docRozdział Temat Poziom wymagań / ocena szkolna dopuszczający
download 
Reklamacja Transkrypt
Rozdział Temat Poziom wymagań / ocena szkolna dopuszczający
Rozdział Temat I. O czym będziesz się uczyć na lekcjach geografii? Zapoznanie z programem nauczania, systemem oceniania oraz wymaganiami podstawowymi i ponadpodstawowym i. O B R A Z Poziom wymagań / ocena szkolna dopuszczający Uczeń: • wymienia źródła informacji geograficznej • wyróżnia dyscypliny geografii • wyjaśnia znaczenie terminu „geografia” dostateczny dobry Uczeń: Uczeń: • wyjaśnia, czym • wyjaśnia różnice zajmuje się geografia między elipsoidą a geoidą fizyczna, społecznoekonomiczna i regionalna • podaje wymiary Ziemi oraz główne cechy jej kształtu bardzo dobry Uczeń: • zna imiona bądź nazwiska uczonych i ich dokonania w zakresie poznania kształtu i wymiarów Ziemi • wskazuje na mapie lub na globusie równik, południk 0° oraz półkulę południową, północną, wschodnią i zachodnią • wymienia cechy południków i równoleżników • wskazuje na globusie oraz mapie świata zwrotniki i koła podbiegunowe • wyjaśnia terminy: „długość geograficzna”, „szerokość geograficzna” • odszukuje obiekty na mapie na podstawie podanych współrzędnych geograficznych • stosuje ze • podaje wartość azymutu zrozumieniem pojęcia: geograficznego „długość geograficzna”, „szerokość geograficzna • określa położenie Ćwiczenia w określaniu położenia geograficzne punktów na wycinku geograficznego. siatki kartograficznej • określa położenie geograficzne punktów i obszarów na mapie i globusie • określa położenie matematycznogeograficzne punktów i obszarów na globusie oraz na mapie • oblicza odległość (rozciągłość południkową) między dwoma punktami na mapie, korzystając z zależności 1° – 111,2 km • podaje zasady działania oraz możliwości wykorzystania odbiornika GPS • oblicza skalę mapy, znając odległość • wyjaśnia, na czym polega generalizacja Współrzędne geograficzne Z I E M I Obraz Ziemi na mapie • wyjaśnia terminy: „skala”, • podaje różnice między • wykazuje znaczenie planem a mapą skali mapy w celujący Uczeń: • omawia historię poznawania kształtu i wymiarów Ziemi „siatka kartograficzna” • dokonuje podziału map ze względu na ich skalę oraz treść • podaje różnice między siatką kartograficzną a geograficzną przedstawianiu różnych informacji geograficznych na mapie • posługuje się w terenie planem miasta rzeczywistą między obiektami przedstawionymi na mapie mapy oraz uzasadnia jej przydatność Ćwiczenia w przeliczaniu skali mapy • wymienia rodzaje skal oraz podaje ich przykłady • przekształca postacie skali • posługuje się skalą do obliczania odległości w terenie oraz na mapie • oblicza powierzchnię wykorzystując skalę mapy Przedstawianie zjawisk na mapach • wymienia metody przedstawiania zjawisk na mapach • wyjaśnia terminy: „wysokość względna” , „wysokość bezwzględna”, „poziomica” • analizuje i interpretuje treści map ogólnogeograficznyc h, tematycznych, turystycznych • odczytuje z map informacje przedstawione za pomocą różnych metod kartograficznych, w tym odczytuje wysokość bezwzględną • oblicza wysokość względną wybranych punktów oraz charakteryzuje rzeźbę terenu na podstawie rysunku poziomicowego i mapy hipsometrycznej • biegle rozwiązuje złożone zadania wykorzystujące przeliczanie skali mapy • charakteryzuje sposoby przedstawiania rzeźby terenu na mapach • dobiera odpowiednią mapę w celu uzyskania określonych informacji geograficznych • identyfikuje położenie i charakteryzuje odpowiadające sobie obiekty geograficzne na fotografiach, zdjęciach lotniczych i satelitarnych oraz mapach topograficznych • lokalizuje na mapach (również konturowych) kontynenty • posługuje się w terenie planem oraz mapą topograficzną, turystyczną i samochodową (m.in. orientuje mapę oraz identyfikuje obiekty geograficzne na mapie i w terenie) • lokalizuje na mapach (również konturowych) najważniejsze obiekty geograficzne na świecie i w Polsce • charakteryzuje wybrane metody przedstawiania zjawisk na mapach • stosuje ze zrozumieniem terminy: „wysokość względna”, „wysokość bezwzględna” • projektuje i opisuje • przeprowadza prostą trasy podróży na interpolację, np. wykreśla podstawie map poziomice turystycznych, topograficznych i samochodowych Praca z mapą Powtórzenie wiadomości z działu: Obraz Ziemi Sprawdzian wiadomości z działu: Obraz Ziemi Tajemnice kosmosu • wymienia nazwy ciał niebieskich znajdujących się w Układzie Słonecznym • wymienia nazwy planet Układu Słonecznego, zaczynając od nazwy planety znajdującej się najbliżej Słońca • rozpoznaje i nazywa ciała niebieskie przedstawione na ilustracji • charakteryzuje wybrane ciała niebieskie: planety, planetoidy, gwiazdy, satelity, meteory i meteoryty • omawia rolę lotów kosmicznych w poznaniu wszechświata • wyjaśnia terminy: „ruch obiegowy Ziemi”, „równonoc wiosenna”, „równonoc jesienna”, „przesilenie zimowe”, „przesilenie letnie” • wymienia daty dni rozpoczynających pory roku • podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchu obiegowego Ziemi • korzystając z danych liczbowych, porównuje planety Układu Słonecznego • podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi • podaje daty przesileń i równonocy na podstawie ilustracji przedstawiających oświetlenie Ziemi w ciągu roku • podaje różnicę między teorią geocentryczną i heliocentryczną • przedstawia (wykorzystując również własne obserwacje) zmiany w oświetleniu Ziemi oraz w długości trwania dnia i nocy w różnych szerokościach geograficznych i porach roku • posługując się rysunkiem, wyjaśnia zjawiska zaćmienia Słońca i zaćmienia Księżyca • charakteryzuje strefy oświetlenia Ziemi • wyjaśnia przyczyny występowania dnia i nocy polarnej • oblicza wysokość Słońca nad widnokręgiem • wyjaśnia terminy: „ruch obrotowy • podaje najważniejsze • opisuje dzienną geograficzne następstwa wędrówkę Słońca po II. Z I E M I A Ziemia obiega Słońce W E W S Z E C H Ś W „Karuzela” Ziemia • charakteryzuje dwa • omawia ruch obrotowy rodzaje prędkości Ziemi Ziemi, posługując się Ziemi”, „południe”, „północ”, „doba”, „górowanie Słońca”, „południk miejscowy”, „gnomon” ruchu obrotowego sklepieniu niebieskim, Ziemi posługując się ilustracją • podaje kierunek i czas lub planszą obrotu Ziemi dookoła własnej osi • podaje cechy ruchu obrotowego Ziemi Rachuba czasu • wyjaśnia terminy: „czas słoneczny”, „czas strefowy”, „czas urzędowy” • wyjaśnia, dlaczego zostały wprowadzone strefy czasowe i międzynarodowa linia zmiany daty Ćwiczenia w określaniu czasu na świecie • charakteryzuje czas słoneczny, strefowy, uniwersalny i urzędowy • posługuje się mapą stref czasowych do określania różnicy czasu strefowego i słonecznego na Ziemi I E C I E Powtórzenie wiadomości z działu: Ziemia we Wszechświecie Sprawdzian wiadomości z działu: Ziemia we Wszechświecie • wymienia rodzaje kalendarzy i podaje ich cechy • omawia zastosowanie tellurium lub globusem gnomonu • posługuje się ze zrozumieniem pojęciem „ruch obrotowy” • stosuje ze zrozumieniem pojęcia: „czas słoneczny”, „czas strefowy”, „czas uniwersalny” i „czas urzędowy” • oblicza czas słoneczny i • oblicza kąt, o jaki strefowy danego miejsca obraca się Ziemia w na podstawie jego określonym czasie położenia geograficznego • ustala, jaki dzień tygodnia nastąpi po przekroczeniu międzynarodowej linii zmiany daty • oblicza datę i godzinę po przekroczeniu linii zmiany daty III. A T M O S F E R A I H Y D R O S F E R A Skład i budowa atmosfery. Temperatura powietrza • wyjaśnia terminy: • wymienia nazwy „atmosfera”, warstw atmosfery, zaczynając od nazwy tej „troposfera” • podaje skład warstwy, która znajduje chemiczny powietrza się najbliżej powierzchni Ziemi atmosferycznego • wyjaśnia termin • omawia na podstawie „izoterma” schematu zmiany • podaje czynniki temperatury powietrza wpływające na w poszczególnych temperaturę warstwach atmosfery powietrza na Ziemi • analizuje temperaturę powietrza w wybranych miejscach na podstawie map klimatycznych lub wykresu przebiegu temperatury powietrza Jak powstaje wiatr i • wyjaśnia pojęcia: dlaczego pada „ciśnienie deszcz? atmosferyczne”, „niż baryczny”, „wyż baryczny”, „izobara” • wymienia przykłady wiatrów stałych i okresowo zmiennych oraz lokalnych, występujących na kuli ziemskiej • wyjaśnia przyczynę powstawania wiatru • analizuje występowanie opadów na kuli ziemskiej na podstawie mapy stref klimatycznych • podaje przykłady obszarów charakteryzujących się nadmiarem lub niedoborem opadów atmosferycznych • charakteryzuje poszczególne warstwy atmosfery • oblicza zmiany temperatury powietrza wraz ze wzrostem lub spadkiem wysokości • oblicza średnią roczną amplitudę temperatury powietrza oraz średnią roczną temperaturę powietrza • sporządza wykres przedstawiający przebieg temperatury powietrza • omawia zależność temperatury powietrza od kąta padania promieni słonecznych • charakteryzuje zjawisko inwersji temperatury powietrza • wymienia czynniki klimatotwórcze oraz wyjaśnia na przykładach ich wpływ na zróżnicowanie temperatury powietrza na Ziemi • omawia wpływ człowieka na zmiany zachodzące w składzie powietrza atmosferycznego • charakteryzuje skale (Celsjusza, Fahrenheita i Kelvina), wykorzystywane do określania wartości temperatury powietrza • sporządza schemat wyżu i niżu barycznego • wskazuje na mapie świata obszary występowania różnych rodzajów wiatrów • omawia przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia opadów atmosferycznych na Ziemi • rozpoznaje przedstawione na • charakteryzuje rodzaje wiatrów na podstawie ilustracji • stosuje ze zrozumieniem pojęcia: „niż baryczny”, „wyż baryczny” • wyjaśnia na podstawie schematu procesy powstawania chmur, opadów i osadów atmosferycznych na • wyjaśnia, w jaki sposób powstają cyklony tropikalne, charakteryzuje je i podaje ich przykłady • charakteryzuje rodzaje chmur, a także opadów i osadów atmosferycznych Pogoda i klimat • wymienia rodzaje opadów i osadów atmosferycznych • wyjaśnia terminy: „wilgotność powietrza”, „wilgotność względna”, „resublimacja” • wymienia rodzaje opadów i osadów atmosferycznych ze względu na sposób powstania ilustracji opady i osady atmosferyczne kuli ziemskiej • wyjaśnia terminy: „pogoda”, „klimat” • wymienia czynniki klimatotwórcze • wykazuje zróżnicowanie klimatyczne Ziemi na podstawie analizy map temperatury powietrza i opadów atmosferycznych oraz map stref klimatycznych na Ziemi • wymienia strefy klimatyczne na kuli ziemskiej i wskazuje ich zasięg na mapie • wykazuje na przykładach związek między wysokością Słońca a temperaturą powietrza • podaje różnice między klimatem a pogodą • charakteryzuje wpływ czynników klimatotwórczych na klimat • charakteryzuje na podstawie wykresów lub danych liczbowych przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w ciągu roku w wybranych stacjach meteorologicznych, położonych w różnych • stosuje ze zrozumieniem terminy: „pogoda”, „klimat” • charakteryzuje klimat górski • podaje na podstawie map tematycznych zależności między strefami oświetlenia Ziemi a strefami klimatycznymi • charakteryzuje strefy klimatyczne pod względem warunków sprzyjających działalności człowieka strefach klimatycznych • wymienia nazwy Obieg wody w przyrodzie. Oceany i oceanów i wskazuje te oceany na mapie morza świata • podaje przykłady ruchów wody morskiej • wyjaśnia terminy: „kondensacja”, „parowanie”, „morze”, „zatoka”, „cieśnina” • omawia na podstawie schematu zasoby wodne Ziemi • wskazuje na mapie świata wybrane prądy morskie oraz wymienia ich nazwy • wymienia stany skupienia wody w przyrodzie i podaje przykłady ich występowania • omawia obieg wody w przyrodzie na podstawie schematu • dostrzega i wyjaśnia związki między warunkami klimatycznymi a zasoleniem wody morskiej • charakteryzuje przyczyny i skutki ruchów wody morskiej • charakteryzuje zjawisko El Nino Wody powierzchniowe i podziemne • wyjaśnia terminy: • wyjaśnia termin „rzeka główna”, „przepływ” „dopływ”, • zaznacza na ilustracji „zlewisko”, dorzecze, dział wodny i zlewisko „dorzecze”, „dział • wymienia elementy wodny” • wskazuje na mapie dorzecza • wymienia różne typy świata najdłuższe genetyczne jezior rzeki • wymienia rodzaje wód • wyjaśnia terminy: „jezioro”, „bagno”, podziemnych „wieloletnia • analizuje budowę niecki artezyjskiej na zmarzlina podstawie ilustracji • wyjaśnia terminy: „wody podziemne”, „źródło”, „wody artezyjskie”, „gejzer” Atmosfera i hydrosfera – powtórzenie wiadomości Atmosfera i hydrosfera – sprawdzian wiadomości • podaje przykłady • wyjaśnia związki gospodarczego między warunkami wykorzystania rzek i klimatycznymi, a jezior rodzajem zasilania rzek • analizuje wykresy • stosuje ze długości rzek i ich zrozumieniem pojęcia: przepływu „rzeka główna”, • nazywa i wskazuje na „dopływ”, „zlewisko”, mapie różne typy „dorzecze”, „dział genetyczne jezior oraz wodny” obszary bagienne • omawia warunki podaje przykłady powstawania bagien gospodarczego • omawia procesy wykorzystania wód prowadzące do podziemnych aktywności gejzeru • wskazuje na mapie • charakteryzuje wybrane rodzaje wód świata obszary podziemnych występowania wód artezyjskich i gejzerów • charakteryzuje powodzie i podaje ich przykłady • charakteryzuje różne typy genetyczne jezior i podaje ich przykłady • charakteryzuje niebezpieczeństwa związane z zanieczyszczeniem wód podziemnych V. Budowa wnętrza Ziemi. Wśród minerałów i skał • wymienia warstwy wnętrza Ziemi w kolejności od warstwy znajdującej się najgłębiej • wymienia nazwy wybranych skał i minerałów • wyjaśnia terminy: „skała”, „minerał” • wymienia metody badania wnętrza Ziemi • podaje różnicę między litosferą a skorupą ziemską • wskazuje różnice między minerałem a skałą Dzieje Ziemi • określa wiek Ziemi • wymienia nazwy er, zaczynając od najstarszej • omawia na podstawie tabeli stratygraficznej najważniejsze wydarzenia z przeszłości geologicznej Ziemi • podaje przykłady skamieniałości przewodnich Wulkanizm i trzęsienia ziemi • wymienia procesy wewnętrzne kształtujące rzeźbę powierzchni Ziemi • wyjaśnia terminy: „wulkan”, „lawa”, „magma”, „hipocentrum”, „epicentrum”, „Ognisty Pierścień Pacyfiku” • podaje główne cechy • omawia skutki płytowej budowy wulkanizmu i trzęsień litosfery ziemi • wskazuje na mapie świata obszary aktywne sejsmicznie • wymienia przykłady wulkanów i wskazuje je na mapie W N Ę T R Z E Z I E M I • omawia na podstawie schematu budowę wnętrza Ziemi • wyjaśnia termin „prądy konwekcyjne • podaje przykłady gospodarczego wykorzystania skał • podaje przykłady minerałów skałotwórczych • wyjaśnia rolę skamieniałości przewodnich w odtwarzaniu dziejów Ziemi • przedstawia hipotezy wyginięcia dinozaurów • charakteryzuje metody • charakteryzuje warstwy badania wnętrza Ziemi i wnętrza Ziemi podaje ich zastosowanie • omawia zróżnicowanie temperatury wnętrza • rozpoznaje skały i Ziemi określa ich rodzaj • charakteryzuje wybrane skały i warunki ich powstawania • dostrzega zmiany w świecie organicznym w dziejach Ziemi • wymienia nazwy okresów geologicznych • omawia najważniejsze wydarzenia w poszczególnych erach dziejów Ziemi • wykazuje związki pomiędzy płytową budową litosfery a występowaniem zjawisk wulkanicznych i trzęsień ziemi • wymienia na podstawie schematu elementy budowy wulkanu • stosuje ze zrozumieniem terminy: „hipocentrum”, „epicentrum”, „orogeneza” • wymienia produkty erupcji wulkanicznej Jak powstały góry? VI. R E Ź B I A R Z E P O W I E R Z C H Niszczenie skał. Procesy krasowe • wymienia nazwy orogenez i rodzaje gór • wyjaśnia terminy: „ruchy górotwórcze”, „góry fałdowe”, „góry zrębowe” • wymienia nazwy wielkich form ukształtowania powierzchni Ziemi • wyjaśnia terminy: „wietrzenie”, „erozja” • wymienia rodzaje wietrzenia • wyjaśnia terminy: „krasowienie”, „erozja” • podaje rodzaje skał, które ulegają krasowieniu • wskazuje na mapie świata przykłady gór fałdowych, wulkanicznych i zrębowych • omawia różnice między • charakteryzuje wielkie górami fałdowymi a formy ukształtowania zrębowymi powierzchni Ziemi • określa na podstawie danych statystycznych ukształtowanie powierzchni kontynentów • wymienia procesy • charakteryzuje rodzaje zewnętrzne kształtujące wietrzenia i formy terenu powstałe w jego wyniku rzeźbę powierzchni • charakteryzuje na Ziemi • podaje przykłady form podstawie ilustracji budowę jaskini oraz krasowych występujące występujących na powierzchni i w głębi w niej formy krasowe Ziemi • wskazuje na mapie regiony, w których występują zjawiska krasowe • rozpoznaje na ilustracjach formy terenu powstałe w wyniku wietrzenia • posługuje się ze zrozumieniem pojęciami: „wietrzenie”, „erozja” • omawia procesy krasowe i wyjaśnia, w jaki sposób powstają formy krasowe • posługuje się ze zrozumieniem terminami: „krasowienie”, „erozja” • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe • charakteryzuje na podstawie schematów mechanizm powstawania gór fałdowych i zrębowych • charakteryzuje wybrane rodzaje ruchów masowych • zapisuje reakcję chemiczną rozpuszczania skały wapiennej w wyniku działania procesów krasowych N I Z I E M I Praca rzeki • wymienia rodzaje ujść rzecznych • wyjaśnia terminy: „erozja wgłębna”, „erozja boczna”, „akumulacja” • wskazuje na mapie świata przykłady rzek posiadających ujście deltowe lub lejkowate • podaje przykłady form erozji i akumulacji rzecznej • wyjaśnia proces powstawania meandrów • omawia warunki sprzyjające powstawaniu delt oraz ujść lejkowatych • przedstawia rzeźbotwórczą rolę rzeki w jej górnym, środkowym i dolnym odcinku • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby terenu powstałe w wyniku działalności rzeki • stosuje ze zrozumieniem pojęcia „spadek rzeki” oraz oblicza średni spadek rzeki Lodowce i lądolody • wyjaśnia pojęcie: „granica wiecznego śniegu” • wskazuje na mapie świata obszary występowania lądolodów • wskazuje różnice między lodowcem górskim a lądolodem • dostrzega związek między warunkami klimatycznymi a występowaniem lodowców górskich i lądolodów na Ziemi • rozpoznaje i podpisuje na schemacie formy polodowcowe • wymienia przykłady form powstałych w wyniku działalności lodowców górskich i lądolodów • przedstawia rzeźbotwórczą rolę lodowców górskich i lądolodów • stosuje ze zrozumieniem pojęcie: „granica wiecznego śniegu” • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe • wyjaśnia wpływ zmian klimatycznych na zmiany powierzchni pokrywy lodowej w wyniku działalności lodowców górskich i lądolodów Działalność wiatru • wyjaśnia terminy: „korazja”, „niecka deflacyjna”, „wydma paraboliczna”, „barchan”, „grzyb skalny” • wskazuje na mapie wybrane pustynie • wymienia rodzaje pustyń ze wzg. na budowę i położenie • podaje przykłady form powstałych na skutek erozyjnej i akumulacyjnej działalności wiatru • wskazuje różnice między barchanem i wydmą paraboliczną • przedstawia rzeźbotwórczą rolę wiatru • określa genezę wybranych pustyń • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działalności wiatru • omawia wpływ szaty roślinnej na rzeźbotwórczą działalność wiatru • wskazuje na mapie świata obszary zagrożone pustynnieniem Praca morza • wyjaśnia termin „abrazja” • podaje przykłady form powstałych w wyniku rzeźbotwórczej działalności morza • wymienia najważniejsze typy wybrzeży morskich • wskazuje na mapie świata typy wybrzeży • omawia na podstawie ilustracji proces powstawania klifu i mierzei • wyjaśnia genezę poszczególnych typów wybrzeży morskich • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby terenu powstałe w wyniku działalności morza • wyjaśnia pojęcia: „rewa”, „wał burzowy”, „ripplemarki VII. Budowa i rodzaje gleb. Sfera życia T A J E M N I C A N A T U R Y • wyjaśnia terminy: • wymienia „gleba”, najważniejsze rodzaje „żyzność gleby” gleb strefowych i • wymienia czynniki astrefowych na Ziemi glebotwórcze • nazywa główne strefy • nazywa główne roślinne na kuli strefy roślinne na ziemskiej i wskazuje je kuli ziemskiej na mapie świata • wskazuje i nazywa • charakteryzuje • uzasadnia potrzebę poziomy glebowe na poziomy glebowe racjonalnego profilu glebowym gospodarowania glebami • podaje zależności • charakteryzuje • wykazuje wpływ między strefami poszczególne strefy klimatu na zróżnicowanie oświetlenia ziemi a roślinne występujące na strefami klimatycznymi roślinności Ziemi i gleb na Ziemi Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z geografii klasa I „Puls Ziemi I” Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z geografii klasa II semestr I „Puls Ziemi 2” Poziomy wymagań / ocena szkolna Rozdział I. Afryka Temat Po obu stronach równika – środowisko przyrodnicze Afryki Problemy mieszkańców Afryki dopuszczający Uczeń: • wskazuje Afrykę na mapie świata • wymienia nazwy stref klimatyczno-roślinno-glebowych Afryki • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Afryki wybrane elementy linii brzegowej, krainy geograficzne, rzeki i jeziora oraz podaje ich nazwy dostateczny dobry Uczeń: Uczeń: • wyjaśnia znaczenie • określa położenie terminu „pustynnienie” matematyczno• określa położenie -geograficzne Afryki geograficzne Afryki • określa cechy • podaje cechy linii ukształtowania brzegowej Afryki powierzchni Afryki • wymienia czynniki • omawia wpływ geograficzne kształtujące wybranych czynników klimat Afryki klimatotwórczych • przyporządkowuje na klimat Afryki strefom klimatycznym • wyjaśnia występowanie Afryki odpowiednie stref klimatycznoformacje roślinne i typy -roślinno-glebowych gleb • charakteryzuje klimat, • opisuje występowanie formacje roślinne oraz wód powierzchniowych gleby w poszczególnych w Afryce strefach klimatyczno• opisuje sposoby -roślinno-glebowych gospodarowania Afryki • oblicza rozciągłość w strefie Sahelu południkową i równoleżnikową Afryki • wyjaśnia znaczenie • wyjaśnia znaczenie • identyfikuje przyczyny terminu „gęstość terminów: „eksplozja ubóstwa społeczeństwa zaludnienia” demograficzna”, Afryki „przyrost naturalny”, • podaje liczbę ludności • omawia wartość HDI Afryki „współczynnik przyrostu w wybranych krajach naturalnego”, „produkt na podstawie mapy • wymienia nazwy krajowy brutto (PKB), odmian ludzkich tematycznej • ocenia wpływ warunków zamieszkujących Afrykę „wskaźnik rozwoju społecznego (HDI)” naturalnych • wymienia przyczyny ubóstwa państw Afryki • omawia zróżnicowanie na rozmieszczenie • wymienia nazwy ludności Afryki ludności bardzo dobry Uczeń: • porównuje linię brzegową Afryki z linią brzegową innych kontynentów • wykazuje na przykładzie strefy Sahelu związek pomiędzy formami gospodarowania człowieka a zasobami wodnymi • wyjaśnia mechanizm powstawania systemu rowów tektonicznych w Afryce celujący Uczeń: • wyjaśnia przyczyny symetrycznego układu stref klimatyczno-roślinno-glebowych w Afryce • uzasadnia potrzebę racjonalnego gospodarowania w środowisku charakteryzującym się poważnymi niedoborami słodkiej wody • proponuje działania mające na celu zahamowanie procesu pustynnienia w strefie Sahelu • wyjaśnia przyczyny i skutki wysokiego przyrostu naturalnego w Afryce • analizuje przyczyny i skutki głodu w Afryce • analizuje przyczyny i skutki konfliktów zbrojnych trwających w Afryce • określa związki • uzasadnia twierdzenie, że Afryka jest najbiedniejszym kontynentem świata • proponuje działania mające na celu ograniczenie problemów mieszkańców Afryki (głodu, konfliktów zbrojnych, niedostatku najgęściej i najsłabiej zaludnionych obszarów w Afryce • wymienia problemy mieszkańców Afryki • opisuje zmiany liczby • wymienia przyczyny pomiędzy problemami ludności w Afryce i skutki konfliktów wyżywienia, zbrojnych trwających występowaniem chorób • omawia przyczyny w Afryce a poziomem życia eksplozji w krajach Afryki demograficznej w • oblicza współczynnik położonych na południe Afryce przyrostu naturalnego od Sahary • opisuje, na podstawie mapy, rozmieszczenie ludności w Afryce • opisuje problemy mieszkańców Afryki Gospodarowanie • wskazuje Egipt i RPA • charakteryzuje • opisuje, na podstawie • wykazuje związki w dolinie i na mapie świata, podaje położenie geograficzne mapy gospodarczej, między warunkami delcie wielkiej nazwy ich stolic oraz oraz środowisko czynniki warunkujące przyrodniczymi rzeki – Egipt nazwy państw przyrodnicze Egiptu rozmieszczenie obszarów a rozwojem gospodarki sąsiadujących z tymi i RPA koncentracji przemysłu i Egiptu i RPA • analizuje gęstość • analizuje dane krajami rolnictwa Bogactwo z głębi • wymienia zaludnienia statystyczne dotyczące w Egipcie i RPA Ziemi - RPA i współczynnik najważniejsze cechy struktury eksportu RPA • wykazuje znaczenie przyrostu naturalnego środowiska i formułuje wnioski turystyki dla gospodarki • wykazuje zależności w Egipcie przyrodniczego Egiptu Egiptu między warunkami • omawia czynniki i RPA • analizuje zmiany przyrodniczymi decydujące • wymienia nazwy w środowisku a rozmieszczeniem o rozmieszczeniu obszarów gęsto przyrodniczym Doliny ludności w Egipcie i zaludnionych w Egipcie ludności w RPA Nilu po wybudowaniu RPA • opisuje warunki • wymienia nazwy zapory i zbiornika pod sprzyjające rozwojowi surowców mineralnych Asuanem gospodarki w Egipcie • analizuje udział i miejsce występujących • opisuje wybrane w Egipcie i w RPA RPA w światowym atrakcje turystyczne • wymienia wydobyciu surowców Egiptu najważniejsze cechy mineralnych • przedstawia pozytywne • wykazuje rolę surowców gospodarki RPA i negatywne skutki • wyjaśnia znaczenie mineralnych budowy tamy w Asuanie w kształtowaniu Kanału Sueskiego • przedstawia gospodarki RPA uwarunkowania rozwoju gospodarczego RPA • opisuje warunki życia wody pitnej, AIDS) • wykazuje, że Egipt jest jednym z najdynamiczniej rozwijających się państw Afryki • wykazuje korzyści wynikające ze strategicznego położenia Egiptu • wykazuje, że RPA jest najbogatszym krajem Afryki Ameryka Od bieguna do bieguna – środowisko przyrodnicze Ameryki Mozaika społeczna Ameryki na terenach uprzemysłowionych w RPA • wskazuje Amerykę na • określa położenie • określa położenie mapie świata geograficzne Ameryki matematyczno-geograficzne Ameryki • wyjaśnia znaczenie • opisuje przebieg terminów: „Ameryka granicy między • wykazuje wpływ rzeźby Łacińska”, „Ameryka Ameryką Północną terenu na cechy klimatu Środkowa” a Południową Ameryki • wskazuje wybrane • analizuje znaczenie • opisuje cechy klimatu elementy linii Kanału Panamskiego Ameryki Północnej brzegowej Ameryki na • opisuje linię brzegową i Południowej na mapie oraz podaje ich Ameryki podstawie nazwy • przyporządkowuje klimatogramów oraz • wymienia czynniki strefom klimatycznym mapy klimatycznej geograficzne kształtujące charakterystyczną dla • wyjaśnia przyczyny klimat Ameryki nich roślinność wulkanizmu i trzęsień • wskazuje na mapie • wskazuje na mapie ziemi w Ameryce najważniejsze krainy oraz nazywa obszary • wykazuje wpływ geograficzne, rzeki aktywne sejsmicznie wybranych czynników i jeziora Ameryki i wulkanicznie klimatotwórczych Północnej i Południowej w Ameryce na klimat Ameryki oraz podaje ich nazwy • wymienia nazwy • wyjaśnia znaczenie • analizuje przyczyny rdzennych mieszkańców terminu „saldo i kierunki migracji Ameryki oraz odmian migracji” ludności do Ameryki • wyjaśnia pochodzenie • wyjaśnia wpływ migracji ludzkich ludności Ameryki na zróżnicowanie zamieszkujących • opisuje wielkie kulturowe i etniczne Amerykę migracje w dziejach ludności Ameryki • wyjaśnia znaczenie Ameryki • porównuje strukturę terminów: „imigracja”, • wykazuje zróżnicowanie etniczną w wybranych „emigracja” ludności Ameryki krajach Ameryki • wyjaśnia przyczyny zróżnicowania ludności • analizuje saldo migracji i formułuje wnioski • opisuje pochodzenie • wyróżnia główne cechy Ameryki ludności Ameryki i podaje przyczyny • wskazuje na mapie zróżnicowania obszary gęsto i słabo • wymienia przyczyny kulturowego oraz zaludnione oraz podaje dużego zróżnicowania ich nazwy etnicznego i kulturowego etnicznego Ameryki • oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową Ameryki • porównuje linię brzegową i ukształtowanie powierzchni Ameryki z linią brzegową oraz ukształtowaniem powierzchni innych kontynentów • omawia skutki południkowego układu form rzeźby terenu w Ameryce Północnej i Południowej • wykazuje wpływ klimatu na rozmieszczenie roślinności w Ameryce • wykazuje zależności między warunkami naturalnymi a rozmieszczeniem ludności w Ameryce • wyjaśnia, dlaczego Ameryka określana jest mianem tygla kultur • oblicza saldo migracji i formułuje wnioski • wykazuje związki między budową geologiczną a ukształtowaniem pionowym Ameryki • wyjaśnia mechanizm powstawania tornad • analizuje przyczyny wzrostu liczby ludności Ameryki oraz prognozuje dalsze jej zmiany • wskazuje na mapie ludności Ameryki Północnej i Południowej największe miasta • opisuje, korzystając • analizuje, na podstawie Ameryki i wymienia ich z mapy, rozmieszczenie mapy, rozmieszczenie nazwy ludności Ameryki ludności w Ameryce Północnej i Północnej i Południowej Południowej • porównuje liczbę ludności w wybranych krajach Ameryki Pierwsze mocarstwo świata – USA • wskazuje na mapie • określa położenie świata Stany geograficzne Stanów Zjednoczone, podaje Zjednoczonych nazwę ich stolicy i nazwy • omawia cechy ukształtowania państw sąsiadujących powierzchni Stanów • wymienia Zjednoczonych najważniejsze cechy • wyjaśnia środowiska uwarunkowania przyrodniczego Stanów wysokiego poziomu Zjednoczonych rozwoju gospodarczego • wymienia nazwy Stanów Zjednoczonych najważniejszych surowców mineralnych • opisuje cechy rolnictwa Stanów Zjednoczonych wydobywanych • wskazuje na mapie w Stanach Stanów Zjednoczonych Zjednoczonych obszary rolnicze oraz • przedstawia wymienia ich nazwy najważniejsze cechy • wskazuje na mapie gospodarki Stanów oraz charakteryzuje Zjednoczonych regiony gospodarcze • wymienia nazwy Stanów Zjednoczonych głównych roślin uprawianych na terenie • opisuje zróżnicowanie ludności Stanów Stanów Zjednoczonych • wymienia nazwy Zjednoczonych regionów gospodarczych • wskazuje na mapie największe aglomeracje Stanów Zjednoczonych • wyjaśnia znaczenie Stanów Zjednoczonych • analizuje strukturę PKB Stanów Zjednoczonych i formułuje wnioski • ocenia przyrodnicze i pozaprzyrodnicze warunki rozwoju rolnictwa • charakteryzuje dominujący typ gospodarki rolnej w Stanach Zjednoczonych • analizuje strukturę użytkowania ziemi w Stanach Zjednoczonych • porównuje ruch pasażerski w portach lotniczych Stanów Zjednoczonych i innych państw oraz formułuje wnioski • określa rolę Stanów Zjednoczonych w gospodarce światowej • charakteryzuje oraz wskazuje na mapie megalopolis • analizuje uwarunkowania • udowadnia, że Stany rozwoju przemysłu Zjednoczone są potęga nowoczesnych gospodarczą świata • analizuje problem technologii nielegalnej imigracji • wykazuje wysoki do Stanów poziom rozwoju Zjednoczonych gospodarczego Stanów Zjednoczonych • wykazuje zależność między wysokim poziomem gospodarki a poziomem rozwoju transportu w Stanach Zjednoczonych • wykazuje związki między gospodarką a warunkami środowiska w najważniejszych regionach gospodarczych Stanów Zjednoczonych terminów: „megalopolis”, „technopolia” Australia oraz wymienia ich nazwy • wskazuje na mapie regiony o największej gęstości zaludnienia w Stanach Zjednoczonych oraz podaje ich nazwy Zielone płuca • wskazuje na mapie • określa położenie świata – Brazylia świata Brazylię i podaje geograficzne Brazylii nazwę jej stolicy • opisuje portugalskie korzenie ludności • wskazuje na mapie Brazylii wybrane krainy • wyjaśnia przyczyny geograficzne wysokiego poziomu i najważniejsze rzeki urbanizacji w Brazylii Brazylii oraz wymienia • określa cechy rozwoju ich nazwy i problemy wielkich • wskazuje na mapie miast Brazylii największe miasta Brazylii i wymienia ich • charakteryzuje rozmieszczenie nazwy ludności Brazylii • wymienia problemy wielkich miast Brazylii • wyjaśnia znaczenie terminu „fawele” • wymienia skutki • omawia działania wylesiania Amazonii podejmowane przez mieszkańców Brazylii w celu zagospodarowania interioru • opisuje konflikt interesów pomiędzy ekologicznymi skutkami wylesiania Amazonii a jej gospodarczym wykorzystaniem Australia – • wskazuje na mapie • określa położenie kontynent na świata Australię geograficzne Australii antypodach i Oceanię i Oceanii wschodniego wybrzeża • uzasadnia, że Stany Zjednoczone są krajem imigrantów • analizuje skutki • analizuje zmiany gwałtownego wzrostu poziomu urbanizacji w liczby ludności w Brazylii wielkich miastach i formułuje wnioski Brazylii • analizuje naturalne i antropogeniczne • opisuje uwarunkowania rozmieszczenia ludności zagrożenia dla puszczy amazońskiej Brazylii • wykazuje wpływ • analizuje przyczyny i skutki migracji ludności warunków naturalnych na rozmieszczenie ze wsi do miast ludności Brazylii • wykazuje problemy wielkich miast Brazylii • analizuje przyczyny i skutki wylesiania Amazonii • wykazuje przyczyny i skutki ubóstwa wód powierzchniowych • oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową • przedstawia problemy Indian • porównuje, korzystając z map, środowisko Arktyka i Antarktyka • wymienia nazwy osobliwości przyrodniczych Australii • wyjaśnia znaczenie terminu „endemit” • wskazuje na mapie najważniejsze obiekty geograficzne Australii: rzeki, jeziora i krainy geograficzne oraz podaje ich nazwy • wskazuje na mapie Australii obszary o największej gęstości zaludnienia oraz obszary niezamieszkane • wskazuje na mapie największe miasta Australii oraz wymienia ich nazwy • wymienia główne cechy gospodarki Związku Australijskiego • omawia rozmieszczenie basenów artezyjskich w Australii Lodowe pustynie • wyjaśnia znaczenie terminów: „Arktyka”, „Antarktyka” • wskazuje na mapie świata Arktykę i Antarktykę • wymienia główne cechy środowiska przyrodniczego Arktyki i Antarktyki ze szczególnym uwzględnieniem cech • opisuje, korzystając w Australii z mapy, linię brzegową • ocenia znaczenie wód i ukształtowanie artezyjskich pionowe Australii • analizuje uwarunkowania rozmieszczenia ludności • charakteryzuje cechy w Australii i Oceanii klimatu oraz specyfikę świata roślin i zwierząt • omawia wybrane zagadnienia gospodarcze Australii na podstawie ze szczególnym map klimatycznych uwzględnieniem roli i klimatogramów górnictwa i rolnictwa • wyjaśnia znaczenie • przedstawia, na terminów: „basen podstawie map artezyjski”, „studnia tematycznych, główne artezyjska” cechy gospodarki • opisuje rdzennych Związku Australijskiego mieszkańców Australii na tle warunków • wyjaśnia uwarunkowania rozwoju naturalnych hodowli owiec w Związku Australijskim • dokonuje podziału geograficznego Oceanii na podstawie mapy ogólnogeograficznej • przedstawia cechy położenia Arktyki i Antarktyki na podstawie mapy świata • wyjaśnia uwarunkowania cech środowiska przyrodniczego Antarktyki i Arktyki • opisuje działalność człowieka w Arktyce i Antarktyce Australii • analizuje zależności między warunkami klimatycznymi a występowaniem wód powierzchniowych • ocenia warunki środowiska przyrodniczego Australii z punktu widzenia warunków życia i gospodarki ludzi • wyjaśnia zależności między warunkami środowiska przyrodniczego Australii a sposobami gospodarowania w rolnictwie • opisuje czynniki • charakteryzuje badania warunkujące klimat prowadzone przez obszarów naukowców okołobiegunowych w Antarktyce i Arktyce • wyjaśnia występowanie • porównuje środowisko pokrywy lodowej przyrodnicze Arktyki i na obszarach Antarktyki okołobiegunowych • omawia sytuację prawną Antarktyki • wykazuje konieczność ochrony przyrody przyrodnicze Australii ze środowiskiem przyrodniczym innych kontynentów • wykazuje zależność między symetrycznym położeniem Australii po obu stronach zwrotnika Koziorożca a uwarunkowaniami klimatycznymi • proponuje działania mające na celu zahamowanie niekorzystnych zmian w środowisku przyrodniczym obszarów okołobiegunowych Azja klimatu • wyjaśnia znaczenie terminów: „góra lodowa”, „pak lodowy” • wymienia najważniejsze zmiany obserwowane w środowisku przyrodniczym obszarów polarnych Azja – kontynent • wyjaśnia znaczenie wielkich terminu „Eurazja” kontrastów • wskazuje na mapie świata Eurazję i Azję • wymienia przykłady kontrastów geograficznych Azji • wskazuje na mapie wybrane elementy linii brzegowej Azji i podaje ich nazwy • wymienia czynniki geograficzne kształtujące klimat Azji • wskazuje na mapie najważniejsze krainy geograficzne, rzeki i jeziora Azji oraz wymienia ich nazwy W rytmie monsunu • wyjaśnia znaczenie terminu „monsun” • odróżnia monsun letni od monsunu zimowego • wymienia główne cechy obszarów i przyczyny zmian okołobiegunowych w środowisku • omawia wkład Polaków przyrodniczym obszarów w badania obszarów polarnych okołobiegunowych • wymienia nazwy dwóch polskich polarnych stacji badawczych • określa położenie geograficzne Eurazji i Azji • charakteryzuje ukształtowanie powierzchni Azji • opisuje cechy klimatu Azji na podstawie klimatogramów i mapy klimatycznej • charakteryzuje wybrane strefy roślinne Azji • opisuje rozmieszczenie wód powierzchniowych w Azji na podstawie mapy • przedstawia kontrasty geograficzne Azji • opisuje, na podstawie mapy, granicę między Azją a Europą • oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową Azji • omawia, na podstawie schematu, cyrkulację monsunową w Azji Południowej • omawia geograficzne czynniki warunkujące klimat Azji • wykazuje wpływ klimatu na rozmieszczenie roślinności • wyjaśnia, na czym polega kontrastowość klimatyczna Azji • wyjaśnia przyczyny i skutki wysychania Jeziora Aralskiego • wyjaśnia, na czym polega promienisty układ wielkich systemów rzecznych Azji • przedstawia, na podstawie map tematycznych, warunki przyrodnicze obszarów, na których kształtowały się najstarsze azjatyckie cywilizacje • porównuje linię • porównuje, brzegową korzystając z map, i ukształtowanie środowisko powierzchni Azji z linią przyrodnicze Azji brzegową ze środowiskiem i ukształtowaniem przyrodniczym innych powierzchni innych kontynentów • opisuje osiągnięcia kontynentów najstarszych • wykazuje, na podstawie map tematycznych, cywilizacji azjatyckich że Azja jest kontynentem wielkich geograficznych kontrastów • wykazuje znaczenie • analizuje wpływ • wykazuje znaczenie tarasowania stoków cyrkulacji monsunowej w ryżu dla kultury • wykazuje związek Azji Południowej i społeczeństwa pomiędzy rytmem upraw Południowo-Wschodniej azjatyckiego i Południowo-Wschodniej • porównuje, na podstawie diagramu, wielkość produkcji ryżu w wybranych krajach • wskazuje na mapie obszary odznaczające się intensywną uprawą ryżu i podaje ich nazwy • opisuje wymagania klimatyczno-glebowe ryżu • wskazuje na mapie • określa położenie Chiny, podaje nazwę geograficzne oraz ich stolicy oraz nazwy cechy środowiska państw sąsiadujących przyrodniczego Chin • wskazuje na mapie • wyjaśnia zjawisko krainy geograficzne zachwiania równowagi oraz najważniejsze rzeki płci w Chinach oraz • opisuje uwarunkowania wymienia ich nazwy rozwoju rolnictwa • podaje liczbę ludności w Chinach Chin • wyjaśnia zależność • opisuje bariery osadnicze między warunkami w Chinach Zachodnich przyrodniczymi • wymienia nazwy a rozmieszczeniem bogactw mineralnych ludności Chin Chin • opisuje uwarunkowania • wskazuje rozwoju gospodarczego najdynamiczniej Chin rozwijające się działy • określa miejsce Chin gospodarki w Chinach w światowej wymianie • wymienia nazwy towarowej głównych roślin • wskazuje na mapie uprawnych oraz nazywa obszary • wymienia o dużej koncentracji najważniejsze cechy przemysłu w Chinach gospodarki Chin • wskazuje na mapie obszary występowania monsunu • wyjaśnia znaczenie terminu „tarasy” Chiny – najludniejszy kraj świata i „kulturą ryżu” a cechami klimatu monsunowego w Azji Południowej i Południowo-Wschodniej • opisuje przyrodnicze i społeczno-gospodarcze skutki zaburzenia rytmu cyrkulacji monsunowej na życie codzienne i gospodarowanie mieszkańców tych regionów • analizuje wykresy i dane • wykazuje zależności dotyczące liczby ludności między warunkami i współczynnika przyrodniczymi przyrostu naturalnego w a rozwojem Chinach gospodarczym Chin • wyjaśnia, na czym • analizuje przyczyny szybkiego rozwoju polega chiński program gospodarczego Chin kontroli urodzeń w ostatnich latach • określa cele i skutki programu kontroli urodzeń • porównuje wartość PKB Chin z wartością PKB innych krajów • wyjaśnia kierunki rozwoju gospodarczego Chin • wskazuje zmiany znaczenia Chin w gospodarce światowej • wykazuje przyczyny migracji ludności Chin ze wsi do miast • omawia kontrasty przyrodnicze Chin • wykazuje wpływ Chin na światową gospodarkę Japonia – kraj kwitnącej gospodarki Indie – państwo bogaczy i nędzarzy • wskazuje na mapie świata Japonię i podaje nazwę jej stolicy • wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego Japonii • opisuje skutki trzęsień ziemi, tajfunów i tsunami • wymienia działania umożliwiające życie i gospodarowanie w trudnych warunkach przyrodniczych • wymienia japońskie produkty znane na całym świecie • wymienia nazwy głównych roślin uprawnych • przedstawia znaczenie rybołówstwa dla gospodarki Japonii • podaje liczbę mieszkańców Japonii • wskazuje na mapie wielkie miasta Japonii i wymienia ich nazwy • wymienia najważniejsze cechy japońskiej gospodarki • wskazuje na mapie Indie, podaje nazwę ich stolicy oraz nazwy państw sąsiadujących • wskazuje na mapie główne krainy geograficzne i rzeki • opisuje położenie • charakteryzuje • opisuje skutki położenia • wykazuje przyczyny i geograficzne Japonii na geograficzne czynniki Japonii w strefie skutki spowolnienia podstawie mapy kształtujące klimat aktywności wulkanicznej gospodarczego Japonii ogólnogeograficznej Japonii i sejsmicznej •omawia cechy • wyjaśnia wpływ • wykazuje przyczyny i środowiska cyrkulacji monsunowej na znaczenie działań przyrodniczego Japonii klimat Japonii umożliwiających życie • charakteryzuje klimat • wykazuje znaczenie w trudnych warunkach czynników społecznoJaponii przyrodniczych -kulturowych dla • wykazuje, że Japonia • wyjaśnia przyczyny jest potęgą gospodarczą dynamicznego rozwoju tworzenia nowoczesnej gospodarki Japonii na tle • opisuje znaczenie Japonii po II wojnie marikultury dla niekorzystnych cech światowej gospodarki Japonii środowiska • wyjaśnia znaczenie przyrodniczego dużych nakładów finansowych na oświatę • analizuje strukturę eksportu Japonii i i badania naukowe formułuje wnioski • opisuje udział usług w • wyjaśnia, dlaczego strukturze PKB • wyjaśnia znaczenie główne ośrodki transportu dla gospodarki gospodarcze Japonii Japonii skoncentrowane są na • opisuje czynniki wybrzeżach tego kraju pozaprzyrodnicze • przedstawia przyczyny sprzyjające rozwojowi dużej gęstości rolnictwa w Japonii zaludnienia na wyspie • wyjaśnia znaczenie Honsiu terminu „marikultura” • określa położenie • analizuje diagram • analizuje poziom rozwoju • przewiduje społecznogeograficzne Indii ilustrujący zmiany liczby gospodarczego Indii -gospodarcze skutki ludności w XX i XXI eksplozji • omawia cechy • analizuje cechy indyjskiego rolnictwa wieku demograficznej środowiska i formułuje wnioski • wykazuje problemy w Indiach przyrodniczego Indii związane ze stale • omawia prognozy • wyjaśnia przyczyny • wykazuje wpływ wzrostu liczby ludności zwiększającą się liczbą dynamicznego rozwoju hinduizmu na życie Czarne złoto Bliskiego Wschodu Indii oraz wymienia ich nazwy • podaje liczbę ludności Indii • przedstawia uwarunkowania wysokiego przyrostu naturalnego w Indiach • wymienia nazwy głównych roślin uprawnych • wymienia nazwy bogactw mineralnych Indii • wymienia najważniejsze cechy gospodarki Indii • opisuje kontrasty społeczne i gospodarcze w Indiach • wyjaśnia znaczenie terminu „Bliski Wschód” • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej państwa należące do regionu Bliskiego Wschodu • wymienia cechy środowiska przyrodniczego i gospodarki Bliskiego Wschodu • wymienia nazwy państw, na których obszarze znajdują się najbogatsze złoża ropy naftowej • wyjaśnia znaczenie Indii ludności Indii • wyjaśnia znaczenie • wyjaśnia przyczyny terminu „zielona gwałtownego rozwoju rewolucja” nowoczesnych • opisuje poziom technologii w Indiach rozwoju rolnictwa Indii • opisuje system kastowy • charakteryzuje społeczeństwa Indii uwarunkowania rolnictwa Indii • wyjaśnia, dlaczego w Indiach występuje duże pogłowie bydła • przedstawia czynniki rozwoju przemysłu w Indiach • wskazuje na mapie gospodarczej Indii wybrane ośrodki przemysłu high-tech • opisuje położenie geograficzne Bliskiego Wschodu • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej państwa Bliskiego Wschodu i ich stolice oraz podaje ich nazwy • opisuje warunki naturalne Bliskiego Wschodu • charakteryzuje zasoby ropy naftowej na Bliskim Wschodzie • charakteryzuje region Bliskiego Wschodu pod kątem kierunków i poziomu rozwoju gospodarczego • wskazuje warunki przyrodnicze Bliskiego Wschodu niekorzystne dla działalności gospodarczej człowieka • analizuje rozmieszczenie, zasoby i wydobycie ropy naftowej na Bliskim Wschodzie na podstawie map tematycznych i danych statystycznych • analizuje udział państw Bliskiego Wschodu w światowym wydobyciu ropy naftowej i formułuje wnioski • analizuje wartość PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca nowoczesnych usług w Indiach i działalność ludzi • uzasadnia lokalizację okręgów przemysłowych w Indiach • wykazuje korzyści • uzasadnia tezę, że gospodarcze i społeczne konflikty na Bliskim wynikające z eksportu Wschodzie mają ropy naftowej oraz wpływ na globalną produktów powstałych gospodarkę w wyniku jej przetworzenia • porównuje wydobycie ropy naftowej z wartością PKB na jednego mieszkańca w poszczególnych krajach Bliskiego Wschodu • opisuje wpływ religii na gospodarkę krajów Bliskiego Wschodu i życie muzułmanów • analizuje skutki • przedstawia działania państw Bliskiego Wschodu mające na celu uniezależnienie się od wydobycia ropy naftowej • charakteryzuje gospodarkę krajów Bliskiego Wschodu, w których nie wydobywa się ropy naftowej • wskazuje na mapie i wymienia nazwy obszarów na Bliskim Wschodzie objętych konfliktami zbrojnymi • wskazuje na mapie • określa położenie świata Europę geograficzne Europy • wskazuje na mapie na podstawie mapy wybrane elementy linii ogólnogeograficznej brzegowej Europy • charakteryzuje linię i wymienia ich nazwy brzegową Europy na • wskazuje na mapie podstawie mapy wybrane niziny, wyżyny • porównuje średnią i góry Europy oraz wysokość Europy ze wymienia ich nazwy średnią wysokością • wymienia cechy innych kontynentów ukształtowania • wykazuje typowo powierzchni Europy nizinny charakter na podstawie mapy ukształtowania • wskazuje na mapie powierzchni Europy wybrane europejskie na podstawie mapy rzeki i jeziora oraz • przedstawia czynniki wymienia ich nazwy geograficzne wpływające na klimat Europy • opisuje klimat Europy na podstawie mapy terminu „OPEC” • opisuje cechy kultury islamskiej Europa Środowisko przyrodnicze Starego Kontynentu w wybranych krajach konfliktów na Bliskim Bliskiego Wschodu Wschodzie i formułuje wnioski • porównuje poziom życia mieszkańców • charakteryzuje Bliski Wschód pod kątem cech poszczególnych krajów Bliskiego Wschodu kulturowych, zasobów ropy naftowej i poziomu rozwoju gospodarczego • opisuje położenie geograficzne i granice Europy z innymi kontynentami na mapie ogólnogeograficznej świata • porównuje linię brzegową Europy z linią brzegową innych kontynentów • porównuje ukształtowanie powierzchni Europy z ukształtowaniem powierzchni innych kontynentów • wyjaśnia wpływ zlodowaceń na rzeźbę powierzchni Europy • wyjaśnia zależności między typem klimatu a występowaniem formacji • oblicza rozciągłość • wykazuje następstwa południkową południkowej i równoleżnikową Europy i równoleżnikowej • przedstawia genezę rozciągłości Europy powstawania gór w Europie • wykazuje wpływ czynników geograficznych na cechy klimatu Europy • wykazuje związki między budową geologiczną a ukształtowaniem pionowym Europy • wyjaśnia znaczenie roślinnych terminu • wyjaśnia wpływ „kontynentalizm działalności rzek na klimatu” rzeźbę powierzchni Europy • charakteryzuje wybrane strefy roślinne • wyjaśnia genezę wybranych europejskich Europy • opisuje rozmieszczenie jezior wód powierzchniowych w Europie na podstawie mapy Europa – kontynent nowych państw Europa się starzeje • omawia przemiany polityczne w Europie po 1989 roku • wymienia nazwy wybranych krajów Europy • wyjaśnia znaczenie terminu „terytorium zależne” • wskazuje najmniejsze i największe państwa Europy pod względem powierzchni i liczby ludności na mapie politycznej Europy • podaje liczbę ludności Europy • wymienia przyczyny niskiego przyrostu naturalnego • wymienia nazwy krajów o najniższym i najwyższym współczynniku przyrostu naturalnego w Europie • wymienia nazwy • wyjaśnia przyczyny • przedstawia terytoria zmian na mapie zależne wybranych politycznej Europy po krajów 1989 roku • wyjaśnia znaczenie terminu „suwerenność” • wyjaśnia skutki rozpadu ZSRR • wymienia nazwy wybranych krajów Europy i ich stolic • wskazuje na mapie kraje położone zarówno w Europie, jak i w Azji oraz wymienia ich nazwy • wykazuje znaczenie • analizuje przyczyny procesów integracyjnych rozpadu ZSRR zachodzących w Europie i Jugosławii • opisuje cele i zadania • wyróżnia regiony geopolityczne Europy Unii Europejskiej i uzasadnia ich powstanie • opisuje liczbę ludności • wykazuje, że tempo Europy na tle liczby wzrostu liczby ludności ludności świata w Europie jest najniższe na świecie • przedstawia zmiany • analizuje piramidę płci liczby ludności i wieku i formułuje w Europie w latach wnioski 2000–2007 • porównuje wartość • analizuje przyczyny współczynnika przyrostu i skutki niskiego naturalnego z odsetkiem przyrostu naturalnego • porównuje ludności powyżej 65 roku współczynnik przyrostu życia i formułuje wnioski • analizuje prognozy zmian • analizuje problemy demograficznych demograficzne Europy w Europie i formułuje wnioski • uzasadnia twierdzenie, że społeczeństwo europejskie się starzeje • wyjaśnia przyczyny i skutki wydłużania się średniej długości życia Ludność i urbanizacja w Europie krajów, które zamieszkuje ludność o największej średniej długości życia • wymienia czynniki wpływające na długość życia w Europie naturalnego w • wyjaśnia przyczyny wybranych krajach starzenia się europejskich Europy społeczeństw • porównuje udział • wykazuje konsekwencje ludności powyżej 65 starzenia się roku życia w strukturze społeczeństw wiekowej wybranych europejskich państw Europy • porównuje strukturę wiekową ludności Europy i Afryki • opisuje różnice w wyglądzie osób pochodzących z różnych części Europy • wymienia odmiany człowieka zamieszkujące Europę • wymienia nazwy rodzin językowych, do których należą języki europejskie • wymienia nazwy państw, w których obowiązuje więcej niż jeden język urzędowy • wymienia przykłady zróżnicowania kulturowego mieszkańców Europy • wskazuje na mapie obszary o największej i najmniejszej gęstości zaludnienia w Europie oraz wymienia ich nazwy • wskazuje na mapie • wyjaśnia znaczenie terminu „wielokulturowość” • przedstawia zróżnicowanie językowe mieszkańców Europy • opisuje strukturę wyznaniową mieszkańców Europy • opisuje, na podstawie map tematycznych, zróżnicowanie regionalne, kulturowe, narodowościowe i etniczne współczesnej Europy • opisuje rozmieszczenie ludności w Europie na podstawie mapy • omawia przyczyny wysokiego wskaźnika urbanizacji w Europie • wyjaśnia znaczenie terminu „metropolia” i wymienia przykłady • porównuje strukturę • wykazuje wyznaniową ludności wielokulturowość w wybranych państwach Europy Europy • wykazuje skutki • opisuje, na podstawie wielokulturowości mapy, rozmieszczenie mieszkańców Europy • wyjaśnia przyczyny ludów Europy warunkujące • opisuje przyczyny rozmieszczenie ludności i konsekwencje w Europie zróżnicowania ludności Europy • omawia położenie oraz układ przestrzenny Londynu • przedstawia znaczenie Londynu jako światowej metropolii • uzasadnia, że Europa charakteryzuje się warunkami przyrodniczymi i pozaprzyrodniczymi korzystnymi dla osadnictwa • analizuje zróżnicowanie wskaźnika urbanizacji w wybranych krajach Europy Surowe środowisko Europy Północnej największe miasta Europy oraz wymienia ich nazwy • opisuje, na podstawie mapy, położenie Londynu • wyjaśnia znaczenie terminu „kraje skandynawskie” • wskazuje kraje Europy Północnej na mapie i wymienia ich nazwy • wymienia warunki przyrodnicze Europy Północnej niesprzyjające działalności człowieka • wymienia cechy środowiska przyrodniczego Europy Północnej sprzyjające działalności człowieka • wymienia nazwy głównych bogactw naturalnych krajów skandynawskich • przedstawia główne działy przemysłu dynamicznie rozwijające się w krajach Europy Północnej • opisuje, na podstawie mapy, rozmieszczenie głównych ośrodków miejskich w Europie Północnej europejskich metropolii • wyjaśnia, dlaczego Londyn jest nazywany „miastem świata” • opisuje położenie państw• charakteryzuje • wykazuje niekorzystny Europy Północnej środowisko przyrodnicze wpływ warunków • opisuje warunki krajów Europy Północnej środowiska przyrodnicze Europy • wyjaśnia, dlaczego porty przyrodniczego Europy Północnej morskie położone za Północnej na działalność • wyjaśnia łagodzący kołem podbiegunowym gospodarczą człowieka wpływ prądu nie zamarzają • porównuje środowisko przyrodnicze krajów morskiego na cechy • wykazuje zależności Europy Północnej klimatu Europy między warunkami Północnej klimatycznymi a typową roślinnością krajów • wyjaśnia znaczenie Europy Północnej terminu „okres wegetacyjny” • analizuje i ocenia strukturę użytkowania • charakteryzuje ziemi w Europie rolnictwo Europy Północnej Północnej • ocenia poziom życia • omawia znaczenie mieszkańców Europy upraw roślin Północnej w specjalnie ogrzewanych • wykazuje wpływ i doświetlanych warunków naturalnych szklarniach na rozmieszczenie ludności w Europie • wykazuje znaczenie położenia Skandynawii Północnej • wykazuje, na podstawie i omawia sposoby map tematycznych, wykorzystania mórz związki między głównymi • analizuje wielkość cechami środowiska połowów ryb przyrodniczego Europy w wybranych krajach świata i krajach Europy Północnej a głównymi kierunkami rozwoju Północnej gospodarczego • przedstawia wykorzystanie • charakteryzuje zjawisko odpływu ludności z obszarów północnej Skandynawii • przedstawia walory turystyczne krajów Europy Północnej Gospodarka w cieniu Alp Turystyczne bogactwo Europy Południowej surowców odnawialnych w produkcji energii • wyjaśnia znaczenie • omawia położenie terminu „kraje krajów alpejskich na alpejskie” podstawie mapy • wskazuje kraje ogólnogeograficznej alpejskie na mapie • opisuje warunki ogólnogeograficznej, klimatyczne w Alpach wymienia nazwy tych • wyjaśnia występowanie państw oraz nazwy ich źródeł wielu rzek stolic europejskich w Alpach • wyjaśnia znaczenie • charakteryzuje piętra terminu „granica klimatyczno-roślinne wiecznego śniegu” w Alpach • wymienia czynniki • opisuje rzeźbę Alp decydujące • opisuje główne o występowaniu kierunki rozwoju lodowców górskich gospodarczego krajów w Alpach alpejskich • wymienia wiodące • charakteryzuje działy gospodarki strukturę przemysłu krajów alpejskich krajów alpejskich • opisuje specyfikę • ocenia warunki rozmieszczenia ludności rozwoju w Alpach hydroenergetyki • wskazuje największe w krajach alpejskich miasta alpejskie na • opisuje rozmieszczenie mapie i wymienia ich miast i gęstość nazwy zaludnienia w krajach alpejskich • wyjaśnia znaczenie • omawia położenie terminu „kraje geograficzne krajów śródziemnomorskie” śródziemnomorskich na • wskazuje na mapie kraje podstawie mapy ogólnogeograficznej Europy Południowej i wymienia nazwy ich • opisuje warunki stolic środowiska • przedstawia turystyczną przyrodniczego krajów • charakteryzuje • charakteryzuje czynniki środowisko przyrodnicze decydujące o krajów alpejskich wykształceniu pięter klimatyczno-roślinnych • wykazuje wpływ gór na środowisko przyrodnicze w Alpach i gospodarkę krajów • wykazuje znaczenie alpejskich sektora usług • analizuje strukturę turystycznych użytkowania ziemi i finansowych dla w krajach alpejskich gospodarki krajów i formułuje wnioski alpejskich • wykazuje, że kraje • wykazuje odrębność alpejskie należą do kulturową mieszkańców państw wysoko gór rozwiniętych • charakteryzuje genezę rzeźby alpejskiej • analizuje czynniki decydujące o rozwoju sektora finansowego w Szwajcarii • wykazuje turystyczną • wykazuje atrakcyjność atrakcyjność regionu przyrodniczą Europy śródziemnomorskiego Południowej • opisuje wybrane atrakcje • wykazuje związki turystyczne regionu między rozwojem turystyki a warunkami • analizuje infrastrukturę przyrodniczymi i turystyczną i jej znaczenie dla rozwoju dziedzictwem • wykazuje zależności miedzy wielkością ruchu turystycznego a przychodami wybranych krajów atrakcyjność regionu śródziemnomorskiego • wskazuje na mapie wyspy położone na Morzu Śródziemnym i wymienia ich nazwy • wskazuje na mapie góry znajdujące się na obszarze południowej Europy i wymienia ich nazwy • wyjaśnia znaczenie terminu „makia” • wymienia przykłady atrakcji turystycznych południowej Europy Francja – rolnictwo XXI wieku śródziemnomorskich • charakteryzuje warunki klimatyczne i roślinność krajów śródziemnomorskich na podstawie map tematycznych • charakteryzuje walory przyrodnicze i pozaprzyrodnicze krajów Europy Południowej • opisuje, na podstawie mapy tematycznej, rozmieszczenie najważniejszych ośrodków turystycznych Europy Południowej • wskazuje na mapie • opisuje położenie ogólnogeograficznej geograficzne Francji Francję i podaje nazwę • charakteryzuje warunki klimatyczno-glebowe jej stolicy warunkujące rozwój • wymienia czynniki rolnictwa we Francji przyrodnicze i pozaprzyrodnicze • opisuje ukształtowanie warunkujące rozwój powierzchni terenu we rolnictwa we Francji Francji na podstawie • wymienia nazwy roślin mapy uprawianych we Francji • wskazuje na mapie • opisuje produkty gospodarczej charakterystyczne dla i charakteryzuje Francji najważniejsze regiony rolnicze Francji • porównuje wielkość plonów pszenicy i buraków cukrowych w wybranych krajach • charakteryzuje turystyki Europy kulturowym Południowej • ocenia rolę turystyki w • wykazuje niekorzystny rozwoju gospodarczym wpływ turystyki na krajów Europy środowisko przyrodnicze Południowej • ukazuje dziedzictwo kulturowe krajów śródziemnomorskich • analizuje strukturę użytkowania ziemi we Francji • wykazuje wpływ klimatu na rozmieszczenie upraw we Francji • wykazuje, na przykładzie rolnictwa Francji, związek między warunkami przyrodniczymi a kierunkiem i efektywnością produkcji rolnej • wykazuje, że przemysł środków transportu ma duże znaczenie dla gospodarki Francji • wykazuje wpływ czynników pozaprzyrodniczych na wielkość produkcji roślinnej i zwierzęcej • dowodzi, że francuskie rolnictwo jest wysoko rozwinięte •ocenia, na podstawie danych statystycznych, miejsce Francji w produkcji rolnej w Europie Sąsiedzi Polski Wspólną Politykę Rolną krajów Unii Europejskiej • identyfikuje cechy rolnictwa towarowego Niemcy – potęga • wymienia nazwy • opisuje długości granic gospodarcza państw sąsiadujących Polski z z Polską i wskazuje je poszczególnymi na mapie państwami • określa położenie ogólnogeograficznej geograficzne Niemiec • wskazuje na mapie na mapie ogólnogeograficznej ogólnogeograficznej Niemcy, podaje nazwę stolicy tego państwa • przedstawia czynniki oraz nazwy krajów z dynamicznego rozwoju nim sąsiadujących gospodarczego Niemiec • wskazuje na mapie • wyjaśnia znaczenie główne krainy transportu dla geograficzne gospodarki Niemiec i najważniejsze rzeki • wymienia przyczyny Niemiec oraz wymienia dobrego rozwoju ich nazwy gospodarczego Niemiec • przedstawia udział • przedstawia, na przemysłu w strukturze podstawie wskazanych PKB Niemiec źródeł informacji • wymienia nazwy geograficznej, główne wybranych roślin kierunki i przyczyny uprawianych zmian w strukturze w Niemczech przemysłu Zagłębia Ruhry Słowacja i • wskazuje na mapie • opisuje położenie Czechy – ogólnogeograficznej geograficzne Słowacji wspólna Czechy i Słowację, i Czech na mapie przeszłość, wymienia nazwy ich ogólnogeograficznej • przedstawia wspólne odrębna stolic oraz nazwy cechy środowiska przyszłość państw sąsiadujących przyrodniczego Czech z tymi krajami i Słowacji • wskazuje na mapie i wymienia nazwy • opisuje zasoby bogactw • wykazuje wysoki poziom rozwoju gospodarczego Niemiec na podstawie wartości PKB i struktury zatrudnienia • wykazuje znaczenie usług dla gospodarki Niemiec • analizuje działania Niemiec na rzecz ochrony środowiska • przedstawia przyczyny spadku tempa rozwoju gospodarczego Niemiec na początku XXI wieku • wyjaśnia przyczyny i skutki ujemnego przyrostu naturalnego w Niemczech • opisuje uwarunkowania rozwoju rolnictwa Niemiec • dowodzi, że Niemcy • wykazuje wysoki znajdują się w ścisłej poziom rozwoju czołówce najlepiej przemysłu, rolnictwa i rozwiniętych państw usług w Niemczech • analizuje uwarunkowania świata • analizuje przyczyny rozwoju przemysłu migracji ludności do przetwórczego i Niemiec formułuje wnioski • charakteryzuje • podaje przyczyny i porównuje, na podstawie rozpadu Czechosłowacji różnych źródeł informacji • porównuje tempo geograficznej, środowisko rozwoju gospodarczego przyrodnicze Czech Czech i Słowacji oraz i Słowacji formułuje wnioski • wykazuje podobieństwa i różnice w gospodarce tych państw • porównuje środowisko społeczno-gospodarcze południowych sąsiadów Polski oraz formułuje wnioski • projektuje tygodniowy pobyt na Słowacji, uwzględniając walory środowiska głównych krain geograficznych oraz najważniejszych rzek Czech i Słowacji • wymienia nazwy państw będących głównymi partnerami handlowymi Czech i Słowacji • wymienia nazwy mniejszości narodowych zamieszkujących Czechy i Słowację Problemy • wskazuje na mapie gospodarcze oraz ogólnogeograficznej demograficzne Litwę, Białoruś Litwy, Białorusi i Ukrainę, wymienia i Ukrainy nazwy ich stolic oraz nazwy państw sąsiadujących z tymi krajami • wskazuje na mapie główne krainy geograficzne i najważniejsze rzeki Litwy, Białorusi i Ukrainy oraz podaje ich nazwy • wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego i społeczno-gospodarczego tych państw • wymienia problemy demograficzne Białorusi, Litwy i naturalnych Czech • porównuje strukturę i Słowacji PKB oraz strukturę • opisuje atrakcje Czech zatrudnienia Czech i Słowacji i Słowacji przyciągające turystów • analizuje demograficzne podobieństwa i różnice Czech i Słowacji • przedstawia problemy społeczności romskiej zamieszkującej Słowację przyrodniczego i kulturowego • opisuje położenie • porównuje poziom • analizuje historię • porównuje środowisko geograficzne Litwy, rozwoju gospodarczego powstania Litwy, społeczno-gospodarcze Białorusi i Ukrainy Litwy, Białorusi i Białorusi i Ukrainy południowych Ukrainy • charakteryzuje • wykazuje zróżnicowanie i wschodnich sąsiadów i porównuje, na • opisuje uwarunkowania gospodarcze tych państw Polski oraz formułuje wnioski podstawie różnych rozwoju gospodarki Litwy • ocenia zasoby bogactw • wyjaśnia przyczyny mineralnych Litwy, źródeł informacji słabego rozwoju Białorusi i Ukrainy geograficznej, środowisko przyrodnicze gospodarczego Białorusi • omawia efekty przemian • opisuje uwarunkowania Litwy, Białorusi i gospodarczych, które rozwoju rolnictwa na Ukrainy nastąpiły na Białorusi, • przedstawia cechy Ukrainie Litwie i na Ukrainie gospodarki Litwy, • wykazuje przyczyny • wyjaśnia przyczyny Białorusi i Ukrainy i skutki depopulacji na kryzysu gospodarczego • przedstawia na Ukrainie po rozpadzie Białorusi, Litwie i współczesne przemiany ZSRR Ukrainie gospodarcze Ukrainy • analizuje współczynnik • przedstawia przyczyny przyrostu naturalnego ujemnego przyrostu na Białorusi, Litwie naturalnego na Białorusi, i Ukrainie oraz formułuje Litwie i Ukrainie wnioski • przedstawia działania rządów Litwy, Białorusi i Ukrainy mające na celu zahamowanie depopulacji Rosja – największe państwo świata Ukrainy • wyjaśnia znaczenie terminu „depopulacja” • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Rosję, wymienia nazwę jej stolicy • wskazuje na mapie główne krainy geograficzne, rzeki i jeziora Rosji oraz wymienia ich nazwy • wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego Rosji • wyjaśnia znaczenie terminu „wieloletnia zmarzlina” • wymienia nazwy najgęściej zaludnionych obszarów Rosji • wymienia najważniejsze problemy ludnościowe Rosji • wymienia główne cechy rosyjskiej gospodarki • wymienia przyczyny ujemnego przyrostu naturalnego w Rosji • wymienia nazwy bogactw naturalnych Rosji • opisuje atrakcje turystyczne Krymu • określa położenie • wykazuje konsekwencje • wykazuje zróżnicowanie geograficzne Rosji na przyrodnicze dużej warunków mapie rozciągłości przyrodniczych oraz ich ogólnogeograficznej równoleżnikowej wpływ na rozmieszczenie i południkowej Rosji • omawia cechy ludności • wskazuje na mapie ukształtowania i działalność gospodarczą obszary występowania • analizuje zmiany powierzchni Rosji wieloletniej zmarzliny przyrostu naturalnego • charakteryzuje strefy w Rosji i formułuje • wykazuje wpływ klimatyczno-roślinne występowania wieloletniej wnioski Rosji • opisuje rozmieszczenie zmarzliny na działalność • wyjaśnia przyczyny człowieka i skutki spadku średniej ludności w Rosji na • wykazuje zróżnicowanie długości życia wśród podstawie mapy mężczyzn w Rosji przyrodnicze Rosji gęstości zaludnienia • przewiduje skutki • wykazuje zróżnicowanie • wyjaśnia przyczyny depopulacji w Rosji narodowościowe depopulacji w Rosji i kulturowe • przedstawia przyczyny • opisuje uwarunkowania rozwoju przemysłu w społeczeństwa spadku współczynnika Rosji rosyjskiego urodzeń w Rosji • wykazuje, że gospodarka • wyjaśnia rolę Rosji • wskazuje na mapie w światowej gospodarce Rosji ma charakter i wymienia nazwy i polityce surowcowy obszarów w Rosji • analizuje strukturę o dużej koncentracji • wykazuje zróżnicowanie eksportu Rosji przemysłu gospodarcze Rosji i formułuje wnioski • opisuje zróżnicowanie • omawia najważniejsze etniczne, językowe i religijne mieszkańców problemy rosyjskiego rolnictwa Rosji • przedstawia uwarunkowania niewielkiego zaludnienia w części Rosji położonej na wschód od Uralu • uzasadnia tezę, że Rosja jest krajem o wielkich możliwościach gospodarczych • przedstawia przyczyny dysproporcji społecznych w Rosji Wymagania edukacyjne „Puls Ziemi 3” Dział progra Lp. Temat lekcji mu Położe 1. Położenie nie i granice Polski oraz środo wisko przyro dnicze Polski Poziom wymagań / ocena szkolna dopuszczający dostateczny dobry Uczeń poprawnie: • wskazuje Polskę na ogólnogeograficznej mapie Europy • wymienia nazwy państw sąsiadujących z Polską i wskazuje te państwa na mapie ogólnogeograficznej • wymienia cechy położenia Polski • wymienia zalety położenia Polski • wymienia korzyści wynikające z nadmorskiego położenia Polski Uczeń poprawnie: • charakteryzuje na podstawie map położenie Polski na świecie i w Europie • wymienia nazwy skrajnych punktów Polski i wskazuje je na mapie • opisuje przebieg granicy lądowej Polski na podstawie mapy ogólnogeograficznej • opisuje granicę morską na mapie ogólnogeograficznej Uczeń poprawnie: • opisuje położenie fizycznogeograficzne, polityczne i matematyczne Polski korzystając z mapy Polski, mapy Europy i mapy świata • opisuje położenie własnego regionu na podstawie ogólnogeograficznej mapy Polski • opisuje wody wewnętrzne, morze terytorialne oraz wyłączna strefę ekonomiczną na podstawie schematu i mapy ogólnogeograficznej Polski • opisuje granice Polski na podstawie ogólnogeograficznej mapy Polski i danych statystycznych bardzo dobry celujący Uczeń poprawnie: Uczeń poprawnie: • wyjaśnia zależności • ocenia położenie Polski między miejscowym w Europie i na świecie czasem słonecznym a • wykazuje korzyści czasem strefowym i wynikające z położenia urzędowym w Polsce na Polski podstawie mapy stref czasowych • określa położenie matematyczne Polski na podstawie mapy ogólnogeograficznej • oblicza rozciągłość równoleżnikową i południkową Polski na podstawie mapy ogólnogeograficznej • oblicza różnice czasu słonecznego między skrajnymi punktami Polski 2. 3. 4. • wymienia nazwy głównych jednostek tektonicznych Polski i wskazuje je na mapie geologicznej • wymienia nazwy er, w których wystąpiły ruchy górotwórcze • wymienia nazwy górotworów kaledońskich, hercyńskich i alpejskich oraz wskazuje je na mapie Polski Zlodowacenia • wymienia nazwy zlodowaceń i wskazuje ich na obszarze zasięg na mapie Polski Polski • rozpoznaje górskie formy polodowcowe na schematach Ukształtowanie • wymienia czynniki wewnętrzne i zewnętrzne powierzchni wpływające na ukształtowanie powierzchni Polski • wymienia cechy rzeźby powierzchni Polski • wymienia nazwy punktów najwyżej i najniżej położonych w Polsce i wskazuje te punkty na mapie • rozróżnia przedstawione na ilustracjach formy rzeźby terenu Budowa geologiczna Polski • opisuje na podstawie • przyporządkowuje nazwy • charakteryzuje główne • analizuje uwarunkowania tabeli stratygraficznej pasm górskich do nazw jednostki tektoniczne powstawania gór w Polsce najważniejsze wydarzenia orogenez, w których te Polski geologiczne na terenie góry powstawały • wykazuje związki między Polski • rozpoznaje rodzaje węgla budową geologiczną a dziejami geologicznymi • opisuje proces powstania i charakteryzuje warunki, w których powstawał węgla kamiennego węgiel kamienny • rozpoznaje formy • omawia uwarunkowania polodowcowe na zlodowaceń w Polsce schematach i wskazuje • opisuje warunki obszary ich występowania powstania form na mapie Polski polodowcowych • wyjaśnia genezę form polodowcowych • analizuje i porównuje cechy krajobrazu peryglacjalnego i młodoglacjalnego • omawia cechy rzeźby • opisuje na podstawie powierzchni Polski na krzywej hipsograficznej podstawie mapy udział nizin, wyżyn i gór w hipsometrycznej Polski powierzchni Polski • wymienia nazwy pasów • charakteryzuje na ukształtowania podstawie mapy powierzchni i wskazuje je hipsometrycznej cechy na mapie Polski rzeźby powierzchni Polski • charakteryzuje • oblicza różnice wysokości poszczególne pasy bezwzględnej, korzystając ukształtowania z mapy hipsometrycznej powierzchni w Polsce • odczytuje na mapie hipsometrycznej wysokości względne i bezwzględne • wymienia nazwy regionów geograficznych w poszczególnych pasach ukształtowania powierzchni i wskazuje te • wykazuje pasowość ukształtowania powierzchni Polski • wyjaśnia wpływ przeszłości geologicznej na ukształtowanie powierzchni Polski • wyjaśnia wpływ współczesnych procesów geologicznych na ukształtowanie powierzchni Polski • wykazuje zależności pomiędzy współczesną rzeźbą Polski a wybranymi wydarzeniami geologicznymi • porównuje cechy oraz genezę rzeźby terenu poszczególnych pasów ukształtowania powierzchni Polski 5. Skały i surowce mineralne 6. Klimat Polski 7. • klasyfikuje wody Wody powierzchniow występujące w Polsce e i podziemne • wymienia nazwy • wymienia nazwy skał występujących w Polsce • klasyfikuje surowce mineralne ze względu na ich gospodarcze wykorzystanie • wymienia przykłady wykorzystania surowców mineralnych i skał w różnych dziedzinach życia człowieka • wymienia nazwy skał i surowców mineralnych występujących w regionie swojego zamieszkania • wymienia geograficzne czynniki wpływające na klimat Polski • wymienia nazwy mas powietrza napływających nad Polskę • odczytuje informacje przedstawione na klimatogramach • wymienia nazwy termicznych pór roku w Polsce • wymienia nazwy wiatrów lokalnych i miejsce ich występowania regiony na mapie Polski • rozpoznaje na podstawie fotografii lub okazów główne rodzaje skał występujących w regionie i w Polsce • wskazuje na mapie Polski obszary występowania surowców mineralnych • opisuje na podstawie mapy rozmieszczenie skał powierzchniowych • opisuje na podstawie mapy tematycznej rozmieszczenie surowców mineralnych • klasyfikuje skały występujące w Polsce ze względu na ich pochodzenie • wykazuje znaczenie gospodarcze surowców mineralnych • wyjaśnia wpływ czynników geograficznych na cechy klimatu Polski • analizuje przebieg izoterm lipca i stycznia na mapach klimatycznych Polski • opisuje pogodę kształtowaną przez poszczególne masy powietrza napływające nad Polskę • wyjaśnia występowanie w Polsce termicznych pór roku • wyjaśnia mechanizm powstawania wiatru halnego w górach i bryzy morskiej nad Bałtykiem • opisuje zagrożenia wynikające ze zmian klimatu w Polsce • opisuje rozmieszczenie • opisuje cechy sieci kanałów na podstawie rzecznej w Polsce mapy ogólnogeograficznej • opisuje genezę mis • odczytuje na mapach klimatycznych Polski przestrzenny rozkład temperatury powietrza i opadów atmosferycznych • opisuje cechy klimatu Polski oraz swojego regionu • opisuje cechy klimatu przejściowego • odczytuje z mapy długość okresu wegetacyjnego • kreśli klimatogramy na podstawie danych liczbowych • opisuje i ocenia na podstawie danych statystycznych zasoby surowców mineralnych w Polsce • analizuje wpływ wydobycia surowców mineralnych na środowisko • wykazuje związek między budową geologiczną a występowaniem surowców mineralnych • wykazuje związek między • porównuje klimat Polski geograficznymi z klimatem innych krajów czynnikami kształtującymi Europy klimat a cechami klimatu Polski • wyjaśnia przyczyny przestrzennego zróżnicowania temperatury powietrza oraz opadów atmosferycznych w Polsce • wykazuje wpływ mas powietrza napływających nad obszar Polski na kształtowanie się pogody • wykazuje przejściowość klimatyczną Polski • wyjaśnia przyczyny zróżnicowania przestrzennego długości okresu wegetacyjnego • wykazuje asymetrię dorzecza Wisły i Odry i wyjaśnia przyczyny jej • wykazuje związki między budową geologiczną, rzeźbą powierzchni, 8. 9. głównych rzek oraz ich dopływów i opisuje ich rozmieszczenie na ogólnogeograficznej mapie Polski • wymienia nazwy wód występujących we własnym regionie • porównuje powierzchnie i głębokości wybranych jezior • klasyfikuje wody podziemne • opisuje gospodarcze wykorzystanie wód podziemnych • wymienia nazwy głównych kanałów i wskazuje te kanały na mapie Polski • wymienia nazwy wybranych jezior i wskazuje te jeziora na mapie Polski • wyróżnia typy genetyczne jezior Polski • opisuje rozmieszczenie rejonów eksploatacji i wykorzystanie gospodarcze wód podziemnych • opisuje wody powierzchniowe swojego regionu • wymienia nazwy • opisuje na podstawie Morze największych zatok, wysp, mapy ogólnogeograficznej Bałtyckie cieśnin oraz głębi Morza Europy położenie Morza Bałtyckiego i wskazuje je Bałtyckiego na mapie • omawia główne cechy położenia Morza • wymienia na podstawie mapy ogólnogeograficznej Bałtyckiego cechy geograficzne Morza • opisuje rozmieszczenie największych jego zatok, Bałtyckiego wysp, cieśnin oraz głębi • przedstawia właściwości na podstawie mapy fizyczne wód Bałtyku ogólnogeograficznej • omawia znaczenie • przedstawia główne gospodarcze Morza cechy środowiska Bałtyckiego przyrodniczego Morza Bałtyckiego • wymienia przyczyny zanieczyszczenia Bałtyku • opisuje za pomocą mapy Gleby w Polsce • wymienia czynniki glebotwórcze gleb rozmieszczenie • klasyfikuje gleby w Polsce głównych typów • wymienia nazwy gleb genetycznych gleb w Polski jeziornych występujących w Polsce • opisuje funkcje sztucznych jezior zaporowych • wyjaśnia znaczenie gospodarcze wód powierzchniowych • wykazuje znaczenie wód leczniczych • przedstawia sposoby wykorzystania wód podziemnych • opisuje rozmieszczenie rejonów eksploatacji i wykorzystanie wód mineralnych powstania • wykazuje znaczenie gospodarcze kanałów • ocenia stopień i sposoby wykorzystania wód powierzchniowych i podziemnych w Polsce klimatem i stosunkami wodnymi w Polsce • omawia genezę Morza Bałtyckiego • omawia cechy fizyczne wód Morza Bałtyckiego • wyjaśnia przyczyny degradacji wód Morza Bałtyckiego • wyjaśnia zróżnicowanie zasolenia i temperatury wody Bałtyku • wykazuje znaczenie gospodarcze Morza Bałtyckiego • proponuje sposoby ochrony wód Bałtyku • charakteryzuje typy genetyczne gleb występujących w Polsce • opisuje cechy gleb • wyjaśnia przyczyny • analizuje profile glebowe degradacji gleb i wymienia sposoby jej zapobiegania • ocenia wartość użytkową występujących we własnym regionie • wyjaśnia znaczenie gospodarcze gleb 10. Obsza 11. r, ludnoś ć i urba nizacj a w Pols ce 12. Roślinność i świat zwierzęcy Od gminy po województwo Ilu nas jest? Polsce • rozróżnia typy gleb ze względu na ich żyzność • opisuje gleby w regionie zamieszkania • wymienia nazwy formacji • określa na podstawie roślinnych występujących diagramu skład w Polsce gatunkowy lasów w • rozpoznaje typy Polsce zbiorowisk roślinnych w • opisuje na podstawie Polsce mapy rozmieszczenie • rozpoznaje wybrane kompleksów leśnych w gatunki roślin i zwierząt Polsce przedstawione na • opisuje funkcje lasów w fotografiach Polsce • opisuje świat roślin i zwierząt w Polsce i swoim regionie • wyjaśnia znaczenie • opisuje podział terminów: „powiat administracyjny Polski grodzki”, „powiat ziemski”, • wymienia zadania poszczególnych szczebli „gmina”, „wojewoda”, administracji „prezydent”, „burmistrz”, samorządowej „starosta”, „wójt” • wymienia nazwy województw oraz ich stolice i wskazuje je na mapie administracyjnej Polski • wyjaśnia znaczenie • opisuje na podstawie terminów: „demografia”, danych statystycznych „przyrost naturalny”, zmiany liczby ludności „przyrost rzeczywisty”, Polski po 1946 roku • opisuje czynniki „średnia długość życia”, wpływające na zmiany „struktura wiekowa liczby ludności w Polsce społeczeństwa” • wymienia czynniki • porównuje na podstawie wpływające na zmiany danych liczbowych liczby ludności w Polsce długość życia w Polsce z • wymienia nazwy regionów długością życia w innych występujących w Polsce gleb w Polsce • wyjaśnia zależności między klimatem a szatą roślinną • opisuje zasięg lasów na terenie Polski na podstawie mapy tematycznej • porównuje zbiorowiska leśne na obszarach nizinnych i w górach • charakteryzuje na podstawie schematu typy zbiorowisk leśnych w zależności od podłoża • wyjaśnia trójstopniowy podział władz administracyjnych • ocenia lesistość Polski na podstawie mapy tematycznej i danych statystycznych • wykazuje zależności między składem gatunkowym lasów a warunkami klimatycznymi i glebowymi • opisuje kompetencje poszczególnych szczebli administracji samorządowej • analizuje znaczenie podziału administracyjnego • wykazuje zmiany przyrostu naturalnego w Polsce od zakończenia II wojny światowej do dziś na podstawie danych statystycznych • wykazuje przyczyny i skutki spadku przyrostu naturalnego w ostatnich latach • porównuje na podstawie • analizuje skutki ujemnego • prognozuje zmiany liczby przyrostu naturalnego w ludności w Polsce Polsce • analizuje okresy wyżu i niżu demograficznego w Polsce oraz formułuje wnioski • oblicza współczynniki przyrostu naturalnego i rzeczywistego w Polsce o dodatnim i ujemnym przyroście naturalnym w Polsce • wymienia czynniki wpływające na niską wartość przyrostu naturalnego w Polsce 13. Rozmieszczeni • wyjaśnia znaczenie terminu „gęstość e ludności w zaludnienia” Polsce • wymienia nazwy obszarów o największej i najmniejszej gęstości zaludnienia i wskazuje te obszary na mapie Polski • omawia średnią gęstość zaludnienia w swoim regionie • wymienia atrakcje i bariery osadnicze w Polsce 14. Wewnętrzne i zagraniczne migracje Polaków • wyjaśnia znaczenie terminu „migracja” • wyjaśnia przyczyny migracji wewnętrznych w Polsce • opisuje przyczyny migracji poszczególnych grup ludności w Polsce • wymienia przyczyny rozwoju terenów podmiejskich • wymienia przyczyny migracji zagranicznych krajach danych statystycznych • opisuje strukturę płci i współczynnik przyrostu wieku na podstawie naturalnego w miastach i danych statystycznych wsiach Polski oraz piramidy płci i wieku • analizuje piramidę płci i ludności Polski wieku ludności Polski • odczytuje z różnych źródeł informacji (m.in. rocznika statystycznego) dane dotyczące: liczby ludności Polski, urodzeń, zgonów, przyrostu naturalnego • omawia czynniki • porównuje gęstość wpływające na zaludnienia w swoim rozmieszczenie ludności regionie z gęstością w Polsce zaludnienia innych regionów Polski • charakteryzuje na podstawie map gęstości • porównuje czynniki zaludnienia decydujące o rozwoju zróżnicowanie osadnictwa dawniej rozmieszczenia ludności i współcześnie w Polsce i zamieszkiwanym regionie • omawia przyczyny migracji wewnętrznych w Polsce • opisuje główne kierunki migracji Polaków po II wojnie światowej • odczytuje z danych statystycznych wielkość migracji z Polski i do Polski • opisuje dawne i współczesne kierunki migracji wewnętrznych • opisuje skutki migracji z Polski i do Polski • opisuje wpływ ruchów migracyjnych na zmiany liczby ludności Polski • omawia przyczyny ujemnego salda migracji ze wsi do miast w Polsce • omawia przyczyny ujemnego salda migracji zewnętrznych w Polsce • wyjaśnia przyczyny głównych kierunków • charakteryzuje na podstawie map gęstości zaludnienia zróżnicowanie rozmieszczenia ludności w Polsce i zamieszkiwanym regionie oraz wyjaśnia te różnice, uwzględniając czynniki przyrodnicze, historyczne i społecznoekonomiczne • ocenia atrakcje i bariery osadnicze w Polsce • analizuje przyczyny i skutki dużej lub małej gęstości zaludnienia w wybranym regionie Polski • oblicza saldo migracji w Polsce • opisuje skutki migracji zewnętrznych z punktu widzenia interesów Polski • ocenia wpływ ruchów migracyjnych na zmiany liczby i rozmieszczenie ludności Polski • oblicza przyrost rzeczywisty ludności Polski Polaków w Polsce • wymienia nazwy krajów, • wyjaśnia przyczyny do których migrują Polacy i wzrostu przyrostu wskazuje je na mapie rzeczywistego w Polsce w ogólnogeograficznej ostatnich latach współczesnych migracji zewnętrznych Polaków 15. Struktura narodowościo wa i wyznaniowa w Polsce • wyjaśnia znaczenie terminów: „naród”, „państwo wielonarodowościowe”, „państwo jednolite narodowościowo”, „mniejszość narodowa”, „mniejszość etniczna”, „społeczność etniczna” • wymienia nazwy mniejszości narodowych zamieszkujących Polskę • wymienia nazwy mniejszości etnicznych i opisuje ich rozmieszczenie na mapie Polski • wyjaśnia, dlaczego Polska jest krajem niemal jednolitym narodowościowo • wymienia nazwy regionów zamieszkiwanych przez mniejszości narodowe i wskazuje je na mapie Polski • opisuje na podstawie danych statystycznych strukturę wyznaniową ludności Polski • wyszukuje informacje o dorobku kulturowym wybranych mniejszości etnicznych • wykazuje zróżnicowanie • przedstawia konteksty struktury narodowościowej wielokulturowości w Polski przed II wojną Polsce światową i obecnie • analizuje przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia mniejszości narodowych w Polsce • opisuje zróżnicowanie narodowościowe i etniczne wybranych regionów Polski • charakteryzuje dorobek kulturowy, gospodarczy i naukowy wybranych grup etnicznych 16. Struktura zatrudnienia • wymienia nazwy województw o najwyższym zatrudnieniu w usługach oraz wskazuje je na mapie Polski • wymienia przyczyny i skutki bezrobocia w Polsce • wyjaśnia przyczyny emigracji zarobkowej Polaków • wymienia główne, aktualne problemy rynku pracy w Polsce i w zamieszkiwanym regionie • opisuje na podstawie danych statystycznych zmiany w strukturze zatrudnienia ludności w Polsce • omawia strukturę zatrudnienia w wybranych województwach • opisuje główne, aktualne problemy rynku pracy w Polsce i w zamieszkiwanym regionie • opisuje zróżnicowanie stopy bezrobocia w wybranych województwach i porównuje je ze swoim • wyjaśnia przyczyny zmian struktury zatrudnienia ludności • wykazuje różnice w strukturze zatrudnienia ludności w Polsce i we własnym regionie • wyjaśnia przyczyny i skutki bezrobocia w Polsce oraz migracji zarobkowej wybranych grup zawodowych • analizuje stopę bezrobocia w wybranych województwach oraz swoim regionie i formułuje wnioski • wyjaśnia zmiany w strukturze zatrudnienia w latach 1930–2008 w Polsce • porównuje strukturę zatrudnienia w swoim województwie oraz innych województwach i formułuje wnioski • omawia przyczyny zróżnicowania struktury zatrudnienia w wybranych województwach Polski • ocenia stopę bezrobocia w swoim województwie • oblicza stopę bezrobocia w Polsce • prognozuje zmiany w strukturze zatrudnienia w Polsce 17. Rolnic 18. two w Polsce Urbanizacja w Polsce Czynniki rozwoju rolnictwa • wymienia cechy miast polskich • wymienia czynniki, które miały wpływ na intensywność urbanizacji w Polsce • odczytuje z danych statystycznych wskaźniki urbanizacji dla wybranych województw • wymienia nazwy obszarów najbardziej zurbanizowanych w Polsce i wskazuje te obszary na mapie Polski • opisuje miasta Polski według grup wielkościowych • rozróżnia typy aglomeracji w Polsce • wymienia nazwy aglomeracji miejskich i wskazuje je na mapie Polski • wyjaśnia znaczenie terminów: „struktura użytkowania ziemi”, „użytki rolne”, „grunty orne” • wymienia nazwy obszarów o najkorzystniejszych warunkach przyrodniczych rozwoju rolnictwa i wskazuje te obszary na mapie Polski • wymienia czynniki ograniczające rozwój rolnictwa województwem • opisuje procesy urbanizacyjne w Polsce na podstawie danych statystycznych • omawia na podstawie danych statystycznych wskaźnik urbanizacji w Polsce w latach 1950– 2008 • wyjaśnia przyczyny rozwoju wielkich miast w Polsce • opisuje funkcje miast Polski na wybranych przykładach • porównuje rozmieszczenie i wielkość miast w Polsce oraz zamieszkiwanym regionie • wyjaśnia różnicę między miastem a wsią • opisuje na podstawie map tematycznych warunki przyrodnicze rozwoju rolnictwa w Polsce • przedstawia warunki pozaprzyrodnicze rozwoju rolnictwa • wyróżnia na podstawie danych statystycznych główne cechy struktury użytkowania ziemi oraz wielkości i własności gospodarstw rolnych w Polsce • opisuje na podstawie • porównuje wskaźnik urbanizacji zamieszkiwanego województwa ze wskaźnikiem urbanizacji w wybranym województwie i formułuje wnioski • opisuje przyczyny zróżnicowania urbanizacji w wybranych regionach Polski • wykazuje różnice między aglomeracją monocentryczną a aglomeracją policentryczną • omawia problemy mieszkańców dużych miast • ocenia wpływ migracji ludności ze wsi do miast na proces urbanizacji • porównuje wskaźnik urbanizacji w Polsce oraz innych krajach i wymienia przyczyny jego zróżnicowania • analizuje i ocenia na podstawie mapy ogólnogeograficznej rozmieszczenie dużych miast w Polsce i zamieszkiwanym regionie • oblicza wskaźnik urbanizacji wybranych obszarów Polski i interpretuje go • wyjaśnia przyczyny przestrzennego zróżnicowania wielkości gospodarstw rolnych • przedstawia skutki rozdrobnienia gospodarstw rolnych w Polsce • ukazuje zmiany w polskim rolnictwie po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej • ocenia warunki • porównuje warunki przyrodnicze rozwoju rozwoju rolnictwa w rolnictwa w Polsce Polsce z warunkami w województwie, w • ocenia warunki pozaprzyrodnicze rozwoju którym mieszka, i formułuje wnioski rolnictwa w Polsce • ocenia strukturę użytkowania ziemi w Polsce i porównuje ją ze strukturą w innych krajach Europy 19. Produkcja roślinna 20. Hodowla zwierząt w Polsce danych statystycznych poziom mechanizacji i chemizacji rolnictwa w Polsce • wyjaśnia wpływ polityki rolnej państwa na poziom rolnictwa w Polsce • wyjaśnia znaczenie • omawia strukturę terminów: „struktura powierzchni zasiewów w upraw”, „plony”, „zbiory”, Polsce na podstawie „areał” danych statystycznych • wymienia nazwy • wyróżnia główne cechy głównych roślin uprawnych struktury zasiewów w w Polsce Polsce na podstawie • wymienia czynniki analizy map, wykresów, warunkujące danych liczbowych rozmieszczenie upraw w • omawia na podstawie Polsce map tematycznych rozmieszczenie wybranych roślin uprawnych w Polsce • wymienia nazwy obszarów upraw wybranych roślin i wskazuje je na mapie tematycznej Polski • wyjaśnia znaczenie • wyróżnia główne cechy terminów: „hodowla struktury hodowli w zwierząt”, „pogłowie”, Polsce na podstawie „obsada” analizy map, wykresów i danych liczbowych • wymienia cele hodowli • opisuje pogłowie bydła i zwierząt w Polsce trzody chlewnej w Polsce • opisuje główne kierunki w wybranych latach produkcji zwierzęcej w • omawia znaczenie Polsce hodowli drobiu, koni i • omawia cele hodowli owiec w Polsce zwierząt w Polsce • wskazuje przyczyny • wymienia nazwy spadku pogłowia zwierząt obszarów hodowli hodowlanych w Polsce wybranych zwierząt • wyróżnia główne cechy • wyjaśnia związek między • porównuje plony i zbiory struktury użytkowania żyznością gleb a rodzajem wybranych roślin w Polsce ziemi w Polsce na upraw i innych krajach na podstawie analizy map, • uzasadnia zróżnicowanie podstawie danych wykresów, danych statystycznych oraz natężenia upraw roślin liczbowych formułuje wnioski w wybranych rejonach • wyjaśnia znaczenie produkcji roślinnej w wyżywieniu ludności kraju • wyjaśnia przyczyny zróżnicowania w rozmieszczeniu wybranych upraw (pszenicy, ziemniaków, buraków cukrowych) w Polsce • wyjaśnia znaczenie • ocenia strukturę hodowli produkcji zwierzęcej w zwierząt gospodarskich w wyżywieniu ludności kraju Polsce • wymienia przyczyny • ocenia towarowość zróżnicowania w polskiego rolnictwa rozmieszczeniu hodowli bydła i trzody chlewnej w Polsce • wyjaśnia przyczyny spadku pogłowia zwierząt hodowlanych w Polsce • uzasadnia potrzebę rozwoju gospodarstw ekologicznych w Polsce Przem 21. ysł Zmiany w polskim przemyśle 22. Górnictwo 23. Energetyka w Polsce i wskazuje te obszary na mapie Polski • przedstawia funkcje • przedstawia gospodarcze przemysłu korzyści i społeczne skutki restrukturyzacji • dokonuje podziału przemysu na sekcje i działy przemysłu • wymienia czynniki • przedstawia przemiany lokalizacji zakładów w strukturze produkcji w przemysłowych w Polsce Polsce • opisuje na wybranych • wymienia najlepiej przykładach czynniki rozwijające się obecnie lokalizacji przemysłu działy produkcji • opisuje znaczenie przemysłowej w Polsce inwestycji zagranicznych w i zamieszkiwanym Polsce regionie • wymienia nazwy okręgów przemysłowych i wskazuje te okręgi na mapie Polski • wyjaśnia przyczyny największej koncentracji przemysłu na południu Polski • wyjaśnia znaczenie • wymienia nazwy terminów: „górnictwo”, obszarów wydobywania „okręg przemysłowy”, wybranych surowców „infrastruktura mineralnych i wskazuje te przemysłowa” obszary na mapie Polski • odczytuje z danych • klasyfikuje surowce statystycznych wielkość mineralne wydobycia wybranych • kreśli diagramy ilustrujące surowców w Polsce wielkość wydobycia • wyjaśnia znaczenie wybranych surowców gospodarcze wybranych mineralnych surowców mineralnych • wymienia przyczyny spadku wydobycia węgla kamiennego • klasyfikuje elektrownie • omawia cele tworzenia specjalnych stref ekonomicznych • wyjaśnia przyczyny przestrzennego zróżnicowania lokalizacji okręgów przemysłowych w Polsce • omawia korzyści i negatywne skutki koncentracji przemysłu • wyjaśnia przyczyny zmian zachodzących w przemyśle w Polsce i w zamieszkiwanym regionie • analizuje przyczyny i • uzasadnia potrzebę skutki prywatyzacji oraz restrukturyzacji przemysłu restrukturyzacji przemysłu w wybranych okręgach w Polsce przemysłowych • wyjaśnia związki między • ocenia gospodarcze lokalizacją przemysłu a korzyści i społeczne skutki warunkami naturalnymi, restrukturyzacji i rynkiem zbytu, szlakami prywatyzacji przemysłu komunikacyjnymi i potencjałem ludzkim • ocenia społeczne i gospodarcze korzyści utworzenia specjalnych stref ekonomicznych • uzasadnia potrzebę rozwijania nowoczesnych działów produkcji przemysłu • wyjaśnia znaczenie gospodarcze surowców mineralnych • analizuje strukturę wydobycia wybranych surowców mineralnych • analizuje diagramy ilustrujące wielkość wydobycia wybranych surowców w Polsce • ocenia zasoby surowców • wykazuje zależności mineralnych w Polsce na między lokalizacją kopalni podstawie danych a rozmieszczeniem statystycznych zakładów • porównuje wielkość przetwarzających wydobycia wydobywane surowce poszczególnych surowców mineralne mineralnych w Polsce z wielkością wydobycia w innych krajach • wykazuje potrzebę racjonalnego wykorzystania surowców mineralnych w Polsce • przedstawia na podstawie • wyjaśnia przyczyny i • ocenia strukturę produkcji • wykazuje korzyści Usługi 24. 25. Usługi i transport lądowy Transport • wymienia nazwy źródeł różnych źródeł informacji energii wykorzystywanych strukturę wykorzystania w Polsce źródeł energii w Polsce • opisuje czynniki • odczytuje z danych lokalizacji wybranych statystycznych i elektrowni w Polsce diagramów wielkość • wymienia wady i zalety produkcji energii poszczególnych rodzajów elektrycznej elektrowni • opisuje strukturę • wymienia nazwy produkcji energii alternatywnych źródeł elektrycznej według energii wykorzystywanych rodzajów elektrowni • wymienia nazwy w Polsce wybranych elektrowni cieplnych i wodnych oraz wskazuje te elektrownie na gospodarczej mapie Polski • wyjaśnia znaczenie • opisuje znaczenie usług terminów: „usługi”, we współczesnej „komunikacja”, „transport”, gospodarce Polski i „obwodnica” swojego regionu • klasyfikuje usługi • opisuje znaczenie • wymienia nazwy usług poszczególnych działów rozwijających się transportu lądowego w zamieszkiwanym w gospodarce kraju i regionie swojego regionu • wymienia przykłady • uzasadnia konieczność działów usług modernizacji transportu rozwijających się i lądowego w Polsce zanikających • opisuje przestrzenne • rozróżnia rodzaje zróżnicowanie gęstości transportu sieci kolejowej i dróg • wskazuje na mapie Polski kołowych w Polsce • wymienia przyczyny główne szlaki transportu wzrostu znaczenia lądowego transportu samochodowego i przesyłowego w Polsce • wyjaśnia znaczenie • wyjaśnia znaczenie skutki dominacji energetyki cieplnej w Polsce • opisuje wykorzystanie wód płynących do produkcji energii elektrycznej w Polsce • wykazuje korzyści z wykorzystywania niekonwencjonalnych źródeł energii w Polsce • przedstawia i ocenia wpływ przemysłu energetycznego na stan środowiska przyrodniczego Polski energii elektrycznej według rodzajów elektrowni w Polsce i formułuje wnioski z wykorzystywania alternatywnych źródeł energii • opisuje zmiany na rynku usług w Polsce • wyjaśnia szybki rozwój wybranych usług w Polsce i zamieszkiwanym regionie • wyjaśnia zróżnicowanie gęstości oraz jakości sieci transportu samochodowego i kolejowego w Polsce na podstawie map tematycznych i danych statystycznych • wyjaśnia potrzebę budowy nowoczesnych autostrad • wykazuje znaczenie usług • wykazuje związki między w tworzeniu PKB rozwojem gospodarczym a usługami • analizuje przewóz ładunków i pasażerów w Polsce według rodzajów transportu • opisuje bariery rozwoju transportu samochodowego i kolejowego w Polsce • wykazuje wpływ gęstości oraz jakości sieci dróg kołowych i kolejowych na rozwój innych dziedzin działalności gospodarczej w Polsce • wykazuje wady i zalety • omawia na przykładach • porównuje odległości oraz wodny i lotniczy terminów: „nośność”, „ładunki masowe” • wymienia nazwy morskich handlowych i pasażerskich portów w Polsce i wskazuje te porty na mapie Polski • wymienia nazwy głównych szlaków transportu śródlądowego i wskazuje je na mapie Polski • wymienia nazwy polskich miast mających swoje lotniska i wskazuje te miasta na mapie Polski 26. Łączność • wymienia rodzaje usług, które obejmuje łączność • wymienia czynniki wpływające na rozwój telefonii komórkowej i internetu w Polsce 27. Turystyka transportu morskiego, transportu morskiego, znaczenie transportu śródlądowego i lotniczego śródlądowego i lotniczego morskiego, śródlądowego i w gospodarce kraju lotniczego w Polsce • omawia znaczenie kanałów śródlądowych w • omawia międzynarodowy • wymienia cechy Polsce transportu wodnego i ruch pasażerski w polskich • charakteryzuje handlowe portach morskich lotniczego porty morskie w Polsce ze • przedstawia wielkość względu na wielkości polskiej floty przeładunków transportowej na • wykazuje wpływ podstawie danych transportu wodnego i statystycznych lotniczego na rozwój • wyjaśnia przyczyny innych dziedzin szybkiego rozwoju działalności gospodarczej transportu lotniczego w Polsce • wyjaśnia znaczenie łączności w gospodarce Polski i swojego regionu • określa przyczyny dynamicznego rozwoju internetu i telefonii komórkowej w Polsce • porównuje liczbę abonentów telefonicznych w Polsce z liczbą abonentów w innych krajach Europy • porównuje liczbę użytkowników internetu w Polsce z liczbą użytkowników internetu w innych krajach Europy • wyjaśnia znaczenie • wyjaśnia znaczenie terminów: „turystyka”, turystyki w gospodarce „walory turystyczne”, Polski i swojego regionu „infrastruktura turystyczna” • wyjaśnia przyczyny • klasyfikuje turystykę ze rozwoju turystyki w względu na cel wyjazdów Polsce • wyjaśnia przyczyny • wymienia cele koszty przewozu towarów i pasażerów różnymi środkami transportu w Polsce • porównuje na podstawie danych statystycznych i mapy poziom rozwoju internetu i telefonii komórkowej w Polsce na tle wybranych krajów Europy • wykazuje wpływ internetu • wykazuje związki między i telefonii komórkowej na rozwojem gospodarczym rozwój innych dziedzin i łącznością działalności gospodarczej • ocenia dostęp do internetu w swoim województwie i wybranych województwach • ocenia przyczyny i skutki rozwoju technologii informacyjnej • analizuje ruch turystyczny w Polsce na podstawie danych statystycznych • porównuje przyjazdy turystów i wpływy z turystyki w Polsce i wybranych krajach • wykazuje znaczenie • wykazuje potrzebę rozbudowy infrastruktury ochrony walorów turystycznej dla rozwoju turystycznych turystyki w Polsce • ocenia walory turystyczne wybranych regionów Polski 28. Degra 29. wzrostu ruchu przyjazdów turystów turystycznego po 1989 roku zagranicznych do Polski • wymienia przykłady • wymienia nazwy walorów turystycznych regionów oraz ośrodków Polski turystycznych o wysokich • wymienia atrakcje walorach turystycznych i turystyczne wybranego wskazuje je na mapie regionu turystycznego w Polski Polsce • opisuje polskie obiekty znajdujące się na Liście światowego dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego UNESCO i wskazuje je na mapie Polski • wymienia nazwy regionów najczęściej odwiedzanych przez Polaków i wskazuje te regiony na mapie świata • wyjaśnia znaczenie • wyjaśnia znaczenie Handel terminów: „handel handlu zagranicznego dla zagraniczny zagraniczny”, „import”, gospodarki Polski „eksport”, „saldo bilansu • wykazuje korzyści handlu zagranicznego” handlu zagranicznego • wymienia przykłady • wymienia nazwy państw towarów pochodzących z będących głównymi importu, z których korzysta partnerami handlowymi w życiu codziennym Polski i wskazuje je na mapie politycznej świata • wymienia nazwy towarów eksportowanych z Polski • wymienia nazwy towarów importowanych do Polski • wyjaśnia przyczyny ujemnego salda bilansu handlu zagranicznego • wyjaśnia przyczyny Zanieczyszczen • wyjaśnia znaczenie Europy • wykazuje na przykładach walory przyrodnicze i kulturowe Polski na podstawie różnych źródeł informacji geograficznej • przedstawia przyczyny turystyki zagranicznej Polaków • wyjaśnia znaczenie turystyki krajowej jako źródła dochodu regionu i państwa • omawia na podstawie • analizuje dane liczbowe danych statystycznych dotyczące bilansu handlu bilans handlu zagranicznego Polski w zagranicznego Polski ostatnich latach i formułuje • opisuje na podstawie wnioski danych statystycznych strukturę towarową handlu zagranicznego • ocenia znaczenie handlu zagranicznego w życiu codziennym • proponuje sposoby uzyskania przez Polskę dodatniego bilansu handlowego • opisuje skutki kwaśnych • proponuje konkretne • wykazuje konieczność ie środowiska przyrodniczeg o w Polsce dacja i ochro na środo wiska przyro dnicze go 30. Chara 31. kterys tyka region ów fizycz nogeo graficz nych Polski Ochrona środowiska przyrodniczeg o Pobrzeża terminów „utylizacja”, „rekultywacja” • wymienia nazwy źródeł zanieczyszczenia powietrza w Polsce • wymienia sposoby ograniczenia emisji gazów i pyłów do atmosfery w Polsce • wymienia źródła wytwarzania odpadów • wymienia źródła zanieczyszczania wód • rozróżnia formy ochrony przyrody w Polsce rozpoznaje i wymienia nazwy gatunków roślin i zwierząt prawnie chronionych w Polsce powstawania kwaśnych opadów • wyjaśnia znaczenie segregacji śmieci • opisuje zagrożenia wynikające ze składowania śmieci • opisuje klasy czystości wód w Polsce • wyjaśnia uwarunkowania zmniejszenia zanieczyszczenia wód w Polsce • wymienia nazwy parków narodowych w Polsce i wskazuje je na mapie Polski • podejmuje działania na rzecz ochrony przyrody we własnym regionie opadów • wyjaśnia przyczyny poprawy stanu czystości wód w Polsce w ostatnich latach • opisuje zróżnicowanie regionalne zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego w Polsce ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego w Polsce • proponuje sposoby zmniejszenia zanieczyszczania środowiska odpadami wytwarzanymi przez człowieka działania na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego we własnym regionie • opisuje zadania form prawnej ochrony przyrody • opisuje osobliwości wybranych parków narodowych • opisuje cele programu „Człowiek i Biosfera” • uzasadnia konieczność • proponuje konkretne ochrony gatunkowej roślin działania na rzecz ochrony i zwierząt środowiska przyrodniczego i • uzasadnia konieczność kulturowego w Polsce i we ochrony przyrody i własnym regionie krajobrazu w Polsce • wyjaśnia znaczenie • wymienia polskie współpracy organizacje działające na międzynarodowej na rzecz rzecz ochrony przyrody i ochrony przyrody opisuje ich zadania • wymienia nazwy i wskazuje główne regiony geograficzne na mapie ogólnogeograficznej Polski • wymienia nazwy regionów geograficznych pobrzeży i wskazuje je na ogólnogeograficznej mapie Polski • wymienia nazwy najważniejszych miast pobrzeży i wskazuje je na mapie Polski • wymienia atrakcje turystyczne pobrzeży • opisuje na podstawie mapy ogólnogeograficznej Polski położenie pobrzeży • opisuje elementy krajobrazu pobrzeży • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki pobrzeży oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi • charakteryzuje wybrane miasta pobrzeży • charakteryzuje na podstawie map tematycznych środowisko przyrodnicze głównych regionów geograficznych pobrzeży • wyjaśnia genezę Mierzei Wiślanej i Żuław Wiślanych • opisuje genezę wybrzeża klifowego • opisuje krajobraz Żuław Wiślanych oraz gospodarcze wykorzystanie tego • opisuje wpływ • ocenia możliwości zewnętrznych czynników rozwoju gospodarczego rzeźbotwórczych na rzeźbę pobrzeży powierzchni pobrzeży • wykazuje związki między cechami gospodarki pobrzeży a warunkami przyrodniczymi • projektuje i opisuje na podstawie map turystycznych i tematycznych trasę podróży po wybranym fragmencie pasa pobrzeży regionu 32. Pojezierza 33. Niziny Środkowopols kie • wymienia nazwy regionów geograficznych pojezierzy i wskazuje je na ogólnogeograficznej mapie Polski • wymienia nazwy elementów krajobrazu pojezierzy • wymienia nazwy największych kompleksów leśnych pojezierzy i wskazuje te kompleksy na mapie • określa walory obszarów leśnych pojezierzy • określa atrakcje turystyczne pasa pojezierzy • wymienia nazwy najważniejszych miast pojezierzy i wskazuje je na mapie Polski • opisuje na podstawie mapy ogólnogeograficznej Polski położenie pojezierzy • omawia cechy krajobrazu młodoglacjalnego • opisuje cechy klimatu pojezierzy na podstawie klimatogramów • opisuje gleby pojezierzy • wymienia nazwy surowców mineralnych występujących na pojezierzach • charakteryzuje główne miasta pojezierzy • opisuje, na podstawie map tematycznych, najważniejsze cechy gospodarki pojezierzy oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi • wymienia nazwy regionów • opisuje na podstawie geograficznych Nizin mapy Środkowopolskich i ogólnogeograficznej wskazuje je na Polski położenie Nizin ogólnogeograficznej mapie Środkowopolskich • omawia cechy krajobrazu Polski staroglacjalnego • wymienia nazwy elementów krajobrazu nizin • opisuje cechy klimatu nizin na podstawie • wymienia nazwy największych kompleksów klimatogramów leśnych nizin i wskazuje je • charakteryzuje główne miasta Nizin na mapie • wymienia walory Środkowopolskich przyrodnicze parków • uzasadnia, że Warszawa • charakteryzuje na podstawie map tematycznych środowisko przyrodnicze pojezierzy • wyjaśnia mechanizm powstawania cienia opadowego i jego wpływ na klimat pojezierzy • przedstawia wpływ warunków naturalnych na rozwój turystyki w pasie pojezierzy • charakteryzuje czynniki • ocenia możliwości rzeźbotwórcze pojezierzy rozwoju gospodarczego pojezierzy • wyjaśnia zróżnicowanie krajobrazu w pasie pojezierzy • wykazuje związki miedzy cechami gospodarki pojezierzy a warunkami przyrodniczymi • projektuje i opisuje na podstawie map turystycznych i tematycznych trasę podróży po wybranym fragmencie pojezierzy • charakteryzuje na podstawie map tematycznych środowisko przyrodnicze Nizin Środkowopolskich • charakteryzuje warunki glebowe na nizinach • wyjaśnia przyczyny letnich wezbrań na Odrze • wyjaśnia uwarunkowania sadownictwa na nizinach • przedstawia rolę Warszawy w rozwoju gospodarczym Polski • charakteryzuje czynniki • ocenia możliwości rzeźbotwórcze Nizin rozwoju gospodarczego Środkowopolskich Nizin Środkowopolskich • wykazuje związki między cechami gospodarki Nizin Środkowopolskich a warunkami przyrodniczymi • projektuje i opisuje na podstawie map turystycznych i tematycznych trasę podróży po wybranym fragmencie nizin 34. Wyżyny narodowych położonych na jest ważnym ośrodkiem nizinach gospodarczym • wymienia nazwy miast • wymienia nazwy Nizin Środkowopolskich i surowców mineralnych wskazuje te miasta na występujących na mapie Polski nizinach i wskazuje na • określa atrakcje mapie turystyczne Nizin ogólnogeograficznej Środkowopolskich rejony ich występowania • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki Nizin Środkowopolskich oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi • wymienia nazwy regionów • opisuje na podstawie geograficznych wyżyn i mapy wskazuje je na ogólnogeograficznej ogólnogeograficznej mapie Polski położenie wyżyn • opisuje uwarunkowania Polski rozwoju przemysłu na • wymienia nazwy Wyżynie Śląskiej elementów krajobrazu • opisuje atrakcje wyżyn przyrodnicze i kulturowe • wymienia nazwy form Wyżyny Krakowskokrasowych występujących -Częstochowskiej na Wyżynie Krakowsko• charakteryzuje warunki Częstochowskiej klimatyczno-glebowe • wymienia nazwy Wyżyny Sandomierskiej najważniejszych miast Wyżyn Polskich i wskazuje • opisuje atrakcje turystyczne Wyżyny te miasta na mapie Polski Kieleckiej • określa atrakcje • przedstawia cechy turystyczne Wyżyn krajobrazu Wyżyny Polskich Lubelskiej i Roztocza • charakteryzuje wybrane miasta wyżyn • opisuje, na podstawie map tematycznych, • charakteryzuje na podstawie map tematycznych środowisko przyrodnicze wyżyn • opisuje wpływ działalności gospodarczej człowieka na krajobraz Wyżyny Śląskiej • omawia związki między wydobyciem surowców mineralnych a lokalizacją przemysłu w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym • przedstawia genezę rzeźby powierzchni Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej • opisuje genezę rzeźby powierzchni Wyżyny Małopolskiej • wyjaśnia genezę wąwozów • opisuje wpływ wewnętrznych i zewnętrznych czynników rzeźbotwórczych na rzeźbę powierzchni wyżyn • wyjaśnia zróżnicowanie krajobrazu Wyżyn Polskich na podstawie map tematycznych • wykazuje związki miedzy cechami gospodarki Wyżyn Polskich a warunkami przyrodniczymi • wykazuje negatywny wpływ koncentracji ludności i przemysłu na środowisko przyrodnicze Wyżyny Śląskiej • wykazuje zróżnicowanie rzeźby powierzchni Wyżyny Małopolskiej • projektuje i opisuje na podstawie map • ocenia możliwości rozwoju gospodarczego Wyżyn Polskich • proponuje sposoby zagospodarowania terenów zdegradowanych na skutek działalności gospodarczej człowieka najważniejsze cechy gospodarki pasa wyżyn oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi 35. Kotliny Podkarpackie 36. Karpaty • wymienia nazwy regionów geograficznych kotlin i wskazuje je na ogólnogeograficznej mapie Polski • wymienia nazwy elementów krajobrazu Kotlin Podkarpackich • wymienia nazwy głównych form terenu KotlinyPodkarpackich • wymienia nazwy kompleksów leśnych Kotlin Podkarpackich i wskazuje te kompleksy na mapie Polski • omawia atrakcje turystyczne Kotlin Podkarpackich • wymienia nazwy najważniejszych miast Kotlin Podkarpackich i wskazuje te miasta na mapie Polski • opisuje na podstawie mapy ogólnogeograficznej Polski położenie Kotlin Podkarpackich • charakteryzuje klimat Kotlin Podkarpackich • wymienia nazwy surowców mineralnych występujących w Kotlinach Podkarpackich i wskazuje rejony ich wydobycia na mapie ogólnogeograficznej Polski • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki kotlin oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi • przedstawia funkcje Krakowa jako centrum kulturowego Polski • wymienia nazwy regionów • opisuje na podstawie geograficznych Karpat i mapy wskazuje je na ogólnogeograficznej ogólnogeograficznej mapie Polski położenie Karpat Polski • wyróżnia Karpaty Zewnętrzne i Karpaty • wymienia nazwy Wewnętrzne i wskazuje je elementów krajobrazu na mapie Polski Karpat • wymienia atrakcje • opisuje położenie Tatr na turystycznych i tematycznych trasę podróży po wybranym fragmencie wyżyn • wyjaśnia genezę Kotlin Podkarpackich • wyjaśnia rolę rzek w kształtowaniu krajobrazu Kotlin Podkarpackich • charakteryzuje na podstawie map tematycznych środowisko przyrodnicze kotlin • charakteryzuje gleby Kotlin Podkarpackich • wyjaśnia znaczenie szlaków handlowych w Kotlinach Podkarpackich • opisuje wpływ • ocenia możliwości wewnętrznych rozwoju gospodarczego i zewnętrznych czynników Kotlin Podkarpackich rzeźbotwórczych na rzeźbę powierzchni kotlin • opisuje uwarunkowania powstania złóż surowców mineralnych Kotlin Podkarpackich • wykazuje związki miedzy cechami gospodarki Kotlin Podkarpackich a warunkami przyrodniczymi • projektuje i opisuje na podstawie map turystycznych i tematycznych trasę podróży po wybranym fragmencie Kotlin Podkarpackich • charakteryzuje na podstawie map tematycznych środowisko przyrodnicze Karpat • opisuje klimat i wody Karpat Wewnętrznych • ukazuje zróżnicowanie krajobrazu Karpat Zewnętrznych • opisuje wpływ • ocenia możliwości wewnętrznych rozwoju gospodarczego i zewnętrznych czynników Karpat rzeźbotwórczych na rzeźbę powierzchni Karpat • ukazuje zależności między budową geologiczną i cechami rzeźby Tatr turystyczne Karpat • wymienia nazwy najważniejszych miast Karpat oraz wskazuje te miasta na mapie ogólnogeograficznej • uzasadnia atrakcyjność turystyczną Tatr • wymienia nazwy ośrodków turystycznych Karpat i wskazuje te ośrodki na mapie Polski • 37. Sudety podstawie ogólnogeograficznej mapy Polski • omawia na podstawie map klimatycznych i klimatogramów cechy klimatu górskiego • przedstawia walory turystyczne Tatr • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki Karpat oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi • przedstawia funkcje i znaczenie Zakopanego w rozwoju regionu • wymienia nazwy regionów • opisuje położenie geograficznych Sudetów Sudetów na podstawie i wskazuje je na mapy ogólnogeograficznej ogólnogeograficznej mapie Polski Polski • opisuje formy krajobrazu Sudetów • wymienia nazwy • opisuje na podstawie map elementów krajobrazu tematycznych cechy Sudetów krajobrazu Sudetów • wymienia nazwy miast • omawia funkcje i Sudetów i wskazuje je na znaczenie Karpacza w mapie Polski regionie • opisuje atrakcje • wymienia nazwy turystyczne Sudetów surowców mineralnych występujących w Sudetach i wskazuje rejony ich występowania na mapie ogólnogeograficznej • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy i Wewnętrznych • opisuje na podstawie ilustracji cechy rzeźby wysokogórskiej Tatr • charakteryzuje poszczególne piętra klimatyczno-roślinne Tatr • wykazuje konieczność tworzenia parków narodowych na terenie Karpat • wykazuje związki miedzy cechami gospodarki Karpat a warunkami przyrodniczymi • projektuje i opisuje na podstawie map turystycznych i tematycznych trasę podróży po wybranym fragmencie Karpat • omawia proces powstawania Sudetów • wyjaśnia genezę rzeźby Sudetów • charakteryzuje na podstawie map tematycznych środowisko przyrodnicze Sudetów • charakteryzuje Karkonosze • opisuje zagrożenia środowiska przyrodniczego powstające w wyniku działalności gospodarczej człowieka • opisuje wpływ • ocenia możliwości wewnętrznych rozwoju gospodarczego i zewnętrznych czynników Sudetów rzeźbotwórczych na rzeźbę powierzchni Sudetów • wykazuje związki miedzy cechami gospodarki Sudetów a warunkami przyrodniczymi • projektuje i opisuje na podstawie map turystycznych i tematycznych trasę podróży po wybranym fragmencie Sudetów 38. Mój region, moja mała ojczyzna gospodarki Sudetów oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi • wymienia nazwę regionu • opisuje na podstawie mapy • charakteryzuje na geograficznego, w którym ogólnogeograficznej Polski podstawie map mieszka i wskazuje go na położenie swojego regionu tematycznych środowisko ogólnogeograficznej mapie • wymienia przykłady geograficzne własnego Polski regionu (również na wykorzystania skał w • przedstawia źródła różnych dziedzinach życia podstawie obserwacji informacji o swoim terenowych) człowieka regionie • wymienia główne rodzaje • rozpoznaje główne • omawia tradycje regionu zasobów własnego regionu rodzaje skał występujących zamieszkania we własnym regionie i geograficznego: lasów, • odczytuje dane wskazuje na mapie wód, gleb, surowców statystyczne dotyczące najważniejsze obszary ich mineralnych oraz, zagadnień m.in. występowania korzystając z mapy, opisuje ich rozmieszczenie • charakteryzuje na społecznych i • opisuje na podstawie map podstawie map gospodarczych swojego tematycznych regionu tematycznych najważniejsze cechy • opisuje atrakcje zróżnicowanie gospodarki własnego turystyczne regionu rozmieszczenia ludności regionu geograficznego zamieszkania w zamieszkiwanym oraz ich związek z regionie oraz wyjaśnia te warunkami różnice czynnikami przyrodniczymi przyrodniczymi • określa znaczenie • wykazuje konieczność gospodarcze zasobów ochrony środowiska naturalnych własnego przyrodniczego regionu i kulturowego własnego • wyjaśnia przyczyny regionu geograficznego zmian zachodzących w przemyśle we własnym regionie oraz wskazuje najlepiej rozwijające się obecnie działy produkcji przemysłowej • wyjaśnia szybki rozwój wybranych usług we własnym regionie • przedstawia w formie • ocenia warunki i • wykazuje indywidualne możliwości produkcji cechy swojego regionu rolnej i przemysłowej w regionie zamieszkania • analizuje, porównuje, ocenia rozmieszczenie i wielkość miast w zamieszkiwanym regionie • wykazuje różnice w strukturze zatrudnienia ludności we własnym regionie • opisuje formy ochrony środowiska przyrodniczego oraz proponuje konkretne działania na rzecz jego ochrony we własnym regionie • projektuje i opisuje na podstawie różnych źródeł (także własnych obserwacji terenowych) trasę wycieczki po zamieszkiwanym regionie, uwzględniając walory przyrodnicze i kulturowe tego regionu Polska 39. w świeci e Miejsce Polski w świecie • wymienia nazwy światowych organizacji politycznych i gospodarczych, których członkiem jest Polska • wymienia przykłady międzynarodowej współpracy Polski prezentacji multimedialnej walory turystyczne własnego regionu geograficznego ze szczególnym uwzględnieniem jego walorów kulturowych • wymienia korzyści wynikające z przynależności Polski do międzynarodowych organizacji • przedstawia na podstawie danych statystycznych miejsce Polski w gospodarce światowej • wymienia nazwy euroregionów i wskazuje je na mapie politycznej Europy • przedstawia zadania, które realizuje Polska w ramach międzynarodowych organizacji • przedstawia korzyści wynikające ze współpracy międzynarodowej • wykazuje potrzebę współpracy Polski z innymi krajami i udziału w różnych organizacjach międzynarodowych • ocenia skutki integracji Polski ze strukturami Unii Europejskiej i NATO • charakteryzuje wybrany euroregion
