Plany operacyjno-ratownicze wewnętrzne i zewnętrzne

Bogdan Zaleski, Adam Majka, Ryszard Grosset, Wojciech
Kubicki, Iwona Grunt-Mejer. Plany operacyjno-ratownicze
wewnętrzne i zewnętrzne-Poradnik /pod redakcją Jerzego
S. Michalika/ CIOP. Warszawa 2001. ISBN 83-88703-53-6
Streszczenie
W poradniku, na tle wymagań dyrektyw wspólnotowych (Dyrektywy Seveso i Seveso II),
przybliżono polskie przepisy prawne dotyczące planów ratowniczych i operacyjnoratowniczych, w tym m.in. zarządzenie KGPSP (BZ-III-052/2/94) i ustawę - Prawo ochrony
środowiska (Tytuł IV. Poważne awarie). Zasady klasyfikacji obiektów z niebezpiecznymi
substancjami do odpowiedniej kategorii - albo zakładów o zwiększonym ryzyku, albo
zakładów o dużym ryzyku - przestawiono zgodnie ze stosownym projektem rozporządzenia
Ministra Gospodarki z 2001 r., które obecnie obowiązuje. W tabelach zamieszczono wartości
progowe substancji lub grup substancji, lub kategorii substancji umożliwiające zaliczenie
zakładu do ww. kategorii, co wiąże się z zróżnicowanymi wymaganiami w odniesieniu do
prowadzącego zakład danej kategorii.
Zaprezentowano założenia ogólne planu operacyjno-ratowniczego, który powinien
obejmować:
- plan alarmowy, zawierający zbiór hierarchicznych schematów alarmowania i
powiadamiania o zagrożeniu narażonej ludności, służb ratowniczych oraz osób i instytucji
odpowiedzialnych za bezpieczeństwo na danym obszarze, a także zadania zakładowego
punktu alarmowo-dyspozycyjnego;
- plan awaryjno-ratowniczy, zawierający procedury pozwalające na elastyczne działania w
odpowiedzi na różnorodne możliwe do zaistnienia zagrożenia, np. szybki dostęp do
niezbędnych syntetycznych i aktualnych informacji, w tym wskazówek dotyczących czasu
rozprzestrzeniania zagrożenia, procedury ewakuacji, roli i obowiązków włączonych osób jak
również planowanych działań w zależności od rodzaju i skali zagrożenia, wielkości sił
ratowniczych przewidzianych do konkretnych działań w zależności od konkretnego
zdarzenia.
Scharakteryzowano wymaganą zawartość planów operacyjno-ratowniczych, których elementy
podzielono na 4 bloki tematyczne:
- informacje lokalizacyjno-organizacyjne o jednostce organizacyjnej (zakład, wydział,
instalacja),
- proces technologiczny realizowany w jednostce organizacyjnej,
- przygotowanie jednostki organizacyjnej na wypadek zagrożenia,
- działania ratownicze na wypadek potencjalnych awarii i ich skutków w jednostce
organizacyjnej
i
w
jej
otoczeniu
(plany
zewnętrzne
i
wewnętrzne).
Ponieważ o powodzeniu działań ratowniczych decyduje szybkość dostępu do informacji i jej
kompleksowość, dlatego zaleca się, aby informacje zawarte w planach były syntetyczne,
zawarte w formie planów sytuacyjnych, kart informacyjnych i diagramów/schematów, z
wykorzystaniem znaków i piktogramów przyjętych do tego celu oraz krótkich opisów.
Poradnik zawiera przykładowe propozycje rozwiązań w tym zakresie, w tym przykładowy
arkusz informacyjny jednostki organizacyjnej, schemat procesu technologicznego wraz z jego
mapą, plan sytuacyjny jednostki wraz z planami infrastruktury, zestaw informacji o
materiałach niebezpiecznych i informacji istotnych z punktu widzenia ochrony środowiska.
Budowa planów zależy od wielkości i charakteru zagrożenia (plany wewnętrzne), a także od
obszaru oddziaływania skutków awarii (plany zewnętrzne). W raporcie bezpieczeństwa i
scenariuszach zdarzeń awaryjnych opracowanych dla danej jednostki organizacyjnej należy
uwzględnić się zarówno wpływ awarii na otoczenie jak i wpływ możliwych awarii i zjawisk
przyrodniczych w otoczeniu na bezpieczeństwo danej jednostki. W zakresie gotowości na
awarie o różnej skali i o zróżnicowanych potencjalnych skutkach jednostka organizacyjna
powinna w ramach planu operacyjno-ratowniczego:
- ustanowić zasady ogłaszania i odwoływania alarmu, w tym instrukcję i schematy/karty
alarmowania,
- zorganizować zakładowe zespoły ratownicze, o ile takie istnieją, zabezpieczyć odpowiednie
siły i środki na wypadek awarii, przypisać zadania podstawowe tj. zakres czynności) osobom
funkcyjnym.
W poradniku określono również zadania służb, włączonych w reagowanie na awarie,
powodujące skutki poza zakładem, działających w ramach administracji państwowej i
samorządowej i zaproponowano schematy powiązania struktur uczestniczących z działaniach
ratowniczych w różnych wariantach (w tym z aspektem transgranicznym) ułatwiające
funkcjonowanie systemu dowodzenia. Ponadto zamieszczono schemat karty interwencji .
Listy kontrolne planów operacyjno-ratowniczych i kryteria oceny lokalnej gotowości na
wypadek awarii, opracowane na podstawie Programu APPEL (Awareness and Preparedness
for Emergencies at Local Level), zamieszczono w ostatnim rozdziale poradnika.
W publikacji podkreślono konieczność przeprowadzania regularnie ćwiczeń umożliwiających
sprawdzenie skuteczności opracowanych planów operacyjno-ratowniczych oraz
przeprowadzania aktualizacji planu po dokonaniu jakichkolwiek zmian (np. modyfikacja
instalacji, zabudowa terenów sąsiadujących z zakładem).