w czterech tzw.
cyfrowych wyspach – w Warszawie, Poznaniu, Zielonej Górze i ¯aganiu. Podobnie jak wszyscy zainteresowani, czekamy na pozytywne zakoñczenie prowadzonych przez rz¹d
prac nad ustaw¹ dotycz¹c¹ cyfryzacji. Osobn¹ kwesti¹ jest
sprawa cyfrowego radia. Równie¿ w tym zakresie jesteœmy
pionierami w kraju. Ju¿ w zesz³ym roku rozpoczêliœmy testy
cyfrowego radia w najnowszej technologii DAB+. W maju
wspólnie z Polskim Radiem Wroc³aw i Instytutem £¹cznoœci
we Wroc³awiu, nastêpnie w listopadzie w Warszawie, gdzie
mo¿na odbieraæ a¿ 12 stacji.
– Co s¹dzi Pan o opiniach, ¿e koncepcja cyfryzacji poprzez inwestycje w infrastrukturê naziemn¹
to chybiony pomys³? S³ychaæ tak¿e g³osy, ¿e powinno siê to odbywaæ przy pomocy platform
satelitarnych, które, zdaniem niektórych, s¹ tañsze i szybsze w realizacji.
– Myœlê, ¿e takie opinie s¹ rzadkoœci¹. W krajach europejskich jest regu³¹, i¿ cyfryzacja przekazu telewizyjnego odbywa siê w formie emisji naziemnej, jako równoprawnej
w stosunku do innych technik. Nale¿y równie¿ zauwa¿yæ,
¿e Unia Europejska zakazuje dyskryminacji jednej technologii kosztem drugiej. Pos³u¿ê siê dwoma przyk³adami: pierwszy to – uwa¿any za wzorowy – model cyfryzacji telewizji
przeprowadzony w Wielkiej Brytanii. Gdy DVB-T móg³ odbieraæ ju¿ praktycznie ka¿dy Brytyjczyk, BBC wspólnie
16
z prywatnymi nadawcami uruchomi³a platformê satelitarn¹
Freesat, jako rozwiniêcie i uzupe³nienie naziemnej inwestycji. Drugi przyk³ad to Rosja, która mimo rozleg³ego terytorium, od Sankt Petersburga po W³adywostok uruchamia
naziemn¹ telewizjê cyfrow¹. Wracaj¹c do sytuacji w Polsce
– proszê zauwa¿yæ, ¿e w projekcie ustawy przygotowywanym przez rz¹d równie¿ pojawia siê zapis o tzw. doœwietleniu za pomoc¹ sygna³u satelitarnego. Mo¿na wiêc powiedzieæ, ¿e cyfryzacja naziemna i satelitarna to technologie
komplementarne, a nie konkurencyjne.
– Coraz wiêcej s³yszymy o konwergencji mediów i telekomunikacji. Czy Emitel gotowy jest
spe³niæ rosn¹ce oczekiwania Klientów?
– Z konwergencj¹ technologii mamy do czynienia od kiedy
Szwajcarzy wymyœlili wielofunkcyjne scyzoryki. Oczywiœcie
dla nas to szansa, bodziec do rozwoju. Z operatora infrastrukturalnego stajemy siê nowoczesnym operatorem telekomunikacyjnym, wychodz¹cym naprzeciw oczekiwaniom
rynku. Naszym celem jest nie tylko odpowiadanie na potrzeby Klientów, ale ich wyprzedzanie. Dziêki temu, w momencie gdy Klient oczekuje od nas nowej us³ugi, staramy
siê mieæ dane rozwi¹zanie ju¿ przetestowane i sprawdzone.
Tak jest z naziemn¹ telewizj¹ cyfrow¹, a tak¿e z cyfrowym
radiem.
– Us³ugi multimedialne to jedne z najszybciej rozwijaj¹cych siê us³ug. Co Pan s¹dzi o tworz¹cych
siê nowych modelach powstawania i dystrybucji
treœci multimedialnych za pomoc¹ internetu?
– Us³ugi multimedialne to dziœ pojêcie bardzo pojemne.
Oczywiœcie dostrzegamy bardzo szybki rozwój us³ug
zwi¹zanych z przesy³em danych i coraz bardziej anga¿ujemy siê w ten segment. Ostatnio na przyk³ad organizowaliœmy transmisjê operacji, która odby³a siê w Klinice Kardiochirurgii w Gdañsku, a ogl¹dana by³a przez lekarzy z ca³ego
œwiata zgromadzonych w sali w innej czêœci miasta. Tego
typu wydarzenie pokazuje, jak ró¿norodne s¹ kana³y dotarcia z kontentem do odbiorcy. Uwa¿am jednak, ¿e nie
umniejszy to roli telewizji i radia, które – zw³aszcza w swoich cyfrowych wersjach – równie¿ maj¹ ogromne mo¿liwoœci dostarczania multimediów i interakcji z odbiorc¹.
– Jakie cele stawia sobie Emitel w tym roku?
– Najwiêksze nadzieje wi¹¿emy z rozwojem naziemnej telewizji cyfrowej. Liczymy, ¿e w tym roku, zgodnie z zapewnieniami przedstawicieli rz¹du i instytucji odpowiedzialnych
za cyfryzacjê, Polacy do³¹cz¹ do reszty Europy i naziemna
telewizja cyfrowa stanie siê w Polsce faktem. Rozwijamy
rynek us³ug satelitarnych dla nadawców. W naszej ofercie
jest ju¿ uplink, dosy³ satelitarny oraz kontrybucja. Za pomoc¹ nowoczesnych wozów SNG mo¿emy przeprowadzaæ
transmisje z dowolnego miejsca. Wa¿nym dla nas zagadnieniem jest tak¿e budowa sieci telekomunikacyjnych dla
operatorów. Obecnie, realizuj¹c projekt dla jednego z nich,
zakoñczyliœmy prace w 73 miastach, a docelowo zainstalujemy stacje bazowe w ponad 300 miejscowoœciach.
– Dziêkujê za rozmowê.
INFOTEL 1/2010
WYWIADY
telekomunikacja
Us³ugi interaktywne stwarzaj¹ nowe mo¿liwoœci
Nadszed³ czas
telewizji cyfrowej
Z JERZYM KREMP¥ – Dyrektorem Naczelnym firmy TELPOL, rozmawia³ Mieczys³aw Borkowski
– Panie Dyrektorze, firma TELPOL nale¿y do
wiod¹cych operatorów telewizji kablowej, internetu i telefonii dzia³aj¹cym na po³udniu
Polski, g³ównie na terenie Chorzowa, D¹browy Górniczej, Sosnowca i Œwiêtoch³owic.
Nieca³e trzy lata temu rozpoczêliœcie wdra¿anie technologii cyfrowej JOY TV. Na jakim
etapie jesteœcie obecnie?
– Poza standardow¹ us³ug¹ Telewizji Cyfrowej,
wszystkim naszym abonentom oferujemy ju¿ mo¿liwoœæ korzystania z Telewizji Interaktywnej. Ostatnio,
jako jedna z nielicznych firm w kraju, udostêpniliœmy
us³ugê „Wideo na ¿¹danie”. Platforma ta wykorzystywana jest m.in. do korzystania z materia³ów archiwalnych programu informacyjno-filmowego TELPOL-INFO oraz innych materia³ów – w serwisie
e-dom. Nie ukrywam, ¿e z tego powodu mamy sporo satysfakcji.
– Platforma Multimedialna JOY TV zosta³a
utworzona w celu udostêpnienia najnowszego kompletnego systemu – sygna³u telewizji
cyfrowej w kraju. Co wyró¿nia TELPOL spoœród innych dostawców tej us³ugi i jakie s¹
jej mo¿liwoœci?
– Najkrócej mówi¹c, nasza Platforma Cyfrowa JOY
TV umo¿liwia przekazywanie sygna³u telewizyjnego
w sieciach telewizji kablowej w ca³ym kraju DVB-C
oraz sieciach internetowych IPTV.
– Jakie propozycje otrzymuje klient w ramach
oferty programowej Platformy?
– Oferujemy piêæ pakietów Telewizji Cyfrowej oraz
jedenaœcie pakietów dodatkowych. Aktualnie nadajemy czternaœcie kana³ów HD, a w najbli¿szym czasie ta oferta zostanie znacznie rozszerzona.
– Czym ró¿ni¹ siê funkcje telewizyjne od interaktywnych?
– Telewizyjne polegaj¹ przede wszystkim na podstawowych funkcjach, które zawieraj¹ standardowe
telewizory, natomiast interaktywne na dodatkowych
funkcjach EPG, czyli przekazywaniu lokalnych informacji w formie planszowej czy filmowej, w trybie na
¿¹danie. Na tym polega ta ró¿nica.
– Wasza Platforma zawiera wiele rozmaitych
us³ug, m.in. takie jak: timeshift, VoD, 5xEPD
czy serwis e-dom. Czym siê one charakteryzuj¹?
– Wszystkie te us³ugi s¹ interaktywne, choæ ka¿da
z nich reprezentuje inne mo¿liwoœci. Us³uga timeshift – dodaje elementy interaktywnoœci do tego, co
w zasadzie jest telewizj¹ „na ¿ywo”. Dziêki niej telewizja staje siê us³ug¹ dostêpn¹ w wiêkszym stopniu
„na ¿¹danie”, co oznacza, ¿e abonent mo¿e swoje
INFOTEL 1/2010
ulubione programy obejrzeæ wówczas, kiedy pozwoli
mu na to czas.
Us³uga VoD (czêsto nazywana „Wirtualn¹ wypo¿yczalni¹ filmów” lub „Wideo na ¿yczenie”) w naszej
Platformie wystêpuje jako „push VoD”, czyli zbiór filmów œci¹ganych na dekoder i przechowywanych
przez pewien okres. Jest to pe³ny i skalowalny system VoD, którego biblioteka mo¿e pomieœciæ nawet
kilkaset filmów.
Us³uga 5xEPD, czyli elektroniczny przewodnik programowy (dobrze znany z odbiorników satelitarnych) powoduje, ¿e funkcje udostêpniane na Platformie JOY TV daj¹ znacznie wiêcej mo¿liwoœci
– przede wszystkim przegl¹dania i wyszukiwania
pozycji programowych.
Us³uga serwis e-dom to rezultat naszej pracy
zmierzaj¹cej do zapewnienia abonentowi dostêpu
do wa¿nych i ciekawych funkcji oraz informacji
multimedialnych przez telewizor. Przyk³adem takiej
funkcji jest rozbudowany serwis news, aktualizowany i dostêpny na Platformie JOY TV na ¿¹danie.
– Funkcjonowanie Platformy JOY TV na pewno wymaga wspó³pracy z ró¿nymi firmami.
Które z nich nale¿¹ do najbardziej znacz¹cych dla firmy TELPOL?
– Od wielu lat wspó³pracujemy przede wszystkim
z operatorami infrastruktury tranzytowej, do których
nale¿¹ ATM, PLIX, KLONEX. To s¹ nasi g³ówni kontrahenci. Wspó³pracujemy jeszcze z szeregiem innych, tak¿e bardzo wa¿nych dla nas firm. Bardzo
cenimy sobie równie¿ kontakty z Polsk¹ Izb¹ Komunikacji Elektronicznej, która znacz¹co wspiera nasze dzia³ania.
– Jak¹ strategiê przyj¹³ TELPOL w zakresie
pozyskiwania klientów i jakie s¹ jej efekty?
– Zainteresowanie naszymi us³ugami stopniowo
wzrasta. Zawartoœæ naszych pakietów, wysoka
jakoœæ naszych kana³ów HD, umiarkowane ceny,
atrakcyjne promocje – to wszystko przynosi nam
coraz lepsze efekty. Takie dzia³ania powoduj¹, ¿e
z ka¿dym miesi¹cem liczba abonentów ci¹gle wzrasta. Nasze oczekiwania s¹ zdecydowanie wiêksze,
ale jestem przekonany, ¿e zmierzamy we w³aœciwym kierunku.
– Co, Pana zdaniem, jest najwa¿niejsze dla
dalszego rozwoju firmy?
– S¹dzê, ¿e przede wszystkim wdro¿enie pe³nej
us³ugi VoD, rozwijanie naszego serwisu e-dom oraz
wzbogacanie oferty radiowo-telewizyjnej. Priorytetem jest tak¿e rozbudowywanie sieci dystrybucji sygna³u w kraju.
– Dziêkujê za rozmowê.
17
telekomunikacja
TARGI, WYSTAWY
Z lotu ptaka nad CeBITem
Grzegorz Kantowicz
Najnowsze trendy
na targach CeBIT 2010
Jak co roku w marcu, w dniach od 2 do 6 tego miesi¹ca
odbywa³y siê w Hanowerze jedne z najwiêkszych targów ICT
na œwiecie – CeBIT 2010. Na targach zaprezentowano premiery
z bardzo ró¿nych dziedzin – od innowacyjnych aplikacji przez œwiat
w 3D po elektronicznych asystentów w oœrodkach zdrowia.
Wœród rozwi¹zañ informatycznych dla biznesu du¿ym
zainteresowaniem cieszy³a siê architektura Cloud Computing
i model dystrybucji SaaS oraz systemy ERP z nowymi
funkcjonalnoœciami i energooszczêdne koncepcje wirtualizacji.
Nigdy dot¹d targi CeBIT nie by³y tak szeroko obecne w Internecie. Oprócz oficjalnej platformy www.cebit.de wystawcy, dziennikarze i goœcie imprezy mieli
w tym roku do dyspozycji liczne us³ugi online, serwisy spo³ecznoœciowe oraz narzêdzia interaktywne.
Newsletter dla goœci CeBIT i elektroniczne wydanie
„CeBIT News” trafi³y do skrzynek mailowych ponad
190 tysiêcy abonentów. Bardzo du¿o wywo³añ mia³y
te¿ podcasty audio i wideo z informacjami o rynku,
bran¿y ICT i z relacjami z targów. Codzienne stusekundowe nagrania z najwa¿niejszymi wydarzeniami
dnia na targach – „CeBIT in 100 seconds” – obejrzano ponad 7500 razy. Filmy o nowoœciach w bran¿y i prezentacje firm zainteresowa³y zaœ a¿ 8000 internautów.
Du¿ym zainteresowaniem cieszy³y siê te¿ relacje
w formie udostêpnianego w sieci streamingu. Ponad
3000 osób œledzi³o na ¿ywo przed ekranem swoich
komputerów uroczyst¹ ceremoniê otwarcia targów.
Ponad 15000 osób wziê³o w sposób wirtualny udzia³
Fot. Deutsche Messe
18
w dyskusjach na www.webciety.de, a a¿ 60000
obejrza³o audycje nadawane ze specjalnego studia
targowego.
Jest to wyraŸny sygna³ zwrotu tego typu du¿ych imprez targowych w kierunku zdalnego i wirtualnego
uczestnictwa. W tegorocznej edycji targów CeBIT
udzia³ wziê³o 4157 firm z 68 krajów œwiata (dane
organizatorów), co w porównaniu z rokiem ubieg³ym
(4300 firm z 69 krajów) daje wyraŸn¹ tendencjê
spadkow¹ trwaj¹c¹ ju¿ od kilku lat.
W tym roku po raz pierwszy udostêpniono us³ugê
lokalizacji i nawigacji po terenach wystawienniczych
przeznaczon¹ dla posiadaczy smartphone’ów. Specjaln¹ aplikacjê targow¹ przygotowano te¿ dla u¿ytkowników iPodów i iPhone’ów – jej popularnoœæ
by³a tak du¿a, ¿e znalaz³a siê ona w czasie targów
na liœcie 25 najpopularniejszych programów platformy iTunes. Ofertê rozwi¹zañ na urz¹dzenia mobilne
uzupe³ni³ specjalny serwis offline.
Swoj¹ premierê w czasie CeBIT 2010 mia³a te¿ inicjatywa online pod has³em „Push your Business”.
Polega³a ona na publikacji informacji od firm z bran¿y dla firm z bran¿y na popularnych portalach
spo³ecznoœciowych i networkingowych – takich jak
Facebook, Twitter, LinkedIn czy Xing.
Internet mobilny zrewolucjonizowa³
¿ycie codzienne
Na targach mo¿na by³o zobaczyæ na w³asne oczy,
jak wiele nowych mo¿liwoœci stwarza Internet mobilny, ile innowacyjnych us³ug jest dziêki niemu dostêpnych i jak zmienia on nasze ¿ycie codzienne.
Sprzeda¿ aplikacji mobilnych – praktycznych miniprogramów, które mo¿na paroma klikniêciami zainstalowaæ w smartphone’ach najnowszej generacji
– sta³a siê sektorem o kilkumiliardowym potencjale
rynkowym. W samym tylko roku 2010 u¿ytkownicy
komórek œci¹gn¹ z Internetu ponad 4,5 miliarda
aplikacji; szacuje siê, ¿e w roku 2013 bêdzie ich ju¿
21,6 miliarda, czyli o 380 proc. wiêcej (dane: raport
Gartnera). Na targach zaprezentowano bardzo wiele aplikacji – od programów do nawigacji poprzez
software pozwalaj¹cy uczestniczyæ w portalach
spo³ecznoœciowych po rozwi¹zania typu Augmented
Reality ³¹cz¹ce œwiat rzeczywisty z generowanym
komputerowo. W centrum uwagi na nowych targach
bran¿y fonograficznej CeBIT Sounds! by³y ró¿nego
rodzaju aplikacje i gry muzyczne.
Spo³eczeñstwo informacyjne – Webciety – to oczywiœcie nie tylko przestrzeñ networkingu i zabawy.
Nowoœci techniczne s³u¿¹ równie¿ innym celom
– choæby tak wa¿nemu w dzisiejszych czasach bezpieczeñstwu teleinformatycznemu. Wielu wystawINFOTEL 1/2010
telekomunikacja
TARGI, WYSTAWY
ców zaprezentowa³o na targach CeBIT 2010 narzêdzia do zabezpieczania udostêpnianych w sieci (np.
w ramach Cloud Computing) danych, do których dostêp z dowolnego miejsca na œwiecie maj¹ u¿ytkownicy smartphone’ów, netbooków czy laptopów. Producenci pokazali te¿ inteligentne systemy klasy
CMS, które nadaj¹ siê do obs³ugi ró¿nych kana³ów
medialnych i pozwalaj¹ publikowaæ treœci na dowolnym urz¹dzeniu – komputerze czy telefonie – albo
przygotowaæ je w uk³adzie gotowym do druku.
Szybciej, oszczêdniej i wygodniej:
smartphone’y i netbooki
Nowe modele telefonów komórkowych zaprezentowane na targach mo¿na okreœliæ jako minikomputery z funkcj¹ nawi¹zywania po³¹czeñ g³osowych.
Dziêki wbudowanym procesorom – czêsto o wydajnoœci nawet do 1 GHz – mog¹ one obs³u¿yæ jednoczeœnie ró¿ne komendy i realizowaæ wiele typów
po³¹czeñ. Modele wyposa¿one w modu³ do obs³ugi
WLAN i umo¿liwiaj¹ce transmisjê danych w technologii HSDPA z prêdkoœci¹ do 7,2 Mbps zaspokajaj¹
potrzeby nawet najbardziej wymagaj¹cych u¿ytkowników chc¹cych korzystaæ z szybkiego bezprzewodowego dostêpu do Internetu.
Kolejny etap w rozbudowie radiowej sieci szerokopasmowej (HSPA+ umo¿liwiaj¹cy transmisjê z prêdkoœci¹ do 42 Mbps) ma zostaæ zrealizowany jeszcze w bie¿¹cym roku.
Wiele pokazów w ramach targów CeBIT 2010 dotyczy³o przysz³oœci telefonii komórkowej. Nastêpca
UMTS – technologia Long Term Evolution (LTE)
– umo¿liwia pobieranie danych z prêdkoœci¹ do 100
Mbps. Wdro¿enie LTE oznacza prawdziwy prze³om
dla u¿ytkowników telefonów komórkowych – bêd¹
oni mogli na ekranach urz¹dzeñ mobilnych ogl¹daæ
na ¿ywo telewizjê w rozdzielczoœci High Definition
i graæ w gry HD.
Kolejn¹ nowoœci¹ na targach by³y nowe modele
smartphone’ów wyposa¿onych w superergonomiczne ekrany dotykowe. Obs³uguje siê je wygodnie klikaj¹c na displayu opuszkami palców. W Hanowerze
widaæ by³o wyraŸny trend w kierunku wyœwietlaczy
typu AMOLED (Active Matrix Organic Light Emitting
Diode). Gwarantuj¹ one jaœniejszy obraz, bardziej
nasycone kolory i szybsz¹ reakcjê przy mniejszym
ni¿ w tradycyjnych technologiach zu¿yciu pr¹du.
Fot. Deutsche Messe
Level 3D” zaprezentowano szerokie spectrum
dostêpnych na rynku rozwi¹zañ do u¿ytku prywatnego – w kinach domowych – oraz profesjonalnego
– w biurach.
Wœród nowoœci znalaz³y siê monitory komputerowe
3D oraz trójwymiarowe rzutniki multimedialne i nowoczesne laptopy do gier. Aby móc w pe³ni prze¿ywaæ przygody w trzech wymiarach i wejœæ w œwiat
niezwyk³ych prze¿yæ, dla fanów gier opracowano te¿
specjalne okulary 3D.
Swoj¹ premierê na targach mia³y tak¿e kompaktowe
kamery pozwalaj¹ce nagrywaæ filmy i robiæ zdjêcia
w 3D. Czêœæ z nich pozwala nawet na utrwalanie
wspomnieñ w jakoœci HD (1280 x 720 pikseli). Du¿ym zainteresowaniem goœci imprezy cieszy³y siê
te¿ projektory 3D, dziêki którym mo¿na ogl¹daæ
trójwymiarowe obrazy – filmy lub gry – na œcianie
w mieszkaniu.
ã
Ulubieñcami goœci tegorocznych targów CeBIT okaza³y siê kompaktowe netbooki, które zmieszcz¹ siê
w ka¿dej torebce i teczce. Dziêki coraz lepszej wydajnoœci i poprawionym parametrom u¿ytkowym doganiaj¹ one czêsto znacznie dro¿sze pe³nowymiarowe notebooki. W wielu mininetbookach procesor
g³ówny i karta graficzna umieszczone s¹ w ramach
jednego chipu. Pozwala to nie tylko zminiaturyzowaæ urz¹dzenie, lecz równie¿ obni¿yæ zu¿ycie energii, co przek³ada siê na mo¿liwoœæ znacznie d³u¿szej pracy bez koniecznoœci ³adowania akumulatorów.
Technologie 3D w centrum uwagi na
tegorocznych pokazach specjalnych
Jednym z g³ównych tematów na targach CeBIT
2010 – przewijaj¹cym siê przez ró¿ne obszary tematyczne – by³y technologie 3D. W ramach „Next
INFOTEL 1/2010
Fot. Deutsche Messe
19
telekomunikacja
TARGI, WYSTAWY
i ogrzewanie. Goœcie „Connected living” zobaczyli
te¿, jak elektroniczny pomocnik kuchenny wspomaga mieszkañców domu w przyrz¹dzaniu zdrowego
i zbilansowanego posi³ku.
Rosn¹ca rola telemedycyny:
zastosowanie w praktyce
elektronicznego asystenta pacjentów
Wed³ug prognoz Centralnego Zwi¹zku Przemys³u
Elektrotechnicznego i Elektronicznego ZVEI, w roku
2012 rynek na rozwi¹zania telemedyczne w Niemczech wzroœnie niemal trzykrotnie i osi¹gnie poziom
ponad 1,4 miliarda euro. W ramach obszaru „TeleHealth” na targach CeBIT 2010 pokazano innowacje
u³atwiaj¹ce codzienn¹ pracê w klinikach, szpitalach,
gabinetach lekarskich i aptekach. W centrum uwagi
specjalistów znalaz³y siê takie aspekty, jak konieczna infrastruktura, technologie i systemy umo¿liwiaj¹ce opiekê nad pacjentami w domach (Home
Care).
Fot. Deutsche Messe
ã
W „Future Parc” zaprezentowano kolejn¹ nowoœæ
– technologiê XML3D. Jest to internetowy format
HTML rozszerzony o funkcjonalnoœæ 3D i pozwalaj¹cy osadzaæ trójwymiarowe obiekty na stronach
www. „Future Parc” – forum innowacji – jak co roku
cieszy³o siê ogromnym zainteresowaniem wœród
zwiedzaj¹cych. Szko³y wy¿sze, instytuty naukowe
i ministerstwa zaprezentowa³y wyniki innowacyjnych
projektów badawczych. W ca³ym tym obszarze tematycznym obecne by³o has³o tegorocznych targów
– „Connected Worlds”. W ramach pokazu inteligentnych rozwi¹zañ sieciowych do u¿ytku domowego
„Connected living” goœci imprezy zaproszono do
domu i mieszkania jutra. Pokazano, jak urz¹dzenia
domowe s¹ w stanie wspó³pracowaæ i komunikowaæ
siê ze sob¹ oraz jak za pomoc¹ „cyfrowych asystentów energetycznych” – specjalnych urz¹dzeñ i oprogramowania – zarz¹dzaæ mo¿na zu¿yciem energii
w pomieszczeniach mieszkalnych oszczêdzaj¹c
zu¿ycie pr¹du potrzebnego na ich oœwietlenie
Fot. Deutsche Messe
20
Na targach pokazano wiele urz¹dzeñ ICT wspomagaj¹cych szpitaln¹ i ambulatoryjn¹ opiekê zdrowotn¹. Coraz czêœciej do tego typu zastosowañ
u¿ywa siê nowoczesnych smartphone’ów wyposa¿onych w bluetooth i ³¹cznoœæ z Internetem. Na targach CeBIT 2010 by³o wyraŸnie widaæ, ¿e roœnie
akceptacja spo³eczna dla technologii w s³u¿bie ratowania ¿ycia, choæ wiele prze³omowych innowacji
jest dopiero w fazie testów. Jak pokaza³y wyniki ankiety przeprowadzonej przez organizacjê BITKOM
na targach CeBIT, co czwarty mieszkaniec Niemiec
da³by wszczepiæ sobie pod skórê mikrochip, jeœli
umo¿liwi³oby to szybsze rozpoczêcie procedury ratowania ¿ycia w sytuacji jego zagro¿enia.
Inteligentne systemy telematyczne
Natychmiastowe zlokalizowanie samochodu po wypadku – bez koniecznoœci jakichkolwiek dodatko-
Fot. Deutsche Messe
INFOTEL 1/2010
telekomunikacja
TARGI, WYSTAWY
wych dzia³añ podejmowanych przez kierowcê czy
pasa¿erów – to jeden z wa¿nych tematów, które
obecne by³y w tym roku w obszarze „Destination
ITS” poœwiêconym inteligentnym systemom telematycznym. Tam te¿ zwiedzaj¹cy targi CeBIT mogli zasiêgn¹æ informacji o eCall – europejskim systemie
powiadomieñ ratunkowych, który za kilka lat ma
staæ siê obowi¹zkowym elementem wyposa¿enia
wszystkich wprowadzanych do ruchu nowych pojazdów u¿ytkowych.
Prócz systemów nawigacyjnych na targach CeBIT
2010 zaprezentowane zosta³y te¿ najnowsze systemy do zarz¹dzania flot¹ i rozwi¹zania u³atwiaj¹ce
znalezienie miejsc parkingowych. W ramach forum
„CeBIT in Motion” pokazano osi¹gniêcia w zakresie
inteligentnego sterowania ruchem.
Goœcie obszaru „Destination ITS” mieli mo¿liwoœæ
zobaczenia na w³asne oczy œwiata jutra: pojazdu
sterowanego z u¿yciem szerokopasmowego po³¹czenia z Internetem w standardzie LTE. Ten swoisty
„smartphone na 4 kó³kach” mo¿e samodzielnie komunikowaæ siê za poœrednictwem serwera (w architekturze Cloud Computing) z innymi uczestnikami
ruchu i ostrzegaæ ich np. przed korkami czy innymi
utrudnieniami.
Cloud Computing oraz SaaS
Nowoczesne architektury sieciowe Cloud Computing oraz SaaS (Software as a Service) œwiêc¹
Fot. Deutsche Messe
triumfy – co widoczne by³o równie¿ na targach CeBIT 2010. Dziêki modelowi Cloud Computing – czyli
u¿ytkowaniu us³ug dostarczonych przez zewnêtrzne
organizacje – nawet firmy ma³e i œrednie staæ na korzystanie z najnowszych rozwi¹zañ wspieraj¹cych
zarz¹dzanie bez koniecznoœci inwestowania w drogi
hardware i software. Aspekt kosztowy w po³¹czeniu
z ³atwym zarz¹dzaniem to równie¿ kluczowe argumenty przemawiaj¹ce za wyborem modelu SaaS,
w którym aplikacje s¹ przechowywane i udostêpniane u¿ytkownikom przez producenta za poœrednictwem Internetu.
Dodatkow¹ zalet¹ jest w tym wypadku ³atwa skalowalnoœæ rozwi¹zania: ³atwo do³o¿yæ nowe funkcjonalnoœci czy prawa dla u¿ytkowników, jeœli zajdzie
taka potrzeba. Na targach liczni dostawcy prezentowali swoje modele korzystania z oprogramowania
i doradzali ma³ym oraz œrednim firmom, jak ³atwo
i szybko mo¿na staæ siê u¿ytkownikiem rozwi¹zañ
udostêpnianych w modelach Cloud Computing oraz
SaaS.
Systemy ERP wzbogacone
o nowe funkcjonalnoœci
Fot. Deutsche Messe
INFOTEL 1/2010
Obecnie systemy klasy ERP wyposa¿ane s¹ w zintegrowane modu³y do zarz¹dzania procesami biznesowymi klasy BMP (Business Process Management) z predefiniowanymi procesami standardowymi i z mo¿liwoœci¹ definiowania w³asnych funkcji.
Wyró¿nikiem nowoczesnego oprogramowania tej
klasy jest te¿ przyjazny dla u¿ytkowników interfejs
ã
21
telekomunikacja
ã
TARGI, WYSTAWY
graficzny oraz mo¿liwoœæ korzystania z niego za poœrednictwem urz¹dzeñ mobilnych. Dostêp do danych z systemu ERP za pomoc¹ blackberry czy
smartphone’ów to w dzisiejszych czasach standard
– wa¿ne informacje zarz¹dcze musz¹ byæ dostêpne
równie¿ dla managerów przebywaj¹cych poza biurem i w podró¿y.
Kolejna wa¿na kwestia w systemach ERP to aktualnoœæ zawartych w nich danych – czynnik ten jest
kluczowy dla uzyskania przewagi przez firmy na
konkurencyjnym i dynamicznie zmieniaj¹cym siê
rynku.
Sprawny system klasy CRM jako klucz
do sukcesu w obs³udze i pozyskiwaniu
klientów
Jednym z najwa¿niejszych czynników warunkuj¹cych rozwój firmy jest skuteczne zarz¹dzanie
relacjami z klientami. Dlatego zainteresowanie
nowoczesnymi systemami CRM (Customer Rela-
Fot. Deutsche Messe
Fot. Deutsche Messe
tionship Management) jest bardzo du¿e. Dziêki nim
pracownicy z dzia³ów obs³ugi klienta oraz osoby zajmuj¹ce siê sprzeda¿¹ maj¹ bezpoœredni dostêp do
aktualnych danych o klientach i dotychczasowych
transakcjach i kontaktach z nimi.
Dodatkowa funkcjonalnoœæ zdalnego dostêpu do systemu pozwala sprawdziæ informacje równie¿ w drodze do klienta czy w jego siedzibie oraz szybciej
przekazaæ do centrali poczynione ustalenia, a nawet
zacz¹æ realizacjê zamówienia jeszcze przed powrotem do biura.
Zintegrowane systemy
ECM i DMS
z dodatkowymi modu³ami
22
dokumentów czy usprawnianie procesów biznesowych. Na rynku pojawia siê coraz wiêcej systemów
dopasowanych do potrzeb firm z konkretnych bran¿
i sektorów – w tym równie¿ przedsiêbiorstw ma³ych
i œrednich. Mog¹ zamawiaæ one przygotowane
specjalnie dla nich pakiety modu³ów, które wespr¹
je w organizacji pracy biura i optymalizacji obiegu
informacji oraz dokumentów.
Modernizacja
urzêdów publicznych
Przed urzêdami stoi w najbli¿szych miesi¹cach trudne zadanie – sprawna realizacja zadañ za pomoc¹
skromniejszych ni¿ dot¹d œrodków finansowych i zasobów ludzkich. W ramach „Public Sector Parc” na
targach CeBIT 2010 pokazano, jak skutecznie zmodernizowaæ dzia³anie placówek publicznych.
Odejœcie od biurokratycznych zasz³oœci, otwartoœæ
na potrzeby obywateli, zadaniowe podejœcie do
obowi¹zków, a tak¿e korzystanie z nowoczesnych
technologii, us³ug internetowych i po³¹czenie urzêdów w sieæ to tematy, które znalaz³y siê w centrum
uwagi wystawców i zwiedzaj¹cych.
Producenci systemów klasy ECM (Enterprise Content Management) i DMS (Document Management
Systems) uzupe³niaj¹ tworzone przez siebie aplikacje do zarz¹dzania dokumentami o dodatkowe
modu³y – takie jak zarz¹dzanie prac¹ biura, wiedz¹,
archiwum czy poczt¹ elektroniczn¹.
Gor¹co dyskutowano te¿ wprowadzenie w Niemczech od 1 listopada 2010 roku nowego dowodu
osobistego. Du¿e zainteresowanie, którym w tym
roku cieszy³ siê obszar „Public Sector Parc”, œwiadczy o tym, ¿e urzêdy stawiaj¹ na innowacje i chc¹
wprowadzaæ rozwi¹zania usprawniaj¹ce ich pracê.
Do tych nowych funkcjonalnoœci dochodz¹ te dobrze znane – archiwizacja, zarz¹dzanie obiegiem
Dobrze by³oby, aby ta chêæ przenios³a siê od naszych s¹siadów równie¿ do naszego kraju. n
INFOTEL 1/2010
telekomunikacja
SYSTEMY
Telefoniczna platforma œwiadczenia us³ug wideo
Altar IVVR
– nowe spojrzenie
na komunikacjê
Dynamiczny rozwój technologii 3G sprawi³, ¿e operatorzy telefonii komórkowych mog¹ zaoferowaæ swoim
u¿ytkownikom tak¿e mo¿liwoœæ wykonania wideo rozmowy. Przekaz wideo postrzegany jest jako innowacyjny
kana³ kontaktu, polepszaj¹cy komunikacjê miêdzy ludŸmi.
Platforma Altar IVVR to nowoczesne rozwi¹zanie umo¿liwiaj¹ce udostêpnianie treœci multimedialnych (dŸwiêk, obraz i wideo) poprzez wykorzystanie wideo-telefonii mobilnej 3G-324M
w czasie rzeczywistym.
¿o wygodniejsza, ni¿ w funkcjonuj¹cych serwisach IVR. Zalet¹ zastosowania kana³u wideo
jest tak¿e otwarcie dostêpu do telefonicznego
serwisu bankowego dla osób g³uchoniemych
i nies³ysz¹cych.
Na platformie Altar IVVR mo¿liwa jest realizacja
serwisów multimedialnych, stanowi¹cych kolejny
krok w rozwoju us³ug dostarczanych przez operatorów sieci komórkowych oraz dostawców treœci (Content Provider). Tym samym platforma Altar IVVR umo¿liwia wyjœcie naprzeciw oczekiwaniom coraz liczniejszej grupy u¿ytkowników telefonów 3G oraz wykorzystanie potencja³u nowej
technologii.
Dziêki integracji z rozwi¹zaniami Oracle Business Intelligence, Altar IVVR udostêpnia statystyki i raporty z pracy systemu za pomoc¹
przegl¹darki WWW oraz umo¿liwia tworzenie
analiz biznesowych (OLAP) i raportów.
Platforma Altar IVVR umo¿liwia tak¿e prowadzenie kampanii reklamowych oraz tworzenie serwisów informacyjnych, wykorzystuj¹cych telefony
komórkowe.
Wa¿n¹ cech¹ Platformy Altar IVVR jest mo¿liwoœæ prowadzenia transakcyjnej, wizualnej obs³ugi konta bankowego i kart p³atniczych (np.
sp³aty zad³u¿enia karty kredytowej, sprawdzenie
salda, wykonanie zdefiniowanego przelewu) du-
INFOTEL 1/2010
Demo przyk³adowego
serwisu bankowego
mo¿na obejrzeæ dzwoni¹c
pod numer:
22 381 43 02
Aby wykonaæ po³¹czenie, trzeba posiadaæ telefon
komórkowy 3G, bêd¹cy w zasiêgu sieci 3G i wybraæ opcjê po³¹czenia wideo oraz wprowadziæ
fikcyjne dane do logowania.
Zarejestruj siê: http://register.net.pl/altar
23
telekomunikacja
SIECI
Optymalizacja w sieciach dostêpowych
Nowe multipleksery
LANEX-u
Intensywne zmiany zachodz¹ce na rynku telekomunikacyjnym
podporz¹dkowane s¹ zarówno realnym potrzebom odbiorców,
jak równie¿ mo¿liwoœciom ich realizacji w dzia³aj¹cej infrastrukturze
operatorów.
Wymóg optymalizacji sieci przy zachowaniu niskich nak³adów inwestycyjnych staje siê obecnie
zadaniem priorytetowym dla tych dostawców
³¹czy, którzy coraz czêœciej oferuj¹ swoim klientom ca³e pakiety us³ug.
Produktami oferuj¹cym takie mo¿liwoœci s¹ zaprojektowane przez polskich in¿ynierów dwa nowe multipleksery:
l
Multiplekser inwersyjny TM-143 – widok urz¹dzenia
l
Multiplekser inwersyjny TM-143 – aplikacja
Multiplekser œwiat³owodowy TM-65 – widok urz¹dzenia
multiplekser inwersyjny LANEX TM-143, bêd¹cy kontynuacj¹ linii produktów TM-78 oraz
TM-141;
multiplekser œwiat³owodowy LANEX TM-65,
stanowi¹cy rozwiniêcie produktu z serii
TM-64.
Multiplekser inwersyjny TM-143 umo¿liwia ³¹czenie rozleg³ych sieci standardu Ethernet
10/100BASE-TX za poœrednictwem oœmiu lub
szesnastu strumieni E1, G.703, G.704 w sieciach
PDH, SDH oraz ATM. Pozwala to u¿ytkownikowi
wykorzystaæ 5 portów Ethernet do kreowania
szeregu us³ug opartych o protokó³ IEEE802.1Q
VLAN z gwarancj¹ jakoœci QoS i przydzia³em pasma per port. Dodatkowo TM-143 przenosi przezroczyœcie ramki Ethernet d³u¿sze ni¿ 1522 bajty
dziêki czemu wspiera w pe³nym zakresie us³ugi
typu VPN MPLS.
Multiplekser œwiat³owodowy TM-65 umo¿liwia realizacjê stabilnych i niezawodnych ³¹czy transmisji danych pomiêdzy dwoma oœrodkami np. biznesowymi z wykorzystaniem istniej¹cych traktów
œwiat³owodowych. TM-65 spe³nia najwy¿sze wymogi funkcjonalne i jakoœciowe, ³¹cz¹c w sobie
zarówno transmisjê pakietow¹ w standardzie
GigaEthernet, jak równie¿ synchroniczn¹ E1
zgodnie z G.703, G.704.
Implementacja wydajnego 4-portowego switcha
oraz w pe³ni sprzêtowa realizacja funkcji multipleksacji zapewnia du¿e bezpieczeñstwo i niezawodnoœæ. Zastosowanie jako standardu optycznego wymiennych modu³ów SFP pozwala na
szybkie wdro¿enie oraz optymalne wykorzystanie
dostêpnych zasobów sieci.
Multiplekser œwiat³owodowy TM-65 – aplikacja
24
Oba produkty standardowo s¹ dostarczane wraz
z zaawansowanymi narzêdziami do zarz¹dzania
i konfiguracji – SNMP v.3, protokó³ SSH, HTTP,
SMTP oraz firmow¹ aplikacj¹ LanWin v.4.0. n
INFOTEL 1/2010
telekomunikacja
SIECI
Protokó³ IP lub ramki Ethernet
Przemys³aw Misiak
Kierunki rozwoju
sieci operatorskich
Do niedawna we wszystkich sieciach operatorów
telekomunikacyjnych królowa³a technologia SDH
(Synchronous Digital Hierarchy). Technologia ta umo¿liwia³a
zestawianie jednego rodzaju us³ugi w sieci – w ten sposób
powstawa³y na sztywno zestawiane kana³y transmisji danych.
Tego typu po³¹czenia wykorzystywane by³y zarówno do budowy
sieci transmisji danych (np. sieci rozleg³ych przedsiêbiorstw),
jak i do ³¹czenia central telefonicznych.
Przez pewien czas wydawa³o siê, ¿e technologia
ATM (Asynchronous Transfer Mode), umo¿liwiaj¹ca
znacznie elastyczniejsze kreowanie po³¹czeñ, a co
za tym idzie, równie¿ lepsze dopasowanie do potrzeb klientów (choæby ze wzglêdu na mo¿liwoœæ
dynamicznego zarz¹dzania pasmem transmisyjnym), zast¹pi skostnia³¹ technologiê SDH. Niestety,
ze wzglêdu na koszty, technologia ATM, choæ obecna w sieciach wielu operatorów telekomunikacyjnych (np. do przenoszenia po³¹czeñ z linii abonenckich DSL), powoli odchodzi do historii.
Obecnie nie buduje siê ju¿ nowych sieci ATM. Wiêkszoœæ nowych rozwi¹zañ telekomunikacyjnych projektowana jest teraz tak, by g³ównym rodzajem
transportu by³ protokó³ IP lub ramki Ethernet.
Przyk³adami systemów telekomunikacyjnych, w których protokó³ IP jest wymaganym sposobem transmisji, mog¹ byæ nowoczesne rozwi¹zania dla operatorów telefonii komórkowej 3GPP. Tego typu systemy zosta³y ju¿ wdro¿one w Polsce u niektórych operatorów komórkowych. Transport IP (w po³¹czeniu z
dystrybucj¹ multicast) stosowany jest te¿ w sieciach
operatorów kablowych, w których w szkielecie sieci
poprzez IP przesy³any jest obraz telewizyjny.
Przyk³adem wykorzystania ramek Ethernet jako
podstawowego rodzaju transportu s¹ natomiast
nowo budowane systemy agregacji ruchu z linii abonenckich DSL.
Zatem oczywistym staje siê fakt, ¿e w sieciach operatorów telekomunikacyjnych, kablowych i komórkowych pojawia siê coraz wiêksze zapotrzebowanie
na transmisjê IP lub/i Ethernet. Stosowane do niedawna rozwi¹zania oparte na technologii SDH lub
ATM s³abo siê do tego celu nadaj¹.
Odpowiedzi¹ na zmieniaj¹cy siê profil ruchu w sieci
jest technologia MPLS (Multiprotocol Label Switching). Sieæ dzia³aj¹ca w oparciu o tê technologiê
ma zasadniczo dwie warstwy: warstwê kontroln¹
(control plane) oraz warstwê przesy³u informacji
(forwarding plane). Zadaniem warstwy kontrolnej
jest wymiana informacji o us³ugach sieci oraz budowanie tabel przesy³u danych. Protoko³ami warstwy
26
kontrolnej s¹ protoko³y routingu (ISIS, OSPF itp.)
oraz protoko³y wymiany informacji o etykietach
(LDP, RSVP, MP-BGP). Zadaniem warstwy przesy³u
jest przekazywanie danych opakowanych w etykiety
zgodnie z tabelami dostarczonymi przez warstwê
kontroln¹.
Sieæ MPLS umo¿liwia realizacjê ró¿nego typu us³ug:
poczynaj¹c od us³ug IP (VPN L3, Internet, multicast), poprzez us³ugi Ethernet (VPLS – Virtual Private LAN Service, EoMPLS – Ethernet over MPLS)
a¿ do us³ug L2 (Any Transport over MPLS, CEoIP
– Circuit Emulation over Internet Protocol). Dziêki
swoim mo¿liwoœciom MPLS jest nowoczesn¹ platform¹ us³ugow¹ spe³niaj¹c¹ wymagania operatorów. Urz¹dzenia MPLS rozwijane s¹ w kierunku integracji z sieciami optycznymi (DWDM). Obecnie na
rynku dostêpne s¹ karty IPoDWDM zapewniaj¹ce
kontrolê jakoœci i wykrywanie b³êdów, oparte na
standardzie G.709 u¿ywanym w sieciach DWDM.
W niedalekiej przysz³oœci pojawi siê równie¿ mo¿liwoœæ integracji z sieciami DWDM poprzez protokó³
GMPLS (najprawdopodobniej umo¿liwi on dynamiczne zestawianie œcie¿ek w sieci DWDM, zgodnie
z potrzebami wynikaj¹cymi z warstwy kontrolnej
MPLS). W chwili obecnej routery klasy operatorskiej
przeznaczone do sieci MPLS zapewniaj¹ przep³ywnoœci rzêdu 40-400 Gbps na slot, a interfejsy dostêpne na rynku transmisjê do 40 Gbps na pojedynczym interfejsie. W niedalekiej przysz³oœci pojawi¹
siê standard 40 Gbps Ethernet oraz 100 Gbps,
które na jakiœ czas rozwi¹¿¹ problemy z pasmem
w szkieletach sieci MPLS operatorów. Jednak¿e nale¿y oczekiwaæ, ¿e w zwi¹zku z gwa³townym wzrostem iloœci ruchu IP przenosz¹cego obraz wideo
(us³ugi IPTV oraz VoD), zapotrzebowanie na pasmo
w sieci bêdzie w szybkim tempie siê zwiêkszaæ.
Consortia ma na swoim koncie liczne wdro¿enia
rozwi¹zañ opartych na wszystkich wspomnianych
wy¿ej technologiach. Wdro¿enia te realizujemy u ró¿nego typu operatorów. Buduj¹c rozwi¹zania sieciowe zespó³ in¿ynierów Consortii bazuje g³ównie na
komponentach sprzêtowych firmy Cisco. In¿ynierowie Consortia aktywnie uczestnicz¹ w projektach na
ka¿dym etapie: poczynaj¹c od koncepcji, poprzez
szczegó³owy projekt techniczny, niekiedy testy laboratoryjne maj¹ce na celu weryfikacjê rozwi¹zañ, a¿
do wdro¿eñ zakoñczonych testami odbiorczymi. n
Autor jest Dyrektorem ds. Rozwi¹zañ Sieciowych
w Consortia Sp. z o.o.
INFOTEL 1/2010
telekomunikacja
RAPORTY, ANALIZY
Rynek telekomunikacyjny w Polsce
Grzegorz Kantowicz
Perspektywy na 2010 rok
W 2009 r. wartoœæ rynku telekomunikacyjnego w Polsce zmniejszy³a siê o ponad 3 proc. Mimo i¿ by³ to pierwszy
spadek w historii polskiej telekomunikacji, trudno jednak mówiæ o za³amaniu w bran¿y czy drastycznym spadku
popytu na us³ugi. Zdaniem uczestników rynku, szansa na odbicie jest ju¿ w 2010 r.
Rynek telekomunikacyjny w Polsce zwolni³. Z szacunków firmy badawczej PMR wynika, ¿e wartoœæ
rynku us³ug telekomunikacyjnych w Polsce spad³a
w 2009 r. o ok. 3 proc. do poziomu 39,5 mld z³. Rok
wczeœniej rynek zanotowa³ wzrost przekraczaj¹cy
6 proc., a nigdy wczeœniej jego wartoœæ nie zmniejszy³a siê licz¹c rok do roku.
Spadek wartoœci rynku w 2009 r. to przede wszystkim efekt dzia³añ regulatora i zwi¹zanych z tym
ciêæ stawek za zakañczanie po³¹czeñ w sieciach telefonii komórkowej. Wp³yw kryzysu finansowego na
wyniki bran¿y by³ zdecydowanie mniej istotny, choæ
nie sposób nie odnotowaæ redukcji wydatków, w tym
równie¿ na us³ugi telekomunikacyjne, w sektorze biznesowym.
Mimo spadku w roku 2009, na chwilê obecn¹ najbardziej prawdopodobnym scenariuszem na kolejne
lata dla rynku telekomunikacyjnego w Polsce jest
odbicie i wyjœcie z negatywnego trendu. Oprócz
mniejszego ni¿ w 2009 r. wp³ywu redukcji stawek
MTR, na rynek bêd¹ mieæ pozytywny wp³yw inwestycje nowych operatorów komórkowych w budowê
i rozwój w³asnych sieci, jak równie¿ dalsza ekspansja P4 i sieci telewizji kablowej. Stabilny wzrost,
mimo rosn¹cego nasycenia rynku, czeka równie¿
us³ugi szerokopasmowe. Z pewnoœci¹ te¿ o kolejnych klientów internetu powalcz¹ operatorzy telefonii komórkowej, wykorzystuj¹c rosn¹c¹ skokowo penetracjê laptopów, zarówno w firmach, jak i gospodarstwach domowych. W przysz³oœci dla struktury
INFOTEL 1/2010
przychodów na rynku kapitalne znaczenie bêdzie
mieæ stopieñ substytucji dostêpu przewodowego
przez mobilny. Na pewno rozwój sieci, spadaj¹ce
ceny i rosn¹ce limity transmisji danych maj¹ znaczenie. W efekcie, szczególnie w miastach, coraz
wiêcej abonentów bêdzie decydowaæ siê na migracjê tylko i wy³¹cznie do us³ug dostêpowych w sieciach telefonii komórkowej.
Z punktu widzenia wartoœci ca³ego rynku, strategicznym segmentem jest telefonia komórkowa. Wed³ug
prognoz PMR, skumulowane przychody operatorów
telefonii komórkowej w Polsce w 2010 r. minimalnie
wzrosn¹, chocia¿ nie mo¿na te¿ wykluczyæ kolejnego spadku. Tym bardziej, jeœli dosz³oby do zaostrzenia konkurencji i ewentualnej wojny cenowej na rynku post-paid (w przypadku rynku pre-paid kolejna
mocna obni¿ka cen jest mniej prawdopodobna) lub
nieoczekiwanych dzia³añ regulatora w zakresie
MTR-ów.
– Warto te¿ pamiêtaæ, ¿e w bie¿¹cym roku operatorzy w pe³ni odczuj¹ efekt ni¿szych wp³ywów z umów
masowo renegocjowanych przez firmy w nastêpstwie kryzysu. Dok³adn¹ skalê takich dzia³añ trudno
w tym momencie oceniæ – komentuje Pawe³ Olszynka, analityk PMR i jeden z autorów raportu.
– Oczywiœcie, konsekwencj¹ gorszej ni¿ prognozowana przez nas dynamiki rynku telefonii komórkowej móg³by byæ spadek ca³ego rynku us³ug operatorskich w roku 2010 – dodaje Pawe³ Olszynka. n
27
telekomunikacja
TECHNOLOGIE
Homebox: rewolucyjna oferta w dziedzinie
i-bezpieczeñstwa, i-domotyki oraz i-energii
Grzegorz Kantowicz
Inteligentny dom
dla Kowalskiego
M2M Solution, firma projektuj¹ca rozwi¹zania typu Machine to
Machine, zaprezentowa³a now¹ rozwojow¹ ofertê „low cost”
w œwiecie urz¹dzeñ telekomunikacyjnych powszechnego u¿ytku
na Mobile World Congress w Barcelonie.
telekomunikacyjnym i us³ugodawcom na siêganie
po nowe Ÿród³a przychodu. Rozwi¹zanie to odgrywa
strategiczn¹ rolê na rynku, na którym poszukuje siê
stale ofert kojarzonych z wyró¿nianiem siê i z katalizatorami wzrostu.
Ju¿ teraz spó³ka Myxyty zamierza jako pierwsza
wprowadziæ to rozwi¹zanie na skalê rynkow¹, oferuj¹c je w swym katalogu jako uzupe³nienie dla flagowego produktu MyAlert.
Produkt HomeBox firmy M2M Solution umo¿liwia:
korzystanie z systemu alarmowego w czasie rzeczywistym (SMS, MMS, E-mail, wiadomoœæ g³osowa, FAX);
l kontrolowanie dzia³ania systemu z dowolnego telefonu komórkowego, komputera typu IBM czy
MAC;
l uzyskiwanie podgl¹du miejsca zamieszkania poprzez kamerê zintegrowan¹ z urz¹dzeniem Homebox b¹dŸ z kamer dodatkowych;
l podtrzymanie dzia³ania w razie przerwy w zasilaniu czy w po³¹czeniu internetowym: system zawiera akumulator oraz ³¹cze ADSL + GSM.
l
Homebox jest urz¹dzeniem domowym w pe³ni zgodnym ze standardem „Plug & Play”, umo¿liwiaj¹cym po³¹czenie ca³ej gamy akcesoriów zwi¹zanych
z bezpieczeñstwem (kamera, czujnik otwarcia i ruchu, pilot zdalnego sterowania, czujnik dymu, itp.)
z automatyk¹ domow¹ (gniazdka z przekaŸnikiem,
sterowanie roletami, ogrzewaniem itd.), a w nied³ugiej przysz³oœci równie¿ z zarz¹dzaniem energi¹
(kontrola zu¿ycia pr¹du, wody i gazu). Urz¹dzenie
Homebox jest owocem wielu lat prac badawczo-rozwojowych.
M2M Solution dostarcza na zasadzie tzw. white label wszelkie sk³adowe potrzebne do wprowadzenia
na rynek danego rozwi¹zania (sprzêt, karta SIM, infrastruktura serwera, aplikacje na telefony komórkowe i na komputery, funkcje Back-Office i Front-Office, system fakturowania). Pozwala to operatorom
Olivier COURTADE, prezes firmy M2M Solution,
stwierdza: – Jesteœmy dumni, ¿e mo¿emy zaprezentowaæ nasze nowe rozwi¹zanie MyHome oraz
urz¹dzenie Homebox. Jest to coœ wiêcej ni¿ zwyk³e
wprowadzenie na rynek: chodzi o prawdziw¹ innowacjê na tym rynku. Nasza najnowsza oferta jest
ju¿ testowana przez ró¿nych operatorów telekomunikacyjnych, którzy wkrótce bêd¹ mogli zaoferowaæ
klientom nowe us³ugi w dziedzinie bezpieczeñstwa,
automatyki domowej i multimediów. n
Schemat funkcjonalny systemu HomeBox
28
INFOTEL 1/2010
telekomunikacja
TECHNOLOGIE
Wytyczanie standardów wydajnoœci
systemów bezpieczeñstwa w sieciach IPv6
Grzegorz Kantowicz
Kolejny krok do IPv6
Mo¿liwe wyczerpanie siê publicznie dostêpnych adresów IPv4 sprawia, ¿e coraz wiêcej organizacji rozwa¿a migracjê
do standardu IPv6 w niedalekiej przysz³oœci. Roœnie te¿ poparcie dla nowego protoko³u internetowego ze strony
w³adz centralnych w wielu krajach œwiata. Ju¿ dziœ rz¹dy Japonii czy USA nakazuj¹ urzêdom administracji publicznej
instalacjê urz¹dzeñ obs³uguj¹cych IPv6, a Unia Europejska rekomenduje i promuje ich wdro¿enia we wszystkich
pañstwach cz³onkowskich.
Fakty te pokazuj¹, ¿e dostawcy bran¿y IT bêd¹
musieli nie tylko znacznie przyspieszyæ produkcjê rozwi¹zañ obs³uguj¹cych standard IPv6, ale
tak¿e prze³amywaæ bariery, które utrudniaj¹ przyjêcie protoko³u. Jednym z czynników uznawanych za przeszkodê w szybkim upowszechnieniu
siê IPv6 jest problem wydajnoœci.
w dedykowane procesory FortiASIC™, które
przyspieszaj¹ proces przetwarzania i transmisji
danych przez systemy bezpieczeñstwa, zachowuj¹c przy tym wszelkie rygory ochrony na poziomie zapory ogniowej, jak i dodatkowe wymagania odnoœnie do inspekcji treœci.
Udostêpnienie rozwi¹zañ pracuj¹cych w standardzie IPv6 z prêdkoœci¹ wielu gigabitów wyeliminuje ten problem.
– Dyskusja nad protoko³em IPv6 trwa ju¿ wiele
lat, ale dziœ jego przyjêcie jest ju¿ kwesti¹ bliskiej
przysz³oœci, dlatego wymagania odnoœnie do wydajnoœci systemów wspieraj¹cych nowy standard
s¹ szczególnie istotne – powiedzia³ Michael Xie,
twórca i dyrektor ds. technologii firmy Fortinet.
– Technologia ASIC zaimplementowana w naszych rozwi¹zaniach pozwala na zwiêkszenie
wydajnoœci systemów bezpieczeñstwa, które bêdzie niezbêdne w trakcie migracji sieci do standardu IPv6.
Firma Fortinet, producent rozwi¹zañ bezpieczeñstwa sieciowego i œwiatowy lider rynku zintegrowanych systemów zarz¹dzania zagro¿eniami
(UTM – Unified Threat Management), og³osi³a,
¿e rozwi¹zania FortiGate®-5140 osi¹gnê³y przepustowoœæ 56 Gbps w sieciach wykorzystuj¹cych
protokó³ IPv6, ustanawiaj¹c w ten sposób nowy
standard w zakresie wydajnoœci systemów bezpieczeñstwa w sieciach IPv6.
Testy przeprowadzono na platformie testowej
BreakingPoint Elite wyposa¿onej w interfejsy
10 GbE.
Testy systemów FortiGate-5140 w sieciach IPv6
wykaza³y przepustowoœæ 56 Gb/s. Tak wysoka
wydajnoœæ dla protoko³u IPv6 jest efektem zastosowania w urz¹dzeniach Fortinet technologii FortiASIC™. Ca³a seria FortiGate wyposa¿ona jest
INFOTEL 1/2010
Testy FortiGate-5140 przeprowadzono z wykorzystaniem platformy testowej BreakingPoint
Elite, która jest obecnie najpopularniejszym i najbardziej wszechstronnym narzêdziem do pomiaru wydajnoœci produktów sieciowych.
Testy odbywaj¹ siê w œrodowisku symuluj¹cym
rzeczywisty ruch w sieci, a BreakingPoint Elite
umo¿liwia ich przeprowadzenie z najnowsz¹ implementacj¹ IPv6. n
29
telekomunikacja
BEZPIECZEÑSTWO
Wycieki danych i brak polityki bezpieczeñstwa
Adam Koz³owski
Wykorzystanie
portali spo³ecznoœciowych
w firmach
W momencie pojawienia siê pierwszych portali spo³ecznoœciowych,
takich jak MySpace i Facebook, wiele firm postrzega³o je
jako element rozpraszaj¹cy pracowników i zdecydowa³o siê
na ich zablokowanie. Jednak wraz z pojawieniem siê innych
platform, jak np. Twitter czy Blip, firmy zaczê³y dostrzegaæ
potencja³ kryj¹cy siê w mo¿liwoœci wykorzystania
serwisów tego typu do celów biznesowych.
Portale spo³ecznoœciowe, ze stron umo¿liwiaj¹cych komunikacjê miêdzy najbli¿szymi znajomymi, przeobrazi³y siê w media s³u¿¹ce do
masowej komunikacji, zrzeszaj¹ce miliony u¿ytkowników na ca³ym œwiecie. Obecnie wiele firm
postrzega strony, takie jak Twitter czy Facebook
jako cenny kana³ komunikacji wewnêtrznej lub
marketingowej. Portale spo³ecznoœciowe to jednak nie tylko ogromne mo¿liwoœci, to tak¿e zagro¿enia.
Wraz z pojawieniem siê uzasadnionych biznesowo powodów do korzystania z portali spo³ecznoœciowych polityka zak³adaj¹ca ich ca³kowite blokowanie przesta³a mieæ racjê bytu. Amerykañska
firma doradcza Gartner Inc. przewiduje, ¿e do
2014 roku media spo³ecznoœciowe stanowiæ
bêd¹ podstawowe narzêdzie komunikacji w 20
proc. firm. Zdaniem ekspertów z Gartner Inc., do
2012 roku ponad 50 proc. przedsiêbiorstw zacznie korzystaæ z mikroblogów jako dodatkowego
Ÿród³a komunikacji wewnêtrznej.
Mimo ¿e narzêdzia te mog¹ spe³niaæ wa¿ne
funkcje biznesowe, firmy – maj¹c na wzglêdzie
swoje bezpieczeñstwo – powinny monitorowaæ
sposób ich wykorzystywania przez pracowników.
Eksperci do spraw bezpieczeñstwa ostrzegaj¹
przed zagro¿eniami zwi¹zanymi z ujawnianiem
osobistych informacji na portalach spo³ecznoœciowych. U¿ytkownicy mog¹ tam zamieszczaæ
szczegó³owe dane osobiste, na przyk³ad panieñskie nazwisko matki, które bezpieczne strony
30
czêsto wykorzystuj¹ jako pytania pomocnicze
przy odzyskiwaniu has³a.
– Ludzie udostêpniaj¹ informacje o sobie w Internecie bez zastanowienia – czasem publikuj¹
w sieci informacje, które nie powinny siê tam
znaleŸæ. Obserwujemy gwa³towny rozwój technologii umo¿liwiaj¹cych dzielenie siê informacjami
przy jednoczesnym braku wystarczaj¹cej edukacji na temat tego, jakim rodzajem informacji powinno siê dzieliæ – stwierdza Herbert Thompson, profesor Wydzia³u Informatyki Uniwersytetu
Columbia.
Zupe³ne zablokowanie portali spo³ecznoœciowych
z pewnoœci¹ nie jest najlepszym rozwi¹zaniem,
ale firmy powinny rozwa¿yæ opracowanie i wdro¿enie regulaminu okreœlaj¹cego, jak nale¿y
z nich korzystaæ, zw³aszcza w odniesieniu do
dzia³alnoœci przedsiêbiorstwa.
Wyniki badañ przeprowadzonych niedawno przez
IESE Business School z Hiszpanii, E. Philipa
Saundersa, College of Business przy Rochester
Institute of Technology w USA oraz brytyjskiej
Henley Business School pokaza³y, ¿e szeœæ na
siedem firm nie posiada oficjalnej polityki korzystania z portali spo³ecznoœciowych w ramach
przedsiêbiorstwa.
– Ignorowanie rosn¹cej popularnoœci portali
spo³ecznoœciowych oraz narzêdzi Web 2.0 wystawia firmy na ryzyko nadu¿yæ mog¹cych prowadziæ do ujawnienia wra¿liwych informacji lub
kreowania niew³aœciwego wizerunku przedsiêbiorstwa – mówi dr Evgeny Kaganer, kierownik
zespo³u badawczego i docent w hiszpañskiej
IESE Business School.
Zdaniem Rogera Thompsona, g³ównego specjalisty ds. badañ w AVG Technologies, obok opracowania polityki korzystania z platform spo³ecznoœciowych szefowie powinni zapoznaæ personel
z szeregiem prostych zasad, pozwalaj¹cych na
INFOTEL 1/2010
BEZPIECZEÑSTWO
zminimalizowanie ryzyka niekontrolowanego wycieku danych z przedsiêbiorstwa.
– To w³aœnie przyjaznoœæ tych portali dla u¿ytkownika sprawia, ¿e s¹ one tak niebezpieczne.
Sam fakt, ¿e znajomi danej osoby znaj¹ jej prywatne dane, takie jak adres, data urodzin czy panieñskie nazwisko matki, niekoniecznie musi rodziæ poczucie zagro¿enia. Jednak w sytuacji, gdy
cyberprzestêpcy uda siê w³amaæ na konto u¿ytkownika lub jednego z jego znajomych, on równie¿ pozna te informacje i istnieje wielkie prawdopodobieñstwo, ¿e wykorzysta je do swoich
celów – mówi Roger Thompson, g³ówny specjalista ds. badañ w AVG Technologies.
Zdaniem Rogera Thompsona, w przypadku korzystania z portali spo³ecznoœciowych najskuteczniejsze okazuj¹ siê najprostsze rozwi¹zania,
takie jak tworzenie unikatowych hase³ dla ka¿dej
strony, które równoczeœnie ró¿ni¹ siê od zabezpieczeñ stosowanych przy logowaniu siê do systemów firmy. Dobr¹ wskazówk¹ jest równie¿ zachowanie ostro¿noœci w stosunku do tego, z kim
utrzymuj¹ kontakt pracownicy oraz z jakich aplikacji korzystaj¹.
– Stara zasada ostro¿noœci wzglêdem nieznajomych doskonale sprawdza siê w przypadku portali spo³ecznoœciowych – mówi Roger Thompson.
– Pracodawca powinien równie¿ zwracaæ uwagê
na to, jakie aplikacje zgadza siê zainstalowaæ na
s³u¿bowych komputerach. Jest wiele osób, które
tworz¹ fa³szywe aplikacje do serwisów spo³ecznoœciowych, maj¹ce w istocie na celu przejêcie
kontroli nad profilem u¿ytkownika lub zainfekowanie jego komputera – dodaje.
Prawne konsekwencje wycieku danych
OdpowiedŸ na pytanie, jakie skutki prawne mog¹
dotkn¹æ firmy, które ucierpia³y na skutek ujawnienia lub wycieku danych, zale¿y od szeregu czynników, m.in. charakteru tych danych oraz miejsca, gdzie wydarzy³ siê ten incydent. Oczywiœcie,
ka¿dy wyciek danych w przypadku ujawnienia
mo¿e przynieœæ firmie negatywny rozg³os, jednak
w kontekœcie konkretnych kroków prawnych najciê¿sze konsekwencje wi¹¿¹ siê z utrat¹ danych
pochodz¹cych od stron trzecich.
Za przyk³ad mog¹ pos³u¿yæ tu Stany Zjednoczone, gdzie Kalifornia jako pierwszy stan uchwali³a
w 2003 r. prawo nak³adaj¹ce na firmy obowi¹zek
informowania swoich klientów o przypadkach wycieku danych. Od tego czasu 44 kolejne stany
przyjê³y podobne przepisy. Tak¿e rz¹d federalny
prowadzi pracê nad podobn¹ ustaw¹ – H.R.
2221 Data Accountability and Trust Act (DATA)
– jednak nie zosta³a ona jeszcze uchwalona.
Prawo to zobowi¹zywaæ bêdzie przedsiêbiorINFOTEL 1/2010
telekomunikacja
stwa, niezale¿nie od tego w którym ze stanów
prowadz¹ dzia³alnoœæ, do ujawniania takich sytuacji ka¿demu, „kto jest obywatelem lub mieszkañcem Stanów Zjednoczonych i którego dane
zosta³y przejête przez osobê nieupowa¿nion¹
w wyniku naruszenia zasad bezpieczeñstwa”,
a dan¹ firmê dodatkowo do poinformowania Federalnej Komisji Handlu. Chocia¿ nie jest jeszcze
jasne, jak¹ ostateczn¹ formê przyjmie to prawo,
przedsiêbiorstwa decyduj¹ce siê na szyfrowanie swoich danych mog¹ liczyæ na ³agodniejsze
traktowanie i brak obowi¹zku powiadamiania
wszystkich zainteresowanych, je¿eli bêd¹ w stanie udowodniæ, ¿e gromadzone przez nie dane
s¹ chronione i niemo¿liwe do rozszyfrowania.
Równie¿ Wielka Brytania planuje zaostrzenie
przepisów dotycz¹cych ochrony wra¿liwych danych. Biuro Komisarza ds. Informacji, którego zadaniem jest ochrona danych w Wielkiej Brytanii,
stopniowo, wraz z kolejnymi przypadkami naruszenia bezpieczeñstwa w krêgach rz¹dowych,
zyskiwa³o coraz szersze uprawnienia. Pocz¹wszy od kwietnia 2010 r. urz¹d ten bêdzie posiada³
mo¿liwoœæ karania firm grzywnami siêgaj¹cymi
500 000 GBP w przypadku odkrycia przypadków
niedostatecznej ochrony danych klientów.
GroŸba wycieku danych to problem dotykaj¹cy
w zasadzie wszystkie firmy. Wiele firm, szczególnie tych niewielkich, nadal nie posiada wystarczaj¹cych œrodków, które mog³yby przeznaczyæ
na bezpieczeñstwo systemów informatycznych.
Wyniki przeprowadzonego w 2009 r. badania
amerykañskiej instytucji National Cyber Security
Alliance pokaza³y, ¿e 86 proc. ankietowanych
ma³ych firm nie posiada³o pracownika, którego
wy³¹cznym zadaniem jest zarz¹dzanie bezpieczeñstwem sieci informatycznych, a jedynie 28
proc. z nich przyzna³o siê do posiadania jakiegokolwiek rodzaju oficjalnej polityki bezpieczeñstwa informatycznego. Badanie pokaza³o równie¿, ¿e 66 proc. firm pozwala na korzystanie
z firmowych palmtopów i komputerów zawieraj¹cych informacje wra¿liwe poza swoj¹ siedzib¹.
Wraz z rozwojem zorganizowanych form przestêpczoœci internetowej firmy zmuszone s¹ k³aœæ
szczególny nacisk na procedury bezpieczeñstwa
informacji. GroŸba wycieku cennych danych spêdza sen z powiek szefom wielu firm. Media spo³ecznoœciowe oferuj¹ firmom ogromne mo¿liwoœci – dziêki swej interaktywnoœci stanowi¹ doskona³y kana³ dotarcia do kluczowych dla przedsiêbiorstwa grup klientów. Z drugiej jednak strony,
brak racjonalnej polityki firmy w odniesieniu do
korzystania przez pracowników z portali spo³ecznoœciowych i Internetu w ogóle mo¿e j¹ wiele kosztowaæ – zarówno jeœli chodzi o kwestie wizerunkowe, jak i te zwi¹zane z niekontrolowanym
wyciekiem cennych firmowych danych. n
31
telekomunikacja
SIECI
MIIM™ – nowa jakoœæ
w zarz¹dzaniu sieci¹
We wspó³czesnym dynamicznym œrodowisku biznesowym sukces
ka¿dej firmy zale¿y od tego, czy dzia³ IT jest w stanie zapewniæ
u¿ytkownikom niezawodn¹ ³¹cznoœæ ze strategicznymi partnerami
biznesowymi, jak i innymi pracownikami organizacji. Corocznie
wydaje siê miliony na narzêdzia, dziêki którym mened¿erowie IT
mog¹ monitorowaæ stan sieci, zarz¹dzaæ ich elementami, planowaæ
i realizowaæ zlecenia pracy, a tak¿e rozwi¹zywaæ pojawiaj¹ce siê
problemy. Niewiele narzêdzi jednak ma zastosowanie do problemów
zwi¹zanych z infrastruktur¹ fizyczn¹ – sieci¹ rozci¹gaj¹c¹ siê od
prze³¹cznika (switcha) w centrum danych czy serwerowni poprzez
okablowanie poziome a¿ po gniazdo abonenckie w strefie
abonenckiej. Zazwyczaj maj¹ one zastosowanie tylko do niewielkiej
czêœci warstwy fizycznej, na przyk³ad inwentaryzacji czy list zleceñ
pracy, i maj¹ funkcje inteligentnej obs³ugi po³¹czeñ krosowych,
ale z regu³y ich integracja z powszechnie u¿ywanymi narzêdziami
do zarz¹dzania sieci¹ pozostawia wiele do ¿yczenia. W zwi¹zku
z tym, dzia³ IT musi korzystaæ z osobnych systemów, daj¹cych
w efekcie s³abe pojêcie ca³oœciowe o stanie warstwy fizycznej.
Rozwi¹zanie Molex MIIM to najwszechstronniejszy system zarz¹dzania warstw¹ fizyczn¹ (ang. Physical Layer Management
System).
Do czego s³u¿y rozwi¹zanie MIIM?
n Nieustannie monitoruje i odwzorowuje warstwê fizyczn¹,
n
n
n
n
n
32
³¹cznie z okablowaniem oraz pod³¹czonym prze³¹cznikiem
i urz¹dzeniami sieciowymi.
Weryfikuje ci¹g³oœæ kabla poziomego a¿ do gniazda abonenckiego w obszarze roboczym, wykrywa wadliwe po³¹czenia
oraz identyfikuje b³êdy wynikaj¹ce z po³¹czeñ krosowych
w szafie dystrybucyjnej, uszkodzeñ kabla poziomego lub
roz³¹czeñ pomiêdzy gniazdem abonenckim a komputerem
u¿ytkownika koñcowego.
Porównuje stan powykonawczy elementów sieci z zamierzeniami projektowymi i wskazuje ró¿nice.
Nieustannie monitoruje obecnoœæ urz¹dzeñ pod³¹czonych
do gniazd abonenckich, nawet je¿eli urz¹dzenia te s¹
wy³¹czone. Na wypadek nieautoryzowanych od³¹czeñ b¹dŸ
prób pod³¹czenia siê do sieci mo¿na skonfigurowaæ powiadomienia dla odpowiedniego personelu.
Opcja „Smart Pooling” dostarcza stale aktualnych informacji
(IP adres, MAC adres) o wszystkich urz¹dzeniach aktywnych (komputerach, drukarkach, itp.) pod³¹czonych do wszystkich gniazd abonenckich – MIIM zawsze wie, co jest gdzie
pod³¹czone.
U³atwia zarz¹dzanie zleceniami pracy, w tym planowanie
i rejestracjê przeniesieñ, rozbudowy i zmian, a tak¿e weryfikacjê prawid³owoœci wykonanych zleceñ.
n U³atwia technikom wykonywanie po³¹czeñ krosowych.
MIIM™ – proste rozwi¹zanie do udoskonalania
zarz¹dzania sieci¹, którego nie op³aca siê nie mieæ
System inteligentnego okablowania MIIM zosta³ zaprojektowany
w taki sposób, aby by³ prosty do: zaprojektowania, zainstalowania i u¿ytkowania. Nie wymaga specjalnych kabli krosowych, kabli wejœcia/wyjœcia (w ich miejsce s¹ stosowane kable krosowe
RJ45-RJ45) oraz urz¹dzeñ z wyœwietlaczem LCD umo¿liwiaj¹cym poprawne u¿ytkowanie systemu. System oferuje niezwykle prost¹ integracjê z innymi aplikacjami do zarz¹dzania
sieciami LAN. Z uwagi na wymienione powy¿ej zalety systemu,
koszt jego wdro¿enia jest znacznie ni¿szy ni¿ w przypadku innych systemów inteligentnych dostêpnych na rynku.
Najwa¿niejsze zalety rozwi¹zania MIIM
Lepsze zarz¹dzanie sieci¹
• Umo¿liwia zdalne zarz¹dzanie okablowaniem na ca³ej
d³ugoœci toru transmisyjnego oraz pod³¹czonymi
do sieci urz¹dzeniami (komputerami, itp).
• Lepsze wykorzystanie zasobów – dok³adna i aktualna
widocznoœæ warstwy fizycznej (wolnych portów w panelach
b¹dŸ gniazdach abonenckich) oraz powi¹zanych urz¹dzeñ
peryferyjnych.
• Inteligentne sondowanie (z ang. „Smart Pooling”)
– ukierunkowane wykrywanie i aktualizowanie informacji
o urz¹dzeniach aktywnych (laptopy, drukarki, itp.).
l Lepsze bezpieczeñstwo sieci
• Wykrywanie w³amañ (tj. pod³¹czeñ urz¹dzeñ obcych).
• Wykrywa nieautoryzowane wypiêcia komputerów z sieci,
nawet je¿eli urz¹dzenie jest wy³¹czone.
l Zarz¹dzanie ca³¹ warstw¹ fizyczn¹
• Nieustanne monitorowanie warstwy fizycznej od szafy
krosowej a¿ po punkt abonencki.
• Lepsza efektywnoœæ pracy.
• Skuteczniejsze zarz¹dzanie przeniesieniami, rozbudow¹
i zmianami oraz zleceniami pracy.
• Mniej przestojów – dziêki szybszemu rozwi¹zywaniu
problemów.
• Wspomaganie u¿ytkowników w wykonywaniu
po³¹czeñ krosowych – eliminuje b³êdy ludzkie.
l Proste wdra¿anie i zarz¹dzanie
• U¿ywanie standardowych kabli krosowych.
• Dostêpnoœæ raportów przydatnych w zarz¹dzaniu.
l
W celu uzyskania szczegó³owych informacji zapraszamy na
nasz¹ stronê internetow¹ lub prosimy o kontakt z najbli¿szym
biurem czy przedstawicielem handlowym firmy Molex Premise
Networks.
Kontakty: Biuro sprzeda¿y
Molex Premise Networks Sp. z.o.o.
ul. Okrzei 1A, 03-715 Warszawa, Polska
tel: +48 22 33 38150; fax: +48 22 33 38151
www.molexpn.com.pl
Dzia³ produkcji i dzia³ obs³ugi klientów
Molex Premise Networks Sp. z.o.o
83-112 Lubiszewo, ul. Tczewska 2, Rokitki, Polska
tel: +48 58 530 62 00; fax: +48 58 530 62 01
INFOTEL 1/2010
telewizja
TECHNOLOGIE
Nowe mo¿liwoœci telewizji cyfrowej
Grzegorz Kantowicz
aMazing
– pierwszy interaktywny
kana³ telewizyjny
aMazing to pierwszy na polskim rynku interaktywny
kana³ telewizyjny, emitowany w cyfrowej telewizji kablowej (DTV)
Multimedia Polska. Dziêki komunikacji w czasie rzeczywistym
widzowie mog¹ nie tylko g³osowaæ czy braæ udzia³ w konkursach,
ale tak¿e wspó³tworzyæ telewizjê. Wszystko to za pomoc¹ pilota.
Innowacyjna technologia oraz system komunikacji
zwrotnej zastosowane w nowym kanale aMazing
umo¿liwiaj¹ interakcjê pomiêdzy widzem a nadawc¹
w czasie rzeczywistym. Abonenci cyfrowej telewizji
kablowej mog¹ braæ udzia³ w interaktywnych zabawach – g³osowaæ, odpowiadaæ na pytania, wyra¿aæ
swoje opinie, a nawet decydowaæ o zawartoœci programu – u¿ywaj¹c w tym celu pilota telewizyjnego.
To wygoda, poniewa¿ w tym przypadku pilot zastêpuje SMS i telefon stacjonarny – narzêdzia stosowane przez innych nadawców programów.
nie w sieci Multimedia Polska. Przyk³adem jest program „Gotuj z Multimedia”. W audycji kuchmistrz
przygotowuje potrawy dnia. Je¿eli widz nie zd¹¿y³
zanotowaæ wszystkiego lub chce siê dowiedzieæ
wiêcej, mo¿e przy pomocy pilota przenieœæ siê do
domowej wypo¿yczalni wideo na ¿¹danie i tam znajdzie pakiet interesuj¹cych go programów kulinarnych. Dziêki mo¿liwoœci zatrzymywania i cofania
obrazu mo¿na dok³adnie zapoznaæ siê z list¹ sk³adników oraz spokojnie wielokrotnie obejrzeæ sposób
przygotowania potrawy. Tak¹ sam¹ mo¿liwoœæ maj¹
widzowie programu „Podró¿e TV”, prezentuj¹cego
najpiêkniejsze kurorty œwiata i hotele, w których
warto siê zatrzymaæ. Przechodz¹c za pomoc¹ pilota
do wypo¿yczalni wideo na ¿¹danie maj¹ dostêp do
pe³nych opisów interesuj¹cych ich miejsc.
Jak to dzia³a?
W czasie trwania programów emitowanych w aMazing na ekranie telewizora pojawia siê informacja,
która prowadzi widza krok po kroku przez ca³y proces interaktywnej zabawy. Ka¿dy z uczestników za
pomoc¹ pilota intuicyjnie porusza siê po aplikacji
i odpowiada na pytania. Widzowie na bie¿¹co s¹
informowani o wynikach g³osowania, a zwyciêzcy
otrzymuj¹ indywidualn¹ informacjê, która wyœwietla
siê na ekranie ich telewizorów.
Telewizja aMazing nadaje codziennie w dwóch pasmach – przedpo³udniowym i popo³udniowym.
Obecnie w ramówce aMazing jest kilka pozycji dla
ró¿nych grup odbiorców. „Domowe Kino Tutka” to
edukacyjny program dla dzieci. Magazyn filmowy
„Gdzie mój pilot?” prezentuje najciekawsze filmy
spoœród 800 pozycji domowej wypo¿yczalni wideo
na ¿¹danie w sieci Multimedia. „ABS” to magazyn,
w którym Maciej Marcinkiewicz – jeden z najlepszych polskich kierowców wyœcigowych – prezentuje znane marki samochodów. Prowadz¹cy program
„Plecak pe³en wra¿eñ” zabiera widzów w podró¿ dooko³a œwiata. Magazyn „Muzzik” skierowany jest do
fanów muzyk pop, rock, hip-hop i dance.
W przysz³oœci oferta programowa poszerzona zostanie m.in. o program o nowych technologiach,
a tak¿e telesprzeda¿ i aukcje.
Nowa jakoϾ w telewizji
Dziêki nowatorskim rozwi¹zaniom technicznym mo¿liwa jest interakcja miêdzy programami telewizyjnymi a domow¹ wypo¿yczalni¹ filmów wideo na ¿¹da-
34
Cyfrowe interaktywne kana³y telewizyjne to kolejny
etap rozwoju rynku telewizyjnego. aMazing jest
przyk³adem pierwszej próby oswajania tradycyjnych
telewidzów z nowym podejœciem do telewizji, podobnym do tego, jaki znamy z obszaru internetu
i sieci komputerowych. n
INFOTEL 1/2010
telewizja
SYSTEMY
Plany inwestycyjne najwiêkszych operatorów kablowych
Edyta Kosowska
Bitwa o klienta
na polskim rynku triple play
O tym, ¿e us³ugi telekomunikacyjne sprzedawane w pakietach s¹ znacznie tañsze od pojedyñczych, polscy klienci
wiedzieli ju¿ od dawna. Teraz w coraz wiêkszym stopniu zaczynaj¹ naprawdê mieæ do nich dostêp.
Operatorzy telewizji kablowych, wiod¹cy prym na
polskim rynku triple play, coraz bardziej odczuwaj¹ presjê konkurencji ze strony telekomów
i operatorów satelitarnych. Do gry w tym intratnym segmencie œmielej wkracza m.in. Telekomunikacja Polska SA, poszerzaj¹c swoj¹ ofertê telewizyjn¹ i znacz¹co przyspieszaj¹c prêdkoœæ
internetu. Inne telekomy równie¿ chc¹ wywalczyæ
kawa³ek tortu z tego, coraz bardziej zat³oczonego, rynku. Telefonia Dialog w trzech miastach
w Polsce zachodniej i centralnej planuje uruchomienie us³ug multimedialnych i internetowych na
bazie technologii fiber-to-the-home, umo¿liwiaj¹cej transfer danych z prêdkoœci¹ do 1 Gb/s.
¿ych operatorów. Jedno jest pewne: na wojnie
pomiêdzy kablówkami, telekomami i operatorami
telewizji satelitarnej najbardziej skorzystaj¹ klienci, którzy otrzymaj¹ dostêp do szerokiej oferty
us³ug triple play po konkurencyjnych cenach.
Autorka jest analitykiem zespo³u Information and
Communication Technologies w warszawskim
oddziale Frost & Sullivan. Zajmuje siê analiz¹ trendów na rynku ICT w Europie Œrodkowej i Wschodniej.
Nowe inwestycje telewizji kablowych maj¹ byæ
sposobem na zwiêkszenie udzia³ów w rynku.
W grê wchodzi przede wszystkim modernizacja
sieci oraz rozbudowa pakietu us³ug dodanych,
takich jak VoD, PVR czy kana³y HD. Inwestycje
w us³ugi dodane s¹ obecnie kluczowym elementem walki konkurencyjnej.
Zainwestowanie wysokiej kwoty (500 mln z³)
w rynek przez piêciu najwa¿niejszych operatorów
kablowych mo¿e zadecydowaæ o uzyskaniu niewielkiej przewagi nad telekomami i platformami
satelitarnymi. Z drugiej strony, nie nale¿y zapominaæ, ¿e us³ugi te s¹ ju¿ od dawna dostêpne
w ofertach niektórych operatorów (np. VoD w TP
czy telewizji „n”), a zatem wiêkszoœæ telewizji kablowych w tym wypadku mo¿e byæ traktowana
raczej jako naœladowcy ni¿ pionierzy.
Podczas gdy kablówki z telekomami bêd¹ toczyæ
bój o najmniejszy nawet kawa³ek rynku na terenach zurbanizowanych, dla Cyfrowego Polsatu
istotnym targetem bêd¹ równie¿ ma³e miasteczka i wioski. Obecnie ten operator jest najwiêkszym dostawc¹ us³ug cyfrowej telewizji satelitarnej na wymienionych obszarach, a w drugim
kwartale zaoferuje us³ugi ³¹czone: telewizjê
z szerokopasmowym internetem bezprzewodowym. W ci¹gu najbli¿szego roku planuje tak¿e
wprowadzenie us³ug telefonii VoIP. Taka strategia, podparta wykorzystaniem znanej marki,
pozwoli na skuteczne powiêkszanie liczby odbiorców.
Niew¹tpliwie na polskim rynku triple play w ci¹gu
najbli¿szych dwóch lat mo¿emy spodziewaæ siê
interesuj¹cych posuniêæ ze strony ka¿dego z duINFOTEL 1/2010
35
informatyka
US£UGI
Przyjazne strony WWW
Marta Radziñska
Webusability w firmie
U¿ytecznoœæ to modny termin, który w œwiecie online cieszy siê
coraz wiêksz¹ popularnoœci¹. Zbudowanie funkcjonalnego serwisu
jest dla organizacji kluczowym czynnikiem, który decydowaæ bêdzie
o jakoœci jej komunikacji z klientem. Je¿eli firmowa witryna
nie zwróci na siebie uwagi, to u¿ytkownik nie tylko zrezygnuje
z zapoznawania siê z jej treœci¹, lecz tak¿e nigdy wiêcej na ni¹
nie powróci.
Webusability to nie tylko zasada tworzenia u¿ytecznych interfejsów, ale tak¿e forma wirtualnego dialogu. To jak bêdzie wygl¹da³a komunikacja, zale¿y od
przejrzystoœci komunikatu, ³atwoœci odnalezienia informacji oraz sposobu, w jaki zostan¹ one podane.
Im bardziej czytelny bêdzie przekaz, tym wiêksza
szansa na to, ¿e u¿ytkownik nie opuœci serwisu po
trzydziestu sekundach i powróci do niego w przysz³oœci. Chocia¿ firmowa strona powinna zaskakiwaæ niezwyk³ym pomys³em, to jednak przewa¿aj¹ca
wiêkszoœæ internautów oczekuje, ¿e nawigacja serwisu bêdzie przebiega³a wed³ug œciœle okreœlonych
standardów.
Unifikacja rozwi¹zañ to jeden z g³ównych postulatów u¿ytecznoœci. Im wiêcej nowatorskich funkcji,
tym wiêksze ryzyko, ¿e witryna bêdzie k³opotliwa
w nawigacji. U¿ytkownicy przyzwyczajeni s¹ do
umiejscawiania okreœlonych elementów na interfejsie, przypisuj¹c im znane sobie funkcje. Chocia¿ zasada ta ma mniejsze znaczenie w przypadku projektowania np. galerii, to ju¿ w odniesieniu do menu
jest ona jedn¹ z podstawowych regu³. Je¿eli odnoœniki do poszczególnych podstron zmieni¹ swoje
po³o¿enie lub funkcje, to taka witryna bêdzie bardziej k³opotliwa w obs³udze. Przyk³adów tego typu
elementów jest wiele – przewa¿aj¹ca wiêkszoœæ
stron stosuje poziome menu, umieszcza wirtualny
koszyk w prawym górnym rogu witryny, natomiast
wszelkie informacje dotycz¹ce serwisu przenosi do
znajduj¹cej siê na samym dole stopki.
Kluczowe znaczenie ma równie¿ okreœlenie lokalizacji u¿ytkownika na stronie. S³u¿¹ temu nie tylko
wyraŸnie zaznaczone odnoœniki, ale tak¿e tworzenie
tak zwanych path-y, czyli œcie¿ki odwiedzin. – U¿ytkownik robi¹c zakupy np. w wirtualnym sklepie powinien mieæ mo¿liwoœæ swobodnego przemieszczania siê po stronie, zachowuj¹c pe³n¹ œwiadomoœæ
tego, w którym miejscu siê znajduje. Je¿eli nawigacja bêdzie niezrozumia³a, to klient prêdzej zdecyduje siê na opuszczenie strony, ni¿ poszukiwanie dalszych informacji – zauwa¿a Micha³ Cho³uj z firmy
Netface, zajmuj¹cej siê projektowaniem aplikacji
webowych.
Podobn¹ funkcjê spe³niaj¹ równie¿ odnoœniki kontekstowe na stronie, które w wielu przypadkach
sprawdz¹ siê znacznie lepiej ni¿ globalna nawigacja. Je¿eli u¿ytkownik poszukuje konkretnej informacji o produkcie lub firmie, najprawdopodobniej szu-
40
kaæ bêdzie informacji na podstronach, które s¹ tematycznie zwi¹zane ze stron¹ g³ówn¹ dzia³u.
Istnieje kilka podstawowych zasad tworzenia stron
wed³ug standardów webusability, popartych równie¿
badaniami eye – tracking. Modelowym przyk³adem
jest umieszczanie klikanego loga firmy w lewym
górnym rogu oraz wyszukiwarki treœci po przeciwnej
stronie. Nie mo¿na równie¿ zapominaæ, ¿e internauci na stronie poszukuj¹ w szczególnoœci informacji. W³aœnie dlatego najwa¿niejsze obszary na
stronie nie powinny byæ zajête zbêdn¹ wielkoformatow¹ grafik¹ czy innymi elementami. Odnoœniki oraz
opisy poszczególnych kategorii musz¹ bezwarunkowo odpowiadaæ treœci, do której siê odnosz¹. – Je¿eli witryna opiera siê na kilku opcjach nawigacji,
odnoœniki powinny w jasny sposób wskazywaæ
umiejscowienie u¿ytkownika na stronie oraz prezentowaæ œcie¿kê odwiedzin. Niedopuszczalne jest ³¹czenie kilku kategorii w ramach jednej œcie¿ki, bo
takie rozwi¹zanie utrudnia orientacjê w serwisie
oraz uniemo¿liwia znalezienie po¿¹danych informacji – wyjaœnia Micha³ Cho³uj z Netface.
W przypadku strony firmowej wa¿ne jest, by zachowaæ odpowiednie proporcje – zbyt wiele elementów
graficznych odci¹gnie uwagê, natomiast umieszczenie na stronie d³ugiego tekstu zniechêci do zapoznania siê z przekazem. Co wiêcej, je¿eli kontent
witryny przez d³u¿szy czas nie ulega zmianie, w ocenie internautów taka strona staje siê nieaktualna.
£atwe zarz¹dzanie treœci¹ strony umo¿liwiaj¹ specjalne modu³y dostêpne w panelu administratora.
Autorskie softy tworzone zgodnie z oczekiwaniami
klientów pozwol¹ na samodzieln¹ obs³ugê witryny,
wymagaj¹c przy tym jedynie elementarnej znajomoœci podstawowych edytorów tekstu.
Nie ka¿dy równie¿ wie, ¿e usability ma niebagatelny
wp³yw na widocznoœæ strony w wyszukiwarkach. Je¿eli witryna zawiera nietypowe, „udziwnione” s³ownictwo, a wiele elementów wykonano w technologii
flash, to jej kontent jest znacznie gorzej indeksowany. To samo tyczy siê rozwi¹zañ technologicznych.
Wprowadzenie na stronie g³ównej dobrze zaprojektowanych stopek pozwala na zwiêkszenie fraz kluczowych, na które pozycjonowana bêdzie witryna
w linkach organicznych. Umo¿liwia to zmniejszenie
kosztów kampanii reklamowej prowadzonej za pomoc¹ odnoœników sponsorowanych. Optymalnie zbudowana witryna bêdzie znacznie lepiej rozpoznawana przez roboty, dziêki czemu jej widocznoœæ w wyszukiwarce bêdzie lepsza.
Jak dowodz¹ badania, w dziedzinie webusability nadal zosta³o wiele do zrobienia. W dobie globalnej
komunikacji oraz coraz silniejszej walki konkurencyjnej na rynku online stworzenie funkcjonalnego
serwisu jest jednym z elementów decyduj¹cych
o sukcesie firmy. n
INFOTEL 1/2010
informatyka
TECHNOLOGIE
Nowe narzêdzia programistyczne
na urz¹dzenia przenoœne
Grzegorz Kantowicz
Technologia AIR na
urz¹dzenia przenoœne
Podczas tegorocznego kongresu Mobile World Congress™ firma Adobe przedstawi³a postêpy w pracach nad
platform¹ Adobe Flash, w tym wersjê Adobe AIR na urz¹dzenia przenoœne.
Nowa wersja bêdzie stanowiæ jednolite œrodowisko uruchomieniowe dla samodzielnych aplikacji opracowywanych w ramach
Open Screen Project™ – inicjatywy prowadzonej przez Adobe,
w której uczestniczy ju¿ blisko 70 partnerów z ca³ej bran¿y.
Adobe AIR, przy oczekiwanym wprowadzeniu obs³ugi platformy
Android™ dalej w 2010 r., oferuje programistom bogate w funkcje œrodowisko do opracowywania zaawansowanych aplikacji
mog¹cych dzia³aæ poza przegl¹dark¹ zainstalowan¹ na urz¹dzeniu przenoœnym, niezale¿nie od wykorzystywanego systemu operacyjnego. Autorzy bêd¹ mogli sprzedawaæ swoje programy w sklepach z aplikacjami na urz¹dzenia przenoœne. AIR
wykorzystuje funkcje odtwarzacza Flash Player 10.1 opracowane specjalnie z myœl¹ o takich w³aœnie urz¹dzeniach. Najnowsza wersja tej platformy zosta³a zoptymalizowana pod k¹tem
wydajnoœci na wyœwietlaczach tych urz¹dzeñ (w tym telefonów
komórkowych). Ponadto wykorzystuje natywne mo¿liwoœci
sprzêtu, dziêki czemu obs³uga aplikacji bêdzie jeszcze ³atwiejsza i przyjemniejsza.
Firma Adobe udostêpni³a równie¿ wersjê beta odtwarzacza
Flash Player 10.1 do testów dostawcom treœci i autorom aplikacji na urz¹dzenia przenoœne. Oficjalna premiera odtwarzacza
planowana jest na pierwsze pó³rocze 2010 r. Jest to pierwsza
spójna edycja wydana w ramach projektu Open Screen Project.
Umo¿liwia ona bezproblemowe przegl¹danie serwisów WWW
zawieraj¹cych bogate aplikacje, treœci i filmy w wysokiej rozdzielczoœci (HD) na ekranach ró¿nej wielkoœci, np. na nowych
tabletach, smartfonach, netbookach, smartbookach, komputerach biurkowych i innych urz¹dzeniach elektronicznych powszechnego u¿ytku. Wed³ug analizy przeprowadzonej w styczniu 2010 r. przez firmê Strategy Analytics, do koñca 2012 r. ju¿
ponad 250 milionów smartfonów bêdzie obs³ugiwaæ pe³n¹ wersjê odtwarzacza Flash Player. Platformy przenoœne obs³uguj¹ce pe³n¹ wersjê tego odtwarzacza obejmuj¹ Androida, BlackBerry, Symbian OS, Palm webOS oraz Windows Mobile. Kilku
kolejnych partnerów zapewni³o, ¿e pracuj¹ nad wprowadzeniem obs³ugi Flash Player 10.1 na ich platformy.
– Bardzo nas ciesz¹ postêpy prac nad odtwarzaczem Flash
Player 10.1 oraz pracy wykonanej do tej pory w ramach testowania wersji beta przez programistów, dostawców treœci i partnerów projektu Open Screen Project – powiedzia³ David Wadhwani, dyrektor generalny i wiceprezes ds. platform w firmie
Adobe. – Wraz z kolejnym krokami stawianymi przez platformê
Flash w œwiecie urz¹dzeñ przenoœnych umo¿liwiamy programistom i dostawcom treœci oferowanie owoców swojej pracy na
dowolne urz¹dzenia. W ten sposób konsumenci bêd¹ mieæ dostêp do swoich ulubionych mediów interaktywnych i aplikacji
niezale¿nie od platformy, z której bêd¹ w danej chwili korzystaæ.
Adobe AIR umo¿liwia programistom tworzenie aplikacji WWW
bez przejmowania siê ograniczeniami nak³adanymi na nich
przez konkretne przegl¹darki WWW. Dziêki wprowadzeniu
INFOTEL 1/2010
obs³ugi urz¹dzeñ przenoœnych Adobe AIR umo¿liwia wykorzystywanie specyficznych funkcji oferowanych przez systemy
operacyjne instalowane na takich urz¹dzeniach, jak równoczesna obs³uga kilku punktów dotkniêcia, a tak¿e obs³uga gestów,
przyspieszeniomierza i orientacji wyœwietlacza. Oprzyrz¹dowanie platformy Flash i oprogramowanie Adobe Creative Suite
umo¿liwiaj¹ programistom i dostawcom treœci tworzenie, testowanie i oferowanie aplikacji na wiele ró¿nych urz¹dzeñ i systemów operacyjnych z wykorzystaniem jednego zestawu narzêdzi i interfejsów programowania do wszystkich platform jednoczeœnie. Programiœci korzystaj¹cy z programu Adobe Flash
Professional CS5 z Adobe Packager for iPhone mog¹ wykorzystaæ kod swoich aplikacji na iPhone do stworzenia takich samych aplikacji na Androida.
– Adobe AIR 2.0 jest doskona³¹ technologi¹ umo¿liwiaj¹c¹ tworzenie naprawdê udanych aplikacji na urz¹dzenia przenoœne
– powiedzia³ Christy Wyatt, wiceprezes dzia³u aplikacji i ekosystemu oprogramowania w firmie Motorola. – Czekamy z niecierpliwoœci¹ na wprowadzenie AIR na platformê Android, co
umo¿liwi programistom stworzenie zaawansowanych aplikacji,
które oczaruj¹ osoby korzystaj¹ce z naszych urz¹dzeñ przenoœnych.
Poszerzenie zakresu funkcji obs³ugiwanych przez Adobe AIR
o platformy urz¹dzeñ przenoœnych umo¿liwia programistom
³atwe tworzenie aplikacji kontekstowych, charakteryzuj¹cych siê
mo¿liwoœci¹ dostosowania sposobu wyœwietlania treœci i wydajnoœci do ró¿nych kontekstów dzia³ania aplikacji, przy jednoczesnym wykorzystaniu tego samego kodu na ró¿nych urz¹dzeniach i platformach. Kontekstem dzia³ania aplikacji mo¿e byæ
konkretny rodzaj wyœwietlacza, sposoby interakcji z oprogramowaniem specyficzne dla konkretnego urz¹dzenia, funkcje specyficzne dla platform przenoœnych, a tak¿e ró¿nice w dostêpie
do sieci i przepustowoœci. Mo¿liwe jest równie¿ personalizowanie treœci na podstawie historii dzia³añ u¿ytkownika lub danych
spo³ecznych.
Projekt Open Screen Project
Prowadzony przez firmê Adobe projekt Open Screen Project
³¹czy blisko 70 liderów z ca³ej bran¿y. Wszyscy uczestnicy projektu wspó³pracuj¹ nad stworzeniem spójnego œrodowiska uruchomieniowego obejmuj¹cego telefony komórkowe, komputery
biurkowe i inne urz¹dzenia elektroniczne powszechnego u¿ytku. Inicjatywa ta stawia czo³o wyzwaniom zwi¹zanym z przegl¹daniem serwisów WWW i uruchamianiem samodzielnych
aplikacji na wielu ró¿nych urz¹dzeniach, a tak¿e stara siê
znieœæ bariery stoj¹ce na drodze do bezproblemowego udostêpniania treœci i aplikacji na ró¿ne platformy. Wœród firm, które dopiero do³¹czy³y do projektu, znajduj¹ siê tacy potentaci, jak
Disney Media Interactive Group, Nickelodeon, ESPN,
MTV.com, Southpark, Symbian Foundation, Freescale, Vizio,
Opera, MIPS Technologies, Wind River, Addicting Games, Imagination Technologies, Epix, PBS itp. n
41
internet
BEZPIECZEÑSTWO
Przestêpcy wychodz¹ z podziemia
Grzegorz Kantowicz
Handel fa³szywymi
kartami kredytowymi
kwitnie
Oferty sprzeda¿y podrobionych kart kredytowych oraz sprzêtu
umo¿liwiaj¹cego kradzie¿ danych z bankomatów przenosz¹ siê
z undergroundowych forów na strony popularnych serwisów www.
Dzia³ania hakerów przede wszystkim maj¹ na celu dotarcie do jak
najwiêkszej liczby forumowiczów, sk³onnych zap³aciæ oszustom
za informacje i narzêdzia na temat kradzie¿y danych z sieci Internet.
Ten groŸny proceder popularyzacji nielegalnych us³ug zagra¿a nie
tylko klientom banków, ale równie¿ bezpieczeñstwu kontrahentów.
Zakup nielegalnych us³ug jest œcigany i niesie ryzyko poniesienia
kary wymierzonej przez wymiar sprawiedliwoœci, straty pieniêdzy
oraz mo¿liwoœci niedotrzymania umowy transakcji ze strony
oszustów.
Wed³ug G Data Software – producenta oprogramowania antywirusowego i szyfruj¹cego dane, bezkarnoœæ cyberprzestêpców to wynik braku dostatecznych mechanizmów zabezpieczeñ serwisów, nierzetelny monitoring wpisów przez administratorów
i wiele innych b³êdów pope³nianych przez u¿ytkowników i w³aœcicieli stron.
£ukasz Nowatkowski, dyrektor techniczny G Data
Software: – Przy pomocy wyszukiwarek znaleŸliœmy
wiele Ÿróde³ ofert miêdzy innymi na forach o tematyce motoryzacyjnej, kulturystycznej, programistycznej, a tak¿e wœród filmów umieszczanych w serwisach wideo. Analizuj¹c strukturê i charakter niezgodnych z prawem treœci mo¿na zauwa¿yæ, ¿e
wiele z nich opublikowanych jest automatycznie, co
oznacza brak podstawowych zabezpieczeñ chocia¿by kodami „Captcha”. Dodatkowo niektóre oferty
przez d³ugi okres pozostaj¹ dostêpne dla wszystkich
internautów, a taki rezultat to m.in. wynik braku precyzyjnego nadzoru nad zawartoœci¹ stron serwisu.
Ka¿dy mo¿e dokonaæ zakupu podrobionej karty,
a nawet sprzêtu umo¿liwiaj¹cego kradzie¿ danych
w bankomatach. U¿ytkownicy decyduj¹cy siê na ten
krok, podejmuj¹c propozycjê zakupu nie tylko staj¹
po stronie nielegalnego handlu, ale równie¿ nara¿aj¹ siê na niebezpieczeñstwo i ryzyko poniesienia
kary wymierzonej przez wymiar sprawiedliwoœci.
W koñcowym etapie stratê pieniêdzy i dodatkowo
brak zgodnoœci dostarczonego towaru z oczekiwanym.
Komunikacja miêdzy kontrahentami odbywa siê
m.in. na poziomie prywatnych wiadomoœci wysy³anych z forum, ale przede wszystkim poprzez wykorzystanie takich komunikatorów, jak ICQ. W tym nielegalnym sektorze handlu znaczny nacisk k³adziony
jest na anonimowoœæ, co bardzo utrudnia œciganie
cyberprzestêpców.
Co u¿ytkownicy mog¹ zrobiæ?
Jeœli podczas surfowania napotkasz nielegalne oferty, nale¿y natychmiast poinformowaæ o tym administratora witryny. W wiêkszoœci przypadków nielegalne treœci ze stron zostan¹ usuniête.
Informacje z prasy dotycz¹ce
bezpieczeñstwa polskich bankomatów:
24.09.2009 – atak rumuñskiej mafii na bankomaty w Krakowie, Tychach, Radomiu oraz innych
miastach w woj. mazowieckim;
l 19.09.2009 – s³u¿ba graniczna zatrzymuje 22-letniego obywatela Rumunii, który posiada 20 spreparowanych kart bankomatowych;
l
Ceny i oferty kart kredytowych na forach internetowych:
Dwa wycinki z wybranych forów: Oferta I
42
Dwa wycinki z wybranych forów: Oferta II
INFOTEL 1/2010
internet
BEZPIECZEÑSTWO
Wideo: YouTube – informacje na temat
urz¹dzeñ do kradzie¿y danych
13.01.2009 – atak na klientów bankomatu banku
PKO BP z Aleksandrowa Kujawskiego;
l 06.01.2009 – nieznani sprawcy za³o¿yli specjalne
urz¹dzenie na bankomat przy Wie¿y Bocianiej
w Brodnicy;
l
Z³a strona Internetu
Sklep z nielegalnymi urz¹dzeniami
do skimmingu
15.12.2008 – przestêpcy skanuj¹ 60 kart kredytowych ze szczeciñskiego bankomatu PKO BP;
l 21.11.2008 – klienci banku PKO BP prze¿yli
szok, kiedy chcieli wyp³aciæ pieni¹dze z bankomatów. Ich karty by³y zablokowane. n
l
Grzegorz Kantowicz
Dzieci maj¹ dostêp
do szkodliwych treœci
Jak wynika z przeprowadzonych badañ, ponad po³owa
polskich dzieci do 15 roku ¿ycia ma dostêp do szkodliwych
treœci w Internecie. Dla porównania, w Niemczech ten problem
dotyczy tylko 10 proc nieletnich. Erotyczny czy pe³en wulgaryzmów
SPAM niew¹tpliwie trafi w tym roku na skrzynkê niejednego
polskiego nastolatka.
Jak zauwa¿aj¹ eksperci, ju¿ od d³u¿szego czasu roœnie liczba stron, których osoba poni¿ej 18
roku ¿ycia ogl¹daæ nie powinna. Szkodliwe witryny pozycjonowane s¹ w wyszukiwarkach na popularne wœród dzieci has³a kluczowe, odnosz¹ce
siê bezpoœrednio do bohaterów bajek, gwiazd filmowych czy dru¿yn pi³karskich. Szkodliwe strony
zawieraj¹ czêsto tward¹ pornografiê lub z³oœliwe
oprogramowanie, które umo¿liwia zainfekowanie
systemu. Ataki dokonywane s¹ za pomoc¹ poINFOTEL 1/2010
czty e-mail, tworzenia fa³szywych stron www oraz
przesy³ania zainfekowanych plików za pomoc¹
specjalnych aplikacji na portalach spo³ecznoœciowych. – Chocia¿ jesteœmy coraz bardziej wyczuleni na tego typu zagro¿enia, to jednak nadal
wiele zosta³o do zrobienia. Dlatego w okresie
wzmo¿onej aktywnoœci hakerów przestrzegamy
przed oszustami i radzimy, co zrobiæ, by zabezpieczyæ dzieci i siebie przed niekorzystnymi konsekwencjami surfowania po sieci – wyjaœnia Tomasz Zamarlik z G Data Software.
Œwi¹teczne formy ataku
Niemal wszystkie wa¿niejsze œwiêta w roku to
czas wytê¿onej pracy cyberprzestêpców. W tych
dniach mo¿e siê w skrzynce pojawiæ wiadomoœæ zawieraj¹ca link potwierdzaj¹cy zamówienie czy odnoœnik do e-kartki, który jest niczym in-
ã
43
internet
BEZPIECZEÑSTWO
okazaæ siê, ¿e antywirus jest po prostu nieskuteczny.
Co gorsza, nadal ma³¹ popularnoœci¹ wœród
u¿ytkowników sieci ciesz¹ siê tak zwane pakiety
zabezpieczaj¹ce. Nawet je¿eli internauta ma
zainstalowanego antywirusa oraz panel firewall, to czêsto modu³y te nie s¹ ze sob¹ kompatybilne. W takim przypadku skutecznoœæ mechanizmów wykrywania spada o kilkanaœcie procent. W efekcie wiêcej nowych zagro¿eñ mo¿e
ukryæ siê przed oprogramowaniem zabezpieczaj¹cym system i zainstalowaæ siê na komputerze niczego nieœwiadomej ofiary.
Coraz wiêcej ataków w sieci
ã
nym jak tylko przekierowaniem do spreparowanej
domeny, na której zosta³o zainstalowane z³oœliwe
oprogramowanie. Je¿eli do ataku wykorzystano
znaczniki JavaScript, to ofiara nie musi pobieraæ
na komputer szkodliwego pliku. By zainfekowaæ
system, wystarczy, ¿e internauta otworzy stronê
w przegl¹darce, w której luki nie zosta³y jeszcze
zaktualizowane.
Okazuje siê, ¿e najczêœciej pope³nianym przez
internautów b³êdem jest z³e zabezpieczenie w³asnego systemu. – Z moich obserwacji wynika, ¿e
nadal wiele osób sk³onnych jest twierdziæ, ¿e
zainstalowanie podstawowej wersji oprogramowania antywirusowego jest w zupe³noœci wystarczaj¹ce, by unikn¹æ ataku online. Równie Ÿle
przedstawia siê sytuacja, je¿eli weŸmiemy pod
uwagê aktualizacjê baz wirusów. Co czwarty internauta, korzystaj¹cy z oprogramowania, które
nie pobiera automatycznie nowych baz sygnatur,
pamiêta o aktualizacji systemu – wyjaœnia Tomasz Zamarlik z G Data Software. Osobny problem stanowi wy³¹czanie poszczególnych modu³ów antywirusa – w tym maj¹cej szczególne
znaczenie kontroli rodzicielskiej. Nale¿y pamiêtaæ, ¿e nie ka¿dy z pakietów antywirusowych ma
tak¹ funkcjê. Je¿eli komputer nie jest zabezpieczony oprogramowaniem typu Internet Security,
to blokadê szkodliwych treœci mo¿na w³¹czyæ np.
w przegl¹darce.
O czym nale¿y pamiêtaæ?
Wœród internautów wci¹¿ pokutuje przekonanie,
¿e dodatkowe aplikacje i modu³y, takie jak integralny firewall czy webfilter, to zbêdne dodatki.
Klasyczny antywirus, który jest w stanie zabezpieczyæ przed robakami, nie zagwarantuje bezpieczeñstwa w przypadku np. ataku phishingowego. Równie czêsto mo¿na spotkaæ siê z sytuacj¹, gdy bazy sygnatur nie s¹ aktualizowane
przez 3 miesi¹ce. W dobie popularyzacji zagro¿eñ internetowych, gdy wirtualne skanery takich
organizacji, jak AV-Test czy Virus Bulletin, wy³apuj¹
co sekundê kilka próbek nowego malware, mo¿e
44
Wykorzystywanie z³oœliwego oprogramowania
w celu kradzie¿y danych czy pope³niania
oszustw finansowych nie jest rzadkim zjawiskiem. Niemal ka¿dego dnia media informuj¹
o nowych incydentach w sieci, które dla internautów stanowi¹ realne zagro¿enie. Wzmo¿ona
aktywnoœæ cyberprzestêpców obserwowana jest
ju¿ od kilkunastu miesiêcy równie¿ na polskim
rynku. Jak wskazuj¹ wyniki analiz, w roku 2010
wzroœnie liczba ataków na bankowoœæ internetow¹, przeprowadzanych za pomoc¹ konia trojañskiego Zeus. Równie czêsto spotkaæ mo¿na
fa³szywe sklepy online oraz witryny doskonale
udaj¹ce popularne serwisy internetowe. Osobn¹
kategoriê stanowi¹ serwisy, które dedykowane
s¹ dla najm³odszych u¿ytkowników sieci. W tym
wypadku mo¿e okazaæ siê, ¿e dziecko zamiast
na portal z grami online trafi na witrynê, która
swoim przes³aniem przestraszy niejednego z doros³ych.
Jak prognozuj¹ eksperci, nie znikn¹ tak¿e wykorzystywane do tej pory narzêdzia, takie jak rozsy³anie programów szpieguj¹cych, wiadomoœci
SPAM czy ataki na u¿ytkowników portali spo³ecznoœciowych. Wœród nich na szczególn¹ uwagê
zas³uguje Facebook, który zgromadzi³ ju¿ 350milionow¹ spo³ecznoœæ internautów. Platforma ta
coraz chêtniej wykorzystywana jest równie¿
przez firmy, które traktuj¹ serwis jako narzêdzie
komunikacji biznesowej, co stanowi oczywisty
wabik dla ¿¹dnych ³atwego zarobku cyberprzestêpców. Jak alarmowali ju¿ specjaliœci, z³e praktyki zwi¹zane z rozsy³aniem SPAMU przenosz¹
siê równie¿ na popularne wœród polskiej m³odzie¿y portale spo³ecznoœciowe.
– Nale¿y zdaæ sobie sprawê, ¿e aplikacje internetowe nie s¹ pozbawione wad. Luki w przegl¹darkach czy niewystarczaj¹ce wykorzystywanie mechanizmów ograniczaj¹cych rozprzestrzenianie siê malware, to jedne z najczêstszych
przyczyn zainfekowania systemu – komentuje na
zakoñczenie Tomasz Zamarlik. – Nadal s³ab¹
stron¹ mechanizmów bezpieczeñstwa jest równie¿ naturalna sk³onnoœæ do nadmiernego ufania
innym u¿ytkownikom sieci. Nale¿y pamiêtaæ, ¿e
brak ostro¿noœci w sieci poci¹ga za sob¹ powa¿ne konsekwencje równie¿ w œwiecie realnym
– dodaje. n
INFOTEL 1/2010
internet
BEZPIECZEÑSTWO
10 porad dla bloggerów
Grzegorz Kantowicz
Jak bezpiecznie „tweetowaæ”
Zrodzona przed czterema laty idea mikrobloggingu nieustannie zyskuje na popularnoœci. Najpopularniejszy
z serwisów mikrobloggowych – Twitter – zgromadzi³ wokó³ siebie spo³ecznoœæ szacowan¹ na 75 milionów
u¿ytkowników na ca³ym œwiecie. Ka¿dego dnia publikuj¹ oni 50 milionów nowych wpisów. G³ównym fundamentem,
na którym opiera siê Twitter, jest nieskrêpowana wolnoœæ wypowiedzi, co niestety czyni go równie¿ kopalni¹
informacji dla cyberprzestêpców. Specjaliœci z AVG Technologies przygotowali zestaw 10 wskazówek bezpieczeñstwa,
dziêki którym u¿ytkownicy Twittera bêd¹ mogli spaæ spokojnie.
1. Uwa¿aj, komu i co mówisz
– nie ka¿dy zas³uguje na Twoje zaufanie
£atwo jest za pomoc¹ tweetów udostêpniæ informacje o tym, gdzie jesteœ oraz co robisz, ale czy zastanawia³eœ siê nad tym, kto tak naprawdê przegl¹da
Twoje wpisy? To, co z pozoru stanowi seriê niewinnych postów, zebrane w ca³oœæ mo¿e stanowiæ zbiór
cennych informacji, które mog¹ pos³u¿yæ cyberprzestêpcom lub zwyk³ym oszustom do stworzenia ogólnego obrazu o Tobie i o twoich planach! Warto zatem rozwa¿yæ, czy dla w³asnego bezpieczeñstwa
nie by³oby lepiej ograniczyæ liczbê osób maj¹cych
dostêp do Twoich wpisów. Twitter oferuje funkcjê
„Protect my tweets”, dziêki której dostêp do Twoich
postów bêd¹ mia³y jedynie te osoby, którym na to
zezwolisz.
2. Uwa¿aj, na co klikasz
Z ograniczonym zaufaniem traktuj nadsy³ane do
Ciebie linki. Wielu u¿ytkowników sieci korzysta
z us³ug skracania linków, co sprawia, ¿e trudno jest
zweryfikowaæ rzeczywisty adres strony, do której
one odsy³aj¹. Dostêpny bezp³atnie AVG LinkScanner umo¿liwia kontrolowanie podejrzanych linków,
ale nie ma lepszego doradcy ni¿ zdrowy rozs¹dek
– je¿eli jakiœ link budzi Twoje podejrzenia, nie klikaj
na niego.
3. B¹dŸ czujny
Zwróæ uwagê na wszelkie podejrzane dzia³ania zarówno w kanale tweetów profili, które obserwujesz,
jak i we w³asnej skrzynce odbiorczej. Je¿eli zauwa¿ysz, ¿e dotychczas godne zaufania profile staj¹ siê
Ÿród³em niepokoj¹cych postów lub zaczynaj¹ spamowaæ Twoj¹ skrzynkê podejrzanymi wiadomoœciami, byæ mo¿e warto bêdzie sprawdziæ, czy nie pad³y
one ofiar¹ cyberprzestêpców.
5. Stosuj zasadê ograniczonego zaufania
Nigdy nie mo¿esz mieæ
100-procentowej pewnoœci,
¿e u¿ytkownik Twittera, z
którym nawi¹za³eœ kontakt,
w istocie jest tym, za kogo
siê podaje. Zawsze lepiej
jest zachowaæ dystans wobec nieznajomych – niekoniecznie musz¹ mieæ oni w
stosunku do Ciebie szczere
intencje.
6. Sprawdzaj zewnêtrzne aplikacje
W internecie dostêpnych jest setki aplikacji na Twittera. Zanim na któr¹œ z nich siê zdecydujesz, dobrze jest zweryfikowaæ jej bezpieczeñstwo, szukaj¹c
dodatkowych informacji na godnych zaufania stronach. Pamiêtaj, ¿e aplikacje wymagaj¹ Twojego loginu i has³a, zatem ostro¿noœci nigdy za wiele.
Poni¿sze zasady odnosz¹ siê nie tylko do korzystania z Twittera, ale do korzystania z portali spo³ecznoœciowych w ogóle.
7. Has³a
Korzystaj¹c z kilku ró¿nych portali spo³ecznoœciowych
dobrze jest ustanowiæ ró¿ne has³a dla ka¿dego z nich.
W sytuacji idealnej warto by³oby tak¿e za³o¿yæ osobne
konta pocztowe dla ró¿nych serwisów, dziêki czemu
po usuniêciu konta na portalu z ³atwoœci¹ mo¿na siê
pozbyæ tak¿e konta pocztowego.
8. Logowanie siê
SprawdŸ ustawienia wyszukiwarki na swoim komputerze – wy³¹cz automatyczne zapamiêtywanie loginów i hase³. W ten sposób niepo¿¹dane osoby nie
uzyskaj¹ dostêpu do Twoich kont pocztowych i profili na portalach spo³ecznoœciowych.
4. Pomyœl, zanim „tweetniesz”
9. Uwa¿aj na ataki phishingowe
Pamiêtaj, ¿e ka¿dy u¿ytkownik internetu mo¿e mieæ
wgl¹d w Twoje posty. Co wiêcej, nawet usuniêty
post mo¿e zostaæ znaleziony przez wyszukiwarkê.
Nie publikuj wpisów, je¿eli jesteœ w nastroju, w którym móg³byœ napisaæ coœ, czego bêdziesz póŸniej
¿a³owaæ. Jakkolwiek œmieszne mo¿e siê to teraz
wydawaæ, przestanie byæ takim, kiedy na wpis tego
typu natrafi np. Twój pracodawca. Warto tak¿e pamiêtaæ, ¿e wpisywanie prefiksów #, tzw. hashtagów,
zwiêksza prawdopodobieñstwo wyszukania danego
has³a przez wyszukiwarkê. Pomyœl zatem dwa razy,
zanim oznaczysz swój wpis hashtagiem. Czy na
pewno chcesz, aby ³atwiej by³o go wyszukaæ?
Wraz ze wzrostem popularnoœci serwisów spo³ecznoœciowych, na cel bior¹ je tak¿e cyberprzestêpcy.
Stosuj¹c ataki phishingowe (fa³szywe tweety, wiadomoœci), próbuj¹ oni wy³udziæ od u¿ytkowników ich
dane dostêpowe – loginy i has³a.
INFOTEL 1/2010
10. Zagro¿enia zwi¹zane z korzystaniem
z urz¹dzeñ mobilnych
Zwracaj uwagê na to, kto mo¿e korzystaæ z Twojego
telefonu komórkowego. Je¿eli posiadasz na swoim
telefonie dostêp do serwisu spo³ecznoœciowego, nie
zapominaj o wylogowaniu siê, jak tylko skoñczysz
z niego korzystaæ. n
45
Prenumerata
Zachêcamy do prenumeraty INFOTELA.
Zapewni ona Czytelnikom sta³y,
pewny dostêp do wiedzy i informacji
na tematy szeroko pojêtej
telekomunikacji i teleinformatyki.
Katalog firm
telekomunikacyjnych
„Komunikacja
Elektroniczna 2010”
JEDENASTA edycJa
Cena prenumeraty rocznej wynosi
60 z³.
katalogu
Koszty wysy³ki pocztowej
pokrywa redakcja.
ju¿ w sprzeda¿y
Zasady prenumeraty
1. Druk zamówienia prenumeraty znajduje siê
na stronie portalu www.techbox.pl.
tel. 052 325 83 10
fax 052 325 83 29
www.techbox.pl
2. Po wype³nieniu, zamówienie proszê przes³aæ faksem na nr 052 373 52 43 lub poczt¹ na adres redakcji. Wydawnictwo nie ponosi odpowiedzialnoœci za skutki nieprawid³owego wype³nienia zamówienia.
3. Prenumerata jest przyjmowana na tak¹
liczbê numerów, jaka zosta³a zaznaczona
w zamówieniu.
4. Op³aty za prenumeratê mo¿na dokonywaæ przekazem pocztowym lub przelewem
na konto ING Bank Œl¹ski, O/Bydgoszcz,
nr 87 1050 1139 1000 0022 4829 2084.
5. Prenumerata przyjmowana jest od najbli¿szego numeru po otrzymaniu potwierdzenia wp³aty.
6. Pytania i w¹tpliwoœci nale¿y kierowaæ pod
numerami telefonów: 052 325 83 10 oraz
052 325 83 16.
Zapraszamy firmy
do corocznej prezentacji
w katalogu

Podobne dokumenty