Projekt zajęć dla uczniów uzdolnionych

„Nauczanie Początkowe” R. XXXVI, nr 3, 2012/2013
Katarzyna Pluta
ŚCDN Kielce
Projekt zajęć dla uczniów uzdolnionych
R
óżnice indywidualne w rozwoju człowieka są zjawiskiem naturalnym i pożądanym. Dzięki nim każdy człowiek może znaleźć swoje miejsce na Ziemi i budować własną tożsamość.
Indywidualizacja nauczania jest formą realizacji procesu edukacyjnego, która sprzyja rozwojowi jednostki i pozwala na to, aby dzieci:
• rozwijające się wolniej mogły „dogonić” swoich rówieśników
i lepiej funkcjonować w sytuacjach życiowych oraz w pełniejszym zakresie korzystać ze szkolnej edukacji;
• o nieharmonijnym rozwoju miały szansę osiągnąć harmonię rozwojową, co pozwoliłoby im lepiej radzić sobie w życiu codziennym i w szkole;
• mieszczące się w szeroko pojętej normie mogłyby ujawnić drzemiące w nich zdolności i sprawić, że będą uzyskiwały coraz lepsze efekty;
• zdolne miały większe możliwości do rozwoju wrodzonych
predyspozycji i osiągania nadzwyczajnych sukcesów1.
Biorąc pod uwagę uwarunkowania tego procesu, nie wystarczy
uwzględnić indywidualny potencjał i możliwości ucznia oraz stworzyć mu dobre warunki wychowawcze i edukacyjne. Sprawą nadrzędną jest postawa, świadomość i zaangażowanie nauczyciela oraz jego
wspierająca rola, polegająca na mądrym kierowaniu procesem uczenia się, a to wymaga sporej wiedzy psychologicznej, umiejętności pedagogicznych i przemyślanych działań.
W zaprezentowanym niżej scenariuszu zajęć w klasie III proponuję pracę z uczniami o zróżnicowanym poziomie umiejętności
oraz o różnych potrzebach edukacyjnych ze szczególnym zwróceniem uwagi na stworzenie warunków dla uczniów uzdolnionych.
E. Gruszczyk-Kolczyńska, E. Zielińska, Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze dla dzieci,
które rozpoczną naukę w szkole, Warszawa 2009.
1
86
Scena szkolna
Opracowany materiał jest propozycją uwzględniającą następujące
elementy w zakresie organizacji zajęć:
• swobodnie dostosowywany czas pracy do indywidualnego tempa pracy ucznia;
• organizacja miejsca pracy pozwalająca wybrać przestrzeń do samodzielnego lub zespołowego działania, kąciki tematyczne wyposażone w odpowiednio przygotowane pomoce i stoliki do pracy (np. kącik komputerowy, literacki, badawczy, artystyczny);
• swobodny wybór zadań – odpowiednio przygotowane karty pracy pozwalają dzieciom na indywidualny i samodzielny wybór zadań związanych z tematyką zajęć. Zadania powinny być odpowiednio przemyślane i uporządkowane. Świadomy wybór zadań
oraz właściwych pomocy dydaktycznych, rozwija w dzieciach
umiejętność organizacji pracy, a także samodzielność w podejmowaniu decyzji. Ponadto kształtuje odpowiedzialność za wykonywaną pracę i jednocześnie wpływa na doskonalenie wewnętrznej motywacji. Odpowiednio przygotowana instrukcja do zadania pozwala na samodzielne i indywidualne zdecydowanie o czasie trwania zadania i liczbie wykonanych powtórzeń. Przy wyborze uczeń sam decyduje o tym, jakie zadanie pod względem trudności wybiera oraz to, czy chce je wykonać osobiście, w parze,
czy w grupie.
Scenariusz zajęć dla klasy III
Temat: Kiedy Chopin był małym chłopcem.
Cel główny: przybliżeniem uczniom informacji na temat życia
i twórczości Fryderyka Chopina, ze szczególnym uwzględnieniem
okresu dzieciństwa;
Cele szczegółowe – uczeń:
– czyta z uwagą teksty dotyczące życia i twórczości Fryderyka
Chopina;
– słucha ze zrozumieniem tekstu czytanego przez nauczyciela;
– prezentuje informacje zebrane na temat wybranego okresu życia
lub wybranych elementów twórczości Fryderyka Chopina;
– odpowiada na pytania związane z kompozytorem;
87
„Nauczanie Początkowe” R. XXXVI, nr 3, 2012/2013
– samodzielnie redaguje krótką wypowiedź na jego temat;
– rozwiązuje zadania tekstowe związane z obliczeniami kalendarzowymi;
– rozpoznaje rodzaj instrumentu wykonującego utwór;
– określa charakter utworu muzycznego i środki wyrażające nastrój: dźwięki wysokie – niskie, szybkie – wolne;
– podejmuje próbę wyrażenia treści utworu muzycznego za pomocą plastycznych środków wyrazu;
– tworzy własne kompozycje muzyczne na określony temat z zastosowaniem instrumentów perkusyjnych i improwizacji ruchowych.
Wymagania z podstawy programowej:
Edukacja polonistyczna:
• uczeń czyta i rozumie teksty przeznaczone dla dzieci na I etapie
edukacyjnym i wyciąga z nich wnioski;
• wyszukuje w tekście potrzebne informacje i w miarę możliwości
korzysta ze słowników i encyklopedii przeznaczonych dla dzieci
na I etapie edukacyjnym;
• w tekście literackim zaznacza wybrane fragmenty, określa czas
i miejsce akcji, wskazuje głównych bohaterów;
• tworzy wypowiedzi w formie ustnej i pisemnej, kilkuzdaniową
wypowiedź;
• uczestniczy w rozmowach: zadaje pytania, udziela odpowiedzi
i prezentuje własne zdanie.
Edukacja muzyczna:
• rozróżnia podstawowe elementy muzyki (melodia, rytm, wysokość dźwięku, tempo, dynamika);
• aktywnie słucha muzyki i określa jej cechy: rozróżnia i wyraża
środkami pozamuzycznymi charakter emocjonalny muzyki;
orientuje się w instrumentach muzycznych;
• tworzy proste ilustracje dźwiękowe do tekstów i obrazów, improwizuje na instrumentach wg ustalonych zasad.
Zajęcia komputerowe:
• wyszukuje i korzysta z informacji: przegląda wybrane przez nauczyciela strony internetowe;
• dostrzega elementy aktywne na stronie internetowej, nawiguje
po stronach w określonym zakresie.
88
Scena szkolna
Metody pracy: praca z tekstem, ekspresja plastyczna, mapa mentalna, problemowo-twórcze, ćwiczeniowe.
Formy pracy: zbiorowa, grupowa, indywidualna.
Środki dydaktyczne: zdjęcia dworku w Żelazowej Woli oraz Fryderyka Chopina; duże arkusze papieru, kredki pastele; nagranie Mazurka B-dur op. 7; teksty: T. Kubiaka W Żelazowej Woli, M. Kędzierzyny Opowieść o zbójcach, M. Rusinka Mały Chopin, M. Jaworczakowej Frycek w Szafarni, C. Janczarskiego W Żelazowej Woli; zasoby internetowe (wymagany sprzęt komputerowy), karty pracy dla
uczniów; nagrania odgłosów przyrody; instrumenty perkusyjne; szablony nut dla każdego ucznia.
Przebieg zajęć:
1. Ćwiczenie wyobraźni wprowadzające w treść i atmosferę zajęć.
Uczniowie pracują w grupach. Mają przygotowane duże arkusze papieru. Nauczyciel rozdaje każdej grupie zdjęcie przedstawiające dworek w Żelazowej Woli (format A4). Dzieci umieszczają zdjęcie na pustej kartce papieru i przyklejają je. Następnie uzupełniają kartkę rysunkiem tworzącym pełną kompozycję. W trakcie rysowania dzieci
słuchają wybranych mazurków Fryderyka Chopina. Po dokonanej
prezentacji prac dzieci odpowiadają na pytanie nauczyciela: jakie odgłosy mogą dobiegać z miejsca przedstawionego na rysunku?
2. Uczniowie w skupieniu słuchają utworu F. Chopina, Mazurek
B-dur op. 7. Po wysłuchaniu utworu dzielą się własnymi refleksjami.
• Jakie skojarzenia wywołał ten utwór? Co sobie wyobrażaliście
słuchając tej muzyki?
• Jaki instrument słyszeliście w tym utworze?
• Jak myślicie, kto skomponował ten utwór?
3. Zapoznanie uczniów z głównym celem zajęć: szukanie i prezentowanie informacji na temat życia i twórczości Fryderyka Chopina,
a szczególnie okresu jego dzieciństwa.
4. Podział uczniów na zespoły. Zadanie uczniów polega na selekcji informacji przygotowanych na temat życia i twórczości Fryderyka
89
„Nauczanie Początkowe” R. XXXVI, nr 3, 2012/2013
Chopina. Wszystkie grupy prezentują informację w formie mapy
mentalnej.
grupa 1: rodzina, dzieciństwo małego Frycka.
grupa 2: utwory skomponowane przez F. Chopina.
grupa 3: podróże Fryderyka Chopina.
grupa 4: Zadanie o wyższym stopniu trudności. Tworzenie osi
czasu, na której uczniowie zapisują informacje o Fryderyku Chopinie,
wg wskazówek podanych przez nauczyciela:
• data urodzenia Fryderyka Chopina;
• rozpoczęcie nauki gry na fortepianie;
• pierwszy skomponowany utwór dedykowany Wojciechowi
Żywnemu;
• nauka w Liceum w Warszawie;
• pobyt w Dusznikach Zdroju;
• wyjazd za granicę;
• data śmierci Fryderyka Chopina.
Tworzenie wspólnej mapy pojęciowej. W trakcie pracy uczniowie
mogą korzystać z różnych źródeł, m.in. z zasobów internetowych na
stronach: www.echopin.pl, www.chopin.pl
5. Podsumowanie informacji o Fryderyku Chopinie – prezentacja
grup. W trakcie prezentacji jest okazja do wyjaśnienia znaczenia wyrazów, takich jak: kompozytor, pianista oraz wyrazów wieloznacznych: mazurek, polonez, rondo.
6. Odczytywanie z osi czasu informacji o Fryderyku Chopinie.
Obliczenia kalendarzowe z tym związane.
7. Samodzielne wykonanie zadania w karcie pracy. Połącz w pary
odpowiednie wyrażenia ze sobą. Uporządkuj zdania we właściwej
kolejności.
90
Scena szkolna
Karta pracy
Fryderyk Chopin
Jego pierwszym nauczycielem
Kiedy miał 21 lat
w Żelazowej Woli,
na Mazowszu.
polonezy, walce, mazurki,
nokturny, ronda, preludia.
był wybitnym polskim
kompozytorem.
Naukę gry na fortepianie rozpoczął
był Wojciech Żywny.
Mały Frycek urodził się w 1810 r.
wyjechał do Paryża.
W wieku 39 lat zmarł
uczyli go rodzice.
Kiedy miał 11 lat skomponował
i zadedykował Wojciechowi
Żywnemu
Komponował wiele utworów
muzycznych takich jak:
Początkowo gry na fortepianie
w wieku pięciu lat.
w Paryżu, we Francji.
poloneza As-dur.
W kolejnej części zajęć uczniowie pracują indywidualnie lub
w grupach, wykonując zadania przygotowane przez nauczyciela.
Każdy uczeń wybiera tekst, z którym chce pracować.
8. Zebranie z różnych tekstów literackich informacji na temat
muzycznych inspiracji Fryderyka Chopina. Każde dziecko wybiera
sobie tekst, z którym chce pracować. Po samodzielnym zapoznaniu
się z jego treścią dzieci dobierają się w pary/grupy trzyosobowe
i ustalają odpowiedzi na postawione pytania lub wykonują
zaproponowane polecenia.
• Przeczytaj uważnie wiersz Tadeusza Kubiaka W Żelazowej Woli.
W tekście zaznacz fragmenty opisujące dźwięki przyrody, które
otaczały małego Chopina.
• Przeczytaj tekst Marii Kędzierzyny Opowieść o zbójcach. W jaki
sposób mały Frycek uspokoił swoich kolegów? W jaki sposób
Frycek lubił spędzać wolny czas?
91
„Nauczanie Początkowe” R. XXXVI, nr 3, 2012/2013
• Zapoznaj się z tekstem Frycek w Szafarni i zaznacz fragmenty,
które nas informują o tym, skąd Chopin czerpał pomysły do swoich utworów? W jaki sposób Frycek lubił spędzać wolny czas?
• Na podstawie fragmentu tekstu Michała Rusinka Mały Chopin
odpowiedz na pytanie: które informacje w tekście na temat twórczości F. Chopina wydają Ci się nieprawdziwe i zostały wymyślone przez autora? Zaznaczanie wskazanych fragmentów tekstu.
(Cały tekst można zaproponować dzieciom do przeczytania
w domu).
9. Podsumowanie pracy grupowej:
• Jak wyglądało dzieciństwo Fryderyka Chopina? W jaki sposób i gdzie Fryderyk Chopin spędzał wolny czas? W tym miejscu nauczyciel może zaprezentować uczniom fragment „Kuriera
Szafarskiego” zamieszczony na stronie www.echopin.pl
• Skąd Fryderyk Chopin czerpał pomysły do tworzenia muzyki? W jaki sposób możemy wyjaśnić słowa: Ciągle jeszcze odzywa się echo szafarskich melodii wiejskich w niejednym utworze
Fryderyka Chopina?
10. Wysłuchiwanie i rozpoznawanie odgłosów przyrody nagranych
na płytę CD: odgłosy ptaków, szum drzew, wiatr itp.
11. Zabawa w teatr muzyczny: uczniowie w grupach tworzą
muzyczną interpretację z wykorzystaniem instrumentów perkusyjnych
do wykonanych na początku zajęć prac plastycznych. Prezentacja
efektów pracy grupowej.
12. Uczniowie pracują w grupach zadaniowych dobranych
w dowolny sposób. Zadaniem zespołu jest opracowanie gazetki na
temat dzieciństwa i młodzieńczych lat Fryderyka Chopina spędzonych
w Polsce.
Zadanie dla grup: Przygotujcie książeczkę grupową na temat
dzieciństwa Fryderyka Chopina. Książeczka powinna zawierać
rysunki i zdjęcia oraz krótkie informacje o kompozytorze.
92
Scena szkolna
13. Podsumowanie zajęć.
• W pierwszej fazie zajęć podsumowanie dotyczy treści zajęć –
nauczyciel sprawdza, jakie informacje zostały przez uczniów
przyswojone.
• Uczniowie na szablonach nutek za pomocą rysunku wyrażają
nastrój związany z przeprowadzonymi zajęciami. Przygotowane
nutki umieszczają na pięciolinii, określając w ten sposób stopień
trudności wykonanych zadań (im wyższa pięciolinia, tym stopień
trudności wyższy). Ważne, aby porozmawiać z uczniami o tym,
co stanowiło dla nich największą trudność, a co było zupełnie
łatwe.
Alicja Borowska
Czy moje dziecko jest zdolne?
Alicja Borowska jest nauczycielką z wieloletnim
doświadczeniem w pracy z dziećmi zarówno w wieku
szkolnym, jak i przedszkolakami.
Autorka pracując z dziećmi w okresie wczesnoszkolnym, zwróciła uwagę na problem diagnozowania
i rozwijania zdolności uczniów.
Swoje spostrzeżenia, refleksje i propozycje zajęć
zawarła w niniejszej publikacji, której adresatami są
nauczyciele i rodzice.
Liczba stron: 104
Format: A5
ISBN:
978-83-7173-211-9
Cena 13,00 zł
93