popularyzatorski opis rezultatów projektu

Nr wniosku: 149924, nr raportu: 2057. Kierownik (z rap.): dr Marcin Zych
Dzięgiel leśny (Angelica sylvestris L.) należy do rodziny baldaszkowatych (Apiaceae), która skupia także wiele gatunków
uprawnych i ważnych ekonomicznie (np. marchew, pietruszka, kolendra). Choć rodzina ta liczy ponad 3500 gatunków,
niewiele ciągle wiadomo o biologii zapylania jej przedstawicieli, niezwykle ważnym aspekcie jej historii życiowej,
bowiem rozmnażanie tych roślin obywa się głównie poprzez nasiona. Wynika to w głównej mierze z trudności
metodycznych, powodowanych m.in. przez fakt, że kwiaty baldaszkowatych odwiedzane są niekiedy przez setki
gatunków owadów. Taka generalistyczna strategia zapylania i dostępność kwiatów dla szerokiego spektrum kwiatowych
gości budzi uzasadnione pytania o ewolucję tego typu systemów – czy gatunki baldaszkowatych są generalistami w całym
swym zasięgu, czy może poszczególne populacje tego samego gatunku są zapylane przez różne grupy owadów i dlatego
niemożliwe są zmiany ewolucyjne przystosowujące ich kwiaty do węższego zestawu owadów skutecznych w
przenoszeniu pyłku? Jaka może być rola nagród kwiatowych (nektaru) lub substancji przywabiających (zapach kwiatów)
w tym procesie? Nasze badania, będące pierwszą tak szeroką analiza zagadnienia, wskazują, że w obrębie populacji
dzięgla istnieje wyraźne geograficzne zróżnicowanie składu kwiatowych nagród (nektar) i atraktantów (zapach), co
wpływa na ich różną atrakcyjność dla poszczególnych grup kwiatowych gości. Okazuje się jednak, że diametralnie różne
grupy głównych zapylaczy, operujące w różnych populacjach (np. muchówki czy chrząszcze) z równą skutecznością
zapylają kwiaty dzięgla i produkcja nasion w tych populacjach jest bliska 100%. Oznacza to zatem, że obserwowane
przez nas międzypopulacyjne różnice w składzie nagród i atraktantów kwiatowych nie mogą być najprawdopodobniej
traktowane jako rezultat presji selekcyjnej wywieranej przez odmienne preferencje głównych zapylaczy lecz jako wynik
losowych zmian ewolucyjnych określanych jako dryf genetyczny.