2014 - Sentymentalny spacer po Lesznie

2014 - Sentymentalny spacer po Lesznie
W 2014 r. mija 145 rocznica, gdy do obiegu wprowadzona została karta pocztowa, później nazwana
pocztówką lub widokówką. Nie jest do końca pewne kto był autorem pierwszej karty. Znane są nazwiska
kilku osób, które stworzyły karty pocztowe. Należał do nich niemiecki księgarz – August Schwartz, który w
1870 r. wydrukował w narożniku karty korespondencyjnej postać artylerzysty. Kolejnym był francuski
księgarz – Leon Besnardeau, który wydrukował ilustrację na stronie adresowej karty. W Wiedniu w 1870 r.
Serb – Petar Manojlović wydrukował pocztówkę ze „smokiem w locie”. Dwa lata później Niemiec Franz
Rorich na stronie przeznaczonej do korespondencji umieścił ilustrację.
Za ważne daty w historii karty pocztowej przyjmuje się 1869 r., gdy poczta cesarstwa austro-węgierskiego
zmaterializowała pomysł „odkrytej karty” korespondencyjnej. 27 września tego roku poczmistrz generalny cesarstwa
swoim zarządzeniem wprowadził do obiegu na obszarze cesarstwa karty pocztowe. Dotyczyło to również ziem
polskich przynależnych w tym czasie do cesarstwa.
W Anglii uznawana jest data 1 października 1870 r. jako początek istnienia karty pocztowej. Natomiast w Prusach w
1870 r. August Schwartz i Heinrich von Stephen wydali pierwszą serię 25 pocztówek, które dały początek kart
widokowych. Z innych źródeł dowiadujemy się, że pierwsza widokówka powstała w lipcu 1972 r. i przedstawiała
Getyngę.
Nowy pomysł korespondencji propagował wykładowca Akademii Wojskowej w Wiedniu – Emanuel Herrman, który w
artykule „Nowe formy epistolarnej korespondencji” zachęcał do korzystania z wynalazku.
Drugą ważną datą był 1872 r., kiedy to w Niemczech powstała pierwsza karta widokowa, która w swej formie
przetrwała do 1905 r.
W 1870 r. karty pocztowe wprowadziły do obiegu poczty Luksemburga, Szwajcarii i Wielkiej Brytanii. Pod koniec wojny
francusko-pruskiej 1870-1871 ukazały się pierwsze francuskie karty. Gdy w rejonie miejscowości Sille de Guillaume w
Bretanii zakwaterowały wojska francuskie w liczbie około 40 tysięcy żołnierzy szybko z miejscowej księgarni zniknęły
koperty, wykupione przez żołnierzy. Właściciel sklepu – Leon Besnardeux zasępił tradycyjne koperty kartkami z
obrazkami, które posłużyły do korespondencji. Wszystkie sprzedawane kartki miały rysunki o treści batalistycznej.
Na terenach polskich pierwsza wystawa pocztówek miała miejsce w Warszawie w 1890 r. Pokazano na niej około 60
tysięcy kart z całej Europy. Wtedy też z inicjatywy Leona Papieskiego ogłoszono konkurs na „jednowyrazową” nazwę
karty pocztowej. Napłynęło około 100 propozycji nazwania kart m.in: „bezkoperta”, „jawniczek”, „kartopis”, „kurier”,
„latawiec”, „nibylist”, „nowinianka”, „otwartka”, „pośpieszka”, „listowstręt”, „pozdrówek”, „pocztówka”. W
ogłoszonym wyniku konkursu, 27 listopada 1900 r. zwyciężyła nazwa „pocztówka”, zaproponowana rzekomo przez
Jarosława Iwaszkiewicza.
Już w 1898 r. przy Krakowskim Związku Filatelistów powstała pierwsza Sekcja Zbieraczy Kart Pocztowych. Najlepszym
okresem w dziejach karty pocztowej była pierwsza połowa XX w., a w Polsce trwała do początku lat 80-tych. Niestety
rozwój komunikacji cyfrowej spowodował zmniejszone zainteresowanie dotychczasową formę korespondencji.
Pozostały w dalszym ciągu domeną kolekcjonerów [kartofilia].
Obecnie funkcjonują trzy główne nazwy: karta pocztowa – pojęcie nadrzędne w stosunku do pocztówki i widokówki.
Karta pocztowa to kartonik o rozmiarach 105 x 150 mm z miejscem na adres nadawcy, odbiorcy i treść
korespondencji. Widokówka, na której na jednej stronie widnieje ilustracja krajobrazu, miasta, zabytku. Pocztówka to
okolicznościowa karta z fotografią lub rysunkiem, najczęściej z okolicznościowym napisem z okazji świąt – imienin,
urodzin, jubileuszy osobistych lub innych.
1
Pierwsze leszczyńskie widokówki pochodzą już z przełomu XIX i XX w. Kolejne są z okresu zaborów, dwudziestolecia
międzywojennego, z lat okupacji. Część kart ukazuje Leszno po drugiej wojnie światowej do lat 70-tych XX w. Według
rozeznania organizatorów wystawy znanych jest ponad 1500 widokówek miasta z tych lat. Często różnią się tylko
detalami lub są powieleniem starszych edycji w nowych warunkach.
W Lesznie, podobnie jak w bardzo wielu miastach Polski, dla popularyzacji tej formy kultywowania historii najbliższej
w ostatnich latach, zorganizowane zostały różne przedsięwzięcia z tym związane. Wydane zostały dwie zwarte
publikacje, w których zamieszczono wiele starych widokówek miasta: Jarosława Glapiaka, Andrzeja Przewoźnego i
Lecha Woźnego, „Leszno wczoraj i dziś” [Leszno 2005] oraz Janusza Skrzypczaka „Leszno dawniej i dziś” [Leszno
2010]. W 1994 r. staraniem Leszczyńskiego Towarzystwa Kulturalnego, Muzeum Okręgowego w Lesznie oraz
Polskiego Związku Filatelistów Koło w Lesznie zorganizowana została wystawa czasowa zatytułowana „125 lat karty
pocztowej”. Zaprezentowana została w siedzibie muzeum. Obecnie również w muzeum w Lesznie jest mała wystawa
czasowa, na której obejrzeć można miasto na starych widokówkach.
W 1997r. ukazał się kalendarz [„Leszno. Kalendarz – Album” na lata 1998-1999], w którym pokazano 150 reprodukcji
starych widokówek miasta. Później nakładem „Kalejdoskopu Leszczyńskiego” wydanych zostało czternaście reprintów
starych widokówek.
W 2013 r. Archiwum Państwowe w Lesznie nabyło kolekcję ponad 350 pocztówek z Leszna dzięki środkom
finansowym przekazanym przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych.
W zbiorach Archiwum Państwowego w Lesznie, Miejskiej Biblioteki Publicznej w Lesznie, Muzeum Okręgowym w
Lesznie znajdują się ciekawe i duże zbiory widokówek. Widokówki znajdują się również w wielu kolekcjach prywatnych.
Archiwum Państwowe w Lesznie wspólnie z antykwariuszem Januszem Skrzypczakiem i Krzysztofem Handke
przedstawiło jeden z największych pokazów zbiorów widokówek „starego”, Leszna. Na wystawie zaprezentowano
pond 400 kart pocztowych. Przedstawiały one leszczyński ratusz, pierzeje Rynku, obecny Plac Kościuszki z pałacem
Sułkowskich, ul. Słowiańska i budynek poczty, a także leszczyńskie wille, kawiarnie i widoki Leszna. Na pocztówkach
można zobaczyć obiekty już dziś nieistniejące takie jak Zwierzyniec czy dawny budynek dworca kolejowego.
Prezentowana wystawa on-line to tylko niewielki fragment ekspozycji, którą można zobaczy? w Archiwum
Państwowym w Lesznie do 15 stycznia 2015 r.
Zapraszamy na sentymentalny spacer po Lesznie
2