Umowa ubezpieczenia na życie po 10 sierpnia b.r. w świetle prac

Dariusz Fuchs
UKSW, Warszawa
W
związku z pracami tzw. Sieci Europejskiego
Prawa Prywatnego, która to powstała z
dniem 1 maja 2005 roku na podstawie
porozumienia zawartego z Komisją
Europejską, zintensyfikowano prace nad
europejskim prawem o umowie
ubezpieczenia.
 Problematyka
umowy ubezpieczenia,
a
przede wszystkim ewentualnych barier w
dalszym
rozwoju
europejskiego
rynku
ubezpieczeniowego, była w związku z tym
asumptem dla Komisji (Europejskiej) do
szeregu działań i inicjatyw. Ostatnim tego
przykładem jest Decyzja Komisji z dnia 17
stycznia 2013r dotycząca utworzenia Grupy
Eksperckiej której zasadniczym zadaniem
jest sporządzenie diagnozy co do istniejących
barier dla
rozwoju ubezpieczeń cross –
border (transboundary insurance services);
-
Commision Decision of 17 January 2013 on
setting up the Commision Expert Group on a
European Insurance Contract Law, O. J. EU
2013/C 16/03.
 W skład Commision Expert Group on a
European Insurance Contract Law weszło
kilkoro członków Insurance Restatement
Group, co stanowi na przyszłość prognostyk
uwzględnienia w ewentualnych pracach
Grupy Eksperckiej treści PEICL.
 Ponieważ
jednak zadaniem w ten sposób
powołanej Grupy Eksperckiej
nie jest
zaproponowanie regulacji dotyczącej treści
europejskiego kontraktu asekuracyjnego, to
najważniejszym obecnie projektem (w
zakresie
ustalenia
jednolitego
prawa
europejskiego o umowie ubezpieczenia) jest
PEICL – instrument opcjonalny dla regulacji
umowy ubezpieczenia.
 Relacji Insurance Restatement Group do
Grupy
Eksperckiej
będzie
poświęcone
odrębne opracowanie, skierowane do druku
w Rozprawach Ubezpieczeniowych.
Od samego początku prace nad europejskim
prawem o umowie ubezpieczenia miały
obejmować
nie
tylko
regulację
podstawowych praw i obowiązków stron
umowy ubezpieczenia ale także dotyczyć
zagadnień bardziej szczegółowych, jak
ubezpieczenia
OC,
ubezpieczenia
komunikacyjne,
syngularne ubezpieczenia
na życie, a także ubezpieczenia grupowe per
toto, jako specyficzne przez wzgląd na
odmienność od ubezpieczeń indywidualnych.
Efekt tych prac stanowi treść tzw.
instrumentu
opcjonalnego
o
nazwie
Restatement of European Insurance Contract
Act (dalej: Insurance Restatement, określony
także oficjalnie: Principles of European
Insurance Contract Law - PEICL).
•
Jako
imperatyw,
który
ma
zostać
zrealizowany
za
pomocą
Insurance
Restatement i niewątpliwie rzutuje zarówno
na konstrukcję klauzul , jak i na ich treść,
jest postulat zapewnienia w skali całej
Europy
jednolitej
ochrony
ubezpieczającemu, ubezpieczonemu lub
uprawnionemu do świadczeń z umowy
ubezpieczenia jak i ochrony interesu
publicznego, co dotychczas zapewniono w
prawie europejskim oraz prawie państw
członkowskich UE w ograniczonym zakresie.
 Dodatkowo
Insurance Restatement ma
stanowić, zgodnie z założeniami, model dla
prawodawcy europejskiego oraz, co równie
istotne, dla legislatorów z poszczególnych
państw członkowskich, a także stanowić
punkt
odniesienia
dla
przedsięwzięć
podejmowanych przez europejski rynek
ubezpieczeniowy w celu ujednolicenia
stosowanych
w
obrocie
warunków
ubezpieczeń.
W przypadku ubezpieczeń życie taka
inspiracja
dla
polskiego
prawodawcy
wskazana,
gdyż
de
lege
lata
nie
wprowadzono do systemu prawa ubezpieczeń
gospodarczych całościowej i szczegółowej
regulacji umowy ubezpieczenia na zycie,
pamiętając o rozproszeniu regulacyjnym
pomiędzy kodeksem cywilnym i ustawą o
działalności ubezpieczeniowej.
Niewątpliwie nie zaspokaja np. potrzeb
polskiej praktyki nawet aktualna treść 829 §
2k.c. (w kontekście grupowych ubezpieczeń
na życie):
„W umowie ubezpieczenia na życie zawartej
na
cudzy
rachunek,
odpowiedzialność
ubezpieczyciela rozpoczyna się nie wcześniej
niż następnego dnia po tym, gdy
ubezpieczony oświadczył stronie wskazanej
w umowie, że chce skorzystać z zastrzeżenia
na jego rzecz ochrony ubezpieczeniowej.
Oświadczenie powinno obejmować także
wysokość sumy ubezpieczenia. Zmiana
umowy na niekorzyść ubezpieczonego lub
osoby uprawnionej do otrzymania sumy
ubezpieczenia w razie śmierci
ubezpieczonego wymaga zgody tego
ubezpieczonego.”
Treść PEICL podzielono na części tematyczne, z
których w piątej zawarto regulację odnoszącą
się do ubezpieczeń na życie.
 Wobec powyższego należy podkreślić, że
zarówno syngularne ubezpieczenia na życie w
ogólności, jak i też wariant z ubezpieczeniowym
funduszem kapitałowym są w pełni akceptowane
w projekcie. Nie spotkały się także w trakcie
prac nad projektem z zarzutem ,że takie
rozwiązania stanowią wypaczenie czy też
wynaturzenie umowy ubezpieczenia. Byłoby to
zresztą zaprzeczeniem utrwalonej,
ogólnoeuropejskiej praktyki państw
członkowskich UE.

Art. 1:201 (6) PEICL
 Ubezpieczenie na życie jest to
ubezpieczenie, w którym zobowiązanie
ubezpieczyciela lub wypłata świadczenia
pieniężnego zależy od zdarzenia
ubezpieczeniowego, który jest zdefiniowany
wyłącznie przez odniesienie do śmierci lub
dożycia osoby zagrożonej takim ryzykiem.
 Taka definicja wyklucza z pojęcia ochronę w
razie zawarcia związku małżeńskiego lub
urodzenia dziecka. Dopuszcza się takie
ubezpieczenie na podstawie klauzuli
dodatkowej.
 1/
umowa ubezpieczenia na życie na cudzy
rachunek ( art. 17:101)
 2/ Status uposażonego ( art. 17:102)
 3/ Zagadnienie cesji z umowy ubezpieczenia
na życie ( art. 17:104)
 4/ Uposażony a odrzucenie spadku ( art.
17:105)
 5/ Obowiązki przedkontraktowe
wnioskodawcy ( art. 17:201)
 6/Obowiązki przedkontraktowe
ubezpieczyciela (art.17:202)
 7/
Uprawnienie ubezpieczonego do
wypowiedzenia umowy ( art. 17:204)
 8/ Uprawnienie ubezpieczyciela do
wypowiedzenia umowy ( art. 17:205)
 9/ Czy wiek oraz zmiana stanu zdrowia są
uznane jako czynniki zmieniające
(zwiększające) ryzyko ubezpieczeniowe ?
(art. 17:302)
 10/
Czynniki mające wpływ na zwiększenie
wartości składki w ciągu trwania umowy (art.
17:303)
 11/ Dopuszczalne przypadki zmiany treści
umowy, inne niż zmiana wysokości składki lub
świadczenia na rzecz uprawnionego ( art.
17:304)
 12/ Stosunek do krajowego prawa
merytorycznego ( art. 17:401 – 17:402)
 Obowiązek otyfikacyjny ubezpieczyciela( art.
17:501)
 13/ Samobójstwo i morderstwo - skutki
(art.17:502, art. 17:503)
Insurance
Restatement
będąc
przedsięwzięciem
typowo
akademickim,
powinien ułatwić w skali Europy badania
prawnoporównawcze
nad
umową
ubezpieczenia, a zarazem będzie, w
zamierzeniu członków Project Group on a
Restatement of European Insurance Contract,
stanowić istotną pomoc w dostosowywaniu
prawa polskiego w zakresie ubezpieczeń na
życie do standardów europejskich.
•
•
•
1/ Konieczność doprowadzenia do pełnej
synchronizacji
prawa
polskiego
z
rozwiązaniami unijnymi, a w szczególności,
dla
dobra
rodzimego
rynku
ubezpieczeniowego z PEICL;
2/ Korzystanie z systematyki oraz instytucji
wypracowanych w Insurance Restatement, a
w związku z tym:
3/ Uwzględnienie proponowanych rozwiązań
w zakresie regulacji ubezpieczeń na życie w
nowym kodeksie cywilnym lub nowelizacji
obecnie obowiązującego.