Historia nauczania w Jasienicy Rosielnej

Historia nauczania w Jasienicy Rosielnej
Pierwszy dokument potwierdzający regularną naukę w Jasienicy Rosielnej
pochodzi z roku 1828 – taka data znajduje się na zewnętrznej stronie okładki
obok tytułu: „Prothocoll der Jasienicer Triwial Schull”. Pierwsze zapiski
pochodzą zaś z maja 1830 r. (być może brakuje pierwszych kartek) i kończą się
w 1845r. Dokumnet pisany jest w języku niemieckim (okres zaborów).
Poszczególne protokoły podpisywane są przez różne osoby. Można odczytać
następujące nazwiska: Chrobakowski, Dzieduszycki, Wilusz, Krzyżanowski.
Nazwy wymienionych miejscowości prawdopodobnie określają okręg szkolny:
Jasienica, Wola Jasienica, Orzechówka, Wola Orzechowska, Jabłonica, Budzin,
Malinówka, Koźlenica.
Na ostatniej stronie wyżej wymienionego dokumentu znajduje się
obwieszczenie w języku polskim. Nie ma przy nim żadnej daty, ale podpisane
jest tym samym nazwiskiem co ostania notatka z 1845 roku. Obwieszczenie
nazywane prowizorycznym, mówi o warunkach przyjmowania kandydatów do
zakładów kształcenia nauczycieli. Kandydaci musieli skończyć 16 lat, kurs miał
trwać jeden rok i codziennie „ niemal przez cztery godziny”. Celem tego kursu
miało być kształcenie, na „zdatnych nauczycieli dla przyszłych szkół ludu, które
będą obejmować teraźniejsze szkółki trywialne i pierwsze trzy klasy szkół
głównych”. Następnie znajdują się nazwy przedmiotów i ilość godzin, np.:
rachunki z głowy i cyframi z metodyką tychże dwie godziny, religia (nauka
wiary i moralności) – dwie godziny, pisanie, ziemiomierstwo, rysunki z ich
metodyką – cztery godziny.
Na wewnętrznej stronie drugiej okładki znajduje się notatka: „Od roku 1828
istniała szkoła ludowa w Jasienicy do roku 1850 z dobrowolnego funduszu
dworu Jasienickiego i ustała. Zaś od roku 1858 została utworzona szkoła
parafialna dotacyjna dla nauczyciela w kwocie 142 złr ( …)”. Nauczyciela
utrzymywały gminy: Jasienicka, starozakonna, Orzechowska z Wólką, a od
1864r. przyłączyła się Wola Jasienicka. Od roku 1850 do 1858 nie było żadnego
nauczyciela.
Pan Hieronim Wysocki w swoich wspomnieniach wyjaśnia dlaczego za generała
Józefa Załuskiego, który krzewinie oświaty na wsi stawiał na czołowym miejsu,
w Jasienicy nie było szkoły przez 8 lat. Otóż nie istniał problem z obsadzeniem
nauczyciela. Dopiero „( …) w roku 1858 dnia 1 października został przez
Konsystorz Bisk. Przemyski przeznaczony nauczycielem połączeni
z organistostwem Ludwik Tabiński, za bytności W. ks. Wincentego
Gruczyńskiego proboszcza”.
Wróćmy jednak do roku 1833. Wtedy powstał obszerny dokument
zatytułowany Inwentarz Ekonomiczny Dóbr Jasienicy z przyległościami (…). Na
tenże dokument powołuje się w swoich wspomnieniach pan Hieronim Wysocki,
opisując Jasienicę z pierwszej połowy XIX wieku. Tam też znajdują się
pierwsze wzmianki o szkole. W jednym miejscu zapisano: „W tym Miasteczku
założona jest Szkółka Trywialna (…)”.
Zdj. 1. Pierwszy budynek szkoły.
Szkoła trywialna to szkoła niższego stopnia. Drugi opis znajduje się
w inwentarzu
budynku
„Jatki
rzeźnicze
i szkółka”. Według cytowanego dokumentu budynek ten znajdował się : „(…)
po lewej ręce na zetknięciu się tej ulicy z inną kościelną nad rzeką(…)”
„Ta ulica”, to droga prowadząca do dworu ku Poczcie („Starej”). W niej
znajdował się „na prawo kominek niski z cegły murowany, dalej piec do
ogrzewania ceglany z drzwiczkami żelaznymi do ram takich zapierany, blachą
zasuwany. Od tyłu na prawo jest okno, o 8 szybach półarkuszowych, a od frontu
drugie o 6 szybach złożone, u każdego tylko jedna połowa do otwierania. (…)
Tu są szkolne ławki, 2 dłuższe a 4 krótsze. Tablica na nogach czarno
malowana”.
Z opisu wynika, że budynek rzeźni był obszerny, a z niego prowadziły
pojedyncze drzwi do Szkółki. Na okładce dokumentu z 1828 r. znajduje się
notatka: „Od JPana Woyciecha Kielarskiego pisarza (nieczyt.) odebrałem na
dniu 20 Maja 830 zabudowanie szkolne, w takowym znajduje się: 6 ławek,
tablica z szragamikorbowa, dwie blachy do pieców, a jedna blacha do
zamykania komina i Dzwonek Szkolny”. Pod tym zapiskiem nikt się nie
podpisał. Kielarski był oficjalistą dworskim. Jak już wiemy w roku 1858
nauczycielem i organistą został Ludwik Tabiński.
Zdj. 2. L. Tabiński – od 1858 r. nauczyciel i organista.
We wrześniu 1875 roku proboszcz Jan Steczkowski napisał w księdze
parafialnej: „Z powodu oddzielenia szkoły od kościoła przyjmuję rezygnację p.
Ludwika Tabińskiego i uwalniam go od obowiązku pełnienia funkcji organisty
przy kościele jasienickim”. Z okresu, kiedy nauczycielem był Ludwik Tabiński
pochodzi fotografia podpisana „Pierwszy budynek szkolny wybudowany w 1864
r”.
Budynek widniejący powyżej na fotografii pełnił rolę szkoły do 1911 r., kiedy to
szkołę przeniesiono do nowego budynku, którego 100-lecie obchodzono w 2011
roku.
Zdj. 4. Poświęcenie nowego budynku szkoły w 1911 r.
W starym budynku do końca lat czterdziestych ubiegłego stulecia mieściła się
organistówka. Pani mgr Danuta Tabińska-Juchasz, prawnuczka Ludwika
Tabińskiego, w liście z 15.06.2007 r. skierowanym do Dyrekcji Szkoły
Podstawowej w Jasienicy Rosielnej pisze: „Tam uczył i mieszkał L. Tabiński,
tam urodziło się jego czworo dzieci. Najmłodszy Jan, mój dziadek absolwent
jezuickiej szkoły w Chyrowie był uczestnikiem I wojny światowej. Mój ojciec, też
Jan Tabiński urodził się również w Jasienicy, był uczestnikiem II wojny
światowej (Francja, Narwik). Najstarszy syn Ludwika, Aleksander Tabiński był
nauczycielem w Jasienicy, a później w Orzechówce”. W roku 2010 potomkini L.
Tabińskiego odwiedziła Jasienię z nadzieją ujrzenia domu, w którym się urodzili
się i wychowali jej przodkowie. Niestety budynek ten już nie istnieje.
W archiwum Szkoły Podstawowej w Jasienicy Rosielnej zachowały się
„Katalogi” prowadzone przez Ludwika Tabińskiego. Na ich podstawie można
prześledzić jak zmieniała się nasza szkoła, ile dzieci do niej chodziło, jakie było
ich pochodzenie społeczne.
Przy imieniu i nazwisku ucznia nie wpisywano daty urodzenia tylko ilość
lat oraz wyznanie (rzymsko-katolickie, mojżeszowe). Ważne też było
pochodzenie społeczne dziecka. Dlatego przy imieniu ojca (imię matki
wpisywane było tylko wtedy, gdy dziecko pochodziło z nieprawego łoża)
umieszczano dopisek informujący o pozycji społecznej: kmieć (zamożny
rolnik), zagrodnik (chłop małorolny), komornik (bezrolny, służący u zamożnych
kmieci za komorę i kawałek gruntu). Tylko w kilku przypadkach spotkałam się z
dopiskiem „komornik”. Świadczy to o tym, że Jasienica Rosielna i wsie
okoliczne nie były bardzo biedne. Może też być inne wytłumaczenie – dzieci
komorników nie były posyłane do szkoły. Spotykane nazwy rzemieślników to:
szewc, krawiec, stolarz, kowal, kucharz, grabarz, dzwonnik, leśny, organista,
mularz, karbownik; przy nazwiskach dzieci żydowskich: introligator, kupiec,
handlarz, rabin. Większość uczniów nie chodziła do szkoły przez cały rok.
Dzieci pojawiały się w szkole w październiku, listopadzie a nawet w grudniu, a
więc wtedy, gdy nie były już potrzebne do pasienia krów, czy do innych prac w
gospodarstwie. A od maja znowu zostawały w domu.
W 1872 r. pan Tabiński napisał: „W ciągu roku 108 uczniów do szkoły
uczęszczało, z tych 27 przestało uczęszczać”. Najwięcej uczniów było w klasie
pierwszej, dużo mniej w drugiej, a tylko kilku w klasie trzeciej, np. w roku
1875: kl. I – 86 uczniów, kl. II – 19 uczniów, kl. III – 7 uczniów. Dzieci w wieku
10 – 12 lat potrzebne były do pomocy w gospodarstwie.
Uczono języka polskiego, rachunków i religii. Wystawiano również oceny
za pilność i obyczaje. Pod koniec wieku XIX i na początku wieku XX „(…) w
myśl rozporządzenia c.k. Rady szkolnej krajowej z dnia 12 kwietnia 1899 roku”
wprowadzono naukę dopełniającą dla dzieci, które były w wieku szkolnym, a
wcześniej nie uczęszczały do szkoły lub jej nie ukończyły.
Trzeba jeszcze zwrócić uwagę, że zachowane dokumenty z XIX wieku
pisane piórem są czytelne i bardzo starannie prowadzone.
Na przestrzeni lat 1828 – 1999 szkoła w Jasienicy ulegała wielu
przeobrażeniom: od roku 1828 – 1850 – szkoła trywialna,
1850 – 1858 – przerwa w nauczaniu z racji braku nauczyciela,
1858 – 1872 – Szkoła Ludowa.
W tym czasie pojawiają się też nazwy: pospolita i jednoklasowa, jednak ta
ostatnia nazwa obrazuje jej charakter.
Od roku 1909 – 1920 funkcjonuje Szkoła Ludowa dwuklasowa mieszana.
W latach 1921 – 1924 edukuje Szkoła Powszechna czteroklasowa, a od 1925
roku Szkoła Powszechna sześcioklasowa w latach trzydziestych nazywana
sześcioklasową Publiczną Szkołą Powszechną. Utworzono wtedy oddział
siódmy.
W okresie wojny istniała Publiczna Szkoła Powszechna, a zaraz po wojnie
Publiczna Szkoła Powszechna trzeciego stopnia. W roku 1960 utworzono
Szkołę Podstawową siedmioklasową, zaś od roku szkolnego 1966/67 swą
działalność prowadziła Szkoła Podstawowa ośmioklasowa. W roku szkolnym
1975/76 powołano Zbiorczą Szkołę Gminną, która od roku szkolnego 1984/85
zwała się Szkołą Podstawową ośmioklasową. Ostatnia większa reforma oświaty
w roku 1999 przekształciła ją w Szkołę Podstawową sześcioklasową.
Zdj.9 i 10. Budynek Szkoły Podstawowej w Jasienicy Rosielnej po
rozbudowie i modernizacji trwającej od 8 XII 1988 do sierpnia 2000 r.
Materiał pochodzi z publikacji pt. „100 lat Szkoły Podstawowej w Jasienicy Rosielnej 19112011” wydanej z okazji obchodów stulecia placówki w roku 2011 (praca zbiorowa, do
nabycia w sekretariacie Zespołu Szkół w Jasienicy Rosielnej).
A oto nowy budynek naszej szkoły. Nowoczesne wejście do szkoły wraz z windą wykonane
w 2014 roku.