Zarządzanie bezpieczeństwem pracy Occupational safety

Zarządzanie bezpieczeństwem pracy Occupational safety

Zeszyty Naukowe UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO w SIEDLCACH
Nr 95
Seria: Administracja i Zarz dzanie
2012
dr in . Henryk Wyr!bek
Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistyczny
w Siedlcach
Zarz"dzanie bezpiecze#stwem pracy
Occupational safety management
Streszczenie: Poj cie bezpiecze!stwa jest trudne do jednoznacznego zdefiniowania. Nauka
o bezpiecze!stwie jest nauk" interdyscyplinarn". Interdyscyplinarno#$ powoduje, %e bezpiecze!stwo mo%e by$ definiowane z punktu widzenia ró%nych dyscyplin, a w zwi"zku z tym do1
stosowane do ich obszaru badawczego . Proces zarz"dzanie bezpiecze!stwem i higien" pracy
specyfikuje wymagania co do dzia&a! podejmowanych w obszarze bhp oraz wytycza zasady,
dzi ki którym przedsi biorstwo mo%e minimalizowa$, monitorowa$, zapobiega$ zagro%eniom,
stosowa$ nowe rozwi"zania techniczne, a tak%e zapewni$ w&a#ciwe warunki pracy. W artykule
podj to prób oceny uwarunkowa! funkcjonowania zarz"dzania bezpiecze!stwem i higien"
pracy w przedsi biorstwie produkcyjnym w kontek#cie wymaga! normy PN-N 18001. Do realizacji przyj tego celu artyku&u zastosowano metod sonda%u diagnostycznego z wykorzystaniem ankiety.
S$owa kluczowe:, ryzyko zawodowe, metody oceny ryzyka zawodowego, bezpiecze stwo pracy, metody oceny bezpiecze stwa pracy, system zarz!dzania bezpiecze stwem i higien! pracy
Abstract: The concept of security is difficult to define. Safety Science is an interdisciplinary science. Interdisciplinary means that security can be defined from the perspective of different disciplines, and therefore suited to their research area. The management of occupational health
and safety specifies requirements for activities in the area of safety, and sets the rules by which
the company can minimize, monitor, prevent risks at source, use new technology and ensure
appropriate working conditions. This article attempts to assess the conditions of the operation of
health and safety management in a manufacturing company in the context of PN-N 18001. For
the attainment of the objective a diagnostic survey method was applied using a questionnaire.
Key words: occupational risk, risk assessment methods, safety, safety assessment methods,
health and safety management
Wst!p
Bezpiecze stwo i higiena pracy to ogó" norm prawnych oraz #rodków
badawczych, organizacyjnych i technicznych maj!cych na celu stworzenie
pracownikowi takich warunków pracy, aby móg" on wykonywa$ prac% w spo-
1
J. Ejdys, A, Lulewicz, J. Obolewicz, Zarz"dzanie bezpiecze!stwem w przedsi biorstwie, Wyd.
Politechniki Bia"ostockiej, Bia"ystok 2008, s. 53.
472
H. Wyr!bek
sób produktywny, bez nara&ania go na nieuzasadnione ryzyko wypadku lub
choroby zawodowej oraz nadmierne obci!&enie fizyczne i psychiczne2.
Dla w"asnego bezpiecze stwa i zabezpieczenia przed ewentualnymi
konsekwencjami mog!cych zdarzy$ si% wypadków, chorób zawodowych,
powa&nych awarii, katastrof itp., przedsi%biorstwa zabezpieczaj! si% w ró&ny
sposób. Wprowadzane s! ró&nego rodzaju #rodki bezpiecze stwa zbiorowego, jak równie& indywidualnego. Nale&y jednak mie$ na uwadze, &e tak
jak najbardziej istotnym zasobem ka&dej organizacji s! ludzie, tak równie&
oni s! czynnikiem powoduj!cym najwi%ksz! ilo#$ wypadków.
Przedsi%biorcy, coraz cz%#ciej si%gaj! po rozwi!zania systemowe,
które najwi%kszy nacisk k"ad! na przeciwdzia"anie oraz gotowo#$ wyst!pienia wypadku i w których jest po"o&ony du&y nacisk na utrzymywanie odpowiedniej #wiadomo#ci pracowników.
Istot! zarz!dzania bezpiecze stwem i higien! pracy jest zapewnienie
wymaganego poziomu ochrony zdrowia i &ycia przed zagro&eniami wyst%puj!cymi w #rodowisku pracy. Wa&ne jest, by warunki pracy i jej organizacja
by"y sprzyjaj!ce dla pracowników.
System zarz!dzania bezpiecze stwem i higien! pracy jest podsystemem systemu zarz!dzania organizacj!, okre#la cele, struktur%, odpowiedzialno#$, procesy wraz z opisuj!cymi je procedurami, zasady post%powania, narz%dzia i metody konieczne do wdro&enia i utrzymania systemu.
System zarz"dzania bezpiecze#stwem i higien" pracy
wed$ug PN-N 18001
Norma PN-N 18001 definiuje bezpiecze stwo i higien% pracy jako
stan warunków i organizacji pracy oraz zachowa pracowników zapewniaj!cych wymagany poziom ochrony zdrowia i &ycia przed zagro&eniami wyst%puj!cymi w #rodowisku pracy3. G"ównym celem normy PN-N 18001 jest pomoc przedsi%biorcom przy podejmowanych dzia"aniach, na korzy#$ poprawy
bezpiecze stwa i higieny pracy przez okre#lenie wymogów skutecznego SZ
BHP. Niezale&nie od rodzaju organizacji, norma mo&e by$ wdro&ona i stosowana w ka&dym przedsi%biorstwie. System zarz!dzania bezpiecze stwem
i higien! pracy oparty jest na koncepcji ci!g"ego doskonalenia. Sukces efektywno#ci SZ BHP jest zale&ny od zaanga&owania wszystkich pracowników.
Skuteczno#$ zarz!dzania bezpiecze stwem i higien! pracy wymaga nie tylko powi!zania z kierunkami strategicznego rozwoju organizacji, ale tak&e
z celami.
Norma PN-N 18001 nakazuje identyfikowa$ zagro&enia, które mog!
si% przyczyni$ do utraty zdrowia, a nawet &ycia. Zagro&enia s! wywo"ywane
przez czynniki, które mo&na pogrupowa$ nast%puj!co:
niebezpieczne,
2
J. Kowalski, Podstawy prawne ochrony pracy w Polsce, [w:] D. Koradecka (red.), Bezpiecze!stwo pracy i ergonomia, CIOP, Warszawa 1999, s. 643.
3
PN-N 18001: 2004 System zarz"dzania bezpiecze!stwem i higien" pracy. Wymagania, PKN,
Warszawa 2004, s. 6.
Seria: Administracja i Zarz dzanie (22)2012
ZN nr 95
Zarz dzanie bezpiecze"stwem pracy
473
szkodliwe,
uci!&liwe.
Aby skutecznie zidentyfikowa$ zagro&enia, nale&y4:
pozna$ przyczyny wszystkich dotychczas zaistnia"ych wypadków,
obserwowa$ prac% pracowników,
kontrolowa$ przebieg procesów i podj!$ próby przewidzenia potencjalnych zagro&e ,
przeprowadzi$ dyskusj% w#ród pracowników, by ka&dy móg" si%
wypowiedzie$ o potencjalnych zagro&eniach, których si% obawiaj!,
analizowa$ na poszczególnych szczeblach zachowanie pracowników podczas wykonywania pracy,
prowadzi$ uporz!dkowan! baz% danych, w której b%d! zapisane
informacje na temat potencjalnych zagro&e .
Wszystkie zagro&enia, które zosta"y zidentyfikowane, musz! by$ monitorowane (monitorowanie procesów przemys"owych i monitorowanie przebywania osób na terenie zak"adu).
Cykl eliminacji zagro&e , przebiega nast%puj!co:
identyfikacja zagro&e ,
analiza ryzyka,
obni&enie stopnia ryzyka,
eliminacja zagro&enia,
od obni&enia ryzyka proces przechodzi do monitorowania zagro&e .
W trakcie cyklu nale&y przeprowadzi$ szkolenia pracownicze, w celu
u#wiadomienia i zdobycia umiej%tno#ci identyfikacji zagro&enia.
Wed"ug normy PN-N 18001 ocena ryzyka zawodowego to proces
analizowania ryzyka zawodowego i wyznaczania jego dopuszczalno#ci,
identyfikacja zagro&enia to proces rozpoznawania, czy zagro&enie istnieje
oraz okre#lenie jego charakterystyki. Najprostszym sposobem na ocenienie
ryzyka jest oszacowanie potencjalnych skutków i prawdopodobie stwa powstania zagro&enia: iloczyn tych dwóch wielko#ci to podstawa do oszacowania ryzyka
Identyfikacja jak i eliminacja zagro&e cz%sto wymaga stosowania
specjalistycznych metod oraz zaanga&owania pracowników, posiadaj!cych
do#wiadczenie w opracowywaniu specjalistycznych ekspertyz i przede
wszystkim znaj!cych zasady zarz!dzania ryzykiem.
Analiza dzia$a# zwi"zanych z bezpiecze#stwem i higien"
w przedsi!biorstwie
System zarz!dzania bezpiecze stwem i higien! pracy wed"ug normy
PN-N 18001 wyznacza cele ogólne i szczegó"owe. Do celów ogólnych zalicza si%:
4
B. Gajdzik, A. Wyci#lik, Jako#$, #rodowisko i bezpiecze!stwo pracy w zarz"dzaniu przedsi biorstwem, Wyd. Politechniki 'l!skiej, Gliwice 2008, s. 49.
ZN nr 95
Seria: Administracja i Zarz dzanie (22)2012
474
H. Wyr!bek
zmniejszenie liczby wypadków przy pracy,
zmniejszenie liczby wypadków zwi!zanych z wykonywaniem okre#lonych prac,
zmniejszenie liczby osób pracuj!cych w warunkach, które nara&aj!
na niebezpieczne czynniki,
zmniejszenie liczby chorób zawodowych,
u#wiadamianie i motywowanie pracowników do bezpiecznej pracy,
opracowanie i zainicjowanie programu „dba"o#ci o bezpiecze stwo
pracy na stanowisku pracy”.
Najwy&sze kierownictwo przedsi%biorstwa zawsze by"o zainteresowane nie tylko zapewnieniem satysfakcji swoim klientom, ale równie& zapewnieniem bezpiecze stwa swoim pracownikom. Realizuj!c swoje cele, przedsi%biorstwo kieruje si% trosk! o zdrowie i &ycie pracowników. D!&y do sta"ej
poprawy stanu bezpiecze stwa i higieny pracy.
Dba"o#$ o bezpiecze stwo i zdrowie pracowników, klientów zobowi!zuje dan! firm% do:
zapobiegania wypadkom przy pracy oraz chorobom zawodowym
i zdarzeniom potencjalnie wypadkowym,
prowadzenie sta"ej oceny ryzyka zawodowego i podejmowanie
dzia"a prowadz!cych do jego minimalizacji
zapewnienia pracownikom #rodków ochrony,
zapewnienia pracownikom sta"ej opieki medycznej oraz dost%pno#ci us"ug medycznych,
stosowania programów i systemów podwy&szaj!cych jako#$ dzia"a w zakresie bezpiecze stwa i ochrony,
systematycznej analizy zdarze , wypadków i incydentów lotniczych
w celu zapobiegania ich wyst!pieniu,
zapewnienia klientom PPL i u&ytkownikom lotniska dost%pno#ci do
systemu informacji o zagro&eniach.
Przedsi%biorstwo zapewnia niezb%dne #rodki i zasoby do realizacji
przedsi%wzi%$ zwi!zanych z doskonaleniem i skutecznym funkcjonowaniem
Systemu Zarz!dzania Bezpiecze stwem i Higien! pracy.
Realizacja polityki bezpiecze stwa i higieny pracy opiera si% na
wdro&onym oraz funkcjonuj!cym Systemie Zarz!dzania Bezpiecze stwem
i Higien! Pracy zgodnym z normami PN-N-18001, który zintegrowany jest
z Systemem Zarz!dzania Jako#ci! zgodnym z norm! ISO 9001 oraz Systemem Zarz!dzania 'rodowiskowego zgodnym z norm! ISO 14001.
Dla poprawienia bezpiecze stwa pracowników, przedsi%biorstwo
wprowadzi"o nowoczesne rozwi!zania s"u&!ce zwi%kszeniu dost%pu osób do
wczesnej pomocy medycznej. Uruchomiono równie& program szkole z zakresu pierwszej pomocy opieraj!cy si% na wytycznych European Resuscitation Council i zaleceniach Polskiego Towarzystwa Medycyny Ratunkowej.
Rozwi!zania zosta"y wdro&one w ramach Programu Powszechnego Dost%pu do Wczesnej Pomocy Medycznej. Zapewnienie dalszej skuteczno#ci
prowadzonych dzia"a i zaanga&owania w nie pracowników wymaga w"a-
Seria: Administracja i Zarz dzanie (22)2012
ZN nr 95
Zarz dzanie bezpiecze"stwem pracy
475
#ciwej wiedzy i ci!g"ego podnoszenia #wiadomo#ci pracowników w zakresie
bezpiecze stwa i higieny pracy.
S"u&! temu szkolenia, do których skuteczno#ci przywi!zuje si% w firmie obecnie du&! wag%. Wykwalifikowani pracownicy s! warto#ci! trudn! do
przecenienia, dlatego te& przedsi%biorstwo inwestuje w ich rozwój. Rozwijaj!c ich zawodowe kompetencje, miejsce pracy staje si% bardziej przyjazne
i bezpieczne. Taka forma szkole zapewnia dobr! komunikacj% w zakresie
BHP oraz zapewnia zaanga&owanie pracowników w kreowanie bezpiecznych warunków pracy.
Podsumowanie
Gwarancj! sprawnie dzia"aj!cego systemu zarz!dzania bezpiecze stwem i higien! pracy jest czynny udzia" pracowników w jego wdra&aniu
i ci!g"ym doskonaleniu. System zarz!dzania bezpiecze stwem i higien!
pracy jest cz%#ci! systemu zarz!dzania organizacj!. Mie#ci on w sobie elementy zwi!zane z zapewnieniem bezpiecze stwa i higieny pracy. Wymagania dotycz!ce systemu zarz!dzania bhp w firmie zwi!zane s! z wymogami
przepisów prawa pracy.
Podstawowym elementem systemu zarz!dzania bezpiecze stwem
jest ocena ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy. Zgodnie z § 39
ust. 1 rozporz!dzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 wrze#nia 1997 r.
w sprawie ogólnych przepisów bezpiecze stwa i higieny pracy (Dz.U.
Nr 129, poz. 844 ze zm.) pracodawca jest obowi!zany ocenia$ i dokumentowa$ ryzyko zawodowe, wyst%puj!ce przy okre#lonych pracach, oraz stosowa$ niezb%dne #rodki profilaktyczne zmniejszaj!ce ryzyko. Przepis zawarty w art. 226 Kodeksu pracy stanowi, i& pracodawca jest obowi!zany
informowa$ pracowników o ryzyku zawodowym, które wi!&e si% z wykonywan! prac!, oraz o zasadach ochrony przed zagro&eniami5.
W realizowaniu wymogów prawnych w zakresie bhp przydatny jest
system zarz!dzania bezpiecze stwem i higien! pracy. Zastosowanie systemu zarz!dzania bezpiecze stwem i higien! pracy pozwala na skuteczne zarz!dzanie w tej dziedzinie, a co za tym idzie na aktualne spe"nianie wymaga przepisów prawnych w obr%bie bezpiecze stwa i higieny pracy.
Dodatkowo w wyniku wdra&ania przepisów prawnych w przedsi%biorstwie
nast%puje poprawa warunków pracy. Dzi%ki temu minimalizuj! si% straty wynikaj!ce z niew"a#ciwego stanu bezpiecze stwa i higieny pracy, takich jak
np. koszty wypadków przy pracy czy te& chorób zawodowych.
Systemy zarz!dzania bezpiecze stwem i higien! pracy nak"adaj!
wymóg anga&owania za"ogi zarówno do staranniejszego przestrzegania
przepisów bhp, jak te& podejmowania dzia"a w celu poprawy stanu bhp
w zak"adzie. Wzrost zaanga&owania pracowników w zagadnienia bezpiecze stwa i higieny pracy przyczynia si% równie& do ich zaanga&owania
w problemy zwi!zane z procesem produkcji. Wp"ywa równie& na podniesie5
http://www.bhp.org.pl/index.php?name=News&file=article&sid=629&theme=Printer,
28.03.2012.
ZN nr 95
Seria: Administracja i Zarz dzanie (22)2012
476
H. Wyr!bek
nie jako#ci i wydajno#ci pracy w zak"adzie i zarazem wi%ksz! satysfakcj%
z wykonywanej pracy. Dobrze funkcjonuj!cy system zarz!dzania bhp wp"ywa na zwi%kszenie ilo#ci czasu przeznaczanego na produkcj% w zwi!zku
z popraw! stanu bezpiecze stwa i higieny pracy. Ponadto zapewnia mniejsz! rotacj% personelu i w zwi!zku z tym mniejsze koszty szkolenia nowych
pracowników.
Poprawnie funkcjonuj!cy system zarz!dzania bezpiecze stwem i higien! pracy ma wa&ny wp"yw przez wymienione wy&ej czynno#ci na popraw% wizerunku przedsi%biorstwa na rynku, dzi%ki czemu zapewnia to jego
konkurencyjno#$. Organizacje prowadz!ce dzia"alno#$ mi%dzynarodow! nie
mog!ce dowie#$, &e zapewniaj! prac% zgodnie z ogólnie przyj%tymi normami na #wiecie w zakresie bhp, mog! spotka$ si% z problemami w zawieraniu
i kontynuowaniu wspó"pracy.
Du&e korporacje i zak"ady mi%dzynarodowe nie chc! nara&a$ swoich
pracowników na ryzyko zwi!zane z niedostatecznym zarz!dzaniem bhp
u kontrahentów, jak te& minimalizuj! mo&liwo#$ zachwiania p"ynno#ci
dostaw.
Norma dotycz!ca zarz!dzania bhp zobowi!zuje zak"ad do ustalenia
procedur sytuacji awaryjnych mo&liwych w danym profilu dzia"alno#ci, jak
i do przeprowadzania symulowanych i dokumentowanych akcji ewakuacyjnych, tym samym sprawdzania przyj%tych procedur w tym zakresie. Takie
podej#cie minimalizuje ewentualne straty i przestoje zwi!zane z awariami
i potwierdza kontrahentom ci!g"o#$ dostaw z danego zak"adu. W krajach
Unii Europejskiej du&e korporacje przed rozpocz%ciem wspó"pracy wymagaj! cz%stokro$ od swoich dostawców i podwykonawców spe"nienia wymaga
w zakresie BHP.
Wdro&enie systemu zarz!dzania bezpiecze stwem i higien! pracy
musi prowadzi$ do regularnej poprawy bezpiecze stwa pracy zatrudnionych
pracowników i ich zdrowia. Spe"nianie przez przedsi%biorstwo minimalnych
warunków w zakresie bhp nie zapewnia jednak efektywnego zarz!dzania
w tej dziedzinie. Wprowadzenie systemu zarz!dzania bhp przyczynia si% do
poprawy wyniku finansowego firmy poprzez niwelowanie strat zwi!zanych
np. z wypadkami przy pracy, po&arów, wyst!pieniem awarii, wybuchów.
Powy&sze stwierdzenia s! oczywiste dla firm, w których wyst!pi"y wypadki, powa&ne awarie lub katastrofy. W takich sytuacjach nak"ady, jakie
nale&y ponie#$ na dzia"ania zwi!zane z usuni%ciem skutków incydentu Dotycz!cego bhp, s! nieporównywalnie wi%ksze ni& koszty dzia"a prewencyjnych (szkole personelu, wprowadzenia odpowiednich rozwi!za systemowych, m.in. Systemów Zarz!dzania BHP, zapewnienia odpowiedniej
infrastruktury maj!cej na celu zarówno zapobieganie wyst%powaniu incydentów, jak równie& minimalizowanie ich skutków w przypadku ich wyst!pienia).
Oczywiste jest, &e w przypadku przeniesienia cz%#ci ryzyka na ubezpieczyciela zdejmujemy z siebie ci%&ar ca"o#ci kosztów usuwania skutków
incydentu. Jednak przy ci!gle rosn!cym roszczeniowym charakterze spo"ecze stwa (nie tylko w odniesieniu do zakupionych wyrobów czy us"ug, które
przyczyni"y si% do wyst!pienia niebezpiecze stwa dla konsumenta, ale rów-
Seria: Administracja i Zarz dzanie (22)2012
ZN nr 95
Zarz dzanie bezpiecze"stwem pracy
477
nie& i w stosunku do pracodawcy i zapewnionego przez niego #rodowiska
pracy) potencjalne koszty rosn! w"a#ciwie z dnia na dzie 6.
Korzy#ci z wdro&enia systemu zarz!dzania bezpiecze stwem i higien! pracy s! nast%puj!ce:
uporz!dkowanie stanu formalnoprawnego – zgodno#$ lub wi%ksze
prawdopodobie stwo zgodno#ci z wymaganiami prawnymi,
"atwiejsze spe"nienie wymaga bezpiecze stwa pracy,
szybkie wykrywanie i usuwanie wszelkich potencjalnych niezgodno#ci poprzez zapobieganie, a nie korygowanie,
podniesienie #wiadomo#ci za"ogi w odniesieniu do istotny bhp,
zmniejszenie liczby wypadków poprzez nadzorowanie zdarze potencjalnie wypadkowych i wprowadzanie na ich podstawie dzia"a
zapobiegawczych,
mniejsza liczba pracowników nara&onych na czynniki szkodliwe po
identyfikacji zagro&e i zastosowaniu odpowiednich dzia"a (mniejsza liczba pracowników dotkni%tych chorobami zawodowymi),
zmniejszenie poziomu ryzyka zawodowego,
budowa wizerunku przedsi%biorstwa jako odpowiedzialnego spo"ecznie,
podniesienie wiarygodno#ci firmy, poprawa wizerunku firmy,
potwierdzenie wagi bezpiecze stwa i higieny pracy w dzia"aniach
firmy,
spe"nienie oczekiwa klientów,
polepszenie stosunków z organami nadzoru nad warunkami pracy.
Bibliografia
Ejdys J.,Lulewicz A., Obolewicz J., Zarz"dzanie bezpiecze!stwem w przedsi biorstwie, Wyd. Politechniki Bia"ostockiej, Bia"ystok 2008.
Gajdzik B., Wyci#lik A., Jako#$, #rodowisko i bezpiecze!stwo pracy w zarz"dzaniu przedsi biorstwem, Wyd. Politechniki 'l!skiej, Gliwice 2008.
http://www.bhp.org.pl/index.php?name=News&file=article&sid=629&theme=
Printer, 28.03.2012.
http://www.iso.sos.pl/?p1=33&p2=34, 28.03.2012.
Kowalski J., Podstawy prawne ochrony pracy w Polsce, [w:] D. Koradecka
(red.), Bezpiecze!stwo pracy i ergonomia, CIOP, Warszawa 1999.
PN-N 18001: 2004 System zarz"dzania bezpiecze!stwem i higien" pracy.
Wymagania, PKN, Warszawa 2004.
6
http://www.iso.sos.pl/?p1=33&p2=34, 28.03.2012.
ZN nr 95
Seria: Administracja i Zarz dzanie (22)2012
478
Seria: Administracja i Zarz dzanie (22)2012
H. Wyr!bek
ZN nr 95