Roman Knosala, Modele zmiany stereotypu. Od teorii do praktyki

Roman Knosala, Modele zmiany stereotypu. Od teorii do praktyki, Uniwersytet Opolski
2001. Praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. UO dr hab. Barbary Weigl.
Praca dotyczy moŜliwości utworzenia skutecznej metody zmiany stereotypu przy pomocy
modeli teoretycznych na przykładzie stereotypu Araba. Stereotyp ten spełnia bowiem kryteria
badania – po pierwsze istnieje, po drugie jest stereotypem „letnim” to znaczy takim, który nie
wywołuje silnego zaangaŜowania i zbyt silnej reakcji, które wedle teorii uniemoŜliwiałyby
modyfikację, po trzecie zaś powstał z niedomiaru informacji. Ostatnia cecha stereotypu Araba
jest kluczowa, gdyŜ modele, które autor pracy zastosował w badaniu opierały się głównie na
przekazywaniu badanym róŜnych informacji o grupie stereotypizowanej
W badaniu sprawdzano trzy modele: kumulacyjny, rozcieńczenia i podtypu. Model
kumulacyjny zakłada podawanie informacji sprzecznych ze stereotypem. Model
rozcieńczenia – informacji neutralnych, zaś model podtypu wiadomości o znanych i
lubianych jednostkach pochodzących z grupy stygmatyzowanej.
Eksperymentator przygotował trzy metody badania stereotypu. Pierwszą z nich był
zmodyfikowany dla potrzeb badania dyferencjał semantyczny Osgooda. Zadaniem badanych
było zaznaczyć na pięciu skalach: dobroci, mądrości, prawdomówności, urody i czystości,
natęŜenie danej cechy u typowego Amerykanina, Albańczyka, Anglika, Araba oraz Polaka.
Druga metoda to tzw. metoda namiotów. Jest to zmodyfikowana dla potrzeb badania skala
dystansu psychologicznego. Trzecia zastosowana metoda to tzw. dobroczynność własna, w
której zadaniem badanego było przydzielenie delegacjom poszczególnych państw (tych
samych, co w metodzie pierwszej i drugiej) pieniędzy, bananów, jabłek i kocy.
Procedura badania zakładała badanie stereotypu przed interwencją, wprowadzenie
informacji o grupie stygmatyzowanej zaleŜnie od modelu zmiany oraz pomiar końcowy
stereotypu. Badana była młodzieŜ w wieku 14 lat ucząca się w drugich klasach szkół
gimnazjalnych. Do badań wytypowano po dwie klasy z trzech gimnazjów. Dwa z nich były
szkołami wiejskimi, jedno szkołą miejską. Klasom losowo przydzielano modele zmiany, które
miały być w nich badane. Wyniki poddano analizie statystycznej przy uŜyciu testu Tstudenta.
W badaniu okazało się, iŜ u polskiej młodzieŜy gimnazjalnej istnieje stereotyp Araba.
Jest on wyraźnie negatywny w przeciwieństwie do stereotypu Amerykanina i Anglika oraz
autostereotypu Polaka. Stereotyp ten rokuje jednak nadzieję na modyfikację pod warunkiem
zastosowania modelu kumulacyjnego, który opierał się na przekazywaniu badanym
informacji sprzecznych ze stereotypem, silnie nasyconych emocjonalnie. Sprzeczność tych
informacji z badanym stereotypem była przez eksperymentatora mocno podkreślana. Na
podstawie uzyskanych wyników moŜna równieŜ wnioskować, iŜ juŜ samo powiększanie
zasobów informacyjnych na temat danej grupy jest skuteczną metodą na osłabianie
stereotypów.