06 Konstytucyjny system organów państwowych

WyŜsza Szkoła
Prawa i Administracji
w Przemyślu
Wydział Administracji
SYLABUS
1.
2.
3.
4.
Kierunek: ADMINISTRACJA
rok akademicki 2008/2009
Nazwa przedmiotu; Konstytucyjny system organów państwowych
Rok studiów; I
semestr: I i II
Przedmioty wprowadzające oraz wymagania wstępne; Zajęcia prowadzone na bazie
wiedzy zdobytej w szkole średniej z historii oraz wiedzy o Polsce i świecie współczesnym.
Wymagania wstępne; ogólna znajomość systemu sprawowania władzy publicznej w Polsce.
stacjonarne
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
niestacjonarne
45
30
15
10
Liczba godzin
Wykłady
Ćwiczenia
Punkty ECTS
ZałoŜenia i cele przedmiotu;
Podstawowym celem przedmiotu jest wyposaŜenie studentów w niezbędny zasób wiedzy prawniczej
z zakresu współczesnego rozumienia podziału i równowagi władz publicznych, ustroju, organizacji i
funkcjonowania demokratycznego państwa prawa oraz umiejętności spoŜytkowania zdobytej wiedzy
w praktyce. ZałoŜeniem wykładu jest zdobycie umiejętności weryfikacji zdobytej wiedzy
teoretycznej w praktyce. Osiągnięcie tych celów zakłada się poprzez;
• Zapoznanie studentów z koncepcjami i współczesnym rozumieniem istoty podziału i równowagi
władz; ustrojem państwa ze szczególnym uwzględnieniem okresu transformacji ustrojowej w Polsce
z lat 1988 – 1990 oraz 1990 – 2002;
• Zapoznanie studentów z systemem prawa, systemami sprawowania władzy publicznej oraz
zasadami naczelnymi i podstawowymi pojęciami niezbędnymi do umiejętnego korzystania ze źródeł
prawa oraz literatury przedmiotu;
• Zapoznanie studentów z historią i ewolucją prawa konstytucyjnego, formami konstytucji, materią
prawa konstytucyjnego, konstytucyjnymi organami państwa oraz istotą wolności i praw człowieka i
obywatela, obowiązkami obywatelskimi oraz środkami ochrony wolności i praw.
• WyposaŜenie studentów w umiejętność korzystania z tekstu konstytucji oraz ustaw
konstytucyjnych, praktycznego wykorzystywania cech demokratycznego państwa prawa w budowie
społeczeństwa obywatelskiego;
• Zaszczepienie potrzeby znajomości prawa konstytucyjnego i jej przydatności w Ŝyciu publicznym;
Metody dydaktyczne; Wykłady; prezentacje multimedialne z komentarzem.
Forma i warunki zaliczenia przedmiotu; Egzamin ustny, całościowy (z wykładów z I i II
semestru); ćwiczenia zaliczane przez ocenę kaŜdego zadania indywidualnego i zespołowego – oceną
jest średnia arytmetyczna tych ocen.
12. Treści programowe; (Wykłady 30 godz.)
Lp.
I
Tematyka zajęć
Zagadnienia podstawowe; Konstytucja,
istota, rodzaje; prawo konstytucyjne;
konstytucyjny system organów w państwie
Istota i rodzaje „Konstytucji”. Pojęcie prawa
konstytucyjnego. Materia prawa
Liczba godzin
stacjonarne
wykład
ćwiczenia
Liczba godzin
niestacjonarne
wykład
ćwiczenia
1
konstytucyjnego. Prawo konstytucyjne w
systemie źródeł prawa. Istota „systemu”
i systemu konstytucyjnego organów
państwowych.
II
Konstytucje Polski w ujęciu historycznym
- Konstytucja 3-go Maja 1791 r. (Ustawa
Rządowa z dnia 3 maja 1791;
- Prawo o miastach z dnia 18 kwietnia 1791 r.
Miasta nasze królewskie wolne w państwach
Rzeczypospolitej.
- Konstytucje oktrojowane; ustawa
Konstytucyjna Księstwa Warszawskiego z
dnia 22 lipca 1807 roku; Ustawa
Konstytucyjna Królestwa Polskiego z dnia 27
listopada 1815r.; Artykuł Dodatkowy do
Ustawy Konstytucyjnej Królestwa Polskiego z
dnia 13 lutego 1825 r.;Statut Organiczny dla
Królestwa Polskiego z dnia 26 lutego 1832 r.;
Statut Krajowy Królestwa Galicji i Lodomerii
z Wielkim Księstwem Krakowskim ogłoszony
jako allegat do patentu cesarskiego z 26 lutego
1861
- Uchwała Sejmu Walnego Rzeczypospolitej
Polskiej z dnia 20 lutego 1919 r.
o powierzeniu Józefowi Piłsudskiemu
dalszego sprawowania Urzędu Naczelnika
Państwa,
- Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z
dnia 17 marca 1921 r.;
- Ustawa Konstytucyjna z dnia 23 kwietnia
1935 r.
- Ustawa Konstytucyjna z dnia 19 lutego 1947
r. o ustroju i zakresie działania najwyŜszych
organów Rzeczypospolitej Polskiej.
- Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej
Ludowej Uchwalona przez Sejm
Ustawodawczy w dniu 22 lipca 1952 r.
- Zmiany Konstytucji PRL i RP w okresie
transformacji ustrojowej z lat 1989 – 1990.
- Ustawa Konstytucyjna z dnia 17
października 1992 r. o wzajemnych
stosunkach między władzą ustawodawczą i
wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz
o samorządzie terytorialnym.
- Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z
dnia 2 kwietnia 1997 r.
2
III
Źródła prawa konstytucyjnego
Systematyka i obowiązywanie konstytucji.
Sposób uchwalania i tryb zmian konstytucji.
Konstytucja a inne źródła prawa
konstytucyjnego. Konstytucja jako ustawa
zasadnicza i kontrola konstytucyjności prawa.
Źródła prawa po integracji z Unią Europejską.
Prawo konstytucyjne w Polsce w latach
1945 – 1988 i transformacja ustrojowa
z 1989r. Ustrój Rzeczypospolitej i Polskiej
Rzeczypospolitej Ludowej w latach 1944 –
1988. Kryzys społeczno polityczny lat
2
IV
3
V
VI
VII
osiemdziesiątych. Próby reformowania ustroju
i polityczne porozumienia „okrągłego stołu”.
Zmiany ustrojowe w Polsce w latach 1989 –
1992. Ustrój polityczny RP w okresie
obowiązywania Małej Konstytucji z dnia 17
października 1992 r. Konstytucja z dnia 2
kwietnia 1997 r. Prace konstytucyjne i
projekty konstytucji. Uchwalenie konstytucji,
jej systematyka i ogólna charakterystyka.
Konstytucyjne zasady ustroju
Rzeczypospolitej Polskiej Pojęcie zasad
naczelnych.(ustrojowych). Zasada
suwerenności Narodu. Zasada republikańskiej
formy rządu. Zasada demokratycznego
państwa prawa. Zasada hierarchicznego
systemu źródeł prawa. Zasada trójpodziału i
równowagi władz. Zasada pluralizmu
politycznego, społecznego i gospodarczego.
Zasada reprezentacji politycznej. Zasada
dwuizbowości parlamentu. Zasada
społeczeństwa obywatelskiego. Zasada
subsydiarności (pomocniczości). Zasada
sprawiedliwości społecznej. Zasada
społecznej gospodarki rynkowej. Zasada
parlamentarnego systemu rządów. Zasada
przyrodzonej godności człowieka. Zasada
decentralizacji zadań i kompetencji państwa.
Zasada samorządności terytorialnej. Zasada
unitarności państwa. Zasada konstytucyjnego
ograniczenia i enumeratywnego wyliczenia
źródeł prawa. Zasada pośredniości, z
moŜliwością bezpośredniości sprawowania
władzy Zasada równoprawności oraz
poszanowania autonomii kościołów i
związków wyznaniowych i ich współdziałania
z państwem.
Konstytucyjny status jednostki w
Rzeczypospolitej Polskiej. Ideologia i istota
praw i wolności. Prawa człowieka i ich
ewolucja. Podmioty praw i wolności. Adresaci
praw i wolności. Międzynarodowa ochrona
praw i wolności człowieka. Zasady ogólne
konstytucyjnej ochrony praw i wolności.
Wolności i prawa osobiste. Wolności i prawa
polityczne. Wolności i prawa ekonomiczne,
socjalne i kulturalne. Środki ochrony wolności
i praw człowieka i obywatela. Obowiązki
obywateli w Konstytucji RP. Ograniczenia
wolności i praw.
System organów państwowych w świetle
Konstytucji RP. Pojęcie „systemu i systemu
organów państwowych”. Organy władz
publicznych; organy ustawodawcze; organy
wykonawcze; sądy i trybunały; organy
kontroli państwowej i ochrony prawa; organy
samorządu terytorialnego; inne organy
państwowe. Instytucje demokracji
bezpośredniej. Zgromadzenie ludowe;
inicjatywa ustawodawcza; konsultacje
społeczne; referendum; plebiscyt; weto
3
2
2
VIII
IX
X
ludowe. Referendum w Polsce; ewolucja;
referendum z dnia 30 czerwca 1946 r.;
referendum z dnia 29 listopada 1987 r.;
referendum konstytucyjne z dnia 25 maja
1997 r.; Referendum ogólnokrajowe i
referendum lokalne.
Wybory, podstawowe zasady prawa
wyborczego i procedura wyborcza. Systemy
wyborcze. Zagadnienia wstępne. Podstawowe
zasady prawa wyborczego; powszechność;
równość; bezpośredniość; wolność; tajność
trybu głosowania. Systemy wyborcze; system
większościowy;
system
proporcjonalny;
system mieszany; system modyfikowany.
Procedura wyborcza. Zarządzanie wyborów;
komisje wyborcze; podziały terytorialne dla
celów wyborczych – okręgi i obwody; akt
głosowania;
dokumentacja
wyborcza;
ogłaszanie wyników głosowania i wyborów.
Kampania
polityczna
i
finansowanie
wyborów.
Władza ustawodawcza. Sejm i Senat
Pozycja ustrojowa, struktura i kompetencje
Sejmu i Senatu. Funkcje parlamentu; funkcja
ustrojodawcza; ustawodawcza; kontrolna;
kreacyjna oraz współuczestniczenia w
kształtowaniu podstawowych kierunków
działalności państwa. Wybory posłów i
senatorów. Status prawny posła i senatora;
mandat, jego istota i charakter; immunitet
parlamentarny; niepołączalność stanowisk;
ograniczenia w prowadzeniu działalności
gospodarczej. Tryb funkcjonowania izb;
kadencja; posiedzenia; prace w komisjach.
Organizacja wewnętrzna Sejmu i Senatu;
Marszałkowie; Prezydia; Konwenty
Seniorów; Komisje parlamentarne.
Zgromadzenie Narodowe. Istota, kompetencje
i tryb pracy.
Władza wykonawcza. Prezydent RP.
Pozycja ustrojowa Prezydenta w prawie
polskim. Prezydenci Polski. Zasady wyboru
Prezydenta RP po transformacji ustrojowej z
1989 r. oraz w świetle Konstytucji z dnia 2
kwietnia 1997 r. Akty urzędowe Prezydenta
RP. Pojęcie i klasyfikacja aktów urzędowych
oraz ich kontrasygnowanie; prerogatywy
Prezydenta. Kompetencje Prezydenta RP; 1.
W zakresie arbitraŜu politycznego i
realizowania zasady równowaŜenia władz; a)
w stosunku do Sejmu i Senatu; b) w stosunku
do Rządu; c) w stosunku do władzy
sądowniczej; 2. Jako głowy Państwa; a)w
zakresie spraw zagranicznych; b) w zakresie
zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi oraz
bezpieczeństwa państwa w czasie pokoju i
wojny; c) klasyczne uprawnienia głowy
państwa. 3. Inne ustrojowe, kreacyjne i
organizacyjne.
4
2
2
XI
XII
XIII
XIV
XV
Władza wykonawcza. Rada Ministrów i
administracja rządowa. Uwagi wstępne.
Skład Rady Ministrów, tryb powoływania i
zmian w jej składzie. Rola Prezydenta
i Sejmu. Odpowiedzialność Rady Ministrów
oraz poszczególnych ministrów. Kompetencje
Rady Ministrów. Tryb funkcjonowania Rady
Ministrów. Organy wewnętrzne Rady
Ministrów. Inne organy administracji
rządowej. Klasyfikacje organów.
Samorząd terytorialny. Istota samorządu
terytorialnego. Samorząd terytorialny w
przepisach prawa międzynarodowego oraz
Konstytucji RP. Ustrój jednostek samorządu
terytorialnego. Współpraca i współdziałanie
komunalne i transgraniczne. Kreowanie
organów samorządu terytorialnego i jego
ewolucja. Zadania i kompetencje oraz prawne
formy ich realizacji. Nadzór nad działalnością
organów samorządu terytorialnego i sądowa
ochrona samorządności terytorialnej.
1
Władza sądownicza. Sądy i Trybunały. Sąd
NajwyŜszy. Struktura sądów; a) Sądy
powszechne; b) Sądy Administracyjne, NSA i
WSA; c) sądy wojskowe. Konstytucyjne
zasady organizacji i działania sądów; zasada
niezawisłości sądu; zasada instancyjności;
zasada udziału obywateli w sprawowaniu
wymiaru sprawiedliwości; zasada jednolitości.
Krajowa Rada Sądownicza. Sędziowie.
Pozycja ustrojowa, funkcje i skład Trybunału
Konstytucyjnego.
Postępowanie
przed
Trybunałem.
Orzecznictwo
Trybunału
Konstytucyjnego.
Organizacja Trybunału Stanu.
Odpowiedzialność konstytucyjna jej istota i
zakres. Tryb postępowania i sankcje orzekane
przez Trybunał Stanu.
Organy kontroli państwowej i ochrony
prawa. Pojęcie kontroli państwowej i jej
ewolucja w Polsce. NajwyŜsza Izba Kontroli,
jej ewolucja, organizacja i zadania. Kryteria
oraz podmiotowy i przedmiotowy zakres
kontroli NIK. Postępowanie
kontrolne.Rzecznik Praw Obywatelskich.
Istota i geneza instytucji ombudsmana.
Geneza i pozycja ustrojowa Rzecznika Praw
Obywatelskich w Polsce. Zakres działania,
tryb i zasady funkcjonowania Rzecznika w
Polsce. Pozycja ustrojowa Krajowej Rady
Radiofonii i Telewizji. Kompetencje i tryb
organizacji KRRiTv. Powoływanie i
organizacja KRRiTv. Prokuratura w systemie
prawnym RP. Organizacja prokuratury.
Zadania prokuratury.
Stany nadzwyczajne w Konstytucji RP.
Istota i rodzaje stanów nadzwyczajnych.
Procedura wprowadzania stanów
2
2
1
1
nadzwyczajnych. Stan wojenny; stan
wyjątkowy; stan klęski Ŝywiołowej.
Ustawowa regulacja stanów nadzwyczajnych.
Lp.
I
II
III
IV
V
VI
13.
Tematyka zajęć
Sąd nad demokracją (istota demokracji, cechy,
demokracja w organach państwowych oraz
społecznych; forma realizacji rozprawa)
Działalność obwodowej komisji wyborczej
(organizacja, cele; podział zadań; działalność;
sporządzanie protokołów)
Zwołanie sesji (posiedzenia plenarnego
Sejmu) sejmiku; rady; Redakcja
zawiadomienia – zaproszenia na pierwsze
posiedzenie
Prowadzenie pierwszego posiedzenia (obrad)
organu kolegialnego pochodzącego
z wyborów powszechnych. (forma realizacji –
kierowanie obradami)
Uruchomienie kampanii wyborczej – zadania
organów państwowych oraz samorządu
terytorialnego; zadania komitetów
wyborczych (forma realizacji – redagowanie
treści obwieszczeń, kart do głosowania; ulotek
i afiszy wyborczych; redagowanie haseł
programowych
System organów państwowych i organizacji
pozarządowych w ujęciu schematycznym –
usytuowanie; podległość; zaleŜności; nadzór.
(Opracowywanie schematów graficznych z
ich omówieniem)
Liczba godzin
stacjonarne
wykład
ćwiczenia
Liczba godzin
niestacjonarne
wykład
ćwiczenia
4
4
2
3
1
Literatura podstawowa
Banaszak B. Prawo Konstytucyjne wyd. 4; C.H.BECK Warszawa 2008.
Górecki D. Polskie Prawo Konstytucyjne w zarysie. Seria akademicka
Oficyna Wolters Kluwer business; Warszawa 2008.
Garlicki L. Polskie prawo konstytucyjne – zarys wykładu; wyd. Liber; Warszawa, 1999.
Sarnecki P.(red.) Prawo konstytucyjne, Warszawa 1999.
Skrzydło W. (red.) Polskie prawo konstytucyjne, Verbal; Lublin 2008
Winczorek Piotr Komentarz do Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. Wydanie II; Liber Warszawa
2008.
Witkowski Zb. (red.) Prawo konstytucyjne. TNOiK Toruń, 2008.
14.
Literatura uzupełniająca;
Buczkowski J. (red.) Prawo konstytucyjne RP; Instytucje wybrane. Wyd. 3; WSAiZ Przemyśl, 2004.
Tuleja P. (red.) Prawo konstytucyjne, wyd. 3 Warszawa 1999.
Załucka-Zięba H. (red.) Prawo konstytucyjne. Wybrane zagadnienia. Rzeszów, 1999.
Wawrzyniak J. Zarys polskiego ustroju konstytucyjnego.OW Branta; Bydgoszcz, 1999.
Majchrowski J.; P.Winczorek Ustrój konstytucyjny Rzeczypospolitej Polskiej. Hortpress, Warszawa,
1998.
Kallas M. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej wyd. 2; Warszawa WPPWN; 1999.
Majgier B. Konstytucyjny system organów państwowych. Materiały pomocnicze. LFSZP, Przemyśl
2007.
14 a. Źródła prawa; (zalecane teksty konstytucji)
Konstytucja 3-go Maja 1791 r. (Ustawa Rządowa Prawo uchwalone Dnia 3 maja 1791 r.
Prawo o miastach z dnia 18 kwietnia 1791 r. Miasta nasze królewskie wolne w państwach
Rzeczypospolitej.
Konstytucje oktrojowane;
ustawa Konstytucyjna Księstwa Warszawskiego z dnia 22 lipca 1807 roku; Ustawa Konstytucyjna
Królestwa Polskiego z dnia 27 listopada 1815r.;
Konstytucje małe i pełne;
Uchwała Sejmu Walnego Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 lutego 1919 r. o powierzeniu Józefowi
Piłsudskiemu dalszego sprawowania Urzędu Naczelnika Państwa,
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 marca 1921 r.;
Ustawa Konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1935 r.
Ustawa Konstytucyjna z dnia 19 lutego 1947 r. o ustroju i zakresie działania najwyŜszych organów
Rzeczypospolitej Polskiej.
Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Uchwalona przez Sejm Ustawodawczy w dniu 22 lipca
1952 r.
Ustawa Konstytucyjna z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą
ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.
Inne źródła;
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka uchwalona 10 grudnia 1948 r. w ParyŜu na III sesji Organizacji
Narodów Zjednoczonych
15.
Nazwisko osoby prowadzącej zajęcia na studiach niestacjonarnych;
Wykład: dr Bronisław Majgier
Ćwiczenia: dr Bronisław Majgier