Jerzy Bolesław Występowanie niedźwiedzia brunatnego Ursus

ACTA ZOOL. CRACOV.
29
4
I
53-68
K RA KÓW , 15. X II. 1985
Jerzy Bolesław P a r u s e l
Występowanie niedźwiedzia brunatnego Ursus arctos L. w pasmach Babiej Góry,
Jałowca i Policy w Beskidzie Wysokim
[ z 1 ryciną w tekście]
The occurrence of brown bear Ursus arctos L. in Babia Góra, Jałowiec and Polica ranges (High Beskid Mts.)
A b s t r a k t . W pracy omówiono w ystępow anie niedźwiedzia brunatnego w pasm ach Babiej
Góry, Jałow ca i Policy w latach 1869— 1982. D otychczas zgromadzono 55 inform acji, z k tó ry ch
19 dotyczy obserwacji osobników, a 36 tropów i śladów p o b y tu niedźwiedzia. N a ich podstaw ie
przeanalizow ano niektóre zagadnienia dotyczące stru k tu ry populacji, biologii i etologii osobni­
ków oraz ostoi i kierunków m igracji niedźwiedzia. Poruszono również problem ochrony g a tu n ­
kowej niedźwiedzia brunatnego w rejonie Babiej Góry.
1. W S T Ę P
Niedźwiedź brunatny Ursus arctos L. jest największym krajowym ssakiem
drapieżnym. Jego rozmieszczenie w Polsce ma wyraźnie wyspowy charakter
i ogranicza się do lokalnych obszarów w Bieszczadach, Tatrach i Beskidzie W y­
sokim ( B u c h a l c z y k 1964; G ł o w a c i ŃSKI i W i t k o w s k i 1969; K r y s i a k 1973;
S e r a f i ń s k i 1972; S u m i ń s k i 1966). Obszary te stanowią jednocześnie północno-zachodnią granicę zasięgu geograficznego występowania niedźwiedzia b ru n a t­
nego (G ł o w a c i ŃSKI i in. 1980). W naszym kraju zamieszkuje on trudno dostępne
oraz naturalne lasy górskie i na mocy rozporządzenia M inistra Leśnictwa z dnia
4 listopada 1952 roku (Dz. U . nr 45, poz. 307) podlega całkowitej ochronie ga­
tunkowej.
Dokładna liczebność tego dużego drapieżnika nie jest w Polsce znana, u sta ­
lana j e s t tylko szacunkowo i w różnych publikacjach podawane są odmienne
liczby. W Bieszczadach, zdaniem G a r s t k i (1977), bytuje stale w 4 zasadniczych
skupieniach 16 niedźwiedzi, a 10 dalszych to osobniki wędrujące. BUCHALCZYK
i M a r k o w s k i (1979) podają natom iast, że w 1972 roku stan niedźwiedzi w Biesz­
czadach wynosił 25—31 sztuk. W polskich Tatrach w roku 1976 stwierdzono
obecność około 8 osobników ( P o d o b i ń s k i 1978). Najmniej obecnie publikowa­
nych informacji mamy dla całego obszaru Beskidów Zachodnich, mimo że n a ­
pływające ostatnio wiadomości wskazują na wzrost liczebności niedźwiedzia
na tym terenie. O występowania jednego niedźwiedzia w paśmie Babiej G ó r y
66
J. В. 1982b. Zabito niedźwiedzia w masywie Policy. Parki nar. Rez. przyr. 3,1: 56—57.
J . В. 1983a. Niedźwiedź w lasach babiogórskich. Informator babiogórski — Wiosna.
P a r u s e l J . B. 1983b. Obserwacje niedźwiedzia brunatnego Ursus arctos L. w paśmie Babiej
Góry i okolicy. Parki nar. Rez. przyr. (w druku).
P a r u s e l J . В. 1 9 8 3 c . Obserwacje niedźwiedzia brunatnego (Ursus arctos L.) w pasmach Babiej
Góry, Jałowca i Policy w Beskidzie Wysokim. W: Postępy Zoologii (Materiały informacyjno
na X III Zjazd Pol. Tow. Zool.). Wyd. UŚ w Katowicach, s. 113.
P o d o b i ń s k i L. 1978. Zwierzęta Tatrzańskiego Parku Narodowego w roku 1976. Wierchy 46
(1977): 248—255.
P o d o b i ń s k i L. 1981. Zwierzęta tatrzańskie w roku 1979 i wiosną 1980. Wierchy 49 (1980):
307—313.
R a n d i k A. 1971. Rozśirenie a ochrana medveda hnedeho (Ursus arctos L.) v Ceskoslovensku.
Csl. Ochr. prir. 11: 231—256.
Red. 1982. Ciekawostki z minionej jesieni. Informator babiogórski — Zima.
[ R u s e c k a M.] M. R . 1977. N otatka o występowaniu niedźwiedzia brunatnego (Ursus arctos L.).
Inform ator babiogórski — Wiosna.
S e r a f i ń s k i W. 1972. Ssaki Polski. PZWS Warszawa, ss. 102.
S o s n o w s k i K . 1 9 1 4 . Pogląd na Beskid Zachodni. Pam. Tow. Tatrz. 35: 15 —45.
S u m i ń s k i P. 1962. Niedźwiedź — zwierzę ginące. Chrońmy przyr. ojcz. 18, 5: 17—30.
S u m i ń s k i P . 1966. Ssaki drapieżne w Polsce, ich znaczenie i przyszłość. Chrońmy przyr. ojcz.
22, 4: 14—27.
T o m e k A. 1983. Niedźwiedź Ursus arctos w Beskidach. Chrońmy przyr. ojcz. 39, 4: 64—65.
W a ł a c h S. 1977. Osobliwości przyrodnicze Orawy. Podhalanka. Jednodniówka Związku Pod­
halan. Ludźmierz, s. 54—55.
P a rusel
P a rusel
SUMMARY
The Babia Góra Mt. region is one of three occurrence areas of brown bear
(Ursus arctos) in Polish Carpathians (other ones: the Bieszczady and the Tatra
mountains). 55 reports concerning the presence of the brown bear in this region
have been obtained. 42 reports come from the Babia Góra Bange, including 33
observations of tracks and traces and 9 visual observations of individuals.
5 reports come from the Jałowiec Range; they all concern visual observations
of individuals. 5 reports of observations of the bear were collected directly in
the Polica Bange, 3 other, indicating migration, were obtained between the Babia
Góra Bange and the Polica Bange. There is one historical note coming from 1932,
and 3 reports from 1982 from the Mędralowa Bange. Until 1976 only single
individuals were observed and during the last 4 years from 4 to 6 bears were
seen every year, including young individuals.
Since 1979 the brown bear has been a species constantly inhabiting the Babia
Góra Mt. region. In view of present observations, it has been assessed th at
there are althogether 3—5 bears in the discussed region. Out this number 2—3
are permanent residents, and 1—2 are regularly transient (passing in and out
of the region). The annual birth rate has been estimated at 2—3 individuals.
The large forested areas on the northern slopes of the Jałowiec Mt., the southern
slopes of the Polica Mt. and the Slovakian slopes of the Babia Góra Mt. in the
Vonzovec and Polhoranka valleys can be considered as present refuges of the
brown bears. The other forests of the Babia Góra Mt. region can be recognized
as areas which the brown bear periodically visits or regularly inhabits. An
integrated program of the brown bear protection should include immediate
enlargement of the Babia Góra National Park and the establishment of its
outer protection zone, correction of local plans of space management in order
to account for the needs of the brown bear protection, the initiation and deve­
lopment of professional relations among the staff of the Babia Góra National
Park and CHKO Hornâ Orava aimed at reaching common protection goals,
as well as carrying out common research on the biology and structure of the
brown bear population on the Polish—Slovakian border.
Redaktor pracy: prof. dr J . Pawłowski