Prawo eksoc

Dziedziny(gałęzie)prawa
1. Kryteriummetodyregulacji
ius privatum,ius publicum
(obecnie)
PrawocywilnePrawokarne
prawoadministracyjne
2.Kryteriummateriiregulacjiprawnej
PrawomaterialnePrawoprocesowe
3.Kryteriumdziedzinyrelacjispołecznych
(prawomaterialne)(prawoprocesowe)
prawokarne
prawokarneprocesowe
prawocywilne:prawocywilneprocesowe
praworodzinne
prawozobowiązań
prawohandlowe
prawopodatkowe
ordynacjapodatkowa
prawoadministracyjne:prawoadministracyjne
prawobudowlaneprocesowe
prawowodne
Sposobypowstawaniaprawa
1. Stanowienie
A. Parlament(civil law,systemprawakontynentalnego)
B. Precedens(common law,systemprawaanglosaskiego)
2.Umowa
• prawomiędzynarodowepubliczne
• zbioroweukładypracy(prawopracy)
• umowyprawacywilnego
2kulturyprawne
Civil lawCommon law
Głównaróżnica:
Sposóbpowstawaniaprawa
SądyniemogąSądymogą
tworzyćprawa.tworzyćprawo.
RecepcjaprawaBrakrecepcji
rzymskiego.prawarzymskiego.
• Stanowieniemprawanazywaćbędziemy
proces,któregocelemjestwytworzeniei
wydanieaktunormatywnego,zawierającego
normygeneralno-abstrakcyjne.
• Takrozumianetworzenieprawajest
regulowanymprawnie,
zinstytucjonalizowanymisformalizowanym
procesempodejmowaniadecyzji,któryma
charaktersekwencyjny,tj.mamydoczynienia
złańcuchemkolejnoposobienastępujących
decyzji.
Zagadnienietworzeniaprawamożebyćujętew
postaciróżnychmodeli(opisowelub
normatywne)
Modeldynamiczny:
• nieformalnainicjatywaustawodawcza
• formalnainicjatywaustawodawcza (art.118Konst.)
• ocenainicjatywyformalnej
• przygotowanieprojekturegulacjiprawnej
• ustanowienieprzepisówprawa
Wewspółczesnychsystemachprawnych
immanentnymelementemtworzeniaprawa
jestpublikacjaaktówprawodawczych.Wiąże
siętościślezpojęciemobowiązywaniaprawa.
Bezprawidłowejpublikacjidanyaktwogóle
nieobowiązuje(art.88Konst.).Obecnieakt
prawodawczypojawiasiętylkoiwyłączniew
postacitekstu,którymusipojawićsięw
określonympublikatorze:wPolscesątotzw.
dziennikiurzędowe.
• DziennikUstawRzeczypospolitejPolskiej,
• DziennikUrzędowyRzeczypospolitejPolskiej
"MonitorPolski",
• DziennikUrzędowyRzeczypospolitejPolskiej
"MonitorPolskiB",
• dziennikiurzędoweministrówkierujących
działamiadministracjirządowej,
• dziennikiurzędoweurzędówcentralnych
• wojewódzkiedziennikiurzędowe.
Uchwalenieprawa
Ogłoszenieprawa
Vacatiolegis
Obowiązywanieprawa
Źródłaprawa
PodmiotowePrzedmiotowe
(prawodawca,ustawodawca)Normyprawne
Obecnieinstytucjaparlamentuzawartewtekście
Katalogźródełprawa:
art.87Konst.
Konstytucja,ustawy,ratyfikowaneumowymiędzynarodowe,
rozporządzenia,aktyprawamiejscowego.
Tekstprawa(źródłoprawazznaczeniu
informacyjnym)
Budowa(struktura)aktunormatywnego:
1. Tytuł,datauchwalenia,przedmiotregulacji
2. Preambuła(nieliczneaktynormatywne)
3. Przepisyogólne
4. Przepisyszczegółowe
5. Przepisykońcowe
Nowelizacja towydanieodrębnejustawy(tzw.nowelizującej),
którejjedynąfunkcjąjestwprowadzeniezmianwinnej
ustawiebądźustawach.Racjądowydaniaustawy
nowelizującejjestpotrzebapoprawieniaustawywadliwej
bądźnieadekwatnejdoaktualnychwarunków.
Tekstjednolity:zewzględunato,żeustawodawcajestbardzo
częstozmuszonydotego,abynowelizowaćprawo,adresaci
iużytkownicytekstówprawnychmusząuwzględniaćte
działaniaisięgaćdolicznychaktównormatywnych,celem
ustalenianormyobowiązującej.Wniektórychwypadkach
jesttokłopotliweitrudne.Wzwiązkuztymupoważniony
dotegoorganwładzypublicznejogłaszatekstustawyze
wszelkimidokonanymidomomentuogłoszeniazmianami.
Doogłoszeniatekstujednolitegoustawyupoważnionyjest
MarszałekSejmu.
• Opracowanietekstujednolitegojestzabiegiemczysto
technicznym,azatemjegoredaktorniemożewprowadzać
żadnychpoprawek,prostowaćbłędów.
Odtekstujednolitegonależyoddzielićtekst
ujednolicony,czylitaki,któryjestsporządzony
przezpodmiotniebędącyupoważnionym
organemwładzypublicznej,np.wydawnictwo
prawnicze,czystronyinternetowe.
Schematnormyprawnej
(HD)S
HipotezaDyspozycjaSankcja
(adresat,okoliczności)(powinne zachowanie)
Dolegliwość,jakaspotykaadresatanormy,jeślitennie
spełnijejdyspozycji
3rodzajesankcji
1. Represyjna (prawokarne)
2. Egzekucyjna (prawocywilneiadministracyjne)
3. Nieważności (prawocywilne)
Podziałnormprawnych
GeneralneIndywidualne
OgólneiabstrakcyjneIndywidualneikonkretne
AktynormatywneWyrokiidecyzje
Civil lawCommon law
• ZASADYPRAWA
Ogromnąrolęwprawiepozytywnymodgrywają
szczególnenormy,którenazywasięzasadamiprawa.
Normyte(zasady)mogądotyczyćcałegosystemuprawa,
czylizasadyuniwersalnelubjegoczęści.Zasady
uniwersalnewyrażonesą(lubwyinterpretowane,np. lex
retrononagit,zasadaochronyprawsłusznienabytych)z
reguływKonstytucji,np.art.2,10,15,32,42ust.3,45,
78.
• Zasadyczęścisystemuprawatonp.zasadain dubio pro
reo (dlaprawakarnego),zasadaswobodnejoceny
dowodów(dlaprawaprocesowegowogóle),zasada
autonomiiwolistron,zasadaswobodyumów.
• Zasadyformułowanesązwyklewczęściachogólnych
kodeksówisąuwzględnianedlacałejregulacjiprawnej.
Obowiązywaniesystemowe
• Żebymówićotym,żenormaobowiązujeto
musionaspełniaćpewnewarunki:
1.normaNzostałaustanowionazgodniez
normamiobowiązującymiwdanymsystemie
prawai„weszławżycie”lubjestkonsekwencją
normnależącychdosystemu,uznanąze
względunaregułytegosystemu.
2.niezostaładerogowana(uchylona).
Obowiązywanieprawacd.
1. Obowiązywanieaksjologiczneprawa
Tuchodziorelacjętreściprawadoinnych
systemównormatywnych,wszczególnoścido
moralności.Powstajepytanie,czynorma
prawnamożenieobowiązywać,bojest
niezgodnazmoralnością?
Pojawiasiętuzagadnieniemożliwościoceny
prawapozytywnegozpunktuwidzenia
moralnościizagadnieniepozycjiprawa
pozytywnegowzględemmoralności
• Lex iniustissima nonest lex:formułaGustawa
Radbrucha
Systemprawa(cechy):
1. Hierarchiczność
2. Spójność(niesprzeczność)
3. Zupełność
Hierarchicznośćsystemuprawa
1. Hierarchicznośćkompetencyjnaitreściowa
Konstytucja
Ustawa(ratyfikowanaumowamiędzynarodowa)
Rozporządzenie(aktyprawamiejscowego)
Hierarchicznośćc.d.
2.Hierarchicznośćtreściowa(tylko)– pojawiasię
napoziomiedanegoaktunormatywnegolub
aktównormatywnychdanejgałęziprawa
Np.kodekscywilny
Częśćogólna
Spadki,Zobowiązania,Hipoteka,Prawo
spółdzielcze,Prawopracy
Zupełnośćc.d.
Lukiwprawie
Lukiocenne
1.Extralegem
2.Contralegem
3.Intra legem
Lukiopisowe
1.Lukatechniczna
2.Lukaswoista
Lukic.d.
Lukiopisowe
1. Lukatechniczna– braknormproceduralnych
lubkompetencyjnych,np.w2008roku
powstałspór,ktomareprezentowaćPolskę
naszczycieUE?
2. Lukaswoistabrakprzepisówwykonawczych
Lukic.d.
Lukiocenne
1. Extralegem – negatywnieoceniasiębrak
regulacjiprawnej,np.związkipartnerskie,in
vitro.
2. Contralegem – negatywnieoceniasięistniejącą
regulacjęprawną.Obecnieniemożliwość
umorzeniapostępowaniakarnegopomediacjiz
przestępstwściganychzoskarżeniapublicznego.
3. Intra legem – negatywnieoceniasięregulację
prawnązewzględunajejogólnikowość
(niedookreślonaregulacjaprawna)
Funkcjeprawa
1. Kontrolazachowań
2. Regulacjakonfliktów
3. Rozdziałdóbriciężarów
Regulacjakonfliktów(tryby)– podziałze
względunana kryteriumwpływustronna
sposóbrozwiązaniakonfliktuorazwiążący
charakterdecyzjirozstrzygającejkonflikt
• kontraktowy
• mediacyjno- koncyliacyjny(mediatorniema
żadnychuprawnieńwładczych,jesttylko
pomocnikiemidoradcąstron)
• arbitrażowy(decyzjearbitra,którego
wybierająstrony,mającharakterwładczy)
• adjudykacyjny
Sprawiedliwość
Jesttowartość,którajestrealizowanawzwiązku
zdziałaniem(zachowaniem,postępowaniem)
1. Sprawiedliwośćformalna
2. Sprawiedliwośćmaterialna(dystrybutywna)
3. Sprawiedliwośćwyrównawcza(wyrównująca)
4. Sprawiedliwośćwymienna
Sprawiedliwośćc.d.
Sprawiedliwośćformalna
- osoby(stanyrzeczy)należącedotejsamej
kategoriiistotnejpowinnybyćtraktowane
jednakowo(taksamo,równo).
Sprawiedliwośćc.d.
Sprawiedliwośćmaterialna (dystrybutywna,
rozdziałdóbriciężarów)
Pojawiasiękryterium,wedługktóregonastępuje
rozdział,np.:
• Każdemuporówno(egalitaryzm).
• Każdemuwedługzasług.
• Każdemuwedługpracy.
• Każdemuwedługpotrzeb.
• Każdemuwedługjegopozycjispołecznej.
Sprawiedliwośćc.d.
Sprawiedliwośćwyrównawcza(wyrównująca)
Pojęcietowiążesięzproblematykąnaprawienia
szkodyiprzywróceniarówności(stanu
poprzedniego).Wartośćjakąjest
sprawiedliwośćrealizowanebędziewsytuacji
odpowiedniegookreśleniaszkodywstosunku
doczynu.
Sprawiedliwośćc.d.
Sprawiedliwośćwymienna
Tuwprzeciwieństwiedosprawiedliwości
dystrybutywnej(poziompaństwo-obywatel)i
sprawiedliwościwyrównującej(sędzia-strony),
sprawiedliwośćrealizujesięwprocesie
negocjacyjnymmiędzystronami.Tosame
stronyumowyokreślającwartośćjej
przedmiotu,realizująideęsprawiedliwości.
Strona,którałamiepostanowieniaumowy
postępujeniesprawiedliwie(pactasunt
servanda).
Pojęciasprawiedliwościniemożnamylićz
pojęciemlegalności,czylizgodnościzprawem.
Pojawiasięczasamikryteriumdla
sprawiedliwościmaterialnejwpostacireguły:
każdemuwedługtego,coprzyznajemu
prawo,alejesttotaknaprawdęmetareguła,
gdyżzakładaistnieniewprawiereguł
przedmiotowychwyżejwymienionych.
1. Pojęcieprawpodmiotowych
2. Pojęciepraworządności
3. Pojęcieodpowiedzialnościprawnej
Prawopodmiotowe
Prawopodmiotowerozumianejestjakoniezbywalne
uprawnienia,któreprzysługująpodmiotowiprawa(kto
jestpodmiotemprawa?)zracjisamegojegoistnienia.
Jesttokoncepcjaposiłkującasięprawemnatury,
wedługktóregoistniejeporządeknormatywny,który
jestnadrzędnywzględemporządkupozytywnoprawnego.Porządekpozytywnoprawnypowinienbyćz
prawemnaturyzgodyiuwzględniaćjegotreści.Wtym
znaczeniumówimyoprawiedożycia,dowolności,do
rozwoju,dopracy,doswobodnegoprzemieszczaniasię
itp.Koncepcjataznalazłaiznajdujeswoje
zastosowaniewproblematycemiędzynarodowej
ochronyprawczłowieka(ideaprawczłowieka).
Pojawiasięjednakpytanie,którerodzikontrowersyjne
odpowiedzi,tj.cojestźródłemprawnatury?
Praworządność
Dlapojęciapraworządnościistotnejestto,żeporządek
prawnyjestocenianyzzewnątrz,aonsamrealizuje
(powinienrealizować)pewnewartościinneniżtylkosama
wartośćprzestrzeganianormprawapozytywnego
(legalizm).Całyciężaruzasadnieniakierujesiętymsamym
nakatalogwartości,którejeślisąrealizowaneprzez
państwoczyniąjepaństwemprawnym.Oneczyniąprawo
pozytywnetakim,którejestpraworządne.Niechodziprzy
tymoto,żepaństworządzisięprawemitowystarczy,żeby
zasługiwałnamianopaństwaprawnego,aletoprawomusi
miećpewnąokreślonątreść.Kulturyprawnewielu
systemówprawawypracowałykatalogtakichzasad,awiele
znichwwiększymczymniejszymstopniuurzeczywistniło
je.Tourzeczywistnieniemożepolegaćalbonafasadowości,
azatemzasadytesąjedyniezapisanewpodstawowym
akcieprawnymdanegopaństwa,albofaktyczniesąone
realizowanewdanympaństwie.
Praworządnośćc.d.
Zasady,którerealizującpewnewartościczyniąpaństwo
praworządnym:
1.zasadademokratyzmu(czyliuwzględnianiaczynnika
społecznegowprocesietworzeniaprawa)
2.zasadazaufaniaobywatelidopaństwaistanowionego
prawa(przewidywalnośćzachowaniasięinstytucji
państwowych,takabyprawoniebyło„pułapką”dla
obywateli)
3.zasadajawności
4.zasadawyłącznościustawywniektórychsferach
(wzajemneprawaiobowiązkipomiędzywładząa
obywatelem,znamionaczynówkaralnych,podatki)
Praworządnośćc.d.
5.zasadaprawadosądu
6.zasadadwuinstancyjnościpostępowania
sądowego
7.zasadaniedyskryminacji
8.zasadalegalizmu(działanieorganówwładzy
napodstawieiwgranicachprawa,tj.aby
każdaichdecyzjaposiadaławyraźnąpodstawę
kompetencyjną)
Praworządnośćc.d.
9.zasadapodziałuwładz
10.zasadawolnościsumienia,wyznaniaisłowa
11.zasadasądowejkontrolidecyzji
administracyjnych
12.zasadakontrolizgodnościustawz
Konstytucją
13.zasadajednolitościorzecznictwasądów
powszechnychiwojskowych
Odpowiedzialnośćprawna
• Odpowiedzialnośćtomożnośćponoszenia
konsekwencjizawłasneczyny.
1.sensulargo – chodzioponoszeniewszelkiego
rodzajukonsekwencji,czylizarówno
pozytywnychjakinegatywnych,albo
2.sensustricto – chodzioponoszenie
negatywnychkonsekwencji,gdyżadresat
normyniezachowałsięzgodniezjej
dyspozycją.
• Mówiącoodpowiedzialnościprawnejmamy
najczęściejnamyślitodrugierozumienie,a
więcwęższe.
Odpowiedzialnośćprawnac.d.
• Odpowiedzialnośćkarna:
Podmiotamitejodpowiedzialnościsązasadniczo
jednostki(ludzie),alewniektórychsystemach
prawnychwprowadzono(wPolscew2003roku)
odpowiedzialnośćtzw.podmiotówzbiorowych,
gdziechodziościganietakichprzestępstwjak
korupcja,praniepieniędzy,zanieczyszczenie
środowiska.
• Przedmiotemodpowiedzialnościkarnejjest
zawinionepopełnienieczynuzabronionegoprzez
ustawęobowiązującąwczasiejegopopełnienia.
Odpowiedzialnośćprawnac.d.
• Odpowiedzialnośćcywilna:
Podmiotamitejodpowiedzialnościsąosoby
fizyczne,osobyprawneijednostkiorganizacyjne
nieposiadająceosobowościprawnej,ale
posiadającezdolnośćprawną.Podmiotytemogą
odpowiadać– wodróżnieniuodjednostekjako
podmiotówodpowiedzialnościkarnej– nietylko
zaskutkiwłasnychzachowań(odpowiedzialność
zazwierzęta,zapodopiecznych)inietylkoza
zachowaniazawinione(odpowiedzialnośćna
zasadzieryzyka).
• Wprawiecywilnymtradycyjniewymieniasię
odpowiedzialnośćkontraktowąideliktową
Podmiotyprawa(wprawiecywilnym,toktoś,
ktoposiadazdolnośćprawną)
1. Osobyfizyczne
2. Osobyprawne
3. „Ułomne”osobyprawne
Osobafizyczna
Art.8kc.Człowiek,któryposiadazdolność
prawną,czylimożliwośćbyciapodmiotem
prawiobowiązków,odchwilinarodzin,ażdo
śmierci.
Dwawyjątki:
1. Nasciturus (warunkowazdolnośćprawna)art.
927§2,446¹kc,art.75kro
2. Uznaniezazmarłego,art.29-32kc.
Osobafizycznac.d.
Zdolnośćdoczynnościprawnych
(możliwośćuczestniczeniawobrocieprawnymza
pomocąwłasnychdziałań)
1. Brakzdolnościdoczynnościprawnych
2. Ograniczonazdolnośćdoczynnościprawnych
3. Pełnazdolnośćdoczynnościprawnych
IIkryteria(opierająsięnamożliwościoceny
rozeznaniakonsekwencjiswoichdziałańw
obrocieprawnym):
I. Wiek
II. Ubezwłasnowolnienie
Wiek:
1. 0-13:brakz.d.cz.p
2. 13-18:ograniczonaz.d.cz.p
3. 18- :pełnaz.d.cz.p.
Ubezwłasnowolnienie:
1. Częściowe
2. Całkowite
Osobaprawna
Korporacje
Fundacje
(związki,stowarzyszenia)(zakłady)
Stosowanieprawa
Instytucjonalnerodzajestosowaniaprawa
TypsądowyTypkierowniczy
(administracyjny)
Przedawnienie
Ustawodawcabierzetupodochronę
zobowiązanego,aodmawiajej
uprawnionemu,gdyżtenniezasługujenanią
niedbającoswojesprawy.
Sensprzedawnieniapoleganatym,żepo
upływieokreślonegowustawieterminu,
dłużnikmożeuchylićsięodjegozaspokojenia
(spełnienia).Sądowiniewolnouwzględniać
upływuterminuprzedawnienia,gdytennie
jestpodniesionyprzezpozwanego(dłużnika).
Prawospadkowe
Jesttozbiórnorm,któryregulujeskutkiprawne
śmierciczłowiekajakopodmiotuprawi
obowiązkówmajątkowych.Zchwiląjegośmierci
prawaiobowiązkimajątkowe(np.własność,
użytkowaniewieczyste,długiiroszczenia)
przechodząnajednąlubkilkaosóbzwanych
spadkobiercami.Ogółtychprawaiobowiązków
nazywamyspadkiem,aichprzejście
dziedziczeniem. Niesądziedziczoneprawai
obowiązkiocharakterzeosobistym(np.prawodo
nazwiska,obowiązekalimentacyjny,służebność
osobista,umowaopracę).
Prawospadkowec.d.
Polskisystemprawnyrozróżniadwarodzaje
dziedziczenia:
• Testamentowe (wolaspadkodawcy,
jednostronnaczynnośćprawna,którejtreścią
jestrozrządzeniemajątkiemnawypadek
śmierci.Wolatamożebyćwkażdymczasie
zmienionalubodwołanaprzezspadkodawcę).
• Ustawowe – mamiejscewtedy,gdy
spadkodawcaniepozostawiłtestamentu,art.
931k.c.inastępne
• Zachowek,toinstytucja,któramanacelu
ochronęnajbliższychspadkodawcyprzedjego
„nierozsądnym”– zpunktuwidzenia
moralnego– rozporządzeniem
testamentowym.Art.991k.c.inastępne.
• Uznaniezaniegodnego(art.928k.c.)
• Wydziedziczenie(art.1008k.c.)
•
•
•
•
•
Prawokarne
Materialne– określaczynybędąceprzestępstwami,
kary,środkikarneorazzasadyodpowiedzialności
karnej).
Procesowe– określaregułypostępowaniaorganów
państwawzwiązkuznaruszeniemnormprawakarnego
materialnego.
Wykonawcze– określawykonywaniekarorzeczonych
zaprzestępstwoiuprawnieniaosóbskazanych(w
szczególnościważnejesttzw.prawopenitencjarne,
któredotyczyosóbskazanychnakarępozbawienia
wolności)
Skarbowe– określa,któreczynysąprzestępstwamii
wykroczeniaminaruszającymiinteresSkarbuPaństwa.
Wojskowe– określatzw.przestępstwawojskowe.Tu
kryteriumklasyfikacjijestkryteriumpodmiotowe
Podziałprzestępstw
• Kryteriumzagrożeniakarą:
1)Zbrodnie– czynyzabronionezagrożonekarą
pozbawieniawolnościnaczasniekrótszyod
lat3.
2)Występki
Podziałprzestępstwc.d.
• Kryteriumsposobuścigania:
1)Przestępstwaściganezurzędu.Ścigane
niezależnieodwoliiinicjatywy
pokrzywdzonegoczyinnegopodmiotu.
2)Przestępstwaściganenawniosek.Ściganie
jestuzależnioneodtegoczypokrzywdzony
wyrażawolęścigania,np.kradzieżnaszkodę
osobynajbliższej.
Kary:
•
•
•
•
•
Grzywna
Ograniczeniewolności
Pozbawieniewolności
25latpozbawieniawolności
Dożywotniepozbawieniewolności
Prawopracy
Swoistącechąnormprawapracyjestto,że
formułująoneminimalneuprawnienia
pracownikaorazjegomaksymalneobowiązki..
Zarównooweuprawnienia,jakiobowiązki
możnazastąpićpostanowieniamidla
pracownikabardziejkorzystnymi(normy
semiimperatywne).
Tradycyjnąformąpowstawaniastosunkupracy
jestumowa,któramożebyćzawartana
• czasnieokreślony
• czasokreślony
• czaswykonywaniaokreślonejpracy
• okrespróbny(okrestenniemożebyćdłuższy
niż3miesiące).
Jednaknaniektórychstanowiskach,określonych
normamiprawyminawiązujesięstosunekpracy
wdrodzepowołania.Powołaniemacharakter
jednostronnejczynnościupoważnionegoorganu
np.SejmpowołujeprezesaNIK;powoływanie
dyrektorówprzedsiębiorstw;powoływanina
swojestanowiskosąm.in.zastępcawójta
(burmistrza,prezydentamiasta),sekretarzgminy.
Powołaniemożebyćpoprzedzonekonkursem.
Stosunekpracynapodstawiepowołaniamożebyć
rozwiązanyzchwiląodwołania,anieza
wypowiedzeniemtakjaknormalnystosunek
prawnyprawapracy.
Stosunekpracynawiązujesiętakżena
podstawiewyboru.Chodzioosobypełniące
kierowniczefunkcjeworganizacjach
politycznych,zawodowych,społecznych,np.
radni,senatorowie,posłowie,prezydenci
miast.
Wybórnastępujenaokreskadencji,stądteż
stosunekpracyrozwiązujesiępojejupływie
lubgdyistniejemożliwośćodwołaniadanej
osobyprzezorgankompetentnydojej
wyboru.
Stosunekpracynawiązujesięrównieżna
podstawiemianowania (pracownicysłużby
cywilnej;rektorzyuczelni;sędziowie;
nauczycieleakademiccy).Czynnościtej
dokonujeorgannadrzędnynadjednostką,z
którąpracownikmianowanymapozostawaćw
stosunkupracy.
Ustaniestosunkupracy:
• Przezzawarcieumowyrozwiązującejistniejącą
umowęopracę(rozwiązanieumowyopracę
zaporozumieniemstron).
• Przezwypowiedzenie.Wypowiedzeniejestto
jednostronnaczynnośćprawna.Dokonywana
jestprzezpracownikaalbopracodawcę.W
przypadkuwypowiedzeniaumowarozwiązuje
sięzkońcemokresuokreślonegowprzepisach
KP.
Możliwejesttakżerozwiązanieumowyopracębez
zachowaniaokresuwypowiedzenia,czylinatychmiastowe:
• Pracodawcamożetegodokonać,(1)gdypracownikciężko
naruszaswojepodstawoweobowiązki(np.bez
usprawiedliwionejprzyczynyniewykonujepracy),(2)gdy
pracownikpopełniłprzestępstwo,któreuniemożliwiamu
dalszejegozatrudnienienadanymstanowisku(np.
sprzedawcadokonałkradzieżyzesklepu,wktórym
pracuje),(3)gdypracownik– zeswejwiny– utraci
uprawnieniapotrzebnedowykonywaniaswojejpracy(np.
utrataprawajazdypojeździewstaniepoużyciualkoholu
albowstanienietrzeźwości)
• Pracownikmożerozwiązaćumowęopracę,(1)gdyrodzaj
pracyzagrażajegozdrowiu,cozostałostwierdzone
orzeczeniemlekarskim,apracodawcaniezapewniainnego
stanowiska,(2)gdypracodawcaciężkonaruszaswoje
podstawoweobowiązkiwzględempracownika(np.
niewypłacalniewynagrodzenia,nieprzestrzeganie
przepisówBHP,
Prawomiędzynarodowe
• Obecnieistniejeponad190suwerennych
państw.
• Prawomiędzynarodowetonormyprawne
regulującerelacjemiędzypaństwamiorazinnymi
podmiotami,któremająstatuspodmiotówprawa
międzynarodowego.
• NazwaPMwzięłasięzłacińskiegoius gentium
(prawonarodów;byłatojednakczęśćprawa
rzymskiego,dotyczącerelacjiprawnychmiędzy
obywatelamiaobcymi).NazwaPMjestnieco
myląca,botraktujesiętusłowo„naród”jako
synonimsłowa„państwo”.
Prawomiędzynarodowepubliczne/prawo
międzynarodoweprywatne.
Toostatniejestwistocieprawemwewnętrznym
poszczególnychpaństw,któregonormy
pojawiająsięwtedy,gdymamydoczynieniaz
elementem„obcym”.Zadaniemtychnormjest
wskazanieokreślonegosystemuprawnego
(własnegolubpaństwaobcego),właściwego
dladokonaniaocenyprawnejkonkretnej
sytuacjiosobistejlubmajątkowej.
Fundamentemprawamiędzynarodowego(jego
źródłem)jest:
1. Umowa
2. Zwyczaj(praktyka)
3. Orzecznictwosądówmiędzynarodowych
4. Uchwałyorganóworganizacji
międzynarodowych
5. Ogólnezasadyprawa
• Umowa:poIIwojnieświatowejprawoumów
międzynarodowychzostałoskodyfikowanew
1969(Wiedeń)wKonwencjioprawie
traktatówmiędzynarodowych.
• Ważnejestto,abyniemylićumowy
międzynarodowejzumowącywilną(np.
kupna-sprzedaży)zwartejmiędzypaństwami!
• Umowamiędzynarodowamożeprzybierać
różnenazwy,np.konkordat,pakt,karta,
traktat,układ,porozumienie,deklaracja.
Rodzajeumówmiędzynarodowych:
• Kryteriumtrybuzawierania– złożone(ratyfikowane)i
proste(bezratyfikacji).
• Kryteriumorganu,którywystępujewimieniupaństwa:
państwowe (podpisywanewimieniuPrezydentaRPi
przezniegoratyfikowane,np.traktatypokojowe),
rządowe (podpisywanewimieniuRadyMinistrów;
mogąpodlegaćratyfikacjiprzezPrezydentaRP),
resortowe (podpisywaneprzezwłaściwegoresortowo
ministraiwzasadziezatwierdzaneprzezRMlub
Premiera).
• Kryteriumilościstron– dwustronne(bilateralne)i
wielostronne(multilateralne).
• Kryteriummożliwościprzystąpieniadoumowy–
zamknięteiotwarte.
Ratyfikacja:
tozatwierdzenieumowyprzezkompetentnydo
tegoorganpaństwowy(zregułyjestnim
głowapaństwa).
• Tzw.dużaratyfikacja– wymagawcześniejszej
zgodywyrażonejwustawie(art.89ust.1
Konstytucji).
• Ratyfikacjawtrybieart.90Konst.
• Tzw.małaratyfikacjawtrybieart.89ust.2
Konstytucji– PrezydentRP)
• FunkcjePM:
• utrzymaniepokoju,wzrostgospodarczy,
rozwójspołeczny,regulujekonkretnestosunki
międzypaństwami
• PModdziałujerównieżnaprawowewnętrzne
państwa,gdyżwielenormPMmożna
realizowaćtylkopoprzezwewnętrzne
regulacje(immunitety,nabywanie
nieruchomości,wizy,osiedlaniesię).
Cechprawamiędzynarodowego:
• brakustawodawcy.
• brakzorganizowanegoprzymusu.Obecnieinstytucją,
któraposiadaprawostosowaniaprzymusujestONZ,
aletylkowobroniepokojulubcelemjego
przywrócenia.Niemniejistniejąsubstytutysankcji(s.
psychologiczna,wszczególnościnapiętnowanie;s.
odwetowa,jakretorsjalubrepresalia;s.
zorganizowana,stosowananieprzezpokrzywdzonego,
alewłaściwyorganmiędzynarodowy.
• brakobowiązkowegosądownictwa
międzynarodowego,tj.zawszemusiistniećzgoda
państwanapoddaniesięjudykaturze.
• brakhierarchiinorm,czyliwzasadziewszystkieone
mająjednakowąmocwiążącą(choćelementhierarchii
możnazauważyćwpozycjiKartyNarodów
Zjednoczonych.
Podmiotyprawamiędzynarodowego:
• Państwa.Ciekawymzagadnieniemjesttupo
pierwszepowstanienowychpaństw.Wiążesięto
zrealizacjąprawanarodówdosamostanowienia
(wynikazKartyNZ).Podrugieupadekpaństw.
• Organizacjemiędzynarodowe:
A.Organizacjerządowe(członkamisąpaństwa:
ONZ,RadaEuropy,NATO)
B.Organizacjepozarządowe(członkamisązwiązki,
instytucje,osobyprawneifizycznezróżnych
państw:Amnesty International,PAH,PCK).
PodmiotyPMc.d.
• Niesuwerenneorganizacjeterytorialne
(suwerennośćjestograniczonanarzeczpaństw
luborganizacjimiędzynraodowych,np.Monako,
Andora)
• StolicaApostolska/Watykan.Napodstawie
TraktatuLaterańskiegoz1929rokumiędzy
WłochamiaStolicąApostolskąpowstałopaństwo
Watykan.Mimoodrębnejpodmiotowości
nierozerwalniezwiązanesąosobąpapieża.
• SuwerennyZakonKawalerówMaltańskich.
• Naród
• Największymteoretycznym(aleipraktycznym)
problememprawamiędzynarodowegojest
zagadnienieuznania.Dotejporykwestiatanie
zostaławżadensposóbskodyfikowana(wydaje
się,żezewzględunaprzeważającyelement
politycznytejkwestii).Uznaniemożedotyczyć
wielukwestiizwiązanychzprawem
międzynarodowym(uznaniepaństwa,uznanie
rządu,uznaniegrupypowstańczej)
• Problemzuznaniemmiędzynarodowympojawia
sięgłówniewtedy,gdymamydoczynieniaz
nowympaństwemczygrupąpowstańczą.
Bardzoważnymiinstytucjamiprawa
międzynarodowegosą:
– międzynarodoweprawomorza
– międzynarodoweprawolotniczeikosmiczne
– prawodyplomatyczneikonsularne(misja
dyplomatycznareprezentujepaństwo
wysyłająceakonsulatnie– dbajedynieo
interesydanegopaństwawysyłającego,
główniegospodarcze)
Sądymiędzynarodowe
SądyrozjemczeSądystałe
(arbitrażmiędzynarodowy)
Sądystałe:
MiędzynarodowyTrybunałSprawiedliwości
(Haga)
MiędzynarodowyTrybunałPrawMorza
(Hamburg)
Stałesądyregionalne:
TrybunałSprawiedliwościUE(Luksemburg)
EuropejskiTrybunałPrawCzłowieka(Strasburg)
Prawohandlowe
Zespółnormprawaprywatnegoregulującyorganizację
przedsiębiorcóworazdokonywaniemiędzynimi
czynnościhandlowych.
Przedsiębiorcamisąnp.:
- spółkijawne
- spółkipartnerskie
- spółkikomandytowe
- spółkiakcyjne
- spółkizograniczonąodpowiedzialnością
- przedsiębiorstwapaństwowe
- osobyfizyczneprowadzącedziałalnośćgospodarczą
Spółki(generalnie)możemypodzielićna:cywilneihandlowe
Spółki:
Spółkacywilna(niejestprzedsiębiorcą!)– jestrodzajemkontraktu,
międzywspólnikami,którzysąprzedsiębiorcami.Majątekwniesionydo
spółkiniejestmajątkiemspółki,ale
własnościąwszystkichwspólników,któryniewchodziwskład
majątkówposzczególnychwspólników.S.C.niemapodmiotowości
prawnej.
OdpowiedzialnośćwspólnikówwS.C.jestodpowiedzialnością
osobistą,nieograniczoną(odpowiedzialnośćsolidarna).
Spółkihandlowe(KSH):osoboweikapitałowe
Spółkiosobowe:jawne,partnerskie,komandytowe,komandytowoakcyjne
Spółkikapitałowe:spółkizograniczonąodpowiedzialnością(sp.zo.o.)i
spółkiakcyjne(SA)