Podsumowanie i wnioski programu profilaktyki

Ewaluacja Programu Profilaktycznego
Celem ewaluacji było uzyskanie informacji na temat efektywności prowadzonych działań,
wynikających z założeń zawartych w Szkolnym Programie Profilaktycznym opracowanym na lata
2009 – 2011. Uzyskane dane wykorzystane zostaną do wprowadzenia zmian w dotychczasowym
programie, w celu zwiększenia skuteczności pracy profilaktycznej w szkole.
Aby uzyskać informacje ankietowano nauczycieli, uczniów i rodziców, a także wykorzystano dane
zawarte w kwestionariuszach wypełnianych w ciągu roku szkolnego przez uczniów i rodziców.
Przeprowadzono ankiety wśród uczniów sześciu klas gimnazjum (po dwie klasy z każdego
poziomu). Dodatkowo uwzględniono dane z kwestionariuszy dotyczących korzystania z substancji
psychoaktywnych i zjawiska przemocy wśród klas I, a także informacje uzyskane od rodziców klas
III, na temat skuteczności Programu Profilaktycznego i Wychowawczego.
6
Wnioski wynikające z przeprowadzonych badań:
1. Zagadnienia omawiane podczas godzin wychowawczych:
Z ankiet przeprowadzonych wśród uczniów i nauczycieli wynika, że podczas godzin
wychowawczych omawiano zagadnienia związane z różnymi rodzajami zachowań (uległe,
asertywne, agresywne). Ponadto wychowawcy prowadzili z podopiecznymi lekcje na temat
ważnych wartości i sensu życia, a także sposobów nazywania i rozpoznawania uczuć
i panowania nad własnymi emocjami. Dane te zostały potwierdzone przez znaczną część
badanych gimnazjalistów.
2. Korzystanie z substancji psychoaktywnych:
Z opinii uczniów wynika, że zarówno na terenie szkoły jaki poza nią gimnazjaliści
korzystają z substancji psychoaktywnych, przy czym poza szkołą zjawisko narasta. Palenie
papierosów występuje najczęściej, prawie każdy uczeń przyznał, że gimnazjaliści palą
na terenie szkoły i poza nią. Korzystanie z alkoholu występuje wśród uczniów prawie
dwukrotnie częściej poza szkołą niż na jej terenie, zaś używanie narkotyków ponad
dwukrotnie częściej można zaobserwować poza terenem szkoły niż na jej terenie.
Prawie wszyscy uczniowie klas pierwszych, ankietowani przez pedagoga, przyznają się
do korzystania z tzw. energetyków. Znacznie mniejsza liczba badanych pierwszoklasistów
(ok. jedna trzecia) używa alkoholu bądź wyrobów tytoniowych. Podstawowym motywem
sięgania po środki psychoaktywne była ciekawość gimnazjalistów („chciałem spróbować”),
a także bezrefleksyjne pobudki typu „po prostu, bo lubię”. Uczniowie raczej nie traktują
substancji psychoaktywnych jako „wsparcia” w nauce. Ponadto młodzież posiada
podstawową wiedzę, na temat dopalaczy. Uczniowie uzyskali informacje za pośrednictwem
środków masowego przekazu (głównie telewizji), a także w szkole od wychowawców
i pedagoga szkolnego. Jedynie kilkoro uczniów przyznało się do sięgania po dopalacze,
zazwyczaj była to jednokrotna próba.
Zdaniem nauczycieli, uczniowie korzystają z substancji psychoaktywnych na terenie
gimnazjum i są to głównie nikotyna i alkohol. Podobne stanowisko wyraża w tej kwestii
większość badanych rodziców. Wszyscy uznają, że na terenie szkoły uczniowie mają dostęp
do nikotyny, a część rodziców wymienia także alkohol i dopalacze. Zdaniem rodziców,
uczniowie najczęściej dostają substancje psychoaktywne od kolegów ze szkoły.
3. Postawa szacunku wobec innych uczniów i pracowników szkoły:
Z przeprowadzonych badań wynika, że uczniowie zauważają w swoim otoczeniu szkolnym
7
brak wzajemnego szacunku między kolegami. Wielu badanych uważa także, że często
spotykaną postawą uczniów wobec pracowników szkoły jest brak szacunku. Zaledwie
kilkoro gimnazjalistów uznało, że w szkole panuje postawa wzajemnego szacunku między
uczniami, a także w stosunku do pracowników.
Opinia nauczycieli na temat postawy szacunku uczniów, jest zbliżona do odpowiedzi
samych gimnazjalistów. Wśród najczęściej wskazywanych przez nauczycieli przyczyn takiej
postawy młodzieży, wymieniano brak pozytywnych wzorców w domu, brak autorytetów
i wartości w życiu dzieci, zaniedbania w wychowaniu w domu rodzinnym.
4. Występowanie różnych form przemocy:
Na podstawie przeprowadzonych wśród uczniów badań, można stwierdzić, że w szkole
w różnym nasileniu występują zróżnicowane formy przemocy. Najczęściej zauważane
są przemoc słowna (wyzywanie, dokuczanie) i fizyczna (bicie, popychanie, kopanie). Około
połowa ankietowanych przez pedagoga pierwszoklasistów przyznaje, że została uderzona
w szkole. Przemoc słowna i fizyczna występują w szkole na co dzień lub kilka razy
w tygodniu.
Kolejną pod względem częstotliwości występowania formą przemocy wśród uczniów
jest zastraszanie. Kilkoro uczniów, prawdopodobnie doświadcza go codziennie. Na terenie
gimnazjum występują także sytuacje wymuszania (pieniędzy, jednak uczniowie mówili
także o wymuszaniu papierosów). W opinii niektórych uczniów klas I - III zdarza się
to codziennie, jednak większość uważa, że zjawisko takie nie występuje w szkole. Z danych
uzyskanych przez pedagoga szkolnego, podczas ankietowania pierwszoklasistów, wynika że
większość z nich była świadkiem wyłudzania pieniędzy od innych uczniów.
Spośród wymienionych zachowań, uczniowie w najmniejszym stopniu doświadczają
kradzieży. Większość badanych uważa, że zdarzają się one raz w miesiącu, rzadziej lub nie
występują.
Pomimo tych informacji, większość ankietowanych przez pedagoga uczniów klas
pierwszych uznała, że czuje się w szkole raczej bezpiecznie.
Nauczyciele podzielają opinie uczniów, przyznając, że najczęściej na terenie szkoły
występują przemoc słowna i fizyczna pomiędzy młodzieżą.
Podobne zdanie na ten temat mają badani rodzice, którzy słyszeli o stosowaniu przemocy
słownej i fizycznej wśród gimnazjalistów, a także o braku szacunku do pracowników szkoły.
5. Ponoszenie konsekwencji w przypadku nieusprawiedliwionych obecności ucznia:
Większość badanych gimnazjalistów twierdzi, że uczniowie ponoszą konsekwencje
za nieusprawiedliwione nieobecności podczas zajęć lekcyjnych. Najczęściej wymienianą
8
konsekwencją opuszczania zajęć szkolnych jest uzyskanie „ujemnych” punktów
i jednoczesne obniżenie oceny z zachowania. W opinii większości nauczycieli uczniowie
ponoszą
konsekwencje
w
przypadku
nieusprawiedliwionego
opuszczania
zajęć.
Wychowawcy i rodzice podzielają zdanie uczniów, także uważają, że najczęściej ponoszoną
karą za opuszczanie zajęć jest obniżona ocena z zachowania.
Z informacji uzyskanych dzięki badaniom wynika, że wszyscy ankietowani rodzice
usprawiedliwiają nieobecności dziecka związane z chorobą, zazwyczaj nie usprawiedliwiają
absencji związanej z obawami dziecka, dotyczącymi szkoły. Niektórzy rodzice
usprawiedliwiają nieobecności w sytuacjach rodzinnego wyjazdu. Większość rodziców
nie usprawiedliwia wszystkich przypadków absencji dziecka – czyli gimnazjaliści
zazwyczaj ponoszą konsekwencje nieusprawiedliwionego opuszczania zajęć.
6. Ponoszenie konsekwencji w przypadku niewłaściwego zachowania uczniów:
Zdaniem badanych gimnazjalistów, karami najczęściej stosowanymi wobec uczniów
przejawiających niewłaściwe zachowania są: uwagi wpisywane do dziennika (raczej
nieskuteczne), obniżona ocena z zachowania, rozmowa z wychowawcą, pedagogiem
lub psychologiem, nagana, wezwanie rodziców lub zgłoszenie sprawy na policję.
Zdaniem nauczycieli uczniowie karani są uwagami i obniżoną oceną z zachowania, ponadto
często w takich sytuacjach wzywani są rodzice a sprawa bywa zgłaszana na policję
lub do sądu.
Spośród niewłaściwych zachowań, jakie najczęściej pojawiają się ze strony uczniów,
nauczyciele wymieniają: ignorowanie poleceń oraz lekceważącą lub wulgarną postawę
gimnazjalistów podczas rozmowy pracownikami szkoły.
7. Związek czynników ryzyka z występowaniem niewłaściwych zachowań:
Wyniki uzyskane z przeprowadzonych wśród uczniów ankiet, pozwalają wysunąć wniosek,
że ich zdaniem najistotniejszymi czynnikami mającymi związek z pojawianiem
się ryzykownych i niewłaściwych zachowań wśród młodzieży są: występowanie konfliktów
rodzinnych, brak pozytywnej więzi emocjonalnej z rodzicami, niedojrzałość emocjonalna
i brak poczucia własnej wartości.
Te same czynniki, w opinii nauczycieli, najczęściej współwystępują z niewłaściwymi
zachowaniami dzieci.
Rodzice najczęściej wymieniali następujące czynniki ryzyka: brak pozytywnej więzi
z rodzicami, brak poczucia własnej wartości oraz konflikty rodzinne i niedojrzałość
emocjonalną uczniów. Jako mniej znaczące dla występowania negatywnych zachowań
uczniów,
rodzice
wymienili:
poważne
9
problemy
finansowe
rodziny
oraz
brak
zaangażowania w praktyki religijne.
Również, zdaniem znacznej liczby badanych uczniów brak zaangażowania w praktyki
religijne, nie ma większego znaczenia dla występowania niewłaściwych zachowań wśród
młodzieży.
8. Najczęściej występujące w środowisku uczniów czynniki ryzyka:
Do najczęściej wymienianych trudności, których doświadczają uczniowie, związanych
z występowaniem zachowań ryzykownych i niewłaściwych postaw życiowych młodzieży,
należą: problemy z nauką, brak pozytywnych więzi emocjonalnej z rodzicami, a także
niedojrzałość emocjonalna.
Podobne zdanie występuje pośród nauczycieli gimnazjum, jednak oni wskazują inne
natężenie problemów. Jako najczęściej występujące wśród młodzieży trudności wymieniają
w kolejności: problemy z nauką, niedojrzałość emocjonalną uczniów oraz brak pozytywnej
więzi z rodzicami. Czynnikiem dodatkowo wyróżnionym przez pracowników gimnazjum
jest częsty brak zainteresowań pozaszkolnych uczniów.
Rodzice najczęściej przyznawali, że w środowisku gimnazjalnym występują następujące
trudności: problemy w nauce, niedojrzałość emocjonalna uczniów, brak pozytywnej więzi
z rodzicami, a także występowanie konfliktów rodzinnych, co wskazuje na spójność opinii
nauczycieli, uczniów i rodziców.
9. Spotkania dla rodziców:
Zdaniem nauczycieli, szkoła organizowała spotkania dla rodziców, podczas których mogli
oni zapoznać się z zagrożeniami związanymi z korzystaniem przez ich dzieci ze środków
psychoaktywnych.
Ankietowani rodzice potwierdzają tę opinię, ponadto większość z nich miała możliwość
omówienia z wychowawcami lub pedagogiem kwestii związanych z poczuciem sensu życia
dzieci i znaczenia ważnych dla nich wartości.
10. Współpraca szkoły z innymi instytucjami:
Zdaniem
wszystkich
nauczycieli,
pracownicy
szkoły
podejmują
współpracę
z przedstawicielami innych instytucji. Najczęściej w sprawach uczniów kontaktowano
się z przedstawicielami policji i poradni psychologiczno – pedagogicznej.
11. Współpraca wychowawców z kuratorami:
Nauczyciele oceniają współpracę z kuratorami na poziomie dostatecznym. Przyznają,
że główną korzyścią wynikającą z tych kontaktów, jest możliwość lepszego poznania
ucznia, jego trudności i osiągnięć pozaszkolnych, sytuacji domowej i warunków życia.
10
12. Ocena procedur stosowanych w szkole:
Nauczyciele uważają, że skuteczność procedur stosowanych w gimnazjum jest różna
w zależności od ich rodzaju. Najlepiej sprawdziła się procedura, dotycząca postępowania
z uczniami będącymi pod wpływem środków psychoaktywnych na terenie szkoły. Najgorzej
oceniona została procedura postępowania z uczniem przebywającym na korytarzu szkolnym
podczas zajęć lekcyjnych. Według sugestii badanych nauczycieli, aby uskutecznić działanie
procedur, powinny być one zawsze stosowane konsekwentnie przez wszystkich
pracowników szkoły.
13. Zdanie rodziców na temat skuteczności podejmowanych przez szkołę działań
profilaktycznych:
W opinii badanych rodziców szkoła podejmuje działania profilaktyczne w stopniu
przeciętnym. Na podstawie ankiet przeprowadzonych wśród rodziców klas trzecich, można
wnioskować, że większość rodziców posiada informacje na temat działań profilaktycznych
prowadzonych w szkole. Najczęściej wymieniane były: spotkanie z policjantem,
umieszczanie informacji na stronie internetowej, pogadanki z wychowawcą i pedagogiem,
a także oglądanie filmów profilaktycznych.
14. Sugestie nauczycieli, dotyczące działań profilaktycznych w szkole:
Podstawową sugestią, wynikającą z opinii nauczycieli jak i samych uczniów,
jest konsekwentne stosowanie zasad przyjętych w szkole. Sami uczniowie często
wypowiadali się krytycznie na temat bezkarności i braku konsekwencji w karaniu uczniów,
łamiących zasady poprawnego zachowania.
Jedynie określenie jasnych granic właściwego zachowania i konsekwentne działanie
wszystkich pracowników może dać pozytywne rezultaty, warto także zwrócić uwagę
na konsekwencję rodziców.
Ponadto nauczyciele zaproponowali dodatkowe tematy, które powinny być poruszane
w pracy wychowawczej z gimnazjalistami: odchudzanie się oraz cyberagresja.
11