Najczęstsze problemy stomatologiczne i laryngologiczne u

Najczęstsze problemy stomatologiczne i
laryngologiczne u pacjentów z akromegalią
Dochodzi do powiększenia i uwydatnienia guzów czołowych zwłaszcza u mężczyzny, żuchwa
ulega wysunięciu, powiększa się język. Najczęściej występujące wady u pacjentów to
szparowatość łuku związana z poszerzeniem się łuków oraz tendencja do wad doprzednich
(przodozgryzy, przodożuchwia - progenie). Pomimo, że są to zmiany łatwo zauważalne, to często
są one bagatelizowane, tłumaczone faktem przyrostu masy ciała, zmian wyglądu po ciąży czy też
„brzydkim starzeniem”.
Dlaczego stomatolog lub laryngolog mogą być pierwszymi osobami, które zwrócą uwagę na
zmiany, jakie zachodzą w wyglądzie pacjenta i skierują go na dalszą diagnostykę?. Pacjenci z
akromegalią charakteryzują się zmianami w zakresie mózgoczaszki jak i twarzoczaszki. Jedyną
kością, której wymiary nie zmieniają się jest szczęka. Zmiany te są wynikiem oddziaływania
nadmiaru hormonu wzrostu (GH) przez wiele lat, z drugiej strony są wynikiem wrażliwości tkanek
na działanie GH. Nasilenie tych zmian jest więc różnorodne u poszczególnych pacjentów. Zmiany
w obrębie twarzy są wynikiem przerostu kośćca, rozrostu chrząstek i upowietrznienia zatok.
Konsekwencją jest powiększenie wymiarów czaszki, rozrost twarzoczaszki, wyrazem, czego jest
wysunięta żuchwa i wydatne łuki brwiowe. Zmiany w zakresie żuchwy dotyczą przede wszystkim
jej łuku. Dochodzi do poszerzenia szpar między zębami. Konsekwentnie ruchomość zębów jest
znacznie większa i prowadzi to do ich wypadania. Na skutek zmian w zakresie żuchwy dochodzi
do wysunięcia zębów dolnych efektem, czego jest ciężka wada zgryzu, najczęściej III klasy lub
zgryz krzyżowy. W tym momencie pacjent zgłasza się do stomatologa z powodu problemów z
jedzeniem. Kolejnym ważnym aspektem są zmiany w zakresie stawów skroniowo-żuchwowych,
będące konsekwencją uszkodzenia chrząstki stawowej, ale także zmian w zakresie żuchwy.
Dochodzi do silnych dolegliwości bólowych w tych stawach, co znacznie pogarsza jakość życia
pacjenta. Rzadkim, ale występującym problem są powierzchowne bóle głowy o charakterze
neuralgii, niereagujące na podstawowe leczenie, mogące wymagać blokady, najczęściej nerwu
trójdzielnego. Należy je uwzględnić w przypadku pacjentów wyleczonych, u których utrzymują się
silne bóle głowy. Jeśli chodzi o możliwość leczenia ortodontycznego to należy ją zaproponować
pacjentowi, który został skutecznie wyleczony a czas utrzymywania się prawidłowego stężenie GH
i IGF-1 wynosi, co najmniej kilka do kilkunastu miesięcy. Pacjenci z wadą zgryzu typu III, czyli z
tzw. wadą doprzednią mogą wymagać leczenia chirurgiczno – ortodontycznego zajmującego się
re-pozycjonowaniem zębów oraz usuwaniem wad zgryzu. Celem takiego leczenia jest uzyskanie
optymalnego wkomponowania zębów w tkanki miękkie jamy ustnej. U pacjentów z akromegalią
Strona 1 / 4
zabieg zwykle polega na cofnięciu żuchwy ku tyłowi. Konieczność leczenie ortodontyczne u
pacjenta jest wskazane nie tylko z względów estetycznych ale przede wszystkim z powodów
zdrowotnych. Przetrwała wada zgryzu może mieć wpływ na czynność żucia i połykania u chorego.
Ściśle wiąże się z jego mową a także czynnością stawów skroniowo-żuchwowych, których
nieprawidłowa funkcja może stać się przyczyną przewlekłych stanów bólowych. Dochodzi do
rozwoju chorób przyzębia i próchnicy. Decyzja dotycząca leczenia ortodontycznego powinna być
podjęta po dokładnej analizie wady u pacjenta. Musi być ona wynikiem konsultacji zarówno
ortodonty jak i chirurga szczękowa. U pacjenta przed zabiegiem wykonywana jest sanacja jamy
ustnej. Oznacza to, że muszą zostać usunięte wszelkie ogniska zapalne, które mogą być
przyczyną zakażeń organizmu, które nastąpią na skutek jego osłabienia po zabiegu chirurgicznym.
Zmiany w obrębie twarzy są wynikiem nie tylko rozrostu kośca, ale także rozrostu tkanek
miękkich. Dochodzi do znacznego przerostu czerwieni wargowej, powiększenia małżowin
usznych, powiększenia nosa. Pacjenci skarżą się na problemy z żuciem, połykaniem a także
zaburzenia snu. Jest to najczęściej warunkowane powiększeniem się języka. U osób zdrowych
jego objętość wynosi odpowiednio 90 ml u kobiet i około 140 ml u mężczyzn. W przebiegu
akromegalii dochodzi do znacznego zwiększenia jego objętości do około 145 ml u kobiet i 180 ml
u mężczyzn. Uważa się też, że powiększenie języka jest przyczyną zmian w zakresie kształtów i
rozmiarów żuchwy. Z tych względów możliwość kontroli wzrostu języka mogłaby pozwolić na
kontrolę postępu zmian w żuchwie. Jest to bardzo ważne, gdyż w przeciwieństwie do zmian w
zakresie kośćca, powiększenie języka cofa się po skutecznym leczeniu choroby. Powiększony
język jest także jedną z przyczyn rozwoju zespołu bezdechu śródsennego. Jego wystąpieniu
sprzyja dodatkowo powiększenie się języczka, przerost błony śluzowej nosa i krtani. Występujące
przewlekłe zmęczenie, problemy z koncentracją, zasypianie w ciągu dnia to częste dolegliwości
chorych na akromegalię, wynikające z nieefektywnego snu na skutek obturacji. Chorzy mający
powyższe dolegliwości powinni zwrócić się z tym do Swoich lekarzy prowadzących a następnie
powinni zostać skierowani do ośrodków zajmujących się diagnostyką w kierunku zespołu
bezdechu śródsennego. Należy przy tym pamiętać, że na zespół obturacyjny może nakładać się
także bezdech centralny będący konsekwencją zaburzeń pracy ośrodka oddechowego na skutek
zaburzeń osi hormon wzrostu i jego inhibitor czyli somatostatyny. Prowadzi to do nieprawidłowej
funkcji ośrodka oddechowego konsekwencją, czego jest hiperwentylacja i hipokapnia (obniżenie
stężenia dwutlenku węgla).
Na skutek przerostu strun głosowych, dochodzi do zmiany barwy głosu, staje się on niski i
chropawy. Kobiety skarżą się, iż podczas rozmowy telefonicznej są często mylone z mężczyznami
a ich głos jest szorstki i męczliwy. Jest to uciążliwe a co więcej przyczynia się do zmian
Strona 2 / 4
a ich głos jest szorstki i męczliwy. Jest to uciążliwe a co więcej przyczynia się do zmian
psychicznych, dość powszechnych w akromegalii. Przyczyną tzw. dysfonii akromegalicznej jest
bezpośrednio przerost błony śluzowej okolicy nagłośni i powiększenie jam rezonacyjnych. Ważne
jest to, że po usunięciu przyczyny nadmiernej sekrecji GH, najczęściej gruczolaka przysadki, i
kontroli aktywności choroby, głos wraca do wyjściowego, co sugeruje, iż zmiany te mają charakter
odwracalny. Niektórzy uważają nawet, iż ocena dynamiki zmian foniatrycznych może być jednym z
sposobów oceny stopnia kontroli aktywności choroby. Zmiana barwy głosu powinna być więc
niepokojącym objawem zarówno dla chorego jak i jego lekarza pierwszego kontakty, stomatologa
czy też laryngologa.
W tej grupie chorych częściej spotyka się przerost i pogrubienie zatok przynosowych i związane z
tym nawracające infekcje zatok.
Zmiany w zakresie neuro- i twarzoczaszki są powszechne wśród pacjentów z akromegalią. Z tych
względów oprócz lekarza rodzinnego, to właśnie stomatolog lub laryngolog mogą być pierwszymi
specjalistami, do których trafi chory. Lecząc pacjenta powinni oni na niego spojrzeć całościowo i
szukać przyczyny zgłaszanych dolegliwości. Z drugiej strony pacjent powinien wiedzieć, że
leczenie akromegalii jest leczeniem kompleksowym. Choć podstawą jest znalezienie źródła
nadmiernej sekrecji GH i jego usunięcie, to nie powinno się zapominać, że należy zadbać również
o odpowiednie leczenie stomatologiczno-ortodontyczne i laryngologiczne.
dr n. med. Aleksandra Jawiarczyk-Przybyłowska
Strona 3 / 4
Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocław
Strona 4 / 4