Waldemar Machała Podstawowe czynności ratowania życia
Transkrypt
Waldemar Machała Podstawowe czynności ratowania życia
Waldemar Machała Podstawowe czynności ratowania życia. Zdarzenia nagłe. Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach WYKŁAD nr 3/ 3 Zgon w następstwie urazu może nastąpić: W ciągu pierwszych sekund lub minut po urazie; zgon jest spowodowany ciężkim uszkodzeniem OUN, serca, aorty lub dużych naczyń krwionośnych. W czasie od kilku minut do godziny po urazie; przyczyną jest krwiak pod- lub nadtwardówkowy, odma opłucnowa z nadciśnieniem, obrażenie wątroby i śledziony oraz niestabilne złamania miednicy. W czasie od kilki dni do kilkunastu tygodni po urazie; jego przyczyną może być zespół niewydolności wielonarządowej, stan septyczny. Łańcuch przeżycia Wczesne rozpoznanie stanu zagrożenia życia i wezwanie pomocy Wczesne wdrożenie podstawowych czynności ratowania życia Wczesna defibrylacja w celu przywrócenia rytmu serca Wczesne wdrożenie zaawansowanych czynności ratowania życia i opieki poresuscytacyjnej Wczesne rozpoznanie stanu zagrożenia życia i wezwanie pomocy Szybki dostęp do medycznych służb ratunkowych Jeden numer telefonu dla wszystkich służb ratunkowych (112, 911, 999). W przypadku nagłych stanów zagrożenia życia u pacjentów hospitalizowanych (kod np. 2222). Wczesne wdrożenie podstawowych czynności ratowania życia Udrożnienie dróg oddechowych. Wentylacja zastępcza: usta-usta, usta-nos, usta-usta/nos (z możliwością użycia maski twarzowej). Pośredni masaż serca. Wczesna defibrylacja w celu przywrócenia rytmu serca U pacjentów hospitalizowanych celem jest defibrylacja przeprowadzona w ciągu 5 minut od otrzymania zgłoszenia o CA. Coraz częściej budynki użyteczności publicznej wyposażone są w defibrylatory automatyczne (AEDs), które powinny zostać użyte niezwłocznie przez świadków zdarzenia. Wczesne wdrożenie zaawansowanych czynności ratowania życia Farmakoterapia. Elektroterapia (kardiowersja, elektryczna stymulacja serca). Leczenie przyczynowe w Oddziale Intensywnej Terapii. Wytyczne leczenia w okresie przedszpitalnym czynnik czasu „Złota godzina” Przybycie do poszkodowanego: 8-10 minut. Czynności na miejscu zdarzenia: 10-20 minut. Transport do szpitala: 20-30 minut od chwili urazu. Jeżeli transport do szpitala> 30 minut – rozważyć transport śmigłowcem. Wymóg szybkości i prawidłowości leczenia dopuszcza CPR w trakcie transportu. Udzielanie pomocy - zasady: Bezpieczeństwo własne. Ocena zagrożenia: Własnego. Poszkodowanych. Przygodnych świadków zdarzenia. Redukcja ryzyka: Wybuchu benzyny. Zsunięcia się rozbitego samochodu z nasypu. Zawału ściany lub stropu. Konieczne ustalenie: Okoliczności, w jakich doszło do urazu. Dokładnego czasu zdarzenia. Zmiany stanu poszkodowanego do momentu przybycia zespołu ratunkowego. Chorób przebytych lub współistniejących. Postępowanie na miejscu wypadku PSP Przybycie na miejsce zdarzenia i rozpoznanie – ewentualnie uznanie zdarzenia za masowe Zabezpieczenie miejsca zdarzenia i ratowników Dotarcie do poszkodowanego Ewakuacja Udzielenie pierwszej pomocy medycznej i przygotowanie do ewakuacji Uzyskanie dostępu do poszkodowanego; realizacja innych czynności ratowniczych Zasady postępowania wstępnego z ofiarą wypadku badanie ratownicze Sprawdź, czy chory reaguje (ostrożnie potrząśnij jego ramieniem i głośno zapytaj: ” Czy dobrze się Pan/ Pani czuje?”). Jeżeli poszkodowany reaguje na mowę lub na poruszanie: pozostaw go w pozycji, w jakiej go znalazłeś (pod warunkiem, że jest już bezpieczny); oceń jego stan zwracając uwagę na: Ułożenie ciała (fizjologiczne, przymusowe). Zachowanie poszkodowanego (bełkotliwa mowa, splątanie, pobudzenie psychoruchowe). Zabarwienie skóry (bladość, sinica). Zasady postępowania wstępnego z ofiarą wypadku badanie ratownicze Obecność podbiegnięć krwawych (sińców). Ciepłotę ciała i wilgotność skóry. Sposób oddychania (normalny - 12-16 oddechów/ min.; nieregularny głęboki, szybki (uszkodzenie mózgu); CheyneStockesa; Kusmaula). Ślady krwi, wymiocin, moczu, fragmentów narządów, tkanek, zębów (szybko rozprzestrzeniające się plamy krwi na ubraniu). Fragmenty kości przebijające ubranie. Miejsce zdarzenia (mechanizm wypadku, zajmowane miejsce w pojeździe); pasy bezpieczeństwa, poduszki powietrzne. Jeżeli poszkodowany jest przytomny należy: Zapytać go o personalia Ocenić stan pamięci sprzed wypadku (pamięć przed zdarzeniem). Zapytać o dolegliwości (osłabienie, zimno, nudności). Poprosić poszkodowanego o poruszenie poszczególnymi częściami ciała i zapytać go o współistniejący ból. Nawet jeżeli niektóre części ciała są zmiażdżone zapytać, czy poszkodowany je czuje i czy może nimi ruszyć (brak bólu świadczy o uszkodzeniu struktur nerwowych); czucie bólu przed wydobyciem poszkodowanego z pojazdu, jego brak po przełożenie na nosze świadczy o obrażeniach wtórnych). W każdym przypadku należy: Ocenić tętno (na tt. szyjnych). Ocenić oddech, zwracając uwagę na zapach wydobywający się z ust poszkodowanego. Ocenić stan przytomności wg Skali Śpiączek Glasgow (GCS). W zakresie głowy i szyi zwrócić uwagę na: Jakość słuchu. Rodzaj ran. Obecność siniaków. Ciała obce. Nieprawidłową ruchomość w obrębie kości twarzoczaszki. Stan uzębienia. Sączenie z otworów naturalnych - płyn m-r. Przytomność całość procesów umożliwiających prawidłowe spostrzeganie, skupianie uwagi i uprzytamnianie sobie wydarzeń. Przytomny jest w stanie prawidłowo kojarzyć fakty, rozmawiać, czy np. poznawać bliskich. Przy utracie przytomności spostrzeganie, podobnie jak we śnie, jest zniesione. Śpiącego można jednak w każdej chwili obudzić, podczas gdy nieprzytomnego nawet silne bodźce (głównie bólowe) nie przywracają do przytomności (i mogą powodować wystąpienie odruchów typu obronnego). Przyczyny utraty przytomności: Obrażenia głowy. Niedotlenienie krwi (hipoksja). Zaburzenia przemiany materii. Zatrucia. Drgawki. Porażenie prądem elektrycznym. Udar mózgu. Wychłodzenie. Udar cieplny. Nieprzytomność rozpoznaje się w sytuacji w której poszkodowany: Nie reaguje na pytania (brak możliwości nawiązania kontaktu słownego). Nie reaguje na standardowe bodźce bólowe. Nie ma odruchu rzęsowego. Ma zmniejszone napięcie mięśni. Śmierć Definicja klasyczna - nieodwracalne ustanie krążenia krwi oznacza śmierć człowieka jako całości; niekoniecznie oznacza ono natychmiastową śmierć wszystkich komórek ciała Znamiona śmierci To zespół objawów świadczących o ustaniu funkcji życiowych. Znamiona śmierci dzieli się na: 1. Znamiona niepewne: Oziębienie ciała. Brak odruchu rogówkowego. Brak reakcji źrenic na światło. Bladość (sinica). 2. Znamiona pewne: Plamy opadowe. Stężenie pośmiertne. Reanimacja To zespół czynności ratunkowych (oddech zastępczy, pośredni masaż serca, elektroterapia, farmakoterapia) w wyniku których u poszkodowanego powróciły: Spontaniczna czynność serca. Spontaniczna (lub wspomagana oddechem zastępczym; respiratorem) czynność oddechowa. Czynność ośrodkowego układu nerwowego (mózgu; przytomność). Resuscytacja To zespół czynności ratunkowych (oddech zastępczy, pośredni masaż serca, elektroterapia, farmakoterapia) w wyniku których u poszkodowanego powróciły jedynie: Spontaniczna czynność serca. Spontaniczna (lub wspomagana oddechem zastępczym; respiratorem) czynność oddechowa. Bezdech – brak oddechu Ośrodek oddechowy – pień mózgu. Chemoreceptory. Powietrze – 21% tlenu. Gazy wydechowe – 17% tlenu. Częstość oddechów – 10 do 30/ min. Objętość oddechowa – ok. 5 ml/ kg mc. Bezdech brak oddechu (badanie przez 10 s.); wyjątek hipotermia – badanie przez 1 minutę. Bezdech przyczyny: 1. Obturacja (zatkanie) dróg oddechowych Aspiracja (przedostanie się do dróg oddechowych) treści pokarmowej. Ciało obce w drogach oddechowych. Obrzęk górnych dróg oddechowych, spowodowany ukąszeniem owada. Utopienie, przysypanie. Powieszenie, uduszenie. Choroby dróg oddechowych. Bezdech przyczyny: 2. Uszkodzenie ośrodka oddechowego: Obrażenia (uszkodzenie rdzenia kręgowego, czaszkowomózgowe). Zatrucia. Bezdech przyczyny: 3. Inne zaburzenia: Niskie stężenie tlenu w atmosferze. Uszkodzenie płuc. Działanie prądu elektrycznego. Zatrucie tlenkiem węgla, saletrą amonową, cyjankami. Działanie niskich i wysokich temperatur. Bezdech rozpoznanie: Utrata przytomności. Sinoblade zabarwienie skóry (może nie występować), warg, płytek paznokciowych, uszu (u zatrutych tlenkiem węgla rzadko występuje sinica). Brak ruchów oddechowych z niewyczuwalnym przepływem (szmerem) powietrza przez nos i usta. Bezdech rozpoznanie: Patrz. Słuchaj: Charczenie (sugeruje obecność płynu w okolicy głośni). Chrapanie (sugeruje „przytkanie” ciałem obcym). Pianie (sugeruje skurcz oskrzeli). Czuj. Całkowita obturacja dróg oddechowych: Huśtawka oddechu. Użycie dodatkowych mięśni oddechowych. Techniki udrożnienia dróg oddechowych Odgięcie głowy Uniesienie żuchwy Wysunięcie żuchwy przed linie zębów szczęki Rękoczyn Esmarcha (chwyt potrójny) Urządzenia służące do utrzymywania drożności dróg oddechowych Technika wprowadzania rurki ustno - gardłowej Technika Technikawprowadzania wprowadzaniarurki rurkinosowo nosowo--gardłowej gardłowej Oddech workiem samorozprężalnym Prawidłowe odgięcie głowy. Uniesienie żuchwy. Prawidłowe trzymanie maski twarzowej. Rurka ustno – gardłowa. Wolne wdechy (niskie ciśnienie wdechu). Czekanie na wydech. Obserwacja ruchów klatki piersiowej. Manewr Sellica (doświadczeni ratownicy). Niedrożność dróg oddechowych Technika wprowadzania rurki nosowo - gardłowej Częściowa. Całkowita. Przyczyny: Zmniejszenie napięcia mięśni gardła i języka. Wymiociny. Krew. Ciało obce. Obrzęk: W następstwie oparzenia. W następstwie anafilaksji. W następstwie zapalenia. Skurcz głośni. objawy Niedrożność dróg oddechowych Technika wprowadzania rurki nosowo - gardłowej Bezdech. Niepokój. Bladość, sinica. Utrata przytomności. Szarpiące ruchy brzucha, rybi oddech. Zatrzymanie krążenia. Technika wprowadzania rurki nosowo - gardłowej Czynności ratowania życia Podstawowe czynności ratowania życia (BLS) Zaawansowane czynności ratowania życia (ALS) Brak krążenia trwający powyżej 3 – 4 minut prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia mózgu. Podstawowe czynności ratowania życia- gardłowej (BLS) Technika wprowadzania rurki nosowo Wskazania: Brak reakcji. ERC Technika Guidelines wprowadzania 2005 Algorytm rurki nosowo BLS - gardłowej NIE REAGUJE Zawołaj o pomoc Udrożnij drogi oddechowe BRAK PRAWIDŁOWEGO ODDECHU Zadzwoń na numer 112 lub 999 30 uciśnięć klatki piersiowej 2 oddechy ratownicze 30 uciśnięć klatki piersiowej Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dorosłych 1. Upewnij się, czy poszkodowany i wszyscy świadkowie zdarzenia są bezpieczni. 2. Sprawdź reakcję poszkodowanego: Delikatnie potrząśnij za ramiona i głośno zapytaj: „Czy wszystko w porządku?”. Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dorosłych 3a. Jeżeli reaguje: Pozostaw go w pozycji, w której go zastałeś, o ile nie zagraża mu żadne niebezpieczeństwo. Dowiedz się jak najwięcej o stanie poszkodowanego i wezwij pomoc, jeśli będzie potrzebna. Regularnie oceniaj jego stan. Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dorosłych 3b. Jeżeli nie reaguje : Głośno zawołaj o pomoc. Odwróć go na plecy, udrożnij drogi oddechowe, wykonując odgięcie głowy i uniesienie żuchwy. Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dorosłych 4. Utrzymują drożność dróg oddechowych wzrokiem, słuchem i dotykiem oceń, czy występuje prawidłowy oddech Patrz (oceń wzrokiem ruchy klatki piersiowej). Nasłuchuj przy ustach szmerów oddechowych. Wyczuj (oddech na swoim policzku). Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dorosłych 5a. Jeżeli oddech jest prawidłowy: Ułóż poszkodowanego w pozycji bezpiecznej. Wyślij kogoś, lub sam udaj się po pomoc (wezwij Pogotowie). Regularnie oceniaj oddech. Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dorosłych 5b. Jeżeli oddech poszkodowanego nie jest prawidłowy: Wyślij kogoś po pomoc, a jeżeli jesteś sam, zostaw poszkodowanego i wezwij Pogotowie, wróć i rozpocznij uciskanie klatki piersiowej: Uklęknij obok poszkodowanego. Ułóż nadgarstek na środku mostka. Ułóż nadgarstek drugiej ręki na pierwszym. Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dorosłych Spleć palce obu dłoni i upewnij się, że nie będziesz wywierać nacisku na żebra poszkodowanego; nie uciskaj nadbrzusza, ani dolnej części mostka. Pochyl się nad poszkodowanym, wyprostowane ramiona ustaw prostopadle do mostka i uciskaj na głębokość 4-5 cm. Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dorosłych Po każdym uciśnięciu zwolnij nacisk na klatkę piersiową, nie odrywając dłoni od mostka. Powtarzaj uciśnięcia z częstotliwością 100/ min. Okres uciskania i zwalniania nacisku powinien być taki sam. Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dorosłych 6a. Połącz uciskanie klatki piersiowej z oddechami ratowniczymi: Po wykonaniu 30 uciśnięć – udrożnij drogi oddechowe (odgięcie głowy, uniesienie żuchwy). Zaciśnij skrzydełka nosa. Pozostaw usta delikatnie otwarte jednocześnie utrzymując uniesienie żuchwy. Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dorosłych Weź normalny wdech i obejmij szczelnie usta poszkodowanego swoimi ustami. Wdmuchuj powoli powietrze do ust poszkodowanego przez 1 sek., obserwując czy klatka piersiowa poszkodowanego się unosi. Utrzymując odgięcie głowy i uniesienie żuchwy – obserwuj wydech. Kontynuuj uciskanie klatki piersiowej i oddechy ratownicze w stosunku 30:2. Przerwij swoje działanie w celu sprawdzenia stanu poszkodowanego tylko, gdy zacznie on prawidłowo oddychać. W innym przypadku nie przerywaj resuscytacji. Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dorosłych Jeżeli wykonane na wstępie oddechy nie powodują uniesienia się klatki piersiowej (jak przy normalnym oddychaniu): Sprawdź jamę ustną poszkodowanego i usuń widoczne ciała obce. Sprawdź, czy odgięcie głowy i uniesienie żuchwy są poprawnie wykonane. Wykonaj nie więcej niż 2 próby wentylacji na każdym razem, zanim podejmiesz ponownie uciskanie klatki piersiowej. Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dorosłych Jeżeli na miejscu zdarzenia jest więcej niż jeden ratownik powinni się oni zmieniać podczas prowadzenia RKO co 1-2 minuty, aby zapobiec zmęczeniu. Należy zminimalizować przerwy w RKO podczas zmian. Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dorosłych 6b. RKO ograniczoną wyłącznie do uciśnięć klatki piersiowej możesz prowadzić w następujących sytuacjach: Jeżeli nie jesteś w stanie, lub nie chcesz wykonać oddechów ratowniczych, zastosuj uciśnięcia klatki piersiowej. Jeżeli stosujesz wyłącznie uciśnięcia klatki piersiowej, wykonuj je bez przerwy, z częstotliwością 100/ min. Przerwij swoje działanie w celu sprawdzenia stanu poszkodowanego tylko wtedy, jeżeli zacznie on prawidłowo oddychać. W innym przypadku nie przerywaj resuscytacji. Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dorosłych 7. Kontynuuj resuscytację do czasu, gdy: Przybędą wykwalifikowane służby medyczne i przejmą działanie. Poszkodowany zacznie prawidłowo oddychać. Ulegniesz wyczerpaniu. Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dorosłych Powikłania masażu serca Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dorosłych ciężarna - PSP Załącznik nr 1 Procedura nr 18 Kobieta w ciąży w stanie zagrożenia życia Ocena stanu przytomności Przytomna Kontrola ABC Pozycja półsiedząca, lub pozycja na wznak z przechyleniem tułowia o 30o w lewą stronę Nieprzytomna Kontrola ABC Zachowane oddech i tętno Pozycja bezpieczna na lewym boku Tlenoterapia 100% tlenem Tlenoterapia 100% tlenem Termoizolacja Brak oddechu i tętna Resuscytacja w pozycji na wznak z uniesieniem prawego biodra, lub z przesunięciem brzucha w lewą stronę Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dorosłych EKG Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dorosłych EKG Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dorosłych EKG Automatyczna defibrylacja zewnętrzna AED Nie reaguje Wołaj o pomoc Udrożnij drogi oddechowe Brak prawidłowego oddechu RKO 30:2 Wyślij kogoś lub idź po AED Zadzwoń 112 lub 999 Do momentu podłączenia AED AED ocena rytmu Defibrylacja zalecana Defibrylacja nie zalecana 1 Defibrylacja 150-360 J (dwufazowa) lub 360 J (jednofazowa) Natychmiast podejmij Natychmiast podejmij RKO 30:2 przez 2 min RKO 30:2 przez 2 min Kontynuuj dopóki poszkodowany nie zacznie oddychać prawidłowo Automatyczna defibrylacja zewnętrzna AED Zaleca się dostosowanie poleceń głosowych AED do nowych wytycznych. Standardowy AED jest odpowiedni dla dzieci powyżej 8. roku życia. Dla dzieci pomiędzy 1. a 8. rokiem życia należy używać elektrod pediatrycznych i trybu pediatrycznego w defibrylatorze, jeżeli jest dostępny. Jeżeli taki tryb nie jest dostępny, stosuje się AED taki jak jest. Nie zaleca się wykorzystywania AED u dzieci poniżej 1 roku życia. Niedrożność górnych dróg oddechowych zadławienie Objawy zadławienia: Nagłość wystąpienia objawów. Niepokój psychoruchowy połączony z dusznością. Świst wdechowo-wydechowy. Chwytanie się za gardło. Szybko występująca sinica. Utrata przytomności. Zatrzymanie krążenia. Niedrożność górnych dróg oddechowych zadławienie Ciało obce w górnych drogach oddechowych: Obturacja częściowa Obturacja całkowita. Jeżeli poszkodowany jest przytomny: Uderzenie w okolicę międzyłopatkową (5 razy). Jeżeli brak efektu: Uciśnięcie dołka sercowego. Niedrożność górnych dróg oddechowych zadławienie Niedrożność górnych dróg oddechowych zadławienie Jeżeli poszkodowany nieprzytomny: Kontrola jamy ustno-gardłowej. Udrożnienie dróg oddechowych. Kontrola oddechu – patrz, słuchaj i czuj. Natychmiastowe wezwanie fachowej pomocy. Jeżeli brak prawidłowego oddechu: Pośredni masaż serca (bez badania znamion krążenia). Po 30 uciśnięciach mostka, kontrola drożności dróg oddechowych – próba wdechu ratunkowego. Sekwencja 30 : 2. Pozycja boczna ustalona Wydolny oddech. Wydolne krążenie. Zapobieganie obturacji dróg oddechowych. Ułatwienie ewakuacji wydzieliny z GDO. Zmiana „boku” co 30 minut. Zadławienie u dzieci Leczenie zadławienia u dzieci Nieefektywny kaszel Nieprzytomny. Udrożnij drogi oddechowe. 5 oddech ów ratowniczych. Rozpocznij resuscytację. Przytomny 5 uderzeń w okolice międzyłopatkową. 5 uciśnięć (klatki piersiowej u niemowląt i nadbrzusza u dzieci > 1 roku życia Efektywny kaszel Zachęcaj do kaszlu Kontynuuj ocenę do momentu pogorszenia stanu poszkodowanego i wystąpienia nieefektywnego kaszlu lub do momentu usunięcia ciała obcego. Zadławienie u dzieci Podstawowe czynności resuscytacyjne u dzieci Sytuacje predysponujące do zatrzymania krążenia Zapalenie nagłośni. Tracheostomia. Oparzenia. Obrażenia ciała. Zapalenie żołądka i jelit. Drgawki. Pacjenci w stanie krytycznym: Przebieg choroby potencjalnie zagrażającej życiu. Powikłania leczenia. Przedwczesne wycofanie się ze wspomagania czynności życiowych. Przypadkowe przerwanie takowego wspomagania. Śpiączka. Podstawowe czynności resuscytacyjne u dzieci Częstość pracy serca u zdrowych dzieci Granice Średnio Noworodki do 3 mż 85–205 140 3 mż do 2 rż 100–190 130 2-10 rż 60-140 80 >10 rż 60-100 75 Wiek Podstawowe czynności resuscytacyjne u dzieci Osuszenie, ocieplenie, ułożenie, odessanie, stymulacja przez dotyk Tlenoterapia Wentylacja workiem oddechowym z maską twarzową Intubacja Leki Podstawowe czynności resuscytacyjne u dzieci Niemowlę Drogi oddechowe Dziecko Odchylenie głowy. Odchylenie głowy. Uniesienie żuchwy. Przywiedzenie żuchwy. Wysunięcie i przywiedzenie żuchwy. Wysunięcie i przywiedzenie żuchwy. Oddychanie: Początkowo 5 oddechów: 1 – 1.5 s./ oddech. 5 oddechów: 1 – 1.5 s./ oddech. Później 20 oddechów/ min. 15 oddechów/ min. Podstawowe czynności resuscytacyjne u dzieci Niemowlę Dziecko Kontrola tętna Tętnica ramienna/ udowa Tętnica szyjna Miejsce ucisku przy pośr. masażu serca Dolna 3-cia część mostka Dolna 3-cia część mostka Pośredni masaż serca Opuszki 2 palców / technika 2 kciuków Jedna ręka / Dwie splecione ręce Głębokość uciśnięć klatki piersiowej 1,5 – 2,5 cm 2,5 – 3,5 cm Częstość uciśnięć klatki piersiowej 100/ min. 100/ min. Stosunek oddech : masaż 2 : 30 / 2 : 15 2 : 30 / 2 : 15 Podstawowe czynności resuscytacyjne u dzieci Rozmiar elektrod: Średnica 4.5 cm – niemowlęta 8 i 13 cm – dzieci starsze Defibrylacja Kontakt elektrod: Jedynie żel. Ułożenie: Typowe Optymalna siła naciku na łopatki: 3 kg – dzieci < 10 kg 5 kg – dzieci większe Dawka energii: 2-4 J/ kg mc Sprawdzanie defibrylatorów: Konieczne 1x/ rok (może pojawić się różnica pomiędzy energią zgromadzoną a dostarczoną. Podstawowe czynności resuscytacyjne u dzieci Skala Apgar Objawy 0 1 2 Czynność serca Nieobecna Wolna (< 100/ min.) > 100/ min. Oddech Nieobecny Wolny, nieregularny Dobry, płacz Napięcie mięśniowe Słabe Niekiedy zgięcia Aktywność ruchowa Reakcja na drażnienie (cewnik do nosa) Brak odpowiedzi Grymas Kaszel lub kichanie Kolor skóry Siny lub blady Różowe ciało z sinymi kończynami Cały różowy Podstawowe czynności resuscytacyjne u dzieci Hipotermia - wychłodzenie Hipotermia jest obniżeniem wewnętrznej ciepłoty ciała poniżej 35 stopni Celsjusza. Hipotermia może powstać na skutek zaburzeń homeostazy w wyniku: Działania niskiej temperatury otoczenia (atmosfery). Przebywania w wodzie (utonięcia). Urazu. Wstrząsu. Posocznicy. Przyczyn jatrogennych (transport, leczenie). Działania alkoholu i leków (barbiturany). Jadłowstrętu psychicznego. Niedożywienia (hipotermia tropikalna). Hipotermia - wychłodzenie Hipoetrmia jest obniżeniem wewnętrznej ciepłoty ciała poniżej 35 stopni Celsjusza. Hipotermia może powstać na skutek zaburzeń homeostazy w wyniku: Hipoglikemii. Zatrucia wodnego. Oparzeń. Dermatoz. Niedoczynności. Tarczycy lub kory nadnerczy. Uszkodzenia podwzgórza. Wychłodzenie Hipotermia < 35oC. Łagodna: 35-32oC. Umiarkowana: 32-30oC. Ciężka: <30oC. Skrajne grupy wiekowe. Zatruci. Upojeni alkoholem. Obrażenia ciała. Wychłodzenie Drogi utraty ciepła Promieniowanie (utrata energii z powierzchni skóry w formie fal cieplnych rozchodzących się z prędkością światła) odpowiada za 50% całkowitej utraty ciepła nawet w pomieszczeniu o wysokiej temperaturze; ilość promieniowania zwiększa się, gdy temperatura otoczenia się obniża; skóra ludzka jest idealnym promiennikiem, zwłaszcza na kulistych powierzchniach ciała. Przewodzenie (jest niewielkie w powietrzu, ale w wodzie zachodzi 24x szybciej; hipotermia może wystąpić po kilku godzinach przebywania w wodzie o temperaturze 16 stopni c; mokre ubranie traci swoje właściwości izolujące z powodu utraty zdolności izolacyjnych. Wychłodzenie Drogi utraty ciepła Konwekcja polega na wymianie ciepłego powietrza przy skórze na powietrze zimne; jest odpowiedzialna za 25% całkowitej utraty ciepła. Parowanie odpowiada za 7% całkowitej utraty ciepła w spoczynku (może przewyższyć6 - krotnie wartość podstawowej przemiany materii. Utrata ciepła z powietrzem wydechowym stanowi kombinację powyższych mechanizmów i odpowiada za 14% całkowitej utraty ciepła w spoczynku. Hipotermia – wychłodzenie - objawy Głęboka temperatura ciała 35 – 31o C 31 – 29 o C Zmiany fizjologiczne Wzrost podstawowej przemiany materii i zużycia tlenu Skurcz naczyń krwionośnych Umiarkowana tachykardia Wzrost stężenia hormonu antydiuretycznego (ADH) Zmniejszenie podstawowej przemiany materii i zużycia tlenu Zmniejszenie mózgowego przepływu krwi Kwasica lub zasadowica Pozanaczyniowe przemieszczenie płynów Hipowolemia objawy Dreszcze Sinica Dysartria Diureza Dreszcze ustają Splątanie, majaczenie Sztywność mięśni Obniżenie lub brak ciśnienia tętniczego Hipotermia – wychłodzenie - objawy Głęboka temperatura ciała 29 – 25 o C < 25 o C Zmiany fizjologiczne Utrata term oregulacji Rozszerzenie naczyń krwionośnych Zm niejszenie częstości tętna, zm niejszenie CO i SV Zwolnienie przewodzenia nerwowego Brak czynności bioelektrycznej m ózgu Zwolnienie przewodnictwa w sercu W zrost pobudliwości serca Bezdech Asystolia Objawy Rum ień, obrzęk Obniżenie ciśnienia tętniczego Zanik odruchów Stupor, śpiączka Szerokie źrenice Zaburzenia rytm u serca, m igotanie kom ór Objawy śm ierci Hipotermia – wychłodzenie - objawy Temperatura 30 - 32o Cmechanizmy kompensacyjne utrzymują homeostazę. Temperatura 28o C dekompensacja (samoistne ogrzanie ustroju jest niemożliwe). Temperatura 25 - 28o Cbrak objawów życia. Temperatura 20o C możliwość przetrwania niedotlenienia trwającego 60 minut. Zaburzenia świadomości u osób w hipotermii mogą się przejawiać splątaniem i reakcjami paradoksalnymi Hipotermia – wychłodzenie - objawy Elektrokardiogram: Fala J (fala Osborna) - charakterystyczny garb w punkcie J zaraz po zespole QRS Procesy metaboliczne - ulegają zwolnieniu o 6% na każdy 1oC obniżenia temperatury ciała Wyniki badań hematologicznych Podwyższenie hematokrytu o 2% na każdy stopień obniżenia temperatury ciała. Niewiarygodne wyniki WBC. Zaburzenia gospodarki wodnoelektrolitowej Hipo i hiperglikemia. Hipo i hiperkaliemia. Zasadowica albo kwasica. Hipotermia – wychłodzenie - objawy U pacjentów w hipotermii potrzeby fizjologiczne mogą być pokryte pomimo znacznego niedociśnienia, bradykardii i hipowentylacji natomiast zbyt energiczne leczenie tych objawów może doprowadzić do migotania komór serca, opornego na elektroterapię Po przetransportowaniu poszkodowanego do temperatury pokojowej można obserwować paradoksalne obniżanie temperatury wewnętrznej ciała: Powrót zimnej krwi do kompartmentu centralnego z uruchomionej warstwy zewnętrznej ciała (model krążeniowy) Przewodzenie ciepła z cieplejszego wnętrza ku jego chłodnej powierzchni (model przewodzeniowy). Hipotermia – wychłodzenie - rozpoznanie Hipotermia: Ekspozycja na wilgoć. Ekspozycja sucha. Pomiar temperatury: Błona bębenkowa. Pęcherz moczowy. Głęboki przełyk. Odbytnica (temperatura może być zafałszowana umieszczeniem czujnika masie zimnego stolca). Hipotermia – wychłodzenie - powikłania Zapalenie płuc. Obrzęk płuc. Zespół ostrej niewydolności oddechowej (ARDS). Posocznica. Zaburzenia odporności. Martwica mięśni szkieletowych. Ostra martwica kanalików nerkowych. Zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC). Małopłytkowość. Upośledzenie czynności płytek. Obrzęk mózgu. Zapalenie trzustki. Hipo lub hiperglikemia. Przedłużona śpiączka. Powolne powracanie czynności neurologicznych (nawet do 6 m-cy). Hipotermia – wychłodzenie - leczenie Na miejscu wypadku i podczas transportu: DELIKATNOŚĆ W OBCHODZENIU SIĘ Z POSZKODOWANYM. Nie ogrzewać zewnętrznie !!! Umieszczenie w pomieszczeniu (karetka) suchym i ciepłym. Usunięcie mokrej i zimnej odzieży. Okrycie kocem. Dożylny wlew ciepłych płynów. Tlenoterapia ciepłym i właściwie nawilżonym tlenem. Niepodejmowanie czynności reanimacyjnych, jeżeli pacjent ma zachowaną czynność serca i samoistny oddech (możliwość sprowokowania migotania komór serca). Hipotermia – wychłodzenie - leczenie Na miejscu wypadku i podczas transportu; cd: Jeżeli brak oddechu - utrzymanie drożności dróg oddechowych (delikatnie), ułożenie a w ostateczności przez działania przyrządowe. Wychłodzenie – leczenie ERC Nie rozpoznawać zgonu – przy hipotermii. Wolne, słabo napięte i niemiarowe tętno. Wolny i płytki oddech. Reanimacji nie podejmuje się wyłącznie, kiedy ciało jest zamarznięte. Wychłodzenie – leczenie ERC Przenieść do ciepłego pomieszczenia. Rozebrać z mokrej odzieży. Prowadzić wentylację ogrzanym tlenem. Rozpoznanie braku tętna – po 1 minucie badania. Uwaga sztywność mięśni. Wychłodzenie Załącznik nr 1 Procedura nr 17 Wychłodzenie Kontrola ABC w tym tętna przez 60 sekund Brak 3 minuty wentylacji ogrzanym tlenem i ponownie kontrola tętna Brak tętna Resuscytacja Obecne Obecne Sztuczna wentylacja, lub Tlenoterapia ogrzanym 100% tlenem Usunięcie mokrych elementów odzieży i osuszenie poszkodowanego Termoizolacja Uwaga: Nie rozgrzewać poszkodowanego zewnętrznymi metodami aktywnymi Udar cieplny Objawy ogólnoustrojowe związane z podwyższeniem temperatury > 40,6oC. Zaburzenia świadomości i niewydolność narządowa. Podział: Klasyczny udar cieplny (zbyt wysoka temp. zewn.). Udar związany z wysiłkiem fizycznym. Śmiertelność: 10-50%. Udar cieplny Wyczerpanie cieplne: Ból i zawroty głowy. Nudności, wymioty. Tachykardia, hipotensja. Nadmierne pocenie się. Skurcze mięśni. Gorączka. Udar cieplny Przegrzanie: Obrzęki z przegrzania: kostek i stóp. Utrata przytomności. Cieplne kurcze mięśni. Prawidłowa, lub nieco podwyższona temperatura ciała. Udar cieplny Leczenie: Chłodne, ciemne pomieszczenie. Zanurzenie w chłodnej wodzie. Płyny – doustne. Porażenie prądem elektrycznym i piorunem Grupy narażone na tego rodzaju wypadki to głownie dzieci oraz pracownicy zatrudnieni w branży elektrycznej, przedsiębiorstwach budowlanych i przemyśle ciężkim. Charakter i nasilenie urazu zależą od: Natężenia i napięcia prądu. Rodzaju prądu (stały, zmienny). Oporność i powierzchnia kontaktu. Droga przepływu prądu. Współistniejące obrażenia (np. upadek z wysokości). Obrażenia ciała spowodowane działaniem prądu dzielimy na: Niskonapięciowe (do 1000 V). Wysokonapięciowe (powyżej 1000 V), prowadzące do znacznie cięższych następstw. Porażenie prądem elektrycznym i piorunem Oporność tkanek (rosnąco): nerwy, naczynia krwionośne, śluzówki, mięśnie, skóra, więzadła, tkanka tłuszczowa, kość. Oporność skóry zmienia się w zależności od jej grubości unaczynienia i wilgotności. Twarda, zrogowaciała skóra podeszwy na najniższą oporność; cienka i wilgotna skóra warg - najniższą. Pocenie i zanurzenie w wodzie znacznie obniża oporność skóry. Wzrastający przekrój drogi przepływu prądu powoduje zmniejszenie wydalania ciepła i mniejsze zniszczenie tkanek. Droga przepływu prądu określa narządy i tkanki potencjalnie narażone na uraz, tak więc prąd przepływający pomiędzy dwiema kończynami górnymi jest bardziej niebezpieczny od prądu przepływającego pomiędzy kończynami dolnymi (możliwość oddziaływania na serce). Rozległość urazu wzrasta w miarę czasu trwania kontaktu. Porażenie prądem elektrycznym i piorunem Prąd zmienny jest powtarzalnym źródłem bodźca mogącego wywołać migotanie komór serca, do którego może prowadzić już przy niskich napięciach (50-100 mA). Prąd ten wyzwalać może łatwo (6-9 mA) tężcowy skurcz mięśni, uniemożliwiający ofierze świadome puszczenie uchwyconego przewodu. Prąd stały prowadzi do wyzwolenia jednego, silnego skurczu mięśni, który często odrzuca ofiarę od źródła, ale powoduje obrażenia wtórne. Porażenie prądem elektrycznym i piorunem Mechanizmy powstawania obrażeń: Bezpośredni kontakt (wskutek przepływu prądu przez ciało ofiary, która zostaje włączona w obwód elektryczny). Łuk elektryczny (powstaje jako iskra pomiędzy nie stykającymi się obiektami o różnych napięciach; powstająca wówczas wysoka temperatura - 2500 st. C prowadzi do powstania głębokich oparzeń). Błysk elektryczny (powstaje, gdy prąd elektryczny uderzający w ciało ofiary spływa po jej powierzchni nie docierając do głębszych tkanek). Uraz mechaniczny (może być spowodowany skurczem mięśni w wyniku działania prądu zmiennego lub odrzuceniem jednym silnym skurczem od źródła prądu stałego). Porażenie prądem elektrycznym i piorunem Najczęstszą przyczyną zgonu podczas rażenia prądem są zaburzenia rytmu serca i zatrzymanie ośrodka oddechowego. Charakter badań zależy od rozległości obrażeń: morfologia, jonogram, mocznik, kreatynina, CPK, ekg, badanie ogólne moczu. Porażenie prądem elektrycznym i piorunem Narząd Rodzaj obrażeń Skóra Oparzenia termiczne w miejscach wejścia i wyjścia prądu, oparzenia fałdów zginaczy, oparzenia kącików ust (niebezpieczeństwo w czasie oddzielania strupa Serce Zatrzymanie czynności serca (stały) lub migotanie komór (zmienny), zaburzenia rytmu serca, nietypowe zmiany ST-T, rzadko zawał mięśnia sercowego Naczynia Krwotoki, zakrzepy naczyń tętniczych i żylnych, niedokrwienia CUN Kostnomięśniowy Utrata przytomności, niepamięć, rozkojarzenie, zaburzenia koncentracji i pamięci, zahamowanie ośrodka oddechowego, drgawki, porażenia, zaburzenia czucia. Bóle mięśniowe, martwica mięśni, zespół przestrzeni powięziowej, zwichnięcia, złamania Oddechowy Zatrzymanie czynności ośrodka oddechowego pnia mózgu Pokarmowy Urazy narządów litych i jamistych przewodu pokarmowego Nerki Mioglobinuria, ostra martwica kanalików, niewydolność nerek Oczy Zaćma Porażenie prądem elektrycznym i piorunem Priorytety leczenia przedszpitalnego: Zapewnienie bezpieczeństwa ratujących ma pierwszeństwo przed wszystkimi innymi działaniami. Odłączenie źródła prądu. Usunięcie ofiary z miejsca zagrożenia (z dobrze izolowanymi materiałami, jeżeli ofiary nie odłączono od źródła prądu). Działania resuscytacyjne (drożność dróg oddechowych, wentylacja, utrzymanie krążenia). Monitorowanie czynności życiowych i przetaczanie płynów. Dbałość o ciągłość kręgosłupa. Unieruchomienie złamań. Porażenie prądem elektrycznym i piorunem Przyjęte reguły przetoczeń w oparzeniach nie mają zastosowania, ponieważ powierzchnia skóry uszkodzona nie odpowiada wielkości uszkodzenia. Konieczne jest utrzymanie diurezy na poziomie 60-100 ml/ godz. w celu zapobieżeniu odkładania się mioglobiny w kanalikach nerkowych. Hospitalizuje się poszkodowanych: rażonych prądem wysokiego napięcia, oparzonych, nieprzytomnych, z zaburzeniami rytmu serca, z bólami w KP, niedotlenionych, z mioglobinurią z oparzeniem kącików ust. Porażenie prądem elektrycznym i piorunem Rażenie piorunem zdarza się między majem a wrześniem, najczęściej w godzinach popołudniowych i wieczornych. Ofiary to turyści, sportowcy, biegacze, rolnicy, żeglarze, strażnicy leśni i robotnicy budowlani. 30% ofiar umiera a 70% dotknięte jest trwałymi następstwami. Porażenie prądem elektrycznym i piorunem Formy rażenia piorunem: Rażenie bezpośrednie (główna droga przepływu przechodzi przez ciało ofiary). Rażenie przez kontakt (następuje, gdy ofiara dotyka obiektu rażonego piorunem). Błysk boczny lub „rozprysk” (następuje, gdy piorun rozpryskuje się lub przeskakuje z przedmiotu rażonego na ofiarę). Prąd gruntowy lub „krokowy” (występuje wskutek promienistego rozpływania się prądu od miejsca rażenia pioruna. Różnica napięć między stopami ofiary będącymi w różnej odległości od punktu może być przyczyną rażenia). Obrażenia współistniejące (Obrażenia mechaniczne mogą być wynikiem odrzucenia ofiary lub wybuchowo-implozyjnego charakteru samego pioruna). Porażenie prądem elektrycznym i piorunem Piorun - napięcie 10 - 20 mln V; maksymalnie 2 miliardy Volt. Piorun - czas działania - 1 - 10 milisekund. Odpowiada to rażeniu prądem stałym. Rzadko występują rozległe obrażenia czy mioglobinuria. Porażenie prądem elektrycznym i piorunem Udzielać pomocy jedynie sprawiającym wrażenie martwych, ponieważ pozostali okazujący oznaki życia najprawdopodobniej dojdą do siebie, bez udzielania pomocy. Istnieje małe prawdopodobieństwo wtórnego zatrzymania krążenia. Nie ma potrzeby substytucji płynowej. Pacjenci z objawami neurologicznymi i kardiologicznymi muszą być hospitalizowani, podobnie jak z obrażeniami wtórnymi; pozostali mogą zostać zwolnieni do domu. EKG należy wykonać u poszkodowanych, którzy doznali rażenia bezpośredniego, mają oparzenie skóry pełnej grubości, lub znajdowali się w bezpośrednim kontakcie z rażonym przedmiotem. Porażenie prądem elektrycznym i piorunem Narządowe skutki rażenia piorunem Narząd Rodzaj urazu Serce Asystolia, zaburzenia rytmu, nietypowe zmiany ST-T, ostry zawał mięśnia sercowego (rzadko) Oddechowy Wygaszenie funkcji ośrodka oddechowego OUN Skóra Utrata świadomości, rozkojarzenie, dezorientacja, niepamięć, utrata funkcji układu autonomicznego, destrukcja tkanki mózgowej, krwiak nad- lub podtwardówkowy, krwawienie do komór, złamania czaszki, drgawki, porażenia Znamię piorunowe, oparzenia linijne, punktowe i prawdziwe Mięśniowo-kostny Martwica mięśni (rzadko), zwichnięcia, złamania Nerki Mioglobinuria (rzadko) Pokarmowy Atonia żołądka, niedrożność, perforacja (rzadko) Oczy Rozszerzenie źrenicy, utrata odruchu źrenicznego, anizokoria, zespół Hornera Uszy Szum w uszach, utrata słuchu, pęknięcie błony bębenkowej Porażenie prądem elektrycznym Załącznik nr 1 Procedura nr 20 Porażenie prądem elektrycznym Odłączenie źródła napięcia Kontrola ABC Postępowanie w zależności od stwierdzonych objawów i obrażeń Uwaga: Każde porażenie prądem wymaga hospitalizacji. Podtopienie Konsekwencje – spowodowane niedotlenieniem. Przyczyna śmierci 450 000 osób rocznie (świat). Śmiertelność – 0,8 – 1,45 na 100 000 mieszkańców. Alkohol – w 70% przypadków. Ryzyko uszkodzenia kręgosłupa – 0,5%. Podtopienie Przebieg tonięcia: Nagłe, niespodziewane i przedłużone zanurzenie w zimnej wodzie powoduje walkę a następnie panikę. Prowadzi do zmęczenia i uczucia braku powietrza, które przełamuje obronne wstrzymywanie oddechu. Ofiara połyka wodę; dochodzi do aspiracji wody prowadzącej początkowo do skurczu głośni trwającego nawet kilkadziesiąt minut. Narasta niedotlenienie i następuje utrata przytomności. Podtopienie OBJAWY: Nieznaczny kaszel. Słabo nasilona duszność. Obrzęk płuc. Zmiany patofizjoloiczne w płucach: Niedrożność w wyniku aspiracji ciał stałych. Skurcz głośni wywołany drażniącym działaniem wody lub/i wymiocin. Zniszczenie miąższu płuc prowadzące do obrzęku płuc. Niedodma spowodowana zniszczeniem surfaktantu. Zakażenia bakteryjne. Ropień płuc i opłucnej. Podtopienie Zasady leczenie przedszpitalnego: • Udrożnienie dróg oddechowych przy dbałości o bezpieczeństwo kręgosłupa w odcinku szyjnym. • Przywrócenie oddychania, w celu szybkiej korekcji niedotlenienia, współistniejącej kwasicy i hipotensji. • Pacjentom, którzy oddychają spontanicznie należy podać tlen (lub przynajmniej wzbogacić mieszaninę oddechową tlenem) • W przypadku bezdechu należy rozpocząć wentylację workiem AMBU, a następnie zaintubować pacjent, rozpoczynając wentylację mechaniczną. • Wyrównać niedotlenienie i kwasicę oddechową hiperwentylując poszkodowanego Intubacja jest wskazana u pacjentów z • Uzyskać dostęp dożylny. zaburzeniami świadomości, u których • Nie poleca podawania się osłabione są odruchy oddechowe. Na taką konieczność wskazuje zaleganie wydzieliny w • NaHCO3, uznając za wydrzewie oddechowym. Brak polepszenia • starczającą hiperparametrów natlenienia i wentylacji wskazują • wentylację na konieczność zastosowania specjalistycznych technik wentylacji Podtopienie Utonięcie wtórne Zgon spowodowany zapaleniem śródmiąższowym płuc i łączącym się z nim zapaleniem bakteryjnym powstałym w wyniku tonięcia w zakażonej wodzie. Postępowanie z pacjentami w śpiączce: Stany poniedotlenieniowe prowadzą do obrzęku mózgu z równoczesnym wzrostem ICP. Należy takim pacjentom podać: Środki zwiotczające mięśnie poprzecznie prążkowane (opanowanie drgawek, prężeń, „kłócenia się” z respiratorem). Środki sedacyjne i przeciwbólowe. Leki moczopędne i osmotycznie czynne pod kontrolą bilansu płynowego. Konieczne jest również monitorowanie (KONIECZNIE) ICP. Nie jest wskazane podawanie glikokortykoidów, stosowanie snu barbituranowego, czy podciśnienia kontrolowanego. Podtopienie Utonięcie w zimnej wodzie: Zanurzenie w zimnej wodzie powoduje tzw. odruch nurkowania, który wywołuje przesunięcie krwi z obwodu do krążenia centralnego. Dodatkowymi czynnikami są zmniejszenie przemiany materii i zapotrzebowania ustroju na tlen co zmniejsza ryzyko hipoksji tkankowej. Zjawiskiem szkodliwym jest fakt zwiększenia wrażliwości serca na bodźce związane hipotermią. Podtopienie Resuscytacja ofiar utonięcia znajdujących się w hipotermii powinna być prowadzona do czasu ich ogrzania do normalnej temperatury. Postępowanie z ofiarami niedokonanych utonięć: Resuscytacja (do czasu ogrzania pacjenta). Ścisły nadzór (nad przytomnymi zgłaszającymi dolegliwości lub u których występują cechy niewydolności oddechowej należy roztoczyć min. 24 godzinną obserwację; pacjenci ,którzy byli zanurzeni pow.1-2 minut, byli resuscytowani, stracili przytomność, mieli sinicę czy bezdech powinni być hospitalizowani przez min48 godzin; nie zgłaszający dolegliwości mogą być zwalniani do domu). Podtopienie Tonięcie – proces w wyniku którego dochodzi do zaburzeń oddechowych, spowodowanych podtopieniem, lub zanurzeniem w cieczy. CAŁE ciało (wraz z drogami oddechowymi) jest zanurzone w cieczy. Zanurzenie – proces w wyniku którego otoczony jest przez wodę lub inną ciecz. Podtopienie Jak najszybsze wydobycie z wody – nawet bez unieruchomienia kręgosłupa w odcinku szyjnym (wyjątek – skok do wody). Jak najszybsze podjęcie oddechów ratowniczych (usta-nos). Jeżeli po udrożnieniu – brak oddechu – przez 1 min. oddech zastępczy. Jeżeli po tym pacjent nie oddycha samodzielnie, a można w ciągu 5 minut dopłynąć do brzegu – kontynuować. Jeżeli nie oddycha – kontynuować oddech przez 1 minutę – potem płynąć do brzegu. Nie usuwać wody z dróg oddechowych. Podtopienie Uciskanie klatki piersiowej – tylko na twardym podłożu. Defibrylacja – suche podłoże. Jeżeli temperatura ciała 30oC – maksymalnie 3 defibrylacje. Po podniesieniu temperatury > 30oC – według wskazań. Przy ulaniu treści żołądkowej – odwrócić na bok dla ułatwienia odpływu, ew. odessać. Podtopienie Załącznik nr 1 Procedura nr 15 Podtopienie Stabilizacja kręgosłupa szyjnego Kontrola ABC Tlenoterapia 100% tlenem Termoizolacja Wsparcie psychiczne Drgawki Załącznik nr 1; procedura nr 19 Drgawki W czasie napadu Zabezpieczenie poszkodowanego przed obrażeniami wtórnymi i tlenoterapia 100% tlenem Po napadzie Kontrola ABC Kontynuacja tlenoterapii 100% tlenem Termoizolacja Wsparcie psychiczne http://www.machala.info