Dysleksja okiem pedagoga
Transkrypt
Dysleksja okiem pedagoga
Dysleksja okiem pedagoga Co to jest dysleksja rozwojowa? Dysleksja rozwojowa to specyficzne trudności w uczeniu się. Mówimy o niej w odniesieniu do trudności dziecka z nabyciem trzech niezwykle ważnych grup umiejętności , tzn. czytania, pisania i liczenia. Jakość ich opanowania jest czynnikiem istotnie wpływającym na całość kariery szkolnej dziecka – zarówno na oceny z większości przedmiotów, jak i pozycję społeczną wśród dzieci. Niemożność nabycia odpowiednich umiejętności na tym samym poziomie co inne dzieci i w tym samym czasie bardzo często powoduje, iż uczeń zaczyna być traktowany jako słaby. A przecież w większości przypadków są to dzieci o prawidłowym (częstokroć wysokim) poziomie intelektualnym i o całkowicie prawidłowo funkcjonujących narządach wzroku i słuchu. Częstość występowania takich specjalnych utrudnień w uczeniu się czytania, pisania i liczenia szacuje się na około 30 % populacji ludzi, w Polsce na 10-15 % dzieci w wieku szkolnym. Pierwsze symptomy mogą wystąpić już w wieku przedszkolnym: trudności w zapinaniu ubrania, sznurowaniu butów, określaniu stosunków przestrzennych, mylenie kierunków, oburęczność, zwierciadlane odwracanie liter, deformowanie ich kształtu, opóźnienia rozwoju mowy (np. wady wymowy, przestawianie głosek i sylab), brak postępów w uczeniu się czytania niezależnie od metody itp. Wiele z tych symptomów może przetrwać do wieku szkolnego i występować w połączeniu z trudnościami w czytaniu i pisaniu, jak: pomijanie liter, ich zniekształcanie, „zgadywanie”, pomijanie linii lub odczytywanie ich ponownie, czytanie krótkich wyrazów od końca (od – do, tak – kat), pomijanie interpunkcji, słaby poziom pracy pisemnej w porównaniu z odpowiedziami ustnymi, niski poziom graficzny i estetyczny pisma, mylenie liter podobnych kształtem lub fonetycznie (np. p -b, g -d, u -n, m-w, t -d, m -n, k -g), niewłaściwe stosowanie małych i wielkich liter, opuszczanie lub dodawanie znaków interpunkcyjnych i wiele innych. Uczniowie klas starszych mają trudności z organizacją swoich czynności, co odbija się szczególnie na pracach pisemnych, wolno czytają (choć często zmniejsza się ilość błędów), mylą kierunki przestrzeni, miejsce, czas, nie nadążają zarówno z przepisywaniem z tablicy, jak i z zapisem notatki dyktowanej, a gdy działa presja czasu wzrasta liczba błędów, pismo staje się nieczytelne. O ile w klasach młodszych omówione zaburzenia utrudniają głównie naukę języka polskiego, o tyle w klasach starszych rzutują także na inne przedmioty; uniemożliwiają korzystanie z własnych notatek, samodzielną pracę z podręcznikiem, zrozumienie zadań z treścią, powodują błędne odczytywanie liczb (56 – 65), mylenie kształtów , oznaczeń geometrycznych itp. Rozpoznanie dysleksji rozwojowej jest rezultatem diagnozy, która winna mieć charakter wielospecjalistyczny. W Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej dziecko badane jest przez psychologa, pedagoga, ewentualnie logopedę. W niektórych wypadkach konieczna jest także konsultacja neurologiczna, okulistyczna, laryngologiczna czy foniatryczna. Do Poradni dziecko trafia na wniosek rodzica lub nauczyciela. Konieczne jest dostarczenie opinii nauczyciela (wychowawcy lub nauczyciela języka polskiego), prac pisemnych (klasówki, dyktanda) oraz zeszytów przedmiotowych. Szczegółowa opinia nauczyciela jest bardzo pomocna w postawieniu właściwej diagnozy. Jej wyniki oraz wskazania do pracy z dzieckiem są przekazywane szkole. Rodzice i dziecko otrzymują informację o przyczynach występujących trudności i szczegółowe zalecenia do pracy w domu. Im wcześniej dziecko trafi do Poradni, tym większa szansa udzielenia mu koniecznej pomocy i zmniejszenia lub nawet pełnego zlikwidowania trudności, a także uniknięcia częstych ubocznych emocjonalnych. konsekwencji długotrwałych trudności w postaci zaburzeń Historia badań na dysleksją Dysleksja istnieje prawdopodobnie odkąd istnieje pismo, to znaczy od kiedy ludzie zaczęli posługiwać się pismem porozumiewając się między sobą. Opisano ją prawie 100 lat temu. Najpierw dostrzeżono zjawisko utraty zdolności do pisania i czytania u dorosłych, najczęściej współistniejące z utratą mowy (afazja), których przyczyną było uszkodzenie mózgu. Później odkryto podobne objawy u dzieci, które występowały od początku nauki czytania i pisania. Zjawisko dysleksji odkryli okuliści, zajmujący się dziećmi, u których podejrzewano wadę wzroku uniemożliwiającą im naukę czytania. Na początku badań dysleksji – na określenie specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu użyto terminu „ślepota słowna” – w odniesieniu do osób dorosłych, które utraciły zdolność czytania. W 1896 roku W Pringle Morgan opisał zjawisko niemożności nauczenia się czytania przez 14-letniego chłopca i nazwał je – „wrodzoną ślepotą słowną”. Termin ten miał podkreślić, że zaburzenia uniemożliwiające opanowanie umiejętności czytania mają charakter wrodzony, tzn. że istnieją od urodzenia, a nie są nabywane w ciągu życia dziecka już po urodzeniu. Nazwa ta jednak już od 1909 roku miała swoich przeciwników ze względu na to, że wskazywała jedynie na zaburzenia funkcji wzrokowych jako przyczynę trudności w czytaniu. Ponadto nazwa „ślepota słowna” sugerowała niezdolność do rozpoznawania słów podczas gdy niejednokrotnie dzieci te potrafią dobrze zidentyfikować słowa (rozpoznając je globalnie jak „obrazki”, nie umiejąc przy tym dokonać ich podziału (analizy) na głoski ani ich zapisać). W latach 1895 – 1955 na określenia trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci zaproponowano 14 różnych nazw, w latach 80 można było doliczyć się 28 różnych nazw. Jednak rekordy popularności bije termin: dysleksja . Często używanym terminem w krajach niemieckojęzycznych, jest legastenia. W Polsce często używa się czterech terminów mających na celu dokładne wskazanie rodzaju występujących trudności u dziecka np. : 1. dysleksja – trudności w opanowaniu umiejętności czytania 2. dysortografia - trudności w opanowaniu poprawnej pisowni (chodzi tu o wszelakiego rodzaju odstępstwa od prawidłowego zapisu, nie tylko błędy ortograficzne) 3. dysgrafia – trudność w zakresie techniki pisania, niski poziom graficzny pisma. Pierwotne przyczyny dysleksji rozwojowej Etiologia dysleksji rozwojowej, a więc jej pierwotne przyczyny, nieznane są do końca. Wymienia się kilka koncepcji: 1. koncepcja genetyczna – upatrująca przyczynę w dziedziczeniu tych zmian w c.u.n (centralnym układzie nerwowym) , które są przyczyną zaburzeń funkcjonalnych i podłożem trudności w czytaniu i pisaniu (czynnikiem patogennym są w tym przypadku geny, przekazywane z pokolenia na pokolenie); 2. koncepcja opóźnionego dojrzewania centralnego układu nerwowego – upatrująca przyczynę trudności w spowolnieniu dojrzewania c.u.n. i zaburzeniach funkcjonalnych (czynniki patogenne: geny, czynniki uszkadzające c.u.n. : hormony); 3. koncepcja organiczna – upatrująca przyczynę w mikrouszkodzeniu struktury tych okolic mózgu, które realizują czynności pisania i czytania (czynniki patogenne chemiczne, fizyczne i biologiczne oddziałujące na c.u.n. w okresie okołoporodowym); 4. koncepcja psychodysleksji - upatruje przyczyny w zaburzenia funkcjonalnych c.u.n. – emocjonalnych (czynniki patogenne: urazy psychiczne, stres). System profilaktyki i pomocy psychologiczno –pedagogicznej uczniom z dysleksją w szkole W klasie trzeciej szkoły podstawowej nauczyciel dobrze orientuje się w zakresie trudności występujących u uczniów. Dlatego wskazane jest, by w pierwszym semestrze przeprowadzić badanie za pomocą specjalnego dla tego wieku kwestionariusza objawów (wyniki uzyskane na podstawie przeprowadzonych badań przesiewowych przedstawione zostaną rodzicom). Dzięki temu można ocenić, u których dzieci pojawiły się trudności i jest to wyraźny sygnał, że konieczne jest wykonanie diagnozy w kierunku dysleksji w Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej i podjęcie ukierunkowanej pracy. Opinia po badaniu, wydana w klasie czwartej, potwierdzająca diagnozę dysleksji, jest respektowana przez Okręgową Komisję Egzaminacyjną w celu dostosowania warunków zdawania sprawdzianu po zakończeniu szkoły podstawowej. System profilaktyki i pomocy psychologiczno pedagogicznej uczniom z dysleksją w szkole zakłada: 1. Objęcie obserwacją wszystkich dzieci o nieharmonijnym rozwoju psychoruchowym. 2. Objęcie badaniami przesiewowymi dzieci z ryzyka dysleksji już na etapie edukacji wczesnoszkolnej. 3. Objęcie diagnozą w kierunku dysleksji wszystkich uczniów mających trudności w uczeniu się ( skierowanie na badanie w Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej). 4. Objęcie specjalistyczną pomocą zarówno dzieci ryzyka dysleksji, jak i uczniów ze stwierdzoną dysleksją rozwojową; w zależności od stopnia i charakteru niepowodzeń w nauce szkolnej proponuje się: a) pomoc udzielaną przez rodziców pod kierunkiem nauczyciela ( pierwszy poziom), dodatkowo uczeń może uczestniczyć w zajęciach dydaktycznowyrównawczych i psychoedukacyjnych, których celem jest wyrównanie braków wiedzy i stymulacja jego rozwoju; b) udział w zajęciach korekcyjno- kompensacyjnych i koordynowanie pracy samokształceniowej ucznia w domu ( drugi poziom); c) udział w terapii indywidualnej i koordynowanie pracy samokształceniowej ucznia w domu ( trzeci poziom). 5. Zaangażowanie rodziców dzieci dyslektycznych w proces pomocy psychologicznopedagogicznej przez dostarczenie im wiedzy na temat problemu oraz sposobów radzenia sobie z nim. Pedagog szkolny mgr Joanna Łapińska - Gruszczyk