czynniki mające wpływ na bezpieczeństwo pracy przy urządzeniach

czynniki mające wpływ na bezpieczeństwo pracy przy urządzeniach

1
CZYNNIKI MAJĄCE WPŁYW NA BEZPIECZEŃSTWO PRACY
PRZY URZĄDZENIACH ENERGETYCZNYCH
CZYNNIKI TECHNICZNE
(jak jest zbudowane)
CZYNNIKI
ORGANIZACYJNE
(Czy znamy przepisy i zasady
wykonywania prac)
CZYNNIKI LUDZKIE
(czy umiemy
eksploatować)
2
CZYNNIKI MAJĄCE WPŁYW NA BEZPIECZEŃSTWO PRZY
URZĄDZENIACH ELEKTROENERGETYCZNYCH
1. Czynniki techniczne.
Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa, normy serii:
- PN – HD 60364 – 4 – 41:2007 Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Ochrona przeciw porażeniowa.
- PN – EN 61140:2004 Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym. Wspólne aspekty instalacji i urządzeń.
- PN – IEC 60364 – 4 – 42:1999 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona przed skutkami oddziaływania
cieplnego.
- PN – IEC 60364 – 4 – 43:1999 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona przed prądem
przetężeniowym.
- PN – IEC 60364 – 4 – 442:1999 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona przed przepięciami. Ochrona
instalacji niskiego napięcia przed przejściowymi przepięciami i uszkodzeniami przy doziemieniach w sieci wysokiego
napięcia.
- PN – IEC 60364 – 4 – 443:1999 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona przed przepięciami. Ochrona
przed przepięciami atmosferycznymi i łączeniowymi.
- PN – IEC 60364 – 4 – 45:1999 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona przed obniżeniem napięcia.
- PN – IEC 60364 – 4 – 473:1999 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Stosowanie środków ochrony
zapewniających bezpieczeństwo. Środki ochrony przed prądem przetężeniowym.
Inne normy:
- PN – E – 05115:2002 Instalacje Elektroenergetyczne Prądu Przemiennego o napięciu wyższym od 1kV.
- PN – EN – 60446:200. Oznaczenia identyfikacyjne przewodów elektrycznych barwami lub cyframi
- PN – EN – 61140:2004 klasyfikacja urządzeń elektrycznych i elektronicznych z punktu widzenia ochrony przed
porażeniem prądem elektrycznym.
- PN – EN –60529:2003 Stopnie ochrony zapewnione przez obudowy (kod IP)
3
2. Czynniki natury organizacyjnej:
Kodeks pracy – Ustawa z 26 czerwca 1974r, (Dz. U. Nr 21 z1998r)z późniejszymi zmianami
Ustawa z dnia 7.07.1994r. Prawo Budowlane (Dz. U. Nr 89 z 1994r z późniejszymi zmianami – ostatnia zmiana
Dz. U. Nr 80 z 2003r).
Ustawa z dnia 10.04.1997r. Prawo Energetyczne (Dz. U. Nr 54 z 1997r. z późniejszymi zmianami)
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26.09.1997r. w sprawie ogólnych przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 129 z 1997r)
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28.05.1996r. w sprawie rodzajów prac, które powinny
być wykonywane, przez co najmniej dwie osoby (Dz. U. Nr 62 z 1996r.)
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 17.09.1999r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy
urządzeniach i instalacjach energetycznych (Dz. U. Nr 80 z 1999r)
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny
odpowiadać budynki ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75 z 2002r.)
3. Czynnik ludzki:
Rozporządzenie Ministra G0spodarki i Pracy z dnia 27.07.2004r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa
i higieny pracy (Dz. U. Nr 180 poz. 1860 z 20004r) z późniejszymi zmianami (Dz. U. Nr 196 poz.1420).
Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28.04.2003r. w sprawie szczegółowych
zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń instalacji i sieci (Dz.
U. Nr 89 z 20003r)
Opracował Stanisław Szyler
4
4. Czynniki techniczne dla urządzeń energetycznych
Normy serii:
- PN – EN 297 :2002 Kotły centralnego ogrzewania opalane gazem. Kotły typu B,, z palnikami
atmosferycznymi o nominalnym obciążeniu cieplnym nieprzekraczającym 70 kW,
- PN – EN(U) 483 :2002 Kotły centralnego ogrzewania opalane gazem, kotły typu C o nominalnym
obciążeniu cieplnym nieprzekraczającym 70 kW,
- PN – 91/M – 34501 – gazociągi i instalacje gazownicze, skrzyżowania gazociągów z przeszkodami
terenowymi.
- PN – 93/M – 35350 kotły grzewcze wodne niskotemperaturowe i średniotemperaturowe. Wymagani i
badania. Norma zastąpiona przez PN – EN 297 : 2002
- PN – EN ISO 6708 : 1998 Elementy rurociągów. Definicja i dobór.
- PN –91/B – 02413 – Ogrzewnictwo i ciepłownictwo. Zabezpieczenia instalacji ogrzewań wodnych
systemu otwartego.
- PN – 89/H –02650 – Armatura i rurociągi. Ciśnienia i temperatury (klasyfikacja ciśnień i temperatur dla
armatury przemysłowej i rurociągów0
- PN – IEC 0364 – 4 – 41:2000 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona przeciw
porażeniowa.
- PN – IEC 60364 – 4 – 43:1999 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona przed prądem
przetężeniowym.
- PN – EN –60529:2003 Stopnie ochrony zapewnione przez obudowy (kod IP d)
5
PODSTAWOWE DEFINICJE
Miejsce pracy - jest to ściśle określone, odpowiednio przygotowane i
oznaczone stanowisko pracy lub określona strefa pracy w zakresie
niezbędnym dla bezpiecznego wykonywania pracy przy urządzeniach,
instalacjach.
Energetycznych
oraz
sprężonego
powietrza
i
hydrotechnicznych.
Urządzenie energetyczne – urządzenie techniczne stosowane w procesach
wytwarzania przetwarzania przesyłania i dystrybucji, magazynowania oraz
użytkowania paliw i energii.
Instalacja energetyczna – urządzenie energetyczne z układami połączeń
między nimi.
Sieć energetyczna – są to instalacje energetyczne połączone i
współpracujące ze sobą, służące do przesyłania, wytwarzania i dystrybucji
energii.
Pomieszczenie lub teren ruchu energetycznego – wydzielone pomieszczenie
lub teren w obrębie, których zainstalowane są urządzenia energetyczne
dostępne tylko dla upoważnionych osób
Instrukcja eksploatacji – zatwierdzona przez pracodawcę instrukcja
określająca procedury i zasady wykonywania czynności niezbędnych przy
eksploatacji urządzeń i instalacji energetycznych, opracowana na podstawie
odrębnych przepisów oraz dokumentacji producenta.
Pracownik uprawniony – pracownik posiadający sprawdzone i właściwe
kwalifikacje w zakresie eksploatacji danego urządzenia i instalacji
energetycznej, potwierdzone świadectwem kwalifikacyjnym.
Pracownik upoważniony – pracownik, który w ramach swoich obowiązków
służbowych lub na podstawie polecenia służbowego wykonuje określone
prace.
6
OGÓLNE ZASADY WYKONYWANIA PRAC
Dopuszczenie do eksploatacji – każde urządzenie i instalacja energetyczna
przed dopuszczeniem do eksploatacji powinny posiadać certyfikat na znak
bezpieczeństwa, albo posiadać deklarację zgodności z Polskimi Normami.
Eksploatacja – urządzenia i instalacje powinny być eksploatowane tylko
przez upoważnionych pracowników z zachowaniem postanowień
określonych w instrukcji eksploatacji.
Eliminacja zagrożeń – urządzenia, instalacje energetyczne lub ich części,
przy których będą prowadzone prace konserwacyjne, remontowe lub
modernizacyjne, powinny być wyłączone z ruchu, pozbawione czynników
stwarzających zagrożenia i skutecznie zabezpieczone przed ich
przypadkowym uruchomieniem oraz oznakowane.
Zabronione jest:
- Eksploatowanie
urządzeń
i
instalacji
energetycznych
bez
przewidzianych dla tych urządzeń i instalacji środków ochrony i
zabezpieczeń.
- Dokonywanie zmian środków ochrony i zabezpieczeń przez osoby
nieupoważnione.
Prace niebezpieczne – zaliczane do prac w warunkach szczególnego
zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego, powinny być wykonywane, co
najmniej przez dwie osoby, z wyjątkiem prac eksploatacyjnych z zakresu
prób i pomiarów, konserwacji i napraw urządzeń i instalacji
elektroenergetycznych o napięciu znamionowym do 1 kV, wykonywanych
przez osobę wyznaczoną na stałe do tych prac w obecności pracownika
asekurującego, przeszkolonego w udzielaniu pierwszej pomocy.
7
Instrukcja eksploatacji urządzenia
składa się
1. Część ogólna (powinna zawierać informacje).
- przedmiot instrukcji, – jakiego urządzenia lub grupy urządzeń dotyczy
oraz dla kogo jest przeznaczona, z podaniem wymagań
kwalifikacyjnych;
- podstawę opracowania instrukcji – określającą przepisy, dokumentację
fabryczną, potwierdzenie przyjęcia urządzenia do eksploatacji;
- klauzulę zatwierdzającą instrukcję do stosowania z podaniem nazwiska
i podpisem osoby zatwierdzającej.
1. Część szczegółową (powinna określać).
- ogólną charakterystykę urządzenia:
- przeznaczenie urządzenia,
- podstawowe parametry,
- schematy i układy połączeń, armaturę, rodzaje i wielkości
zabezpieczeń,
- obsługę urządzenia z określeniem:
- czynności związanych z uruchomieniem i zatrzymaniem
urządzenia przy pracy normalnej z podaniem typowych
manipulacji łączeniowych,
- zasady postępowania w razie awarii, pożaru lub innych zakłóceń w
pracy urządzenia z podaniem kolejności czynności (manipulacji)
jakie należy wykonać,
- obowiązków osób obsługi, określających zakres tych obowiązków i
ich uprawnień,
- sposobu prowadzenia zapisów czynności ruchowych, odczytów
wskazań przyrządów kontrolno-pomiarowych z podaniem ich
terminów.
- wymagania w zakresie konserwacji urządzenia określające;
- zakres planowanych oględzin, przeglądów i obchodów i terminy
ich przeprowadzania,
- zakres przeprowadzonych planowanych prób i badań oraz
pomiarów ochronnych z podaniem terminów ich przeprowadzenia,
- zasady kwalifikowania urządzenia do remontu.
- zakres wymagań dotyczących ochrony przed porażeniem, pożarem,
wybuchem i inne wymagania w zakresie bezpieczeństwa obsługi urządzeń i
otoczenia określający:
- bezpieczne wykonywanie prac planowanych,
- rodzaje stosowanego sprzętu bhp,
- sposób powiadamiania, (kogo) w przypadku porażenia, pożaru lub
awarii,
- sposób i rodzaj użytego sprzętu p.poż w przypadku wystąpienia
pożaru.
8
BEZPIECZEŃSTWO PRACY PRZY URZĄDZENIACH
ELEKTROENERGGETYCZNYCH
W świetle rozporządzenia Ministra Gospodarki z 17.09.1999r.Dz. u. Nr 80 z 1999r.,poz.912.
1. Podział prac przy urządzeniach i instalacjach elektrycznych
w zależności od zbliżenia do części czynnych będących pod napięciem
Podział prac w zależności od zastosowanych metod i środków zapewniających
bezpieczeństwo pracy przedstawiono na rys. 1. Odległość wokół nieosłoniętych
urządzeń instalacji elektroenergetycznych lub ich części znajdujących się pod
napięciem, zestawiono w tabeli 1.
PRACE PRZY URZĄDZENIACH
I INSTALACJACH ELEKTRYCZNYH
PRZY CAŁKOWICIE
WYŁĄCZONYM
NAPIĘCIU
. Rys.
W POBLIŻU
NAPIĘCIA
POD NAPIĘCIEM
1 Podział prac przy urządzeniach i instalacjach elektrycznych w zależności od
zastosowanych metod i środków zapewniających bezpieczeństwo
Prace pod napięciem (PPN) należy wykonywać w oparciu o właściwą
technologię pracy przy zastosowaniu wymaganych narzędzi i środków
ochronnych, określonych w instrukcji wykonania tych prac.
Prace w pobliżu napięcia powinny być wykonywane przy użyciu środków
ochronnych odpowiednich do występujących warunków pracy.
Prace przy wyłączonym napięciu to prace przy urządzeniach i instalacjach
oddzielonych od części zasilających (pod napięciem) przerwą izolacyjną. Za
przerwę izolacyjną uważa się:
otwarte zestyki łącznika w odległości określonej w Polskiej Normie lub w
dokumentacji producenta,
wyjęte wkładki bezpiecznikowe,
zdemontowane części obwodu zasilającego,
przerwanie ciągłości połączenia obwodu zasilającego w łącznikach o
obudowie zamkniętej, stwierdzone w sposób jednoznaczny w oparciu o
położenie wskaźnika odwzorowującego otwarcie wyłącznika.
9
Tabela 1 Odległości wyznaczające granice stref prac w pobliżu napięcia i stref
prac pod napięciem
Napięcie znamionowe urządzenia
do1
kV.
Urządzenia wnętrzowe i
stacyjne
Linie napowietrzne
Powyżej 1 do 30
110
220
400
750
Strefa prac pod
Strefa prac w
napięciem
pobliżu napięcia
m
m
nie normuje się
do 0,3
do 0,6
do 1,1
do 2,5
do 3,5
do 6,4
Powyżej 0,3 do 0,7
Powyżej 0,6 do 1,4
Powyżej 1,1 do 2,1
Powyżej 2,5 do 4,1
Powyżej 3,5 do 5,4
Powyżej 6,4 do 8,4
Zasięg stref pracy pod napięciem DL i w pobliżu napięcia DV przedstawiają
poniższe rysunki.
1.-nieosłonięta część pod napięciem
2.-strefa prac pod napięciem
3.-strefa prac w pobliżu napięcia
4.-powierzchnia zewnętrzna osłony izolacyjnej
10
2. Podział prac na czynnych urządzeniach i instalacjach elektrycznych w
zależności od rodzaju wydanego polecenia.
PRACE NA CZYNNYCH URZĄDZENIACH I
INSTALACYJNYCH
ELEKTROENERGETYCZNYCH
NA POLECENIE
PISMNE
1) Prace w warunkach
szczególnego zagrożenia
zdrowia i życia ludzkiego.
2) Prace wykonywane
przez pracowników nie
będących pracownikami
zakładu
prowadzącego
eksploatację
danego
urządzenia i instalacji (z
wyjątkiem
prac,
dla
których
czynności
z
dozwiązane
puszczeniem do pracy
ustalono odrębnie na
piśmie).
NA POLECENIE
USTNE
W rozporządzeniu MG
brak zapisu czynności,
które
mogą
być
wykonywane na polecenie
ustne; należy rozumieć, że
na polecenie ustne mogą
być wykonywane prace,
dla których nie jest
wymagane
polecenie
pisemne,
lub,
które
dopuszcza się wykonywać
bez polecenia.
BEZ POLECENIA
1) Czynności związane z
ratowaniem zdrowia i
życia ludzkiego.
2) Prace dla
zabezpieczenia urządzeń i
instalacji przed
zniszczeniem.
3) Prace eksploatacyjne
określone w instrukcjach,
prowadzone przez
uprawnione i
upoważnione osoby.
Uwaga! W porównaniu do starych przepisów można stwierdzić, że w rozporządzeniu MG:
•
•
•
•
Zrezygnowano z zapisu dopuszczenia do wykonywania na polecenie pisemne prac, dla
których kierownik zakładu lub, poleceniodawca uzna takie polecenie za niezbędne,
W p. 1 prac na polecenie pisemne zrezygnowano z zapisu „z wyjątkiem prac,które
można wykonywać bez polecenia”,
W wyjaśnieniu prac, które mogą być wykonywane bez polecenia, zrezygnowano z
zapisu szczegółowego, pozwalającego wykonywać bez polecenia prace związane z
likwidacją przerw w dostarczaniu energii (obecny zapis jest bardziej ogólny),
Zrezygnowano z zapisu stwierdzającego, że pracami wykonywanymi na polecenie
ustne mogą być prace, które nie muszą być wykonywane na polecenie pisemne i nie są
wymienione jako prace dopuszczone do wykonywania bez polecenia.
11
Do prac wykonywanych przy urządzeniach i instalacjach
elektroenergetycznych w warunkach szczególnego zagrożenia dla
zdrowia i życia ludzkiego należy zaliczyć w szczególności prace:
(Dz. U. NR 80 z 1999r §15)
1. Konserwacyjne, modernizacyjne i remontowe przy urządzeniach
elektroenergetycznych znajdujących się pod napięciem,
2. Wykonywane
w
pobliżu
nie
osłoniętych
urządzeń
elektroenergetycznych lub ich części, znajdujących się pod
napięciem,
3. Przy wyłączonych z pod napięcia, lecz nie uziemionych
urządzeniach elektroenergetycznych lub uziemionych w taki
sposób, ze żadne z uziemień – uziemiaczy nie jest widoczne z
miejsca pracy,
4. Przy opuszczaniu i zawieszaniu przewodów na wyłączonych z
pod napięcia elektroenergetycznych liniach napowietrznych w
przęsłach krzyżujących drogi kolejowe, wodne i kołowe,
5. Związane
z
identyfikacją
elektroenergetycznych,
i
przecinaniem
kabli
6. Przy spawaniu lutowaniu, wymianie stojaków oraz pojedynczych
ogniw i całej baterii w akumulatorach,
7. Przy
wyłączonych
spod
napięcia
torze
dwutorowej
elektroenergetycznej linii napowietrznej o napięciu 1 kV i
powyżej, jeżeli drugi tor linii pozostaje pod napięciem,
8. Przy wyłączonych spod napięcia lub znajdujących się w budowie
elektroenergetycznych liniach napowietrznych, które krzyżują się
w strefie ograniczonej uziemieniami ochronnymi z liniami
znajdującymi się pod napięciem lub mogącymi znaleźć się pod
napięciem, i przewodami trakcji elektrycznej,
9. Przy wykonywaniu prób i pomiarów, z wyłączeniem prac
wykonywanych stale przez upoważnionych pracowników w
ustalonych miejscach.
12
3. Pracownicy odpowiedzialni za organizację i wykonanie pracy.
Pełniona
funkcja
Wymagania stawiane pracownikom w zależności od pełnionej funkcji
dotyczące
Świadectwa
kwalifikacyj
Zatrudnienia
nego
Prowadzący eksploatację urządzeń i instalacji (§ 65.1) lub
upoważniony przez niego pracownik (§ 2.15).
W okresie wykonywania prac remontowych lub
POLECENIOD
modernizacyjnych przy nieczynnych urządzeniach i
DAWCA
instalacjach obowiązki poleceniodawcy mogą być
przekazane wykonawcy tych prac o ile obowiązki te
określono w zawartej z nim umowie na piśmie (§ 65.3).
Wyznaczony przez poleceniodawcę pracownik komórki
organizacyjnej, sprawujący dozór nad eksploatacją i ruchem
urządzeń i instalacji, przy których będzie wykonywana praca
(§ 68.1).
W przypadkach, gdy dozór nad ruchem urządzeń i instalacji,
o których mowa wyżej, jest prowadzony przez różne komórki
D
KOORDYorganizacyjne zakładu, koordynującym powinna być osoba z
NUJĄCY
kierownictwa jednej z tych komórek (§ 68.2).
Jeżeli dozór nad ruchem urządzeń i instalacji, przy których
będzie wykonywana praca, sprawowany jest przez
poleceniodawcę, koordynującym powinien być sam
poleceniodawca (§ 68.3)
Wyznaczony przez poleceniodawcę pracownik posiadający
pisemne upoważnienie przez prowadzącego eksploatację
DOPUSZCZA
E
urządzeń i instalacji, do wykonywania czynności
-JĄCY
łączeniowych w celu przygotowania miejsca pracy (§ 2.17).
Wyznaczony przez poleceniodawcę pracownik wykonujący
wyłącznie czynności nadzoru (§ 2.18).
Uwaga! Nadzorujący jest wyznaczany, gdy (§ 70.1):
D lub E
NADZORUJĄ
• pracę wykonywać będzie zespół pracowników nie będący
-CY
zespołem pracowników kwalifikowanych lub kierujący
zespołem nie posiada świadectwa kwalifikacyjnego,
• poleceniodawca uzna to za konieczne ze względu na
szczególny charakter i warunki pracy.
KIERUJĄCY
Wyznaczony przez poleceniodawcę pracownik do kierowania
ZESPOŁEM
E1) lub bez 2)
zespołem pracowników (§ 2.19)
PRACOWNIK
-ÓW
Wyznaczony przez poleceniodawcę pracownik do
KIEROWNIK
D
koordynacji prac zespołów pracowników, gdy w jednym
ROBÓT
obiekcie pracuje więcej niż jeden zespół pracowników
(§ 2.20).
1), Gdy
pracownik kieruje zespołem pracowników kwalifikowanych (§ 71.1)
2), Gdy
pracownik kieruje zespołem nie będącym zespołem pracowników kwalifikowanych
(§ 71.1).
13
Pracownicy odpowiedzialni za organizację
Zakres ich obowiązków
Pełniona funkcja
POLECENIODAWCA
KOORDYNUJĄCY
DOPUSZCZAJĄCY
NADZORUJĄCY
KIERUJĄCY
ZESPOŁEM
PRACOWNIKÓW
KIEROWNIK
ROBÓT
Obowiązki –według §§ 65.1, 68.4, 69.2, 70.3, 71.2, 72.2
Wydanie polecenia na wykonanie pracy- §§ 64.2, 65.1
1. koordynowanie wykonania prac, określonych w poleceniu,z
ruchem urządzeń i instalacji,
2. określenie czynności łączeniowych związanych z
przygotowaniem miejsca pracy,
3. wydanie zezwolenia na przygotowanie miejsca pracy,
dopuszczenie do pracy i likwidacja miejsca pracy,
4. podjęcie decyzji o uruchomieniu urządzeń i instalacji, przy
których była wykonywana praca,
5. zapisanie w dokumentacji eksploatacji ustaleń wynikających z
pkt. od 1 do 4.
1. przygotowanie miejsca pracy,
2. dopuszczenie do wykonywania pracy,
3. sprawdzenie wykonania pracy,
4. zlikwidowanie miejsca pracy po jej zakończeniu.
1. sprawdzenie przygotowania miejsca pracy i jego przyjęcie od
dopuszczającego, jeżeli zostało przygotowane właściwie,
2. zaznajomienie nadzorowanych pracowników z warunkami
bezpiecznego wykonywania pracy,
3. sprawowanie ciągłego nadzoru nad pracownikami, aby nie
przekraczali granicy wyznaczonego miejsca pracy,
4. powiadomienie dopuszczającego lub koordynującego o
zakończeniu pracy.
1. dobór
pracowników
o
umiejętnościach
zawodowych
odpowiednich do wykonywania poleconej pracy,
2. sprawdzenie przygotowania miejsca pracy i przyjęcie go od
dopuszczającego, jeżeli zostało przygotowane właściwie,
3. zaznajomienie podległych pracowników ze sposobem
przygotowania miejsca pracy, występującymi zagrożeniami w
miejscu pracy i w bezpośrednim sąsiedztwie oraz warunkami i
metodami bezpiecznego wykonywania pracy,
4. zapewnienie wykonywania pracy w sposób bezpieczny,
5. egzekwowanie od członków zespołu stosowania właściwych
środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego
oraz właściwych narzędzi i sprzętu,
6. nadzorowanie przestrzegania przez podległych pracowników
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy w czasie
wykonywania pracy,
7. powiadomienie dopuszczającego lub koordynującego o
zakończeniu pracy.
koordynowanie pracy różnych zespołów pracowników, w celu
wyeliminowania zagrożeń wynikających z ich jednoczesnej pracy w
jednym obiekcie.
14
Obowiązki członków zespołu pracowników
i pracodawców
W rozporządzeniu MG nie wyszczególniono obowiązków członków zespołu
pracowników, takie obowiązki były wyszczególnione w „Instrukcji Bezpiecznej
Pracy w Energetyce”. Podano jedynie definicję „zespołu pracowników” jest to
grupa, co najmniej dwóch osób wykonujących pracę oraz „zespołu pracowników
kwalifikowanych”- grupa pracowników, w której co najmniej połowa, lecz nie mniej
niż dwie osoby, posiada ważne świadectwo kwalifikacyjne.
Rozporządzenie MG wymienia obowiązki pracodawcy wobec pracowników,
niezbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa pracy. Pracodawca jest obowiązany,
zgodnie z odrębnymi przepisami, zapoznać pracowników z:
• ryzykiem zawodowym i zagrożeniami dla zdrowia i życia pracowników, występują
na danym stanowisku pracy, oraz zastosowanymi środkami likwidującymi lub
ograniczającymi to ryzyko i zagrożenia,
• szczegółowymi instrukcjami z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi
wykonywanych przez nich prac.
Wymagania ogólne stawiane narzędziom pracy i sprzętowi ochronnemu.
Wymaga się, aby narzędzia pracy i sprzęt ochronny był:
• przechowywany w miejscach wyznaczonych, w warunkach zapewniających
utrzymanie ich w pełnej sprawności ( sposób ewidencjonowania i kontroli
sprzętu ochronnego ustala pracodawca)
• poddawany okresowym próbom w zakresie ustalonym w Polskich Normach
lub w dokumentacji producenta,
• oznakowany w sposób trwały (sprzęt ochronny powinien być oznakowany
przez podanie numeru ewidencyjnego, daty następnej próby okresowej oraz
cechy przeznaczenia)
Zabronione jest używanie narzędzi i sprzętu, który nie jest oznakowany lub jest
niesprawny.
Osoby dozoru powinny okresowo sprawdzać stan techniczny, stosowanie i
ewidencjonowanie sprzętu ochronnego oraz środków ochrony indywidualnej.
Stan techniczny narzędzi pracy i sprzętu ochronnego powinien być też
sprawdzany bezpośrednio przed jego użyciem a narzędzia i sprzęt niesprawny,
lub, który utracił ważność próby okresowej – niezwłocznie wycofany z użycia.
15
Polecenie wykonania pracy
Polecenie wykonywania pracy powinno w szczególności uwzględniać:
1. zakres, rodzaj, miejsce i termin pracy,
2. środki i warunki do bezpiecznego wykonania pracy,
3. liczbę pracowników skierowanych do pracy,
4. pracowników odpowiedzialnych za organizację i wykonanie pracy
pełniących funkcję koordynującego lub dopuszczającego, przez podanie
stanowiska służbowego lub imienne,
5. kierownika robót, nadzorującego lub kierującego zespołem pracowników –
imiennie,
6. planowane przerwy w pracy.
Polecenie pisemne wykonania pracy powinno być wystawione (§ 73.1):
• kierującemu zespołem lub nadzorującemu i przekazane dopuszczającemu,
• na prace wykonywane przez jeden zespół w jednym miejscu pracy.
Dozwolone jest przekazywanie polecenia pisemnego środkami łączności (§73.2).
Dozwolone jest też wystawianie jednego polecenia pisemnego na takie same
prace wykonywane przez jeden zespół pracowników kolejno w innych miejscach
pracy, gdy zespół pracuje w tym samym czasie tylko w jednym miejscu a
warunki bezpiecznego wykonywania pracy są takie same we wszystkich
miejscach (§ 73.3).
Polecenie wykonywania pracy jest ważne na czas określony przez
poleceniodawcę. W razie potrzeby poleceniodawca może w poleceniu dokonać
zmiany uprzednio podanych terminów wykonania pracy oraz zmiany liczby
pracowników w składzie zespołu. W poleceniu pisemnym wykonania pracy
zmiana terminów i liczby pracowników powinna być odnotowana w
odpowiedniej rubryce (§ 74).
Prowadzący eksploatacje urządzeń i instalacji jest obowiązany prowadzić
wykaz poleceniodawców określający zakres udzielonego upoważnienia.
Polecenia wykonania pracy powinny być rejestrowane przez poleceniodawcę w
rejestrze poleceń, przy czym, w przypadku polecenia ustnego powinna być
odnotowana jego treść. Formę ewidencji poleceń ustala pracodawca.
Polecenia pisemne wykonywania prac należy przechowywać przez okres 30 dni
od daty zakończenia pracy (§ 75).
Po dopuszczeniu do pracy oryginał polecenia pisemnego powinien być
przekazany kierownikowi robót lub kierującemu zespołem pracowników, lub
nadzorującemu, a kopia polecenia powinna pozostać u dopuszczającego (§.78.2)
16
Przygotowanie miejsca pracy
Przygotowanie miejsca
dopuszczającego.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
pracy
dokonuje
osoba
pełniąca
funkcję
Przygotowanie miejsca pracy polega na (§ 76):
uzyskaniu zezwolenia na rozpoczęcie przygotowania miejsca pracy od
koordynującego, jeżeli został on wyznaczony,
uzyskaniu od koordynującego potwierdzenia o wykonaniu niezbędnych
przełączeń oraz zezwolenia na dokonanie przełączeń i założenia
odpowiednich urządzeń zabezpieczających, przewidzianych do wykonania
przez dopuszczającego,
wyłączeniu urządzeń z ruchu w zakresie określonym w poleceniu i
uzgodnionym z koordynującym,
zablokowaniu napędów łączników w sposób uniemożliwiający
przypadkowe uruchomienie wyłączonych urządzeń,
sprawdzeniu, czy w miejscu pracy w wyłączonych urządzeniach zostało
usunięte zagrożenie – napięcie,
zastosowaniu wymaganych zabezpieczeń na wyłączonych urządzeniach –
uziemień,
założeniu ogrodzeń i osłon w miejscu pracy stosownie do występujących
potrzeb,
oznaczeniu miejsca pracy i wywieszeniu tablic ostrzegawczych – w tym
również w miejscach zdalnego sterowania napędami wyłączonych
urządzeń („Nie załączać”).
Uwaga: W stosunku do poprzednich przepisów zrezygnowano z wyposażenia
miejsca pracy w sprawny sprzęt pożarniczy w przypadku miejsc z zagrożeniem
pożarowym (jest to uregulowane osobnymi przepisami).
Przy wykonywaniu czynności związanych z przygotowaniem miejsca pracy
może brać udział, pod nadzorem dopuszczającego, członek zespołu, który
będzie wykonywał pracę, jeżeli jest pracownikiem uprawnionym (§ 77).
Odpowiednimi zabezpieczeniami przed przypadkowym złączeniem napięcia
uznaje się (§ 57.2):
1) w urządzeniach o napięciu do1 kV – wyjęcie wkładek bezpiecznikowych
w obwodzie zasilającym lub zablokowanie napędu otwartego łącznika,
2) w urządzeniach o napięciu znamionowym powyżej 1 kV –
unieruchomienie (otwartych zestyków) i zblokowanie napędów łączników
lub wstawienie przegród izolacyjnych między otwarte styki łączników.
17
W przypadku konieczności wykonania uziemień części czynnych należy je
wykonać tak, aby miejsce pracy znajdowało się w strefie ograniczonej
uziemieniami; co najmniej jedno uziemienie powinno być widoczne z miejsca
pracy (§ 58).
Jeżeli nie jest możliwe wykonanie uziemień w podany wyżej sposób, dopuszcza
się zastosowanie innych środków technicznych i organizacyjnych
zapewniających bezpieczeństwo pracy. W takim przypadku poleceniodawca jest
obowiązany umieścić odpowiedni zapis o zastosowaniu ww. innych środków
(§59).
Przy wykonywaniu prac na liniach napowietrznych, które krzyżują się w strefie
ograniczonej uziemieniami z liniami znajdującymi się pod napięciem lub
znajdującymi się w pobliżu takich linii, należy krzyżujące lub sąsiednie linie
wyłączyć również spod napięcia i uziemić lub zastosować inne środki
techniczno – organizacyjne niezbędne dla bezpiecznego wykonania pracy (§ 60)
Podczas prac wykonywanych przy wyłączonym torze dwutorowej
elektroenergetycznej linii napowietrznej o napięciu znamionowym 110, 220 i
400 kV należy (§ 61.1):
1) tor linii, na którym będą wykonywane prace, wyłączyć z pod napięcia i
uziemić we wszystkich punktach zasilania oraz założyć uziemiacze na
przewody robocze na najbliższych słupach ograniczających miejsce pracy
2) zablokować automatykę SPZ na torze pozostającym pod napięciem, a w
miejscu pracy oznaczyć tor pozostający pod napięciem,
3) założyć dodatkowe uziemiacze:
a) na przewody robocze na każdym słupie, na którym wykonywane są
prace wymagające dotykania przewodów roboczych,
b) po obu stronach mostka przewodu roboczego przy jego rozłączaniu lub
łączeniu,
c) na przewód odgromowy w miejscu wykonywania na nim prac w
warunkach przerywania metalicznego połączenia przewodu
odgromowego z konstrukcją słupa.
Przy pracach wykonywanych przy wyłączonej jednotorowej linii napowietrznej
należy założyć dodatkowe uziemiacze, jeżeli przebiega ona równolegle na
odcinkach o łącznej długości większej niż 2 km od elektroenergetycznej linii
napowietrznej o napięciu znamionowym (§ 61.2)
1) 110 kV - w odległości mniejszej niż 100m,
2) 220 kV - w odległości mniejszej niż 150m,
3) 400 kV - w odległości mniejszej niż 200m,
4) 750 kV - w odległości mniejszej niż 250m.
18
Dopuszczenie do pracy
Dopuszczenie do pracy tak jak i przygotowanie miejsca pracy dokonuje osoba
pełniąca funkcję dopuszczającego.
Dopuszczenie do pracy dozwolone jest po przygotowaniu miejsca pracy i polega
ono na (§ 78.1):
1. sprawdzeniu przygotowania miejsca pracy przez dopuszczającego i
kierującego zespołem pracowników lub nadzorującego,
2. wskazaniu zespołowi pracowników miejsca pracy,
3. pouczeniu zespołu pracowników o warunkach pracy oraz wskazaniu
zagrożeń występujących w sąsiedztwie miejsca pracy,
4. udowodnieniu, że w miejscu pracy zagrożenie nie występuje,
5. potwierdzeniu dopuszczenia do pracy podpisem w odpowiednich
rubrykach dwóch egzemplarzy polecenia pisemnego lub w przypadku
polecenia ustnego – w dzienniku operacyjnym, prowadzonym przez
dopuszczającego
Po dopuszczeniu do pracy oryginał polecenia powinien być przekazany
kierownikowi robót lub kierującemu zespołem pracowników lub
nadzorującemu, a kopia polecenia powinna pozostać u dopuszczającego (§ 78.2)
Wykonywanie pracy
Prace przy urządzeniach i instalacjach elektrycznych mogą być wykonywane
tylko przy zastosowaniu sprawdzonych metod i technologii. Dopuszcza się
wykonywanie prac przy zastosowaniu nowych metod i technologii, pod
warunkiem wykonywania tych prac w oparciu o opracowane specjalnie dla nich
instrukcje (§ 79). Zabronione jest wykonywanie prac na napowietrznych liniach
elektroenergetycznych, stacjach i rozdzielniach oraz na wysokich konstrukcjach
w czasie wyładowań atmosferycznych (§ 63).
Podczas oględzin pracujących urządzeń i instalacji zabronione jest również
wykonywanie jakichkolwiek prac wymagających zdejmowania osłon i barier
ochronnych, otwieranie celek, wchodzenie na konstrukcje oraz zbliżanie się do
nieosłoniętych części urządzeń i instalacji znajdujących się pod napięciem (§
62) na odległość określoną w § 55.2 omawianego rozporządzenia – tabela nr 1.
Przy wykonywaniu prac na polecenie, zabronione jest (§ 80.1):
1) rozszerzanie pracy poza zakres i miejsce określone w poleceniu,
2) dokonywanie zmian połączenia napędów, aparatury i armatury
odcinającej, użytej do przygotowania miejsca pracy, usuwanie ogrodzeń,
osłon, barier, zaślepek i tablic ostrzegawczych oraz zdejmowanie
uziemiaczy, jeżeli ich zdjęcie nie zostało przewidziane w poleceniu.
Przy wykonywaniu prac przez jeden zespół pracowników kolejno w kilku
miejscach pracy, rozpoczęcie w nowym miejscu pracy może nastąpić po
zakończeniu pracy w poprzednim miejscu. Samowolna zmiana miejsca pracy
jest niedozwolona (§ 84).
19
Przerwanie i wznowienie pracy
W razie konieczności opuszczenia miejsca pracy przez kierującego zespołem
pracowników lub nadzorującego, dalsze wykonywanie pracy powinno być
przerwane, zespół pracowników wyprowadzony z miejsca pracy, a miejsce
pracy odpowiednio zabezpieczone przed dostępem osób postronnych (§ 81).
Po przerwaniu pracy wykonywanej na polecenie, jej wznowienie może nastąpić
po ponownym dopuszczeniu do pracy. Nie wymaga się ponownego
dopuszczenia do pracy po, przerwie, jeżeli w czasie trwania przerwy zespół nie
opuścił miejsca pracy lub miejsce pracy na czas opuszczenia go przez zespół
pracowników zostało zabezpieczone przed dostępem osób postronnych (§ 82.1).
Kierujący zespołem pracowników lub nadzorujący przed wznowieniem pracy,
po przerwie nie wymagającej ponownego dopuszczenia, jest obowiązany do
dokładnego sprawdzenia zabezpieczenia miejsca pracy (§ 82.2). Jeżeli podczas
sprawdzania zostanie stwierdzona zmiana tego zabezpieczenia, wznowienie
pracy jest niedozwolone (§ 82.3). O decyzji wstrzymania pracy kierujący
zespołem pracowników lub nadzorujący powinien niezwłocznie powiadomić
dopuszczającego lub koordynującego oraz odnotować przerwę w poleceniu
pisemnym wykonania pracy (§ 82.4).
O przerwie w pracy wymagającej ponownego dopuszczenia do pracy, przed jej
wznowieniem, kierujący zespołem pracowników lub nadzorujący obowiązany
jest powiadomić dopuszczającego lub koordynującego, a w razie wykonywania
prac na polecenie pisemne, przekazać to polecenie dopuszczającemu lub
koordynującemu po uprzednim podpisaniu (§ 83.1). Jeżeli w czasie przerwy w
pracy przewidywana jest likwidacja miejsca pracy, kierujący zespołem
pracowników obowiązany jest, przed jego opuszczeniem przez zespół
pracowników usunąć z niego materiały, narzędzia i sprzęt oraz powiadomić o
tym dopuszczającego lub koordynującego (§ 83.2).
20
Zakończenie pracy i uruchomienie urządzeń
Zakończenie pracy na polecenie następuje, jeżeli cały zakres pracy przewidziany
poleceniem został w pełni wykonany (§ 85.1).
Po zakończeniu pracy (§ 85.2):
1) kierujący zespołem pracowników jest obowiązany:
a) zapewnić usunięcie materiałów, narzędzi oraz sprzętu,
b) wyprowadzić zespół pracowników z miejsca pracy,
c) powiadomić dopuszczającego lub koordynującego o zakończeniu pracy,
2) dopuszczający do pracy jest obowiązany:
a) sprawdzić i potwierdzić zakończenie pracy,
b) zlikwidować miejsce pracy przez usunięcie technicznych środków
zabezpieczających użytych do jego przygotowania,
c) przygotować urządzenia do ruchu i powiadomić o tym koordynującego
W czynnościach związanych z likwidacją miejsca pracy mogą brać udział, pod
nadzorem dopuszczającego, kierujący zespołem pracowników i członkowie tego
zespołu (§ 85.3).
Koordynujący zezwala na uruchomienie urządzenia lub instalacji elektrycznej,
przy których była wykonywana praca, po otrzymaniu informacji od
dopuszczającego o gotowości urządzenia do ruchu. Jeżeli praca była
wykonywana przez kilka zespołów pracowników, decyzję o uruchomieniu
urządzenia lub instalacji, koordynujący może podjąć po otrzymaniu informacji o
gotowości do ruchu od wszystkich dopuszczających (§ 86).
Bezpieczeństwo wykonywania prac pomiarowo - kontrolnych
Prace przy wykonywaniu prób i pomiarów w urządzeniach o napięciu powyżej
1kV, podobnie jak wszelkie prace wykonywane w warunkach szczególnego
zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego, powinny być wykonywane, przez co
najmniej dwie osoby posiadające kwalifikacje do ich wykonywania. Prace te
należy prowadzić zgodnie z wymaganiami odpowiednich norm, przepisów oraz
instrukcji po uprzednim uzgodnieniu z użytkownikiem urządzeń.
W czasie ich wykonywania należy zapewnić bezpieczeństwo osobom
wykonującym te prace, jak również uwzględnić zagrożenia innych osób, w tym
osób postronnych, jakie mogą wystąpić w innych obiektach, nieraz odległych od
miejsca wykonywania prac.
Dopuszczalne jest częściowe lub całkowite zdjęcie uziemiaczy w miejscu pracy,
jeżeli jest to konieczne do wykonania próby i zostało przewidziane, przez
poleceniodawcę. Prace rozruchowe, wymagające częściowego lub
ograniczonego załączenia urządzeń pod napięcie powinny być wykonywane
jedynie według opracowanej w tym celu instrukcji
21
SPRZĘT OCHRONNY I ZNAKI BEZPIECZEŃSTWA
Rodzaje sprzętu ochronnego
W czasie wykonywania prac przy urządzeniach elektrycznych często wymagane
jest używanie przez pracowników odpowiednich środków ochrony. W ogólnych
przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy zawartych w Rozporządzeniu
Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 marca 2007r. (Dz. U. Nr 31,
poz.330) wyróżnia się:
Środki ochrony zbiorowej
Środki ochrony
indywidualnej
Przeznaczone do jednoczesnej
Przeznaczone do ochrony
ochrony grupy ludzi i
człowieka przed
pojedynczych osób przed
niebezpiecznymi i
niebezpiecznymi i
szkodliwymi czynnikami
szkodliwymi czynnikami
występującymi pojedynczo
występującymi pojedynczo
lub łącznie w środowisku
lub łącznie w środowisku
pracy.
Do środków ochrony
pracy, będące rozwiązaniami
technicznymi stosowanymi w
indywidualnej zalicza się
odzież ochronną oraz środki
pomieszczeniu pracy,
ochrony: kończyn dolnych i
maszynach i innych
urządzeniach
górnych, głowy, twarzy i
oczu, układu oddechowego,
słuchu, sprzęt chroniący przed
upadkiem pracownika z
wysokości oraz środki
izolujące cały organizm.
Urządzenia ochronne
To osłony lub takie
urządzenia, które spełniają
jedną lub więcej z niżej
wymienionych funkcji:
- zapobiegają dostępowi do
stref niebezpiecznych,
- powstrzymują ruchy
elementów niebezpiecznych,
zanim pracownik znajdzie się
w strefie niebezpiecznej,
- nie pozwalają na włączenie
ruchu elementów
niebezpiecznych, jeśli
pracownik znajduje się w
strefie niebezpiecznej,
- zapobiegają naruszaniu
normalnych warunków pracy
maszyny i innych urządzeń
technicznych,
- nie pozwalają na
uaktywnienie innych
czynników niebezpiecznych
lub szkodliwych.
Pracodawca jest zobowiązany oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe,
występujące przy określonych pracach, oraz stosować niezbędne środki
profilaktyczne zmniejszające ryzyko.
W szczególności pracodawca jest zobowiązany:
- zapewnić organizację pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczający
pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem
czynników szkodliwych dla zdrowia i uciążliwych,
- zapewnić likwidację zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników głównie
przez stosowanie technologii, urządzeń, materiałów i substancji nie
powodujących takich zagrożeń.
22
Jeżeli ze względu na rodzaj procesu pracy likwidacja zagrożeń nie jest możliwa,
należy stosować odpowiednie rozwiązania organizacyjne i techniczne, w tym
odpowiednie środki ochrony zbiorowej, ograniczające wpływ tych zagrożeń na
zdrowie i bezpieczeństwo pracowników.
W sytuacji, gdy ograniczenie zagrożeń w wyniku zastosowania odpowiednich
rozwiązań organizacyjnych i technicznych nie jest wystarczające, pracodawca
jest zobowiązany zapewnić pracownikom środki ochrony indywidualnej,
odpowiednie do rodzaju i poziomu występujących zagrożeń.
Narzędzia pracy i sprzęt ochronny, stosowane w czasie wykonywania prac przy
urządzeniach elektroenergetycznych, są właśnie takimi środkami ochrony
indywidualnej. Są to przenośne przyrządy i narzędzia chroniące osoby
wykonujące prace przy urządzeniach elektroenergetycznych przed:
1. porażeniem prądem elektrycznym i działaniem łuku elektrycznego,
2. poparzeniem,
3. obrażeniami mechanicznymi,
4. nadmiernym hałasem,
5. oddziaływaniem wibracji, zapylenia i toksyczności,
6. upadkiem z wysokości,
7. zagłębieniem i innymi zagrożeniami.
a)
b)
c)
d)
e)
Podział Sprzętu ochronnego w zależności od przeznaczenia
sprzęt izolacyjny,
sprzęt do stwierdzania obecności lub braku napięcia,
sprzęt chroniący przed pojawieniem się napięcia,
sprzęt zabezpieczający przed działaniem łuku elektrycznego, produktów
spalania i przed obrażeniami mechanicznymi (w tym przed upadkiem z
wysokości lub zagłębienie),
sprzęt pomocniczy
Sprzęt izolacyjny – to sprzęt chroniący człowieka przed przepływem przez jego
ciało prądu elektrycznego. Sprzęt ten dzieli się na zasadniczy i dodatkowy.
Sprzęt zasadniczy – to sprzęt, za pomocą, którego można w sposób bezpieczny
dotykać części czynnych znajdujących się pod napięciem.
Sprzęt dodatkowy – to sprzęt, który nie może być użyty sam przy wykonywaniu
pracy, gdyż nie stanowi pełnego zabezpieczenia. Natomiast użyty łącznie ze
sprzętem zasadniczym zwiększa bezpieczeństwo pracy.
23
Podział sprzętu izolacyjnego w zależności od napięcia.
Rodzaj sprzętu
Napięcie powyżej 1000 V
Zasadniczy
drążki, kleszcze, wskaźniki napięcia
Dodatkowy
rękawice dielektryczne, półbuty
dielektryczne, dywaniki i chodniki
gumowe, pomosty izolacyjne
Napięcie do 1000 V
drążki, kleszcze, wskaźniki napięcia,
uchwyty izolacyjne do
bezpieczników, rękawice
dielektryczne, narzędzia izolowane
kalosze izolacyjne, dywaniki i
chodniki gumowe, pomosty
izolacyjne
Sprzęt do stwierdzania obecności lub braku napięcia – są to wskaźniki
wysokiego i niskiego napięcia oraz uzgadniacze faz.
Wskaźniki wysokiego napięcia dzielą się na wskaźniki: optyczne (neonowe),
akustyczne i akustyczno – optyczne.
Neonowe wskaźniki wysokiego napięcia przeznaczone są do optycznej
sygnalizacji braku lub obecności napięcia. Wykonywane są napięcia od 1kV do
750kV i przeznaczone do mocowania na drążku izolacyjnym.
Akustyczne wskaźniki wysokiego napięcia przeznaczone są do akustycznej
sygnalizacji braku lub obecności napięcia przemiennego o wartości od 1kV do
400kV i przeznaczone do mocowania na drążku izolacyjnym. Obecność
napięcia sygnalizowana jest zmianą sygnału akustycznego z przerywanego na
ciągły.
Akustyczno-optyczne wskaźniki wysokiego napięcia łączą w sobie cechy
wskaźnika akustycznego i optycznego. Przeznaczone są na napięcia o wartości
od 1kV do 750kV. Obecność napięcia sygnalizują zarówno świeceniem
neonówki jak i zmianą sygnału akustycznego.
Wskaźniki niskiego napięcia dzielą się na jednobiegunowe i dwubiegunowe.
Wskaźniki jednobiegunowe - przeznaczone są dla napięć do 250 (500)V.
Wskaźniki dwubiegunowe - przeznaczone są dla napięć do 750V.
Uzgadniacze faz - są to urządzenia do optycznego sprawdzania zgodności lub
niezgodności faz między dwoma obwodami znajdującymi się pod napięciem.
Sprzęt chroniący przed pojawieniem się napięcia – są to uziemiacze
przenośne. Służą one do ochrony miejsca pracy przed możliwością ponownego
pojawienia się napięcia na wyłączonych spod napięcia elementach urządzeń
elektroenergetycznych. Zakłada się je na te elementy urządzeń natychmiast po
wyłączeniu napięcia i stwierdzeniu jego braku.
Sprzęt zabezpieczający przed działaniem łuku elektrycznego, produktów
spalania lub przed obrażeniami mechanicznymi – jest to sprzęt, do którego
zalicza się:
- okulary ochronne przeciw odpryskowe,
- szelki bezpieczeństwa,
- maski przeciw gazowe,
- rękawice, fartuchy, ubrania przeciwogniowe,
- drabiny i podnośniki,
24
-
słupołazy.
Sprzęt pomocniczy – jest to sprzęt, do którego zalicza się:
- przenośne ogrodzenia i płyty izolacyjne,
- barierki i linki,
- nakładki izolacyjne,
- tablice ostrzegawcze,
- siatki ochronne.
Podstawowe zasady użytkowania sprzętu ochronnego
1.
Ewidencjonowanie sprzętu ochronnego
Sposób ewidencjonowania i kontroli sprzętu ochronnego ustala pracodawca,
który powinien wyznaczyć osoby odpowiedzialne za gospodarkę sprzętem
ochronnym.
Do ich obowiązków powinno należeć dbanie o:
- dostateczną ilość sprzęt i uzupełnianie zapasów,
- terminowe dokonywanie okresowych przeglądów i prób,
- ewidencjonowanie sprzętu ochronnego,
- prawidłowe przechowywanie sprzętu,
- niezwłoczne usuwanie z eksploatacji sprzętu niezdatnego do użytku.
Zasady numerowania i ewidencjonowania sprzętu:
a)
na sprzęcie ochronnym należy w sposób trwały zaznaczyć:
numer ewidencyjny ,
datę następnej próby okresowej,
cechy przeznaczenia (napięcie robocze w kilowoltach),
b)
ewidencję sprzętu ochronnego należy prowadzić tak, aby łatwo można
było znaleźć miejsce, w którym sprzęt się znajduje oraz sprawdzić datę
prób okresowych,
c)
należy prowadzić oddzielny wykaz wszystkich nakładanych przenośnych
uziemiaczy; założone uziemiacze należy przekazywać kolejnym zmianom
wg liczby i numeracji, przy czym należy dokładnie podawać numery
uziemiaczy i miejsc ich założenia,
d)
przy wydawaniu sprzętu ochronnego do osobistego użytkowania należy
wpisać datę wydania i rodzaj sprzętu; sprzęt ochronny do osobistego
użytkowania należy wydawać na czas określony, po upływie, którego
powinien być zwrócony.
25
Zgodnie z Wytycznymi stosowania sprzętu ochronnego i narzędzi wydanymi
przez Instytut Energetyki, Zakład Bezpieczeństwa Pracy, Gliwice 1991r.
obowiązkowej ewidencji podlega następujący sprzęt ochronny:
a) wskaźniki napięcia powyżej 1kV,
b) drążki izolacyjne manipulacyjne,
c) drążki izolacyjne pomiarowe,
d) drążki do nakładania przenośnych uziemiaczy ochronnych powyżej 1kV,
e) drążki izolacyjne uniwersalne,
f) rękawice elektroizolacyjne,
g) obuwie elektroizolacyjne
Według uznania w zakładach pracy może ponadto podlegać ewidencji
następujący sprzęt ochronny i narzędzia pracy:
a) szelki bezpieczeństwa,
b) zestawy ratunkowe,
c) uziemiacze przenośne,
d) zwieracze,
e) ubrania trudnopalne,
f) fartuchy ochronne przeciw łukowe,
g) hełmy przeciw uderzeniowe,
h) hełmy elektroizolacyjne,
i) przegrody izolacyjne,
j) transformatory bezpieczeństwa 220/24 V,
k) osłony przeciwuderzeniowe i przeciwtermiczne,
l) przenośne urządzenia do napowietrzania, wentylacji i ochładzania
miejsca pracy,
m) ubrania ognioodporne i wodoodporne,
n) maski przeciwgazowe,
o) sprzęt i ubrania nurka oraz płetwonurka,
p) kamizelki ratunkowe,
q) okulary ochronne,
r) inne narzędzia pracy i sprzęt ochronny.
2 Rozmieszczenie sprzętu ochronnego
Sprzęt ochronny należy rozmieścić w zakładzie zgodnie za szczegółową
instrukcją. Powinna ona określać zakres wyposażenia w sprzęt ochronny
zespołów pracowników jak i indywidualnych pracowników. Przy opracowaniu
takiej instrukcji należy przestrzegać następujących zasad:
26
a. Komplet sprzętu ochronnego dla każdej wysokości napięcia, w liczbie
wynikającej z ilości, rodzaju i warunków obsługi urządzeń, powinien
znajdować się w szczególności:
w stacjach elektroenergetycznych ze stałą obsługą oraz w wielopolowych
stacjach bez stałej obsługi o dużej częstotliwości czynności ruchowych lub
konserwacyjno-remontowych,
w stacjach bez stałej obsługi o utrudnionym dostępie terenowym,
w elektrowniach,
w posiadaniu zespołu pracowników przygotowujących miejsca pracy w
stacjach nie wyposażonych w sprzęt ochronny i w sieci elektroenergetycznej,
w miejscach przebywania obsługi urządzeń elektroenergetycznych.
b. Większe stacje elektroenergetyczne wskazane jest wyposażyć w drążki
odłącznikowe, pomosty izolacyjne oraz kleszcze i uchwyty izolacyjne.
c. Pracownicy pełniący dyżury w stacjach mogą uzyskać do osobistego
wyposażenia rękawice i półbuty dielektryczne, hełmy ochronne izolacyjne,
okulary ochronne i zarzutki.
d. Każdy pracownik pracujący na słupach elektroenergetycznych powinien
posiadać szelki bezpieczeństwa i słupołazy.
3 Przechowywanie sprzętu ochronnego
Przechowywanie sprzętu ochronnego razem z narzędziami pracy jest
zabronione!
Sprzęt ochronny i narzędzia pracy należy przechowywać w miejscach do tego
wyznaczonych w warunkach zapewniających utrzymanie ich w pełnej
sprawności, wyposażonych w odpowiednie stojaki lub/i haczyki do zawieszania
drążków i tablic ostrzegawczych a także uziemiaczy przenośnych oraz w szafki
do przechowywania rękawic, półbutów, masek, wskaźników napięcia itp.
Sprzęt ochronny gumowy należy przechowywać w temperaturze nie wyższej od
25 oC w stanie nie naprężonym w miejscach suchych, chronionych przed
działaniem promieni słonecznych, z dala od olejów, kwasów, benzyny i innych
substancji działających szkodliwie na gumę.
Sprzęt wykonany z drewna lub bakelitu (materiałów higroskopijnych) powinien
być przechowywany w pomieszczeniach suchych lub szczelnych futerałach.
27
Sprzęt ochronny powinien być przewożony w specjalnych pojemnikach,
skrzyniach, futerałach lub nieprzemakalnych pokrowcach
4
Okresowe badanie sprzętu ochronnego.
Sprzęt ochronny i narzędzia pracy powinny być poddawane okresowym próbom
w zakresie ustalonym w Polskich Normach lub dokumentacji producenta.
Sprzęt, którego termin ważności próby okresowej został przekroczony nie może
być dalej stosowany i należy go natychmiast wycofać z użycia.
Sprzęt ochronny powinien być badany nie rzadziej niż podaje tabela.
Nazwa sprzętu ochronnego
Rękawice, półbuty i kalosze dielektryczne, drążki izolacyjne i
wskaźniki napięcia na napięcie od 1kV do 110kV,
uzgadniacze faz, drążki pomiarowe
Drążki izolacyjne (z wyjątkiem pomiarowych) i wskaźniki
napięcia na napięcie 220, 400, 750kV, kleszcze i uchwyty
izolacyjne, dywaniki i chodniki gumowe
Pomosty izolacyjne
Termin badań
okresowych
co 12 miesięcy
co 2 lata
co 3 lata
Uwaga: Nie wolno wykonywać żadnych prób wytrzymałości mechanicznej
sprzętu ochronnego!
5
Zasady posługiwania się sprzętem ochronnym.
Zgodnie z Wytycznymi stosowania sprzętu ochronnego i narzędzi wydanymi
przez Instytut Energetyki, Zakład Bezpieczeństwa Pracy, Gliwice 1991r przed
każdym użyciem sprzętu ochronnego należy sprawdzić jego stan techniczny
dokonując szczegółowych oględzin sprzętu. Sprawdzić napięcie sprzętu
izolacyjnego, na jakie jest on przeznaczony, oraz termin ważności próby
okresowej. W przypadku ujemnego wyniku oględzin nie wolno sprzętu używać i
należy oddać go do kontroli. Sprzęt uznany za niezdatny do użytku i niesprawny
należy złomować.
28
Przy wykonywaniu czynności łączeniowych należy w miarę potrzeby
stosować okulary ochronne, a przy zagrożeniach mechanicznych – hełmy
ochronne. Do manipulacji nieizolowanymi dźwigniami napędów łączników
należy stosować rękawice elektroizolacyjne a przy wykonywaniu czynności
łączeniowych odłącznikami słupowymi zaleca się stosowanie półbutów
dielektrycznych. Przy wykonywaniu czynności łączeniowych drążkami
izolacyjnymi lub napędami ręcznymi należy przestrzegać następujących zasad:
niedopuszczalne jest trzymanie drążków izolacyjnych poza ogranicznikiem
uchwytu,
styki odłącznika powinny być otwierane i zamykane zdecydowanym, szybkim
ruchem,
w czasie wyładowań atmosferycznych nie wolno wykonywać ręcznie żadnych
czynności łączeniowych przy urządzeniach napowietrznych.
Przy sprawdzaniu braku napięcia należy sprawdzić dostosowanie zakresu
pomiarowego używanego wskaźnika do napięcia znamionowego urządzenia.
Wskaźniki powinny być mocowane na drążkach izolacyjnych pomiarowych
poza ogranicznikiem uchwytu. Brak napięcia należy sprawdzać we wszystkich
fazach, a w liniach do 1kV również w przewodzie oświetlenia ulicznego.
Stosowanie wskaźników napięcia przy urządzeniach napowietrznych o napięciu
powyżej 1kV w niekorzystnych warunkach atmosferycznych (mgła, mżawka)
wymaga użycia rękawic elektroizolacyjnych.
Przy urządzeniach wysokiego napięcia zaleca się stosowanie wskaźników
akustycznych lub akustyczno-optycznych z samokontrolą działania. Na liniach
promieniowych oraz w wyodrębnionych obiektach i urządzeniach
pozbawionych napięcia należy stosować jedynie wskaźniki z samokontrolą
działania. Wskaźniki bez samokontroli mogą być stosowane tylko wówczas, gdy
istnieje możliwość kontroli ich działania, bezpośrednio przed i po użyciu, na
urządzeniach znajdujących się pod napięciem. Sprawdzenie braku napięcia nie
może być oparte tylko na podstawie działania wskaźników stałych (szynowych)
lub odczytu wskazań przyrządów pomiarowych.
29
Przy zakładaniu uziemiaczy przenośnych i zwieraczy należy przestrzegać
zasady, że czynności te wolno wykonywać tylko bezpośrednio po sprawdzeniu
braku napięcia. Miejsce pracy należy uziemiać zawsze obustronnie, przy czym
co najmniej jeden uziemiacz winien być widoczny z miejsca pracy.
W razie zasilania urządzenia w miejscu pracy z wielu linii, należy uziemić
wszystkie linie zasilające. Zaciski uziemiaczy i zwieraczy powinny być
dostosowane do kształtu i przekroju uziemianych lub zwieranych przewodów.
Nie wolno uziemiać miejsca pracy poprzez odłączniki i bezpieczniki. Należy
uziemiać wszystkie fazy urządzenia, nawet, gdy praca ma być wykonywana
tylko na jednym przewodzie (np. przewodzie oświetlenia ulicznego). Przy
uziemianiu i zwieraniu należy wykorzystywać istniejące uziomy naturalne,
uziemienia zbrojenia lub konstrukcji słupów. W razie konieczności należy
stosować sondy uziemiające. Sondę należy wbijać na głębokość, co najmniej
1m, w odległości większej niż 2m od miejsca pracy.
Przed każdym użyciem przenośnych uziemiaczy i zwieraczy należy dokonać ich
oględzin. Uziemiacz lub zwieracz należy wycofać z eksploatacji, jeżeli:
powierzchnia styku zacisku uziemiacza lub zwieracza, płytki złączowej lub
zacisku uziomowego jest uszkodzona,
stwierdzi się uszkodzenie 10% drutów przewodów uziemiacza, zwieracza lub
przedłużacza lub uszkodzenie połączeń lub elementu dociskającego,
przez uziemiacz, zwieracz lub przedłużacz płynął prąd zwarcia zbliżony do
znamionowej wytrzymałości termicznej.
Przy zakładaniu uziemiaczy w urządzeniach o napięciu powyżej 1kV powinno
się stosować okulary i hełmy ochronne oraz drążki izolacyjne. Nie wolno
zakładać i przykręcać zacisków fazowych bezpośrednio rękami. Dopuszcza się
zakładanie zacisków fazowych na przewody w inny sposób niż przy pomocy
drążków izolacyjnych, jeżeli zastosowana technologia zapewnia bezpieczeństwo
pracy. W pierwszej kolejności należy dokręcić zacisk uziemiacza do uziomu
(zbrojenie słupa, sonda lub taśma uziemiająca), a następnie przy pomocy drążka
izolacyjnego założyć zaciski fazowe na szyny lub przewody zapewniając pewny
styk. Przy zdejmowaniu należy zachować kolejność odwrotną, tj. najpierw
odkręcić i zdjąć przy pomocy drążka zaciski fazowe, a następnie odłączyć
zacisk uziomowy.