Spis treści, Wprowadzenie - Polskie Towarzystwo Ekonomiczne

Przedsiębiorstwo oparte na wiedzy
redakcja naukowa
Adam P. Balcerzak
Instytut Badań Gospodarczych
Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
Oddział w Toruniu
Toruń 2014
Recenzja
dr hab. Aldona Glińska-Neweś, prof. UMK
Projekt okładki
Jarosław Cholewiński
© Copyright by Instytut Badań Gospodarczych & Polskie Towarzystwo
Ekonomiczne Oddział w Toruniu
ISBN 978-83-937843-2-5
Instytut Badań Gospodarczych
e-mail: [email protected]
www.badania-gospodarcze.pl
Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
Oddział w Toruniu
e-mail: [email protected]
www.pte.umk.pl
ul. Kopernika 21
87-100 Toruń
Drukarnia Cyfrowa EIKON PLUS
ul. Wybickiego 46
31-302 Kraków
Spis treści
Wprowadzenie (Adam P. Balcerzak) ........................................................... 9
Część I
Wiedza jako źródło przewagi konkurencyjnej
Rozdział 1
Agnieszka Skoczylas-Tworek
Zarządzanie informacją i wiedzą jako determinanty
stymulowania przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstwa
w dobie kryzysu ekonomicznego ........................................................... 17
Wprowadzenie ............................................................................................... 17
Informacja i wiedza – ujęcie definicyjne ........................................... 18
Wiedza i informacja jako źródło przewagi konkurencyjnej
organizacji ........................................................................................................ 20
Świadomość zarządzania informacją i wiedzą
w przedsiębiorstwach w oparciu o dane statystyczne.............. 25
Błędy popełniane w zarządzaniu wiedzą i informacją .............. 28
Zakończenie ..................................................................................................... 32
4
Spis treści
Rozdział 2
Andrzej Masiarek
Wykorzystanie wiedzy chronionej w twórczości
innowacyjnej ....................................................................................................... 35
Wprowadzenie ............................................................................................... 35
Wiedza chroniona w przedsiębiorstwie a poziom
nowoczesności rozwiązań........................................................................ 36
Istota zarządzania wiedzą chronioną w twórczości
innowacyjnej ................................................................................................... 43
Nowe formy organizacyjne w zarządzaniu wiedzą
chronioną w twórczości innowacyjnej .............................................. 49
Zakończenie ..................................................................................................... 53
Rozdział 3
Dorota Chmielewska-Muciek
Wpływ kultury organizacyjnej na proces zarządzania
wiedzą ...................................................................................................................... 57
Wprowadzenie ............................................................................................... 57
Kultura organizacyjna sprzyjająca zarządzaniu wiedzą........... 60
Wyniki badań .................................................................................................. 64
Wnioski z badań ............................................................................................ 65
Zakończenie ..................................................................................................... 70
Spis treści
5
Część II
Uwarunkowania zarządzania strategicznego w warunkach
globalnej gospodarki wiedzy
Rozdział 4
Tomasz Galewski
Przedsiębiorstwa reagujące w czasie
rzeczywistym jako współczesna koncepcja firmy..................... 77
Wprowadzanie ............................................................................................... 77
Przedsiębiorstwo przyszłości. „Informacyjne” teorie
przedsiębiorstwa .......................................................................................... 79
Przedsiębiorstwo w naukach o zarządzaniu. Elastyczność
organizacji ........................................................................................................ 84
Zarządzanie informacją. System informacyjny firmy ................ 86
Przedsiębiorstwo działające w czasie rzeczywistym................. 90
Zakończenie ..................................................................................................... 93
Rozdział 5
Tomasz Kopczyński
Podejście systemowe w zarządzaniu projektami na tle
zmieniających się uwarunkowań otoczenia
przedsiębiorstw ................................................................................................ 95
Wprowadzenie ............................................................................................... 95
Współczesne tendencje w otoczeniu przedsiębiorstw ............. 96
Istota i znaczenie myślenia systemowego w zarządzaniu.... 103
Zarządzanie projektami w kontekście myślenia
systemowego ............................................................................................... 107
Zakończenie .................................................................................................. 115
6
Spis treści
Rozdział 6
Tomasz Kroenke
Zarządzanie strategiczne w realiach turbulentego otoczenia
przedsiębiorstwa........................................................................................... 117
Wprowadzenie ............................................................................................ 117
Zarządzanie strategiczne a potrzeby współczesnych
przedsiębiorstw.......................................................................................... 118
Skuteczne zarządzanie strategiczne ................................................ 121
Zakończenie .................................................................................................. 130
Cześć III
Efektywna komunikacja z klientem przedsiębiorstwa
opartego na wiedzy
Rozdział 7
Katarzyna Żak
Budowanie relacji z klientem w warunkach gospodarki
opartej na wiedzy .......................................................................................... 135
Wprowadzenie ............................................................................................ 135
Gospodarka oparta na wiedzy – konceptualizacja
zagadnienia ................................................................................................... 136
Rola kapitału intelektualnego w GOW ............................................ 138
Technologie informacyjno-komunikacyjne jako katalizator
relacji z klientem ........................................................................................ 143
Diagnoza i prognoza wykorzystania ICT w kreowaniu
relacji z klientem w Polsce .................................................................... 145
Zakończenie .................................................................................................. 152
Spis treści
7
Rozdział 8
Anna Lenart
Współtworzenie wartości z klientem jako nowy kierunek
rozwoju marketingu .................................................................................... 155
Wprowadzenie ............................................................................................ 155
Rola marketingu i współtworzenie wartości z klientem....... 156
Zakończenie .................................................................................................. 165
Rozdział 9
Zbigniew Bentyn
Fotokod QR jako narzędzie komunikacji przedsiębiorstwa
z klientem ........................................................................................................... 167
Wprowadzenie ............................................................................................ 167
Fotokod QR.................................................................................................... 168
Fotokod jako źródło informacji dla klienta .................................. 172
Wzrost zainteresowania fotokodem ................................................ 174
Nowe zastosowania fotokodu ............................................................. 182
Zakończenie .................................................................................................. 187
Literatura.............................................................................................................. 191
Nota o autorach ................................................................................................. 205
Wprowadzenie
Pierwsza dekada XXI wieku rozpoczęła epokę gospodarki opartej na
wiedzy, w której kluczowym determinantem indywidualnego sukcesu menedżera oraz rozwoju i powodzenia całego przedsiębiorstwa
staje się efektywne zarządzanie wiedzą. Zasadniczym elementem
skutecznego zarządzania wiedzą jest ciągłe doskonalenie zdolności
adaptacyjnych przedsiębiorstwa w obliczu turbulentnego otoczenia,
co stanowi podstawę utrzymania przewag konkurencyjnych. W tej
sytuacji truizmem staje się stwierdzenie, iż w warunkach gospodarki
opartej na wiedzy tylko przedsiębiorstwa oparte na wiedzy mają
szanse sprostania tak zdefiniowanemu wyzwaniu.
Przedsiębiorstwo oparte na wiedzy jest często definiowane jako
podmiot, który integruje kluczowe zasoby wiedzy w ramach całego
procesu zarządzania oraz rozwoju. Spełnienie takich kryteriów wymaga nie tylko nowoczesnego i wysoce wydajnego systemu informatycznego zarządzania danymi, ale jest wyłącznie możliwe pod warunkiem stworzenia swoistego wielopoziomowego kontinuum informacja-wiedza-interesariusz. Kluczem do zbudowania przedsiębiorstwa opartego na wiedzy oraz skutecznego zarządzania wiedzą
staje się tym samym tworzenie kontekstu organizacyjnego, który
będzie wspierał proces tworzenia wiedzy, jej gromadzenia oraz odpowiedniego zakresu jej dyfuzji. Będzie się to przekładało na utrzymanie pozycji rynkowej przedsiębiorstwa oraz w sprzyjających okolicznościach umożliwi jego ekspansję.
10
Wprowadzenie
W związku z powyższym celem książki jest próba zmierzenia się
z kwestiami, które istotnie wpływają na funkcjonowanie współczesnego przedsiębiorstwa opartego na wiedzy. W niniejszej pracy postawiono następujące pytania badawcze:
1. W jaki sposób efektywne gospodarowanie wiedzą może stanowić
źródło przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstwa?
2. Jak nowe uwarunkowania związane z rozwojem gospodarki wiedzy wpływają na skuteczność zarządzania strategicznego przedsiębiorstwa opartego na wiedzy?
3. Jakie nowe sposoby komunikacji z klientem przedsiębiorstwa
występują w warunkach gospodarki opartej na wiedzy?
Monografia składa się z trzech równych części, które są ściśle
związane z wskazanymi powyżej pytaniami badawczymi. Pierwsza
część została zatytułowana Wiedza jako źródło przewagi konkurencyjnej.
Celem autorki pierwszego rozdziału było zaprezentowanie roli
i znaczenia informacji oraz wiedzy w zarządzaniu firmą oraz ich
wpływu na racjonalność podejmowanych decyzji menedżerskich,
a tym samym kształtowania przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstwa opartego na wiedzy. W rozdziale tym wykorzystano interesujące wyniki badania przeprowadzonego przez Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości wśród polskich przedsiębiorstw w odniesieniu
do znaczenia zarządzania wiedzą, a także kryteriów decydujących
o przekształceniu przedsiębiorstwa w tzw. organizację inteligentną
(Agnieszka Skoczylas-Tworek).
W drugim rozdziale monografii zatytułowanym Wykorzystanie
wiedzy chronionej w twórczości innowacyjnej główna uwaga została
poświęcona wpływowi wiedzy chronionej na tworzenie nowych
rozwiązań służących utrzymaniu przewagi technologicznej, a tym
Wprowadzenie
11
samym kreujących zdolność konkurencyjną przedsiębiorstwa. Autor
przedstawia tu szereg praktycznych rad i strategii, które stanowią
podstawę efektywnego zarządzania wiedzą chronioną (Andrzej Masiarek).
Z kolei w trzecim rozdziale autorka koncentruje się na zasobach
i czynnikach bardziej nieformalnych, a w szczególności na znaczeniu
kultury organizacyjnej przedsiębiorstwa dla procesów efektywnego
zarządzania wiedzą. W rozdziale tym postawiono tezę, zgodnie
z którą między kulturą organizacyjną przedsiębiorstwa a procesem
zarządzania wiedzą istnieje związek, którego identyfikacja umożliwić może podnoszenie skuteczności zarządzania wiedzą poprzez
kształtowanie kultury organizacyjnej. Diagnoza teoretycznych rozważań oraz analiza wyników badań empirycznych pozwoliły autorce
rozdziału na wyłonienie kilkudziesięciu pożądanych atrybutów kultury sprzyjającej zarządzaniu wiedzą (Dorota Chmielewska-Muciek).
Druga część monografii została zatytułowana Uwarunkowania
zarządzania strategicznego w warunkach gospodarki wiedzy.
W rozdziale czwartym autor przedstawia koncepcję firmy jako
przedsiębiorstwa reagującego w czasie rzeczywistym. Celem tego
rozdziału jest omówienie koncepcji przedsiębiorstwa, według której
zmuszone jest ono do maksymalnego skracania swoich procesów
biznesowych, by poprzez szybszą reakcję uzyskać przewagę konkurencyjną na rynku. Zgodnie z argumentacją autora przedsiębiorstwo
reagujące w czasie rzeczywistym to koncepcja, która może zainicjować proces unifikacji teorii przedsiębiorstwa, ponieważ jest wspólnym mianownikiem współczesnych teorii przedsiębiorstwa powstałych na gruncie ekonomii i nauk o zarządzaniu. Ma to nie tylko znaczenie na gruncie akademickim, może być także źródłem wskazówek
12
Wprowadzenie
dla efektywnego zarządzania przedsiębiorstwem opartym na wiedzy
(Tomasz Galewski).
W kolejnym rozdziale autor skupił się na kwestiach podejścia
systemowego w zarzadzaniu projektami w obliczu szybko zmieniających się uwarunkowań prowadzenia działalności gospodarczej.
W rozdziale tym zostały przedstawione cztery obszary: metodologia,
organizacja, ludzie i systemy informatyczne, które składają się na
systemowe ujęcie zarządzania projektami, na tle zmieniających się
uwarunkowań otoczenia przedsiębiorstw (Tomasz Kopczyński).
Głównym celem szóstego rozdziału była próba wskazania najważniejszych zasad w zarządzaniu strategicznym oraz próba udowodnienia wpływu zarządzania strategicznego na osiąganie przez
przedsiębiorstwa stałego i zrównoważonego rozwoju w wieloletniej
perspektywie czasowej w obliczu zmian wywoływanych przez proces powstawania gospodarki opartej na wiedzy. Ponadto, w rozdziale
opisane zostały trzy najistotniejsze procesy składające się na zarządzanie strategiczne: a) Proces planowania strategicznego; b) Proces
realizacji strategii; c) Proces weryfikacji z realizacji strategii.
W rozdziale tym autor próbuje odpowiedzieć na pytanie jak powinno
funkcjonować zarządzanie strategiczne, aby zagwarantować przedsiębiorstwom opartym na wiedzy trwałą wartość dodaną oraz jakie
znaczenie mają wspomniane trzy najistotniejsze procesy w zarządzaniu strategicznym, aby strategie przyjęte przez zarządy firm dotyczyły najważniejszych problemów (Tomasz Kroenke).
Trzecia cześć monografii została poświęcona problematyce efektywnej komunikacji z klientem przedsiębiorstwa opartego na wiedzy.
Autorka siódmego rozdziału podjęła próbę przeanalizowania znaczenia strategii budowania relacji z klientami dla sukcesu firmy.
W rozdziale tym dowiedziono, iż w przypadku przedsiębiorstwa
Wprowadzenie
13
opartego na wiedzy tworzenie i dostarczanie wartości to już nie tylko
relacja jednostronna (B2B lub B2C), ale relacja opierającą się na
układzie „konsument – firma – konsument” (C2B2C). W rezultacie
ogromną rolę w nowej koncepcji tworzenia i dostarczania wartości
odgrywa obecnie proces stałego komunikowania się w układzie
„konsument – firma – konsument” wsparty nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunikacyjnymi. Empiryczną ilustracją rozważań przedstawionych w rozdziale jest prezentacja wybranych
aspektów rozwoju e-handlu w Polsce na tle Europy i świata (Katarzyna Żak).
Celem rozdziału ósmego było przedstawienie nowych koncepcji
marketingowych dotyczących współtworzenia wartości z klientem.
Autorka rozdziału odnosi się do dwóch koncepcji – service-dominant
logic oraz współtworzenia wartości z klientem. W rozdziale tym
zawarty został przegląd najciekawszych badań dotyczących powyższych teorii oraz została uwzględniona analiza przypadku firmy Nike
(Anna Lenart).
W ostatnim rozdziale monografii autor podjął próbę przedstawienia kodu QR jako narzędzia umożliwiającego nawiązanie i podtrzymanie komunikacji przedsiębiorstwa z klientem. Rosnąca popularność teleinformatycznych urządzeń mobilnych sprawia, że coraz
liczniejsze grupy klientów są przygotowane technicznie do korzystania z zalet kodu QR. Przedsiębiorstwa zaś zaczynają doceniać możliwości takiego kodowania informacji, które otwierają dotychczas
niedostępne funkcje informowania oraz podtrzymania komunikacji
zwrotnej pomiędzy klientem a przedsiębiorstwem. W rozdziale zostały zaprezentowane badania wskazujące na najbardziej doceniane
funkcje dostępne dzięki wykorzystaniu fotokodu, które zawierają
istotne aspekty budowania relacji z klientami (Zbigniew Bentyn).
14
Wprowadzenie
Powstanie niniejszej monografii nie byłoby możliwie bez efektywnej współpracy pomiędzy Wydziałem Nauk Ekonomicznych
i Zarządzania Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Torunia a Polskim Towarzystwem Ekonomicznymi Oddziałem w Toruniu oraz
Instytutem Badań Gospodarczych, za co serdecznie dziękuję dziekanowi profesorowi Józefowi Stawickiemu oraz prodziekanowi ds.
rozwoju i współpracy z zagranicą dr. hab. Jerzemu Boehlke, prof.
UMK. Wdzięczny jestem recenzentowi publikacji dr hab. Aldonie
Glińskiej-Neweś, prof. UMK za wszystkie uwagi, które pomogły
podnieść poziom merytoryczny przekazywanej czytelnikowi książki.
Adam P. Balcerzak