Ekspertyza „Zapewnienie dostępu do Internetu na etapie „ostatniej

Transkrypt

Wersja 3.2_rozszerzona
Ekspertyza
„Zapewnienie dostępu do Internetu na etapie „ostatniej mili”
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 2007- 2013”
Warszawa, 2009 r.
Wykonawca:
Instytut Łączności – Państwowy Instytut Badawczy
© Copyright 2009
Instytut Łączności - PIB
Ekspertyza
„Zapewnienie dostępu do Internetu na etapie „ostatniej mili” PO IG 2007-2013”
SPIS TREŚCI
0. Wstęp ..................................................................................................................................... 4
1. Jaka definicja „białej” i „szarej” plamy powinna zostać przyjęta na potrzeby konkursu
(uwzględniająca podejście Komisji Europejskiej)? Czy w ramach prowadzonych ze środków
europejskich inwestycji możliwe byłoby dublowanie istniejącej lub unowocześnianie istniejącej
infrastruktury (jakie jest orzecznictwo UE w tym zakresie?) ........................................................ 9
2. W związku z koniecznością rozstrzygnięcia, jaka część sieci ma być objęta dofinansowaniem,
konieczne jest opracowanie definicji zakresu „ostatniej mili” powinna zostać przyjęta na potrzeby
działania 8.4. .........................................................................................................................10
3. Działanie 8.4 powinno wspierać rozwój infrastruktury szerokopasmowego dostępu do Internetu w
taki sposób, aby efekty przeprowadzonych inwestycji mogły być wykorzystywane i rozwijane przez
jak najdłuższy okres. Należy jednak brać pod uwagę możliwości i potrzeby w ramach konkretnych
projektów. Z tego względu korzystne byłoby wskazanie, które technologie dostępowe są
preferowane jako zapewniające najwyższą jakość połączenia i możliwość zwiększania
przepustowości w miarę wzrostu wymagań użytkowników. .......................................................12
4. Z związku z tym, że dostęp radiowy jest obecnie najmniej wydajną technologią, dająca
najmniejsze perspektywy rozwoju, inwestycje w nią wydaja się najmniej pożądane. Jednak na
niektórych obszarach dostęp radiowy może się okazać jedynym sposobem zapewnienia
mieszkańcom Internetu. Konieczne jest wiec rozstrzygnięcie, jakie warunki musiałby spełniać dany
obszar, aby dostęp radiowy mógł być traktowany jako jedyna możliwa do wprowadzenia
technologia. ...........................................................................................................................19
5. Czy infrastruktura tworzona w ramach projektu 8.4 może być przyłączana do sieci szkieletowej za
pośrednictwem radiolinii? ........................................................................................................21
6. Przewidywane jest, że delegatury regionalne UKE będą dostarczać Komisji Oceniającej
zweryfikowane w terenie dane, pozwalające ocenić, czy na danym obszarze funkcjonuje
ogólnodostępny Internet szerokopasmowy (o przepustowości minimum 2 Mbit/s). Jaki powinien
być zakres tych danych? .........................................................................................................22
7. Czy wymóg otwartości sieci powinien być wprowadzony do kryteriów działania 8.4? Jaki powinien
być zapis kryterium i jego opis? ...............................................................................................24
8. Działanie 8.4 dysponuje alokacją 200 MEUR (łączna kwota środków Europejskiego Funduszu
Rozwoju Regionalnego i środków budżetu państwa). Konieczne jest oszacowanie średniego kosztu
projektu realizowanego w każdej z dostępnych obecnie technologii (łącze światłowodowe,
połączenie łącza światłowodowego z kablem miedzianym, kabel miedziany, łącze radiowe). .......26
9. Konieczne jest doprecyzowanie, jaka powinna być graniczna wartość przepustowości łącza „od
użytkownika”, aby dany obszar mógł zostać uznany za kwalifikowany do objęcia projektem. Przy
szacowaniu tej wartości należy wziąć pod uwagę obecne standardy oraz wyniki estymacji, o której
mowa w pkt. 4. ......................................................................................................................40
10. Obecnie w ramach działania 8.4 dofinansowywane są projekty, w wyniku których użytkownicy
otrzymują dostęp do Internetu o przepustowości minimum 2 Mbit/s. Dla zapewnienia spójności z
inwestycjami prowadzonymi w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych oraz PO Rozwój
Polski Wschodniej wskazane byłoby zwiększenie tej wartości (regiony postulują zmianę do 6Mbit/s
lub nawet 8 Mbit/s). Instytucja Pośrednicząca potrzebuje miarodajnej opinii co do możliwości i
celowości wprowadzenia takiej wartości parametru. .................................................................42
11. Obecnie wnioskodawca deklaruje, że już na etapie składania wniosku posiada skompletowane
dokumenty niezbędne do uruchomienia inwestycji (m.in. zgody i zezwolenia). Ponieważ ich
zdobycie jest często czasochłonne i wymaga znacznych nakładów finansowych, wskazane byłoby
umożliwienie wnioskodawcy składania części z nich wraz z umową lub nawet skompletowania ich
w trakcie trwania projektu. W tym celu należy wskazać enumeratywnie, które z dokumentów
muszą być w posiadaniu przedsiębiorcy już na etapie składania wniosku. ..................................46
12. Kwestia technologii satelitarnej i WiFi – czy należy wykluczyć je z katalogu kosztów
kwalifikowalnych – argumenty i rekomendacja. ........................................................................50
© Copyright 2009
2
Ekspertyza
13. Doprecyzowanie definicji symetryczności sieci w odniesieniu do działania 8.4 (dotyczy dwóch
aspektów: symetryczność zdefiniowana na potrzeby zbierania danych w ramach inwentaryzacji
sieci oraz symetryczność zdefiniowana w projekcie realizowanym w ramach działania 8.4). ........50
14. Kwestia kwalifikowania osiedli w ramach dz. 8.4 - jaka metodologia kwalifikowania obszaru
powinna zostać zastosowana w przypadku zmiany obszaru z miasta na osiedle/dzielnicę?...........51
15. Czy można w przyp. Działania 8.4 zamienić SW na biznes plan i nie wykonywać analizy finansowej
i ekonomicznej projektu? Czy na podstawie proponowanych przez instytucję wdrażającą
dokumentów można będzie dokonać rzetelnej oceny projektu? .................................................51
Załącznik. Wytyczne wspólnotowe w sprawie stosowania przepisów dotyczących pomocy państwa w
odniesieniu do szybkiego wdrażania sieci szerokopasmowych (wybrane fragmenty). ..................52
© Copyright 2009
3
Ekspertyza
0. Wstęp
Niniejsze opracowanie wykonano na podstawie Umowy zawartej pomiędzy Ministerstwem
Spraw Wewnętrznych i Administracji a Instytutem Łączności - Państwowym Instytutem
Badawczym na opracowanie ekspertyzy pod nazwą „Zapewnienie dostępu do Internetu
na etapie „ostatniej mili” Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka
2007-2013”.
Celem ekspertyzy jest doprecyzowanie warunków, jakie powinien spełniać projekt
przyjmowany do dofinansowania w ramach Działania 8.4 Zapewnienie dostępu do Internetu
na etapie „ostatniej mili” Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 2007-2013.
Zagadnienia stanowiące szczegółowy zakres przedmiotu Umowy zostały opisane jako
poszczególne rozdziały niniejszego opracowania.
Istotnym elementem przyjętego przez Rząd RP „Planu stabilności i rozwoju –
wzmocnienie gospodarki Polski wobec światowego kryzysu finansowego” jest
zwiększenie popytu inwestycyjnego w sektorze telekomunikacji, w szczególności poprzez
działania mające na celu przyśpieszenie inwestycji współfinansowanych ze środków UE oraz
zniesienie barier dla inwestycji w infrastrukturę teleinformatyczną, by zapewnić ogólnopolski
dostęp do Internetu szerokopasmowego, w szczególności przyspieszenie budowy sieci nowej
generacji (NGN/NGA) zapewniającej użytkownikom końcowym dostęp do Internetu, głównie
światłowodowy, przy dużo wyższej niż dotychczasowej przepustowości łączy (około 10
Mbit/s).
Zarządzeniem nr 144 Prezesa Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2008 r. powołany został
międzyresortowy zespół do spraw realizacji Programu „Polska Cyfrowa”, czyli programu
upowszechnienia usług szerokopasmowych w Polsce do 2012 r. Jednym z zadań zespołu jest
przygotowanie propozycji zmian legislacyjnych niezbędnych do osiągnięcia celów Programu.
Przygotowany projekt ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci szerokopasmowych w
telekomunikacji stanowi realizację tego zadania, a jednocześnie umożliwia wykonanie działań
przewidzianych w „Planie stabilności i rozwoju”.
Analizy Komisji Europejskiej wskazują na wyraźny rozwój w Unii Europejskiej tak samych
sieci szerokopasmowych, jak i wysokiego tempa wzrostu dochodów z usług transmisji danych
w sieciach stacjonarnych „na czele z usługami dostępu szerokopasmowego”. Liczba
© Copyright 2009
4
Ekspertyza
stacjonarnych szerokopasmowych łączy abonenckich w styczniu 2007 r. wynosiła 80 mln, zaś
na dzień 1 stycznia 2008 r. wzrosła do 99 mln. W efekcie odnotowano wzrost średniego
wskaźnika penetracji rynku dla Unii Europejskiej z poziomu 16,3 % w styczniu roku 2007 do
20,0 % rok później.
Jednocześnie Komisja Europejska zasygnalizowała jednak, że „Różnica pomiędzy państwami
członkowskimi o najwyższej i najniższej penetracji zwiększyła się z 27,4 punktu
procentowego w styczniu 2007 r. do 28,0 w styczniu roku 2008”. Dysproporcje te
przedstawione są szczegółowo na Rysunku nr 1.
Rysunek 1: Wskaźnik penetracji usług szerokopasmowych w UE (styczeń 2008).
[dane dla Estonii, Francji, Litwy, Holandii i Austrii wg stanu na październik 2007]
Źródło: XIII Raport Implementacyjny, str. 9.
Jak łatwo zauważyć, na tle pozostałych państw członkowskich Unii Europejskiej w badanym
okresie Polska plasowała się na przedostatnim miejscu, ze wskaźnikiem penetracji o wartości
zaledwie 8,4 %, tj. niemal dwuipółkrotnie niższym niż średnia dla UE.
Należy jednocześnie zauważyć, że w roku 2008 doszło do poprawy omawianych wskaźników.
Średnia wartość wskaźnika penetracji usług szerokopasmowych w UE w styczniu 2009 r.
© Copyright 2009
5
Ekspertyza
wzrosła do 22,9 %. Wskaźnik penetracji dla Polski wzrósł w tym samym okresie do 13,2 %,
co zmieniło również pozycję Polski względem pozostałych państw członkowskich UE (z 26tego na 24-te miejsce). Europejskim liderem pozostaje Dania, z penetracją na poziomie 37,3
%.
W odniesieniu technologii (platform) dostępu szerokopasmowego stosowanych w Unii
Europejskiej, zdecydowanie najpowszechniejszy pozostaje DSL (80 % wszystkich łączy).
Odnotowano jednak spadek tempa wzrostu wykorzystania tej technologii (z 34,5 % w roku
2006 do 22,4 % w 2007) na korzyść rozwiązań alternatywnych, takich jak: TVK,
światłowodowe sieci dostępowe (FTTH) oraz bezprzewodowe pętle lokalne (WLL) i dostęp
komórkowy. Komisja odnotowała szczególnie dynamiczny wzrost udziału technologii TVK w
dostępie szerokopasmowym w sześciu państwach członkowskich UE, w tym w Polsce.
Jednocześnie jednak Polska nie została zaliczona do grupy tych państw, w których zwiększył
się udział łączy szerokopasmowych z wykorzystaniem pozostałych technologii alternatywnych
wobec DSL, tj. takich jak FTTH i WLL.
Regulacje Europejskie
Ramy prawne sieci i usług łączności elektronicznej określa przyjęty w 2002 roku pakiet ram
regulacyjnych Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej, składający się z dyrektywy
ramowej, trzech dyrektyw szczegółowych i jednej decyzji:
Dyrektywa w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług komunikacji
elektronicznej (dyrektywa ramowa) - 2002/21/WE z dnia 7 marca 2002 r.;
Dyrektywa w sprawie dostępu do sieci komunikacji elektronicznej i urządzeń
towarzyszących oraz wzajemnych połączeń (dyrektywa o dostępie do sieci) 2002/19/WE z dnia 7 marca 2002 r.;
Dyrektywa w sprawie zezwoleń na udostępnienie sieci i usług
komunikacji
elektronicznej (dyrektywa o zezwoleniach) - 2002/20/WE z dnia 7 marca 2002 r.
Dyrektywa w sprawie usługi powszechnej i związanych z sieciami i usługami
komunikacji elektronicznej praw użytkowników (dyrektywa o usłudze powszechnej) 2002/22/WE z dnia 7 marca 2002 r.,
Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady o ramach regulacyjnych dla polityki spektrum
radiowego we Wspólnocie Europejskiej (decyzja o spektrum radiowym) 676/2002/WE z
dnia 7 marca 2002.
© Copyright 2009
6
Ekspertyza
detal
hurt
infrastruktura
pasywna
Stopień interwencji
Schemat dopuszczalności pomocy publicznej
pomoc niezgodna
pomoc zwykle zgodna
Dostępność usług szerokopasmowych
Obszary
”białe”
obszary
"szare"
obszary
"czarne"
Rysunek 2. Kryteria oceny dopuszczalności pomocy w obszarze sieci szerokopasmowych
1
Komisja Europejska deklaruje aktywne wsparcie tych krajów członkowskich, w
których występują największe problemy z dostępem szerokopasmowym. Oczekuje od nich
jednak podjęcia konkretnych działań zmierzających do upowszechnienia i potanienia dostępu
szerokopasmowego. Komisja zaznacza zarazem, że pomoc państwa nie może
wypierać
lub hamować
inicjatyw
rynkowych
w
sektorze
dostępu
szerokopasmowego.
Komisja zajmuje przychylne stanowisko wobec angażowania środków publicznych
na rzecz wdrożenia dostępu szerokopasmowego na obszarach wiejskich i na obszarach
o niedostatecznym zasięgu (czyli tzw. „obszarach białych)”. Jest natomiast zdecydowanie
krytyczna wobec środków pomocowych stosowanych na obszarach, na których istnieje
już infrastruktura szerokopasmowa i faktyczna konkurencja (czyli tzw. „obszarach czarnych”).
W szczególności, w opinii Komisji szczegółowego badania wymagają tzw. „obszary szare,”
czyli rejony, gdzie jest co prawda dostęp szerokopasmowy ale świadczony praktycznie przez
jednego operatora, w związku z czym rynek usług szerokopasmowego dostępu do Internetu
nie funkcjonuje prawidłowo.
1
źródło: E.Van Ginderachter: Public funding for broadband networks and State aid rules: An overview,
Broadband Gap 2007: Conference and Exhibition, Brussels, 14-15 May, 2007
© Copyright 2009
7
Ekspertyza
Komisja stoi na stanowisku, że gdyby pomoc państwa na rzecz dostępu
szerokopasmowego miała być zastosowana na obszarach, na których podmioty gospodarcze
i tak zdecydowałyby się zainwestować, lub na których już zainwestowały, mogłoby to mieć
wpływ na inwestycje podjęte wcześniej na warunkach rynkowych przez operatorów sieci
szerokopasmowych i mogłoby znacząco osłabić bodźce do inwestowania przez podmioty
gospodarcze w dostęp szerokopasmowy w ogóle.
W takich przypadkach pomoc państwa dla sektora usług szerokopasmowych mogłaby
przynieść efekt przeciwny do zamierzonego i w opinii Komisji spełniałaby wszelkie znamiona
pomocy publicznej zakazanej. Dlatego podstawowym celem kontroli pomocy państwa w
sektorze usług szerokopasmowych musi być stworzenie takich rozwiązań, aby dzięki
zastosowaniu środków pomocy osiągnięty został szerszy zasięg sieci szerokopasmowej i jej
penetracji lub aby nastąpiło to szybciej niż bez pomocy, oraz aby pozytywne skutki pomocy
przeważały nad skutkami negatywnymi, a mianowicie zakłóceniem konkurencji.
© Copyright 2009
8
Ekspertyza
1. Jaka definicja „białej” i „szarej” plamy powinna zostać przyjęta na
potrzeby konkursu (uwzględniająca podejście Komisji Europejskiej)?
Czy w ramach prowadzonych ze środków europejskich inwestycji
możliwe byłoby dublowanie istniejącej lub unowocześnianie istniejącej
infrastruktury (jakie jest orzecznictwo UE w tym zakresie?)
W opinii Instytutu Łączności - PIB, na potrzeby konkursów w ramach Działania 8.4
Zapewnienie dostępu do Internetu na etapie „ostatniej mili” Programu Operacyjnego
Innowacyjna Gospodarka 2007-2013, biorąc pod uwagę wytyczne UE, powinny zostać
przyjęte następujące definicje:
1. „białe obszary” – obszary na których nie działa żaden operator sieci szerokopasmowej
(nie są świadczone usługi dostępu szerokopasmowego i nie należy się spodziewać, że
będą w najbliższej przyszłości).
2. „szare obszary” - obszary na których działa jeden operator sieci szerokopasmowej
(usługi dostępu szerokopasmowego są świadczone, ale skuteczny dostęp do sieci nie jest
oferowany osobom trzecim lub warunki dostępu nie sprzyjają skutecznej konkurencji).
3. Dla uzupełnienia nazewnictwa i definicji obszarów „białych” i „szarych” należy określić
także „czarne obszary” - obszary na których działa co najmniej dwóch operatorów sieci
szerokopasmowych (usługi dostępu szerokopasmowego są świadczone w warunkach
konkurencji).
Przy czym:
-
operator – przedsiębiorca telekomunikacyjny, uprawniony do dostarczania
publicznych sieci telekomunikacyjnych lub udogodnień towarzyszących;
-
obszar, należy rozumieć jako strefę geograficzną wyznaczoną przez granice miast
i gmin lub ich jednostek pomocniczych - dzielnic, osiedli, sołectw;
-
dostęp
szerokopasmowy
(przewodowych,
radiowych,
–
wspólna
optycznych)
nazwa
technologii
umożliwiających
przekazu
użytkownikowi
końcowemu dostęp do informacji z przepływnością większą niż 2 Mbit/s.
W opinii Instytutu Łączności - PIB, powyższe definicje, ze względu na potrzebę zachowania
jednolitego podejścia, takich samych warunków realizacji projektów, jednolitej oceny
© Copyright 2009
9
Ekspertyza
wniosków projektowych, zachowania spójności zasad wsparcia środkami publicznymi, itp.
powinny znaleźć zastosowanie we wszystkich działaniach związanych z projektami
dotyczącymi budowy infrastruktury telekomunikacyjnej współfinansowanymi ze środków UE,
a realizowanymi w ramach różnych Programów Operacyjnych na lata 2007-2013.
Kierowana pomoc publiczna musi przynosić trwałe korzyści i nie zaburzać istniejącej
konkurencji na rynku. Oznacza to, że jeżeli mamy do czynienia z dublowaniem sieci
szerokopasmowej czyli budową alternatywnej sieci szerokopasmowej na obszarze gdzie
działają inne sieci, to mamy do czynienia z naruszeniem interesów operatorów, którzy
prowadzą na danym obszarze działalność, czyli wpływamy na istniejące warunki konkurencji.
Inaczej natomiast należy rozumieć unowocześnianie lub rozbudowę istniejącej sieci. Jeżeli
operator deklaruje brak możliwości zaspokojenia popytu na dostarczenie usługi dostępu
szerokopasmowego dla użytkowników, pomoc publiczna udzielona na ogólnych zasadach
wpłynie na rozwój obszaru i przy zastosowaniu zasady otwartości sieci umożliwi dalszy
rozwój usług szerokopasmowych i poprawi warunki konkurencji.
Dotychczasową politykę Komisji Europejskiej w sprawie stosowania zasad dotyczących
pomocy państwa zawartych w Traktacie UE wobec środków państwowych wspierających
wdrożenie tradycyjnych sieci szerokopasmowych podsumowuje projekt W ytycznych
w spólnotow ych w spraw ie stosow ania przepisów dotyczących pom ocy państw a w
odniesieniu do szybkiego w drażania sieci szerokopasm ow ych .
Wybrane fragmenty Wytycznych, istotne dla zagadnień będących przedmiotem Ekspertyzy
zostały przedstawione w Załączniku. W opinii Instytutu Łączności - PIB, materiał zawarty w
Załączniku jest szczególnie ważny, także ze względu na prezentowane w nim bogate
orzecznictwo UE.
2. W związku z koniecznością rozstrzygnięcia, jaka część sieci ma być
objęta dofinansowaniem, konieczne jest opracowanie definicji zakresu
„ostatniej mili” powinna zostać przyjęta na potrzeby działania 8.4.
Na potrzeby Działania 8.4. PO IG proponuje się przyjąć następującą definicję „ostatniej mili”:
„Ostatnia mila” – to umowny odcinek sieci telekomunikacyjnej łączący aktywny
element
sieci
telekomunikacyjnej
realizujący
koncentrację
ruchu,
w
szczególności - koncentrator cyfrowych linii abonenckich lub równoważne
urządzenie, z urządzeniem telekomunikacyjnym użytkownika. Na końcu tego
© Copyright 2009
10
Ekspertyza
odcinka, u użytkownika, osiągany jest odpowiedni stosunek sygnału do szumu
zapewniający
zakładaną jakość
transmisji
przy
określonej przepływności.
Odcinek ten może być realizowany w technologii: przewodowej, radiowej lub
optycznej. W odniesieniu do technologii radiowych należy przyjmować odcinek od
stacji bazowej do odbiornika użytkownika.
2
Pojęcie „ostatniej mili” pochodzi z angielskiego „last mile”, które określa ostatni odcinek drogi
od dostawcy do klienta i zostało zapożyczone przez branżę telekomunikacyjną.
Działanie 8.4 PO IG ma na celu stworzenie możliwości bezpośredniego dostarczania usługi
szerokopasmowego dostępu do Internetu bezpośrednio do użytkownika. Można więc
przyjąć, że „ostatnia mila” to odcinek części abonenckiej w sieci dostępowej, gdzie
realizowane jest połączenie szerokopasmowe użytkownika z najbliższym lub najbardziej
efektywnym punktem dystrybucji Internetu.
Sugeruje się by w ramach Działania 8.4 grupy docelowe otrzymywały dostęp do Internetu o
przepustowości nie mniejszej niż 2 Mbit/s, dlatego na etapie formułowania założeń projektu
w ramach tego działania, należy przyjmować następujące maksymalne wartości teoretyczne
„ostatniej mili” dla poszczególnych mediów transmisyjnych:

Dla połączeń wykonanych w technologii kablowej miedzianej, kablem AWG 26 –
3700m (wg. ITU-T G.992.5);

Dla połączeń wykonanych w technologii kablowej światłowodowej 20 000m (wg. ITU-
T G.984);

Dla połączeń wykonanych w technologii WiFi zgodnie ze standard IEEE 802.11b/g (w
terenie otwartym) – 2 000m

Dla połączeń wykonanych w technologii WiMax (w terenie otwartym) – 30 000m
Należy jednak pamiętać, że podane wielkości są jedynie wartościami teoretycznymi, i nie
mogą być jedynym wyznacznikiem kwalifikowalności danego odcinka sieci jako „ostatniej
mili”.
W niektórych przypadkach, aby można było zrealizować odcinek części abonenckiej w sieci
dostępowej, dla zapewnienia połączenia szerokopasmowego użytkownika z najbliższym lub
2
Przedstawiona definicja jest zgodna z Dyrektywą 2002/19/WE Parlamentu Europejskiego (art.2e)
oraz Prawem Telekomunikacyjnym (art.2 pkt.19).
© Copyright 2009
11
Ekspertyza
najbardziej
efektywnym
punktem
dystrybucji
Internetu
należy
wykonać
w
części
dystrybucyjnej warstwy dostępowej dodatkowy odcinek połączenia. Działanie 8.4 powinno
dopuszczać tego typu rozwiązanie jako rozszerzenie pojęcia „ostatniej mili” (tzw. odcinek
„przedostatniej mili”).
3. Działanie
8.4
powinno
wspierać
rozwój
infrastruktury
szerokopasmowego dostępu do Internetu w taki sposób, aby efekty
przeprowadzonych inwestycji mogły być wykorzystywane i rozwijane
przez jak najdłuższy okres. Należy jednak brać pod uwagę możliwości i
potrzeby w ramach konkretnych projektów. Z tego względu korzystne
byłoby wskazanie, które technologie dostępowe są preferowane jako
zapewniające najwyższą jakość połączenia i możliwość zwiększania
przepustowości w miarę wzrostu wymagań użytkowników.
Dla przeprowadzenia analizy, które technologie dostępowe będą zapewniały najwyższą
jakość połączenia i możliwość zwiększania przepustowości w miarę wzrostu wymagań
użytkowników należy oszacować przepływność, jaka będzie wymagana przez użytkowników
w przyszłości.
3.1
Pasmo
szerokopasmowego
łącza
dostępowego,
wymagane
przez
użytkowników w przyszłości.
Przy szacowaniu przepływności dla użytkowników należy uwzględnić fakt, że gospodarstwo
domowe może posiadać szereg urządzeń przyłączonych do sieci, korzystających z
szerokopasmowego łącza dostępowego, takich jak: PC, laptop/PDA, telewizor, cyfrowy
rejestrator TV i zestaw audio oraz korzystać z wielu usług równocześnie. Parametr ten można
oszacować sumując strumienie poszczególnych usług jak niżej:
© Copyright 2009
12
Ekspertyza
Tabela 3.1. Zestawienie przepływności strumieni usług szerokopasmowych
Usługa
Liczba
kanałów
Downstream
Upstream
Przepływn
ość kanału
Mbit/s
Przepływn
ość łączna
Mbit/s
Przepływn
ość kanału
Mbit/s
Przepływn
ość łączna
Mbit/s
TV standardowa
1
2
2
0,2
0,2
HDTV
2
12
24
0,5
1
Szybki dostęp do
Internetu (wersja
podstawowa)
2
5
10
2
4
Gry sieciowe
1
2
2
2
2
Szybki dostęp do
Internetu
(przeglądanie
multimediów w
sieci)
1
8
8
Wideokonferencje,
e-learning
multimedialny
1
3
3
3
3
Telepraca
1
4
4
1
1
Upload przez
użytkowników
serwisów
multimedialnych
typu YouTube itp.
1
3
3
Zdalny monitoring
obiektów (mieszkań,
biur, parkingów itp)
1
0,5
0,5
12,2
14,7
Razem – szczytowe
obciążenie łącza dla
abonenta
36
53
Pełne zaspokojenie potrzeb telekomunikacyjnych użytkownika w oparciu o rozwiązania
wprowadzane obecnie wymaga łącza dostępowego o przepływności 50-60 Mbit/s.
3.2 Technologie dostępu szerokopasmowego
Szerokopasmowy dostęp dla użytkowników może być realizowany przy użyciu wielu
odmiennych technologii:
© Copyright 2009
13
Ekspertyza
1) Sieci telekomunikacyjne budowane w oparciu o telefoniczne kable miedziane i
modemy DSL (Digital Subscriber Line),
2) Sieci realizowane w technologii swiatłowodowo-miedzianej (Fiber To The Curb –
FTTC, Fiber To The Building - FTTB),
3) Sieci realizowane w technologii światłowodowej (Fiber To The Home - FTTH),
4) Sieci telewizji kablowej zbudowane z kabli współosiowych,
5) Systemów radiowych
6) Sieci transmisji danych po przewodach energetycznych niskiego napięcia (Digital
Power Line)
3.3
Sieci telekomunikacyjne budowane w oparciu o telefoniczne kable
miedziane i modemy DSL
Sieci budowane w oparciu o technologie xDSL nie są w stanie przenosić pasma zakładanego
w pkt 3.1. w dodatku możliwe do uzyskania przepływności takich łączy bardzo szybko
spadają wraz z długością łącza. Na Rysunku nr 3.1. przedstawiono średnie przepływności
łączy z modemami ADSL2+ (ITU-T G.992.5) w funkcji ich długości pochodzące z pomiarów w
Wielkiej Brytanii.
Rysunek 3.1. . Przepływność łącza abonenckiego ADSL2+ w funkcji długości linii.
© Copyright 2009
14
Ekspertyza
Dane z pomiarów wykonanych w sieci British Telecom.
Zasięg transmisji 15 Mbit/s wynosi 1-1,2 km. Przy dłuższych przyłączach obserwuje się
stopniowy spadek przepływności i coraz silniejsza jej zależność od zakłóceń. Zasięg
modemów VDSL (ITU-T G.993.2) o przepływności do abonenta 52,8 Mbit/s i szerokości
pasma 8,832 MHz po parze przewodów o średnicy 0,5 mm wynosi tylko 300-500 m.
3.4 Sieci realizowane w technologii swiatłowodowo-miedzianej (Fiber To The
Curb – FTTC, Fiber To The Building - FTTB)
Sieci FTTC budowane są z jednostką wyniesiona, na ogół instalowaną w ulicznej szafie
dostępowej, zawierającej koncentrator cyfrowych linii abonenckich DSL (Digital Subscriber
Line Access Multiplexer - DSLAM) oraz przełącznicę par miedzianych do abonentów (Sub-loop
Distribution Frame - SDF). DSLAM jest połączony z centralą i ew. innymi obiektami, np.
stacją czołowa TV satelitarnej za pomocą kabli światłowodowych (2 pary włókien w każdej
relacji z protekcja). Jednostka wyniesiona obsługuje przeciętnie 200 abonentów w promieniu
200-500 m.
W strukturze FTTB światłowód jest doprowadzony do zakończenia traktu optycznego w
budynku – na ogół w piwnicy lub w kanale konserwacyjnym. Podobnie jak w rozwiązaniu
FTTC wykorzystuje się urządzenie DSLAM i podłączenie do użytkownika jest realizowane za
pomocą pary przewodów miedzianych i technologii cyfrowego łącza abonenckiego (xDSL). Ze
względu na to, że połączenia miedziane są na ogół krótsze niż w strukturze FTTC możliwe
jest uzyskanie większych szybkości transmisji.
Wykorzystanie linii miedzianych na ostatnim odcinku sieci ogranicza przepływność takiej sieci
do 52,8 Mbit/s w kierunku do abonenta. Sieci budowane w tej technologii są
w stanie
przenosić pasmo zakładane w pkt 3.1 jednak rozwój technologii DSL najprawdopodobniej nie
przyniesie znacznych wzrostów przepływności w najbliższych latach a więc dalsze
zwiększanie funkcjonalności sieci tego typu nie będzie możliwe.
3.5 Sieci realizowane w technologii światłowodowej (Fiber To The Home - FTTH)
Sieć w tej technologii budowana jest z przyłączami światłowodowymi do posesji abonenta,
bez segmentów z innym medium transmisyjnym. Dominującym rozwiązaniem jest siec
bazująca na infrastrukturze kablowej z pasywnym rozgałęzianiem włókien światłowodowych
(Rysunek nr 3.2. 2). Usuniecie z tego segmentu urządzeń aktywnych eliminuje problemy
związane z zasilaniem urządzeń wyniesionych, zawodnością aparatury w warunkach
© Copyright 2009
15
Ekspertyza
skrajnych
temperatur
(w
kraju
przede
wszystkim
uszkodzenia
akumulatorów
w
temperaturach poniżej -20ºC) oraz ich wymianą w przypadku przejścia na nowy standard
transmisji. Rozgałęzianie wprowadza jednak tłumienie (18-21 dB przy współczynniku 1:32)
Rysunek 3.2. Transmisja sygnałów do abonenta w pasywnych sieciach optycznych odbywa
się pojedynczym włóknem jednodomowym o nieprzesuniętej dyspersji, znormalizowanym w
zaleceniu ITU-T G.652
Kanały cyfrowe są dzielone pomiędzy wszystkich użytkowników przyłączonych do odgałęzień
tego samego światłowodu wychodzącego z urządzenia centralowego. Przy współczynniku
podziału 1:32 oznacza to efektywne przepływności dla użytkownika sieci w granicach 20-100
Mbit/s. Przy mniejszej liczbie użytkowników przepływności odpowiednio wzrastają, do
maksymalnie 1 Gbit/s. Problem dzielenia pojemności nie występuje w sieci z dedykowanymi
włóknami do każdego użytkownika, lecz rozwiązanie takie jest kosztowniejsze.
Tabela. 2 Przepływności w pasywnych sieciach optycznych PON (w standardzie ITU-T
G.983.x. - BPON – Broadband PON)
Typ
sieci
GPON
technologia
Gigabit
Ethernet
© Copyright 2009
liczba
ONT
32
lub
64
Przepływność
uplink
downlink
uplink/
ONT
downlink/
ONT
155 Mbit/s
1,25 Gbit/s
4,8 Mbit/s
39 Mbit/s
622 Mbit/s
1,25 Gbit/s
2,5 Gbit/s
19,4 Mbit/s
2,5 Gbit/s
39 Mbit/s
78 Mbit/s
78 Mbit/s
16
Ekspertyza
Sieci PON mogą być rozbudowywane do wersji z gęstym zwielokrotnieniem falowym (Dense
Wavelength Division Multiplexing - DWDM) lub zgrubnym zwielokrotnieniem falowym (Coarse
Division Multiplexing – CWDM), oznaczane jako WDM-PON, w których każdy użytkownik ma
przydzielona swoja długość fali i pełną przepływność strumienia cyfrowego. Architektura taka
wymaga droższych podzespołów, ale zapewnia wyższą i niezależną od liczby czynnych
użytkowników szybkość dostępu.
3.6 Sieci telewizji kablowych zbudowane z kabli współosiowych
Technologia wykorzystania kabli współosiowych do budowy sieci dostępowej umożliwia
uzyskiwanie znacznie niższych przepływności w stosunku do rozwiązań budowanych w
oparciu o światłowód. Dla większej liczby użytkowników sieci budowane w tej technologii nie
są w stanie przenosić pasma zakładanego w pkt 3.1 a rozwój tych technologii
prawdopodobnie nie przyniesie znacznych wzrostów przepływności w najbliższych latach.
3.7 Systemy radiowe
WiFi – zgodnie ze standardem IEEE 802.11b/g mogą pracować nawet z przepływnościami
54Mbit/s
jednak
przepływność
ta
jest
bardzo
mocno
uzależniona
od
warunków
propagacyjnych. Sieci tego typu pracują w paśmie nie licencjonowanym 2,4 GHz (pasmo to
nie jest chronione i mogą w nim działać użytkownicy innych systemów) i nie mogą
gwarantować jakości usług.
WiMax - określa się, iż maksymalna przepustowość technologii WiMAX zbliżona jest do 75
Mbit/s przy zasięgu do 10km.
Zasięg oraz przepustowości uzyskiwane w systemie WiMax zależą od wielu czynników:
•
Szerokość kanału radiowego (np. 3,5 MHz albo 7 MHz)
•
Zastosowana modulacja (obecnie stosuje się modulacje z zakresu od BPSK do 64
QAM)
•
Moc nadawania i czułość odbiornika w konkretnym urządzeniu konkretnego
producenta
•
Rodzaj i wielkość anten po stronie stacji bazowej i stacji abonenckiej
•
Rodzaj technologii radiowej (TDD lub FDD) związanej z duplexem (wpływ na
przepustowość)
•
Strefa klimatyczna i ukształtowanie terenu
•
Wymagana dostępność łącza
© Copyright 2009
17
Ekspertyza
•
Stopień wykorzystania przepustowości (relacja pomiędzy przepustowością radiową a
efektywną przepływnością na porcie danych).
Wymieniona wyżej przepływność ~ 75 Mbit/s jest osiągalna w kanale o szerokości 14 MHz.
W Polsce trzeba brać pod uwagę prawie wyłącznie kanały o szerokości 3,5 MHz. Dla takiej
szerokości przybliżone zasięgi i przepływności wyglądają następująco:
Tabela 3. Przepływności w sieciach WiMax
Modulacja
BPSK
QPSK
QAM16
QAM64
Zasięg
30km
25km
14km
5km
6Mbit/s
12Mbit/s
18Mbit/s
Przepustowość efektywna 3Mbit/s
Powyższe wartości należy rozumieć jako sumaryczną przepływność stacji bazowej pracującej
w trybie Full Duplex (FDD). Czyli np. 18 Mbit/s oznacza sumę transmisji w górę i w dół (9 +
9 Mbit/s). Innymi słowy jest to 9 Mbit/s Full duplex.
Wyższe przepływności są możliwe do osiągnięcia na szerszych kanałach radiowych. I tak np.
na kanale 7 MHz. można osiągnąć około 36 Mbit/s (przepływności sumarycznej) a na kanale
o szerokości 14 MHz można osiągnąć około 72 Mbit/s. Zgodnie z obowiązującymi w Polsce
regulacjami dotyczącymi gospodarowania częstotliwościami, trzeba brać pod uwagę prawie
wyłącznie kanały o szerokości 3,5 MHz.
Zasięgi przy braku widoczności radiowej są znacznie krótsze i nie można ich w sposób
wiarygodny wyliczyć. Przybliżone zasięgi dla środowiska NLOS (brak widoczności) w
warunkach miejskich wahają się od około 5 do 1,5 km w zależności od modulacji oraz
rodzaju przeszkód. Praca przy braku widoczności, gdy przeszkodami jest ukształtowanie
terenu i obszary charakteryzujące się dużym tłumieniem lub rozproszeniem sygnału
radiowego (np. las), w zasadzie nie jest możliwa.
W warunkach takich nie można zapewnić użytkownikowi przepływności zakładanej w pkt.
3.1.
LMDS – technologia ta umożliwia
transmisję o wysokiej przepustowości nawet do
155 Mbit/s. Zasięg sieci LMDS zwykle nie przekracza 5km.
© Copyright 2009
18
Ekspertyza
LTE - opracowywana przez ciało standaryzacyjne 3GPP. Na dzień dzisiejszy, testowe systemy
są w stanie osiągać przepływności rzędu 150 Mbit/s w kierunku do abonenta. Natomiast
transmisja danych przesyłanych od klienta, przy wykorzystaniu LTE, pozwala osiągnąć
transfer na poziomie 50 Mbit/s.
W odróżnieniu od sieci kablowych, rozwiązania radiowe charakteryzują jest niższymi kosztami
budowy i krótszym czasem wdrażania. Ponadto są skalowalne poprzez rozbudowę i wymianę
sprzętu infrastruktury. Pozytywnym zjawiskiem technik radiowych jest też udostępniana dla
użytkowników
radia
usługa
nomadyzmu
(przemieszczanie
się
użytkowników,
bez
konieczności obsługi transmisji w czasie przemieszczania się, co zapewnia usługa
mobilności).
3.8 Sieci transmisji danych po przewodach energetycznych niskiego napięcia
(Digital Power Line)
Sieci te pozwalają na przesyłanie danych z szybkością 24Mbit/s na odległość 250m.
Przepływność musi być współdzielona przez wszystkich abonentów i jest podatna na
zakłócenia wytwarzane przez odbiorniki energii elektrycznej. Technologia ta nie pozwala na
przenoszenie pasma zakładanego w pkt 3.1.
3.9 Podsumowanie i wnioski
Technologią dostępową, która zapewnia najwyższą jakość połączenia i możliwość
zwiększania
przepustowości
w
miarę
wzrostu
wymagań
użytkowników
jest
sieć
światłowodowa budowana do posesji abonenta (Fiber To The Home – FTTH) realizowana w
wariantach z lub bez sprzęgaczy optycznych.
4. Z związku z tym, że dostęp radiowy jest obecnie najmniej wydajną
technologią, dająca najmniejsze perspektywy rozwoju, inwestycje w nią
wydaja się najmniej pożądane. Jednak na niektórych obszarach dostęp
radiowy może się okazać jedynym sposobem zapewnienia mieszkańcom
Internetu. Konieczne jest wiec rozstrzygnięcie, jakie warunki musiałby
spełniać dany obszar, aby dostęp radiowy mógł być traktowany jako
jedyna możliwa do wprowadzenia technologia.
Rozstrzygnięcie, jakie warunki musiałby spełniać dany obszar, aby dostęp radiowy mógł być
traktowany jako jedyna możliwa do wprowadzenia technologia może być rozpatrzone w
oparciu o opisane poniżej kryteria:
© Copyright 2009
19
Ekspertyza
4.1. Liczba użytkowników i sposób ich rozmieszczenia na danym obszarze.
Duże rozproszenie użytkowników na danym obszarze i wynikające stąd długości niezbędnych
połączeń linii kablowych, powoduje większe koszty budowy sieci kablowej niż dostępu
radiowego. Zastosowanie w tym przypadku dostępu radiowego może być korzystniejsze
ekonomicznie.
Proponujący dostęp w technologii radiowej powinien przeprowadzić porównawczą analizę
ekonomiczną dla dwóch wariantów: dostępu radiowego i kablowego dla danego obszaru,
biorąc pod uwagę koszty budowy i eksploatacji w okresie 5 lat.
4.2. Rodzaj i ukształtowanie terenu.
Za zastosowaniem dostępu radiowego przemawiać mogą rodzaj i ukształtowanie terenu, (np.
tereny górskie, podmokłe, tereny górnicze, inne przeszkody terenowe, itp.) powodujące, że
warunki budowy linii kablowych na danym terenie będą nieuzasadnione.
4.3. Minimalna prędkość dostępu szerokopasmowego.
Należy zapewnić pasmo dla każdego użytkownika minimum 2 Mbit/s z uwzględnieniem
zasięgu stacji bazowej radiodostępu.
4.4. Rodzaj technologii dostępu radiowego – otwartość technologiczna.
Nie jest wskazane, aby wykorzystanie technologii dostępu radiowego wymagało stosowania
przez użytkowników specjalizowanych urządzeń radiowych oraz powodowało przez to
przywiązanie technologiczne użytkownika do jednego dostawcy usługi.
Biorąc
pod
uwagę
powyższe
kryteria,
zastosowanie
dostępu
radiowego
wymaga
indywidualnego podejścia do każdego przypadku biorąc pod uwagę ww. kryteria, co powinno
być przeanalizowane na etapie studium wykonalności.
Odnosząc się do doświadczeń norweskich można stwierdzić, że dla miejscowości, na
obszarze której mieszka nie mniej niż 200 osób najbardziej opłacalna jest technologia DSL, z
dosyć krótkimi odcinakami kabli miedzianych. Podana tutaj liczba mieszkańców nie jest
granicą ostrą i może się zmieniać, w zależności od konkretnego regionu Europy oraz
istniejącej infrastruktury
3
. W mniejszych aglomeracjach lub na obszarach bardziej
Dla Polski można przyjąć w tym przypadku sołectwo składające się z 40 lub więcej gospodarstw
domowych.
3
© Copyright 2009
20
Ekspertyza
rozproszonych, rozwiązania kablowe mogą być nieefektywne i wtedy należy stosować
rozwiązania radiowe z odpowiednimi łączami backhaulowymi 4.
5. Czy infrastruktura tworzona w ramach projektu 8.4 może być przyłączana
do sieci szkieletowej za pośrednictwem radiolinii?
Projekty realizowane w ramach działania 8.4 PO IG dostarczają użytkownikom usługi
szerokopasmowego dostępu do Internetu. Oznacza to realizację projektów na odcinku
5
„ostatniej mili”
. Kwestią otwartą jest sytuacja, gdy najbardziej efektywny punkt
dystrybucyjny leży poza zasięgiem części abonenckiej
6
sieci dostępowej. W takim
przypadku wykonawca projektu w działaniu 8.4 założy wykonanie odcinka sieci w części
dystrybucyjnej
7
sieci dostępowej po to aby uzyskać założone parametry ruchowe. Może
być to radiolinia lub światłowód w zależności od warunków ekonomicznych i aspektów
technologicznych.
Podstawowym kryterium powinna być trwałość inwestycji dotyczącej zapewnienia
przyłączenia do sieci szkieletowej.
Budowa
światłowodu
jako
elementu
warstwy
pasywnej
linii
telekomunikacyjnej
charakteryzuje się długoletnim okresem trwałości z uwagi na możliwość dostosowania
urządzeń aktywnych do aktualnych potrzeb. Natomiast radiolinia nie stwarza takich
możliwości – w takich sytuacjach konieczna będzie wymiana radiolinii.
Drugą charakterystyczną cechą przemawiającą na niekorzyść linii radiowej jest wrażliwość
na warunki atmosferyczne (np. deszcz, śnieg i wiatr) oraz zmiany środowiska (np. zmiany
roślinności i zabudowy) mające wpływ na warunki propagacji fal elektromagnetycznych.
Określenie backhaul odnosi się do „głębszej” części sieci. Jest to sieć budująca szkielet pomiędzy
punktami dostępu (access point albo stacja bazowa). Backhaul ze względu na swoją funkcję odznacza
się transmisją pozwalającą przenosić duży ruch typu punkt-punkt. Fizycznie jest ona realizowana za
pomocą światłowodów, radiolinii lub segmentu satelitarnego. Często pojawia się protekcja linków
backhaulowych, aby zwiększyć gwarancję usług. Źródło: Passus
5
„Ostatnia mila” - patrz punkt 2 ekspertyzy
6
Część abonencka, to część sieci dostępowej odpowiedzialna za dołączenie użytkowników sieci
telekomunikacyjnej do węzła (routera) części dystrybucyjnej. W tym celu wykorzystywane są
oddzielne łącza dostępowe (abonenckie). Łącze takie stanowi kanał komunikacyjny między
użytkownikiem sieci (komputerem użytkownika), a znajdującym się w niedalekiej odległości węzłem
dystrybucyjnym (routerem dystrybucyjnym) – patrz punkt 9 ekspertyzy
7
Część dystrybucyjna to część sieci dostępowej odpowiedzialna za przesyłanie ruchu z węzła
dystrybucyjnego do węzła warstwy wyższej, którym jest węzłem warstwy szkieletowej – patrz punkt 9
ekspertyzy.
4
© Copyright 2009
21
Ekspertyza
Za zastosowaniem radiolinii przemawiać będą trudne warunki budowy linii kablowej w danej
relacji, przechodzącej np. przez tereny górskie, podmokłe, tereny górnicze, i inne przeszkody
terenowe, itp.
Ponadto, zgodnie z art. 176 ust. 4 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. - Prawo telekomunikacyjne,
przy budowie, rozbudowie, eksploatacji lub łączeniu sieci telekomunikacyjnych, powinna być
uwzględniona możliwość wystąpienia sytuacji szczególnych zagrożeń, w tym klęsk
żywiołowych. W związku z powyższym wymagane jest stosowania technologii i sposobu
budowy sieci telekomunikacyjnej najkorzystniejszej dla danego terenu pod kątem
występowania tych zagrożeń. Zastosowanie radiolinii będzie wskazane dla terenów
zagrożonych m.in. powodzią i zalewaniem.
6. Przewidywane jest, że delegatury regionalne UKE będą dostarczać
Komisji Oceniającej zweryfikowane w terenie dane, pozwalające ocenić,
czy na danym obszarze funkcjonuje ogólnodostępny Internet
szerokopasmowy (o przepustowości minimum 2 Mbit/s). Jaki powinien
być zakres tych danych?
Komisja weryfikacyjna będzie oceniać czy na danym obszarze funkcjonuje ogólnodostępny
Internet szerokopasmowy na podstawie danych szczegółowych zebranych dla obszaru
objętego projektem. Obszar taki może być obszarem o innym zasięgu terytorialnym niż
gmina. Może to być osiedle, sołectwo itp. Dla działania 8.4 założono, że obszar taki obejmuje
minimum 40 podmiotów. Dla tego obszaru wymagane jest zgromadzenie zweryfikowanej
informacji dotyczącej istniejącej infrastruktury telekomunikacyjnej i jej wykorzystania pod
kątem szerokopasmowego dostępu do Internetu.
Analiza i ocena danych dotyczących obszaru będzie podstawą do kwalifikowalności projektu
do Działania 8.4.
Poniżej przedstawiono listę pytań sprawdzającą kwalifikowalność obszaru:
1. Czy na danym obszarze funkcjonuje przynajmniej 1 operator oferujący użytkownikom
końcowym dostęp do Internetu z prędkością min. 2 Mb/s?
2. Czy na danym obszarze funkcjonuje więcej niż 1 operator oferujący użytkownikom
końcowym dostęp do Internetu z prędkością min. 2 Mb/s?
© Copyright 2009
22
Ekspertyza
3. Czy na danym obszarze została zawarta min. 1 umowa na dostarczanie Internetu z
prędkością min. 2 Mb/s z użytkownikami z sektora przedsiębiorstw („oferta dedykowana”, nie
udostępniana innym użytkownikom)?
4. Czy na danym obszarze została zawarta min. 1 umowa na dostarczanie Internetu z
prędkością min. 2 Mb/s z użytkownikami – osobami fizycznymi (na podstawie oferty
publicznej)?
5. Czy na danym obszarze świadczona jest usługa dostępu do Internetu z prędkością niższą
niż 2Mb/s, a możliwości sieci pozwalają na zawarcie umowy na przepływność co najmniej 2
Mb/s?
Odpowiedzi
„nie”
na
pytanie
1,
2,
3,
4
i
5
kwalifikują
obszar
jako
„biały”,
Odpowiedzi „tak” ma pytanie 1 i 2 kwalifikują obszar jako „czarny”.
W pozostałych przypadkach należy kwalifikować obszar jako „szary”.
W przypadku obszaru „szarego” projekty złożone do działania 8.4 mogą uzyskać kwalifikację
po dodatkowej analizie warunków konkurencji na tym obszarze.
W tej analizie można posłużyć się następującymi pytaniami:
1. Jaka jest liczba dostawców BSA na danym obszarze?
2. Jaka jest liczba podłączonych abonentów o dostępie ≥ 2 Mbit/s?
3. Jaka jest liczba podłączonych abonentów biznesowych o dostępie ≥ 2 Mbit/s?
4. Jaka jest liczba umów podpisanych z abonentami (gospodarstwa domowe/
zarejestrowane podmioty gospodarcze w obszarze projektu) o przepływności < 2
Mbit/s w przypadku, których możliwości sieci pozwalają na zawarcie umowy na
przepływność co najmniej 2 Mbit/s?
5. Czy na danym obszarze oferowana cena dostępu do Internetu z prędkością 2 Mbit/s
jest znacząco wyższa od średniej ceny za taki dostęp w kraju?
Pytania te są zgodne z wytycznymi KE w sprawie stosowania przepisów dotyczących pomocy
państwa w odniesieniu do szybkiego wdrażania sieci szerokopasmowych.
© Copyright 2009
23
Ekspertyza
7. Czy wymóg otwartości sieci powinien być wprowadzony do kryteriów
działania 8.4? Jaki powinien być zapis kryterium i jego opis?
Zgodnie z zapisami dotyczącymi Działania 8.4 w ramach Priorytetu VIII PO IG,
dofinansowanie
może
dotyczyć
projektu
zapewniającego
dostarczenie
usługi
szerokopasmowego dostępu do Internetu na odcinku tzw. ostatniej mili na terenach, na
których taka działalność na zasadach rynkowych nie jest opłacalna finansowo. W działaniu
tym mamy więc do czynienia z
infrastruktury
teleinformatycznej
projektami polegającymi na budowie dedykowanej
stworzonej
pomiędzy
najbliższym
lub
najbardziej
efektywnym punktem dystrybucji Internetu a społecznością lokalną (obywatelami i
przedsiębiorcami).
W wyniku dofinansowania zostanie zbudowana, w części za środki publiczne infrastruktura
telekomunikacyjna – sieć dostępowa do Internetu. Wykorzystana zostanie zatem interwencja
publiczna. Interwencja publiczna musi unikać naruszania równowagi rynkowej, a w związku z
tym powinna być prowadzona zgodnie z określonymi zasadami. Są one sformułowane w
oparciu
o
zalecenia
i
wytyczne
Komisji
Europejskiej
oraz
europejskich
organów
regulacyjnych. 8
W wyniku dofinansowania takiego projektu zostanie więc zbudowana, w części za środki
publiczne, infrastruktura telekomunikacyjna – sieć dostępowa do Internetu. Wymóg
otwartości sieci dotyczy budowy sieci o otwartym dostępie9. Wykorzystana zostanie zatem w
tym przypadku interwencja publiczna. Interwencja publiczna musi unikać naruszania
równowagi rynkowej, a w związku z tym powinna być prowadzona zgodnie z określonymi
zasadami, które są sformułowane w oparciu o zalecenia i wytyczne Komisji Europejskiej
oraz europejskich organów regulacyjnych.
W związku z tym uważa się za konieczne wprowadzenie do kryteriów działania 8.4 wymogu
otwartości sieci, polegającego na:
Wsparcie finansowe będzie udzielane projektom, które są zgodne z Dyrektywą (2002/21/EC) w
sprawie jednolitej struktury regulacji dla sieci i usług komunikacji elektronicznej (ustawa Prawo
telekomunikacyjne jest zgodna z tą dyrektywą) oraz zasadami konkurencji (zasady udzielania pomocy
przez państwo i przepisy antymonopolowe).
9
„Otwarty dostęp” definiowany jest jako stworzenie możliwości podłączenia do zbudowanej w ramach
działania 8.4 infrastruktury każdego operatora (bez dyskryminacji któregokolwiek z nich) na
warunkach rynkowych.
8
© Copyright 2009
24
Ekspertyza
1. Zobowiązaniu beneficjenta do udostępniania wybudowanej infrastruktury wszystkim
operatorom i dostawcom usług telekomunikacyjnych na równoprawnych warunkach,
w tym z zachowaniem neutralności technologicznej.
2. Zapewnieniu powszechnej dostępności do usługi dostępu do sieci Internet.
3.
Zapewnieniu
beneficjentowi
możliwości
uzyskania
zwrotu
własnych
środków
zaangażowanych do realizacji inwestycji oraz kosztów eksploatacji i rozwoju sieci.
Przez zobowiązanie do udostępniania należy rozumieć umożliwienie, na rynkowych zasadach,
dostępu do (o ile występuje):
w warstwie pasywnej:
•
kanalizacji teletechnicznej,
•
okablowania,
•
infrastruktury pomocniczej (maszty, wieże telekomunikacyjne, kolokacje),
w warstwie aktywnej:
•
publicznej sieci Internet,
•
wirtualnych sieci prywatnych (VPN).
Zapewnienie powszechnej dostępności należy rozumieć jako stworzenie możliwości
podłączenia do zbudowanej infrastruktury telekomunikacyjnej każdego użytkownika na
zadeklarowanym w projekcie obszarze (bez dyskryminacji któregokolwiek z nich).
© Copyright 2009
25
Ekspertyza
8. Działanie 8.4 dysponuje alokacją 200 MEUR (łączna kwota środków
Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i środków budżetu
państwa). Konieczne jest oszacowanie średniego kosztu projektu
realizowanego w każdej z dostępnych obecnie technologii (łącze
światłowodowe, połączenie łącza światłowodowego z kablem
miedzianym, kabel miedziany, łącze radiowe).
Technologie stosowane w sieci dostępowej
W zależności od stosowanej technologii sieci dostępowe można podzielić na następujące
kategorie:
•
sieci kablowe światłowodowe,
•
sieci kablowe mieszane – w których wykorzystywane są kable światłowodowe i
miedziane,
8.1
•
sieci kablowe miedziane,
•
sieci bezprzewodowe - radiowe.
Krótka charakterystyka technologii kablowych
8.1.1 Technologie światłowodowe
Dostępowe sieci światłowodowe mogą być budowane w architekturach punkt-punkt i punktwielopunkt. Sieć punkt-punkt zapewnia całkowicie wydzieloną strukturę optyczną dla
połączenia między punktem centralowym a abonentem. W sieciach punkt-wielopunkt
(sieciach ze współdzielonym medium) pojedynczy światłowód wychodzący z centrali
zapewnia dostarczenie usług do dziesiątek abonentów. Jest to możliwe za sprawą podziału
sygnału w elementach rozgałęziających, ulokowanych zazwyczaj blisko użytkowników, skąd
doprowadzane są do użytkowników końcowych pojedyncze światłowody.
W obrębie sieci dostępowych o współdzielonym medium należy wymienić dwie metody
rozdzielania sygnału optycznego – aktywny AON (ang. Active Optical Network) oraz pasywny
PON (ang. Passive Optical Network).
Sieć aktywna AON działa w oparciu o aktywne urządzenia rozdzielające dokonujące konwersji
sygnału z postaci optycznej na elektryczną i odwrotnie. W sieciach PON w torze optycznym
miedzy nadajnikami a odbiornikami nie występują żadne urządzenia aktywne, sygnał
optyczny rozdzielany jest zaś przy pomocy biernych elementów rozgałęziających.
© Copyright 2009
26
Ekspertyza
Architektura FITL (ang. Fibre In The Loop)
W architekturze FITL wykorzystuje się technikę światłowodową w magistralnej oraz
rozdzielczej części sieci telekomunikacyjnej. W architekturze tej wyróżniamy następujące
elementy:
•
zakończenie linii światłowodowej OLT (ang. Optical Line Termination),
•
optyczna sieć dystrybucyjna ODN (ang. Optical Distribution Network),
•
optyczne jednostki sieciowe ONU (ang. Optical Network Unit).
Zależnie od ulokowania optycznej jednostki sieciowej ONU wyróżnimy trzy architektury sieci:
-
FTTB (Fibre To The Building),
-
FTTC (Fibre To The Curb), lub
-
FTTH (Fibre To The Home).
Nazwa architektury opisuje miejsce umieszczenia ONU. Wszystkie te rozwiązania obejmują
wykorzystanie kabla światłowodowego w transportowej części sieci. W części dostępowej w
dwóch pierwszych rozwiązaniach (FTTB, FTTC) używa się kabli miedzianych. Ostatnie
rozwiązanie - FTTH, to sieć abonencka całkowicie oparta o światłowód, aż do użytkownika.
Jest to rozwiązanie najdroższe i jak dotąd najrzadziej stosowane.
Pasywne sieci optyczne
Pasywne sieci optyczne zbudowane są z pasywnych elementów optycznych. Medium
transportowym jest światłowód jednomodowy. Sygnał optyczny przenoszony przez włókno
światłowodowe jest rozdzielany na kilka wiązek przy pomocy pasywnych rozgałęźników
optycznych (ang. splitters).
W zakresie rozwiązań sieci PON wyróżniamy:
•
APON (ATMPON),
•
BPON (Broadband PON),
•
GPON (Gigabit PON),
•
EPON (Ethernet PON).
Techniki APON i, będąca jej rozszerzeniem, BPON wykorzystują jako protokół warstwy
drugiej ATM (ang. Asynchronous Transfer Mode), dzięki czemu możliwa jest realizacja
różnych klas usług. W GPON zastosowano technikę Ethernet z kapsułkowaniem lub ATM a do
transportu używa się ramek SDH.
© Copyright 2009
27
Ekspertyza
EPON jest rozwiązaniem najnowszym umożliwiającym transmisję w standardach Ethernet
10/100/1000 Mbit/s.
Aktywne sieci optyczne
Sieci aktywne AON mogą wykorzystywać technologie PDH lub SDH w postaci pierścienia
światłowodowego lub magistrali, w których element OLT stanowi jeden z elementów
włączonych do struktury sieci, służąc połączeniu z siecią publiczną a jednostki sieciowe ONU
regenerują sygnał w światłowodzie i zapewniają połączenia przez łącza końcowe z
abonentami.
Innym rozwiązaniem sieci aktywnych są sieci budowane w oparciu o wyposażone
w
interfejsy światłowodowe przełączniki Ethernet warstwy drugiej i przełączniki warstwy
trzeciej (routery).
8.1.2 Technologie „miedziane”
Przy budowie sieci kablowych miedzianych wykorzystywane są obecnie różne odmiany
techniki xDSL (ang. Digital Subscriber Line). Technologia xDSL bazuje na architekturze
punkt-punkt. W związku tym umożliwia dostarczenie dedykowanego pasma każdemu
użytkownikowi. Niestety DSL jest technologią ograniczoną szumowo, a co za tym idzie
długość łącza jest ograniczona. Biorąc pod uwagę fakt, że wymaganym pasmem do
zapewnienia usług szerokopasmowych - włącznie z telewizją wysokiej rozdzielczości - jest
minimum 30 Mbit/s, maksymalna długość pętli spada do 900 metrów.
8.2
Ceny rozwiązań dostępowych sieci kablowych – światłowodowych,
mieszanych i miedzianych.
W tym punkcie zostaną przedstawione nakłady inwestycyjne jakie mogą wystąpić przy
planach budowy kablowych sieci dostępowych. Wyróżnione zostaną następujące przypadki:
•
FTTH AON - sieć w technologii światłowodowej wykorzystująca technikę
Ethernet zarówno w części dostępowej jak i dystrybucyjnej,
•
FTTC AON – sieć w technologii mieszanej, światłowodowo-miedzianej,
wykorzystująca techniki Ethernet w części dystrybucyjnej i ADSL w części dostępowej,
•
FTTH APON - sieć w technologii światłowodowej, wykorzystująca technikę
ATM w części dystrybucyjnej i Ethernet w części dostępowej,
•
FTTH EPON - sieć w technologii światłowodowej, wykorzystująca technikę
Ethernet w części dostępowej i dystrybucyjnej.
FTTH AON
© Copyright 2009
28
Ekspertyza
Do budowy sieci w architekturze FTTH AON wymagane jest wykonanie światłowodowej
infrastruktury kablowej w segmencie dystrybucyjnym i dostępowym. W tabeli 8.1 poniżej
przedstawiono możliwy zakres cen urządzeń i elementów wykorzystywanych do budowy
sieci.
Tabela 8. 1. Przykładowe ceny urządzeń dla sieci FTTH AON wykorzystującej
technikę Ethernet
L.p.
Nazwa urządzenia
Zakres cen (zł.)
1
Przełącznik (np Cisco Catalist 2960,3560,
3750-E, 4506)
1 500 - 25 000
2
Router brzegowy sieci (np Cisco 1800,
Cisco 7000)
2 000 - 25 000
3
Konwerter mediów światłowód-skrętka
(Ethernet 10/100/1000 Mbit/s)
100 - 300
4
Konwerter mediów skrętka (Ethernet
10/100/1000 Mbit/s) - światłowód
200 – 3 500
FTTC AON
Do budowy sieci w architekturze FTTC AON wymagane jest wykonanie mieszanej
infrastruktury kablowej:
- miedzianej – w segmencie dostępowym od szafki przy ulicy do domu klienta,
- światłowodowej – w segmencie dystrybucyjnym od węzła sieci do szafki .
W tabeli 8.2 przedstawiono możliwy zakres cen urządzeń i elementów wykorzystywanych do
budowy sieci.
© Copyright 2009
29
Ekspertyza
Tabela 8.2. Przykładowe ceny urządzeń dla sieci FTTC AON wykorzystującej
technikę Ethernet w segmencie dystrybucyjnym i ADSL w segmencie
dostępowym
L.p.
Nazwa urządzenia
Zakres cen (zł.)
1
DSLAM (np Asmax iPAM 4800))
4 000 - 20 000
2
Splitter
420 – 4 5000
3
Przełącznik dostępowy (warstwy trzeciej)
3 000 – 25 000
4
Router brzegowy sieci (np Cisco 1800, 2 000 - 25 000
Cisco 7000)
5
Modem-router ADSL
6
Konwerter mediów światłowód-skrętka 100 - 300
(Ethernet 10/100//1000 Mbit/s)
7
Konwerter mediów skrętka (Ethernet 200 – 3 500
10/100//1000 Mbit/s) - światłowód
100 - 500
Z podobną sytuacją mamy do czynienia w architekturze FTTB AON (światłowód
doprowadzony do budynku, na ogół wielorodzinnego, a podłączenie użytkownika realizowane
przy użyciu przewodów miedzianych i technologii xDSL).
FTTH APON
Do budowy sieci w architekturze FTTH APON wymagane jest wykonanie światłowodowej
infrastruktury kablowej. W tabeli 8.3 przedstawiono możliwy zakres cen urządzeń i
elementów wykorzystywanych do budowy sieci.
Tabela 8.3. Przykładowe ceny urządzeń dla sieci FTTH APON wykorzystującej
technikę ATM w segmencie dystrybucyjnym i Ethernet w segmencie dostępowym
L.p.
Nazwa urządzenia
Zakres cen (zł.)
1
OLT APON
21 000 - 35 000
2
ONU APON
od 700
3
Splitter
420 – 4 5000
4
3 000 – 25 000
5
Router brzegowy sieci
2 000 - 25 000
© Copyright 2009
30
Ekspertyza
FTTH EPON
Do budowy sieci w architekturze FTTH EPON wymagane jest wykonanie światłowodowej
infrastruktury kablowej. W tabeli 8.4 poniżej przedstawiono możliwy zakres cen urządzeń i
elementów wykorzystywanych do budowy sieci.
Tabela 8.4. Przykładowe ceny urządzeń dla sieci FTTH APON wykorzystującej
technikę Ethernet
L.p.
Nazwa urządzenia
Zakres cen (zł.)
1
OLT EPON
52 500 - 87 500
2
ONT EPON
od 700
3
Splitter
420 – 4 5000
4
3 000 – 25 000
5
Router brzegowy sieci
2 000 - 25 000
Zakres cenowy urządzeń i elementów sieciowych niezbędnych do budowy sieci podany w
powyższych tabelach zależy od następujących czynników:
•
technologii (Ethernet 10, 100, 1000 Mbit/s lub 10 Gbit/s,
•
liczby portów (12, 24, 48),
•
typu portów- skrętka, światłowód jednomodowy, wielomodowy,
•
konstrukcji,
•
funkcji i obsługiwanych protokołów.
Ceny routerów zależą w dużym stopniu od:
•
liczby interfejsów sieciowych,
•
typów interfejsów
wielomodowy)
sieciowych
(skrętka,
światłowód
jednomodowy,
•
obsługiwanych technologii łączy szeregowych lub Ethernet 10, 100, 1000
Mbit/s lub 10 Gbit/s;
•
obsługiwanych
ruchem).
funkcji
i
protokołów
(rutingu,
rutowanych,
sterowania
Ceny konwerterów są zależne od obsługiwanych technologii i typów portów.
Ceny urządzeń DSLAM zależy przede wszystkim od liczby obsługiwanych linii abonenckich
(np. 16, 24, 48 itd.).
© Copyright 2009
31
Ekspertyza
Ceny urządzeń OLT i ONT zależą od ilości i typów interfejsów wewnętrznych sieci EPON oraz
interfejsów po stronie klienta w ONT.
Oprócz nakładów na urządzenia ponoszone będą nakłady na budowę infrastruktury
pasywnej. Ceny jakie należy brać pod uwagę przy szacowaniu wysokości tych nakładów
przedstawiona w tabeli 8.5.
Tabela 8.5. Szacunkowe ceny jednostkowe infrastruktury kablowej
L.p.
Element sieci
1
Kabel światłowodowy 16j na terenie zurbanizowanym (w 120 000
budowanej kanalizacji kablowej 2 otw.) -za 1 km.
2
Kabel światłowodowy 16j na terenie niezurbanizowanym 60 000
(w budowanej kanalizacji kablowej 2 otw.) -za 1 km
3
Kabel miedziany 50p. na terenie zurbanizowanym (w 200 000
4
Kabel miedziany 50p. na terenie niezurbanizowanym (w 120 000
5
Kabel światłowodowy
kablowej, -za 1 km.
6
Kabel miedziany 50p. w istniejącej kanalizacji kablowej 2 30 000
otw. -za 1 km.
7
Kabel światłowodowy 16j podwieszany na budowanej 28 000
podbudowie słupowej, -za 1 km.
8
Kabel światłowodowy 16j podwieszany na istniejącej 18 000
9
Kabel miedziany 50p podwieszany
10
Kabel miedziany 50p podwieszany
11
Instalacja abonencka 10 miedziana (Ethernet)
150
12
Instalacja abonencka10 światłowodowa FTTH (Ethernet)
600
10
Szacunkowa
cena [zł]
16j
w
istniejącej
na
na
kanalizacji 20 000
budowanej 35 000
istniejącej 25 000
element sieci dostępowej obejmujący kable i gniazdo, zlokalizowany w lokalu
abonenta i znajdujący się pod jego kontrolą – cena jednostkowa.
© Copyright 2009
32
Ekspertyza
8.3
Sieci bezprzewodowe - radiowe
8.3.1 Krótka charakterystyka stosowanych technologii radiowych
Sieci bezprzewodowe cechują się najniższym kosztem inwestycji, wynikającym przede
wszystkim z najniższych kosztów budowy infrastruktury transmisyjnej. Standardami
szerokopasmowych bezprzewodowych sieci dostępowych stosowanymi dzisiaj są WiFi
(802.11), WiMAX (802.16) i LMDS. Oprócz tego dostępne są i używane inne technologie
opracowane przez producentów systemów, które nazwaliśmy systemami SRDA (Systemy
Radiowego Dostępu Abonenckiego).
Systemy WiMAX pracują w zakresie 2-11 GHz. Charakterystycznymi cechami tej technologii
są:
•
możliwość odbioru w przypadku bezpośredniej widoczności,
•
duża przepływność (nawet do 70 Mbit/s),
•
duży zasięg.
WiFi jest bardzo powszechną technologią, lecz jej zasięg użyteczny jest niewielki - wynosi
jedynie 100 m przy przepływności rzędu 10-50 Mbit/s. Pomimo tych ograniczeń za sprawą
dojrzałości technologicznej WiFi jest obecnie powszechniej używane w sieciach dostępowych
niż WIMAX.
System LMDS (ang. Local Multipoint Distribution Services) – to podobnie jak WiMAX systemy
typu punkt-wielopunkt, ale pracujące w wysokich pasmach częstotliwości 26 i 28 GHz.
Charakteryzują się stosunkowo dużą przepustowością – 10 Mbit/s i więcej lecz niezbyt dużym
zasięgiem, do kilku kilometrów.
Pomimo tego, że koszty budowy sieci radiowych są względnie niskie, główną ich słabością
jest pasmo, które nie wystarcza do uruchamiania wszystkich aplikacji. Wynika to z
wykorzystywanej w nich architektury dostępowej typu punkt wielopunkt, w której pasmo
dzielone jest między wielu użytkowników. W związku z tym technologie te nadają się bardzo
dobrze do przeglądania zawartości Internetu, lecz są bezużyteczne w przypadku bardziej
wymagających aplikacji takich jak telewizja IP.
8.3.2 Sieć dostępowa w technologii WiFi
Najtańszym i najprostszym w realizacji jest rozwiązanie oparte na popularnej technologii
bezprzewodowej sieci LAN – WiFi (standardy 802.11 a/b/g/n) pracującej w tzw. pasmach
© Copyright 2009
33
Ekspertyza
niechronionych 2,4 i 5,4 GHz. Praca w pasmach niechronionych jest jednym z istotnych
źródeł popularności i taniości tej technologii, ale także jej istotnej wady polegającej na braku
możliwości zapewnienia gwarancji jakości usługi. Technologia ta została zaprojektowana do
połączeń lokalnych na dystansie kilkuset metrów. lub do rozprowadzania sieci wewnątrz
budynków, tam gdzie realizacja połączeń kablowych jest niemożliwa lub niecelowa.
W praktyce technologia ta jest obecnie dość powszechnie stosowana dla zapewnienia
niedrogiego dostępu do Internetu, na terenie wiejskim lub podmiejskim o luźnej zabudowie,
gdzie użytkownicy są rozproszeni. Poszczególne wsie łączy się np. linkami pracującymi w
paśmie 5,4 GHz, a użytkowników indywidualnych dołącza się do punktów dostępowych
pracujących w paśmie 2,4 GHz . Dzięki zastosowaniu odpowiednich anten i dodatkowych
wzmacniaczy uzyskuje się zasięg powyżej kilometra.
Sieć dostępowa zbudowana w tej technologii złożona jest z co najmniej jednego tzw.
głównego nadajnika – głównej stacji bazowej, linków do wsi sąsiednich i zlokalizowanych w
nich przekaźnikach – lokalnych stacjach bazowych.
W stacji bazowej jest zlokalizowane połączenie do sieci Internet, zrealizowane, zależnie od
potrzeb i możliwości, w technologii kablowej (np. xDSL), światłowodowej lub radiowej
(radiolinia) oraz linki do wsi sąsiednich. Stacja bazowa zapewnia także dostęp dla
użytkowników lokalnych. Liczba użytkowników lokalnych nie powinna przekraczać 20-25.
Przekaźniki są zbudowane podobnie jak stacja bazowa i zapewniają dostęp dla użytkowników
lokalnych w miejscach gdzie są zainstalowane.
Koszty sprzętu dla realizacji stacji bazowej wynoszą około 1500-2000 zł. Dodatkowe
wyposażenie w celu budowy linku do sąsiedniej miejscowości kosztuje około 600 zł (na każdy
link).
Koszty przekaźnika wynoszą około 2000 - 2200 zł.
Koszty wyposażenia abonenckiego – 150 - 250 zł zależnie od potrzeb użytkownika.
8.3.3 Systemy Radiowego Dostępu Abonenckiego (SRDA)
Obok standardowych rozwiązań WiFi i WiMax dostępne są technologie radiowe będące
rozwiązaniami producenckimi. Rozwiązań takich na rynku istnieje wiele i nie sposób ich
wszystkich wymienić. Z tego powodu dla oceny kosztów będą wzięte pod uwagę dwa,
wydaje się reprezentatywne, przykłady technologii wykorzystywanych do budowy sieci
© Copyright 2009
34
Ekspertyza
dostępowych do Internetu jakimi są system Canopy oferowany przez firmę Motorola oraz
system Tsunami firmy Proxim.
8.3.3.1
System Canopy
System bezprzewodowej szerokopasmowej transmisji radiowej Motorola Canopy został
zaprojektowany przede wszystkim w celu skutecznego rozwiązania problemu tzw. "ostatniej
mili". Duża elastyczność systemu Motorola Canopy pozwala budować zarówno niewielkie sieci
dostępowe np. przez lokalnych dostawców Internetu, poprzez sieci o zasięgu regionalnym
wykorzystywane częstokroć przez operatorów telekomunikacyjnych, aż po rozwiązania
obejmujące swoim zasięgiem znaczące obszary państwa. Należy podkreślić, że pierwsze
polskie kompleksowe wdrożenia systemu Canopy odbyły się w jednostkach samorządu
terytorialnego (Gmina Parzęczew, Miasto Malbork).
W skład systemu wchodzą zarówno urządzenia przeznaczone do pracy w konfiguracji punktwielopunkt, jak i szeroka oferta radiolinii o przepustowościach od 10 do 300 Mbit/s. Całość
oferty uzupełnia oprogramowanie do zarządzania i zestaw elementów wyposażenia
dodatkowego. Użytkownikami systemu mogą być zarówno dostawcy usług internetowych,
operatorzy telekomunikacyjni jak i samorządy lokalne, które z powodzeniem mogą realizować
za pomocą tego systemu budowę własnych sieci rozległych.
W zależności od wykonania urządzenia systemu Canopy mogą pracować w kilku różnych
pasmach: 900 MHz, oraz 2.4, 5.2, 5.4 i 5.7 GHz. W Polsce możemy stosować wersje
pracujące w zakresach 2.4 GHz, i 5.4 GHz.
W skład infrastruktury systemu wchodzą: punkty dostępowe AP (Access Point), moduły
abonenckiej SM (Subscriber Module) oraz radiolinie umożliwiające zestawianie łączy punktpunkt (BH-Backhaul Module).
Głównym elementem jest punkt dostępowy AP, w którym jest także zrealizowane połączenie
z siecią (np. dostawcą usług internetowych). Zakres kątowy jednego zainstalowanego na
maszcie modułu AP wynosi 60 stopni. Zapewnia on transmisję szerokopasmową dla
maksimum 200 użytkowników. Możliwa do osiągnięcia przepustowość pomiędzy punktem
dostępowym, a modułami abonenckimi działających w paśmie 5,4 GHz wynosi 7 Mbit/s dla
wersji standardowej lub 14 Mbit/s dla wersji Advantage. Moduły AP mogą pracować
pojedynczo lub w zespołach od 2 do 6 urządzeń, tworząc tzw. klaster. W przypadku
© Copyright 2009
35
Ekspertyza
budowania klastra niezbędnym elementem staje się moduł zarządzający (CMM), który
zapewnia prawidłową synchronizację wszystkich pracujących AP.
Wykorzystanie sześciu AP pozwala na objecie dookólnym sygnałem maksymalnie 1,2 tys.
użytkowników. Maksymalna odległość w jakiej może znajdować się punkt abonencki wynosi
16 km.
Moduły abonenckie (SM) produkowane są w trzech wariantach: Standardowy zapewniający
przepustowość dla klienta 4 lub 7 Mbps (jeśli na stacji bazowej jako AP pracuje moduł
Advantage), Advantage o przepustowości 14 Mbps i Lite o przepustowości 512 Kbit/s (768
Kbit/s). Każdy moduł abonencki (za wyjątkiem wersji Lite) produkowany jest w dwóch
odmianach różniących się od siebie systemem szyfrowania transmisji – AES lub DES. Moduły
Lite dostępne są wyłącznie w wersji DES.
Typowa odległość w jakiej może pracować moduł abonencki od stacji bazowej mieści się w
zakresie 1,6 do 16 km, zależnie od wersji, zastosowanej anteny i wymaganej przepustowości.
Firma Motorola wyposażyła system Canopy w dwie grupy urządzeń pracujących w topologii
punkt-punkt:
- radiolinie 10 – 20 Mbit/s – modulacja FSK,
- radiolinie 30 – 300 Mbit/s – modulacja OFDM.
Grupa pierwsza to radiolinie oparte na modułach konstrukcyjnie zbliżonych do modułów
AP/SM – a więc bardzo prostych w montażu i uruchomieniu. Te radiolinie można dodatkowo
wyposażać w odpowiednie lustra sferyczne, znacząco zwiększając zasięg pracy urządzeń, aż
do 56 km. Radiolinie drugiej grupy pozwalają na pracę także w warunkach braku pełnej
widoczności optycznej.
Canopy posiada wbudowaną pełną obsługę sieci VLAN zgodnie ze standardem 802.1q.
Ponadto moduł abonencki SM posiada możliwość uruchamiania w nim routera z funkcja NAT,
a także 64-stopniową priorytetyzację usług bazujących na protokole IP. Tor radiowy pozwala
na regulację mocy wyjściowej w zakresie od 10 mW do 1 W (moc E.I.R.P.) w krokach co 1
dB, w celu spełnienia założonych wymagań eksploatacyjnych i zgodności z obowiązującymi
przepisami.
Orientacyjne ceny elementów systemu Canopy:
•
Moduł abonencki -5400SM
© Copyright 2009
- około
670 zł,
36
Ekspertyza
•
Moduł abonencki - 5450SM – Advanced
- około 2 800 zł,
•
Stacja bazowa systemu Canopy - 5450AP - moduł bazowy Advanced - około 5 600 zł.
Do kosztów sprzętu radiowego należy doliczyć koszty budowy masztów i wykonawstwa.
Koszty budowy masztu antenowego o wysokości:
•
do 2 m
– około 500 zł (koszt masztu i montaż),
•
4–8m
- około 1 000 zł (koszt masztu i montaż),
•
36 - 50 m
- około 30 000 zł (koszt masztu z ziemi).
Wykonawstwo tj.
•
wykonanie obwodów zasilających i uziemień masztów - około 500 zł na maszt,
•
konfiguracja stacji bazowej – około 6 000 zł,
•
konfiguracja terminala – około 250 zł,
•
prace montażowo instalacyjne i wykonanie dokumentacji to koszty rzędu 2 000 zł na
stację.
8.3.3.2
System Tsunami
Urządzenia firmy Proxim Tsunami QuickBridge.11a R, które sprzedawane są jako
kompletny zestaw urządzeń pozwalający na budowanie radiolinii typu punkt–punkt. Zestaw
złożony jest z:
•
stacji bazowej (QB-0BSU-R),
•
terminala abonenckiego (QB-SU-R),
•
kabli do budowy radiolinii (TSU-MP11A-QB-KIT-3Y).
Urządzenia pracują w nielicencjonowanym paśmie 5,47 - 5,725 GHz.
Oba urządzenia – stacja bazowa i terminal abonencki, posiadają zintegrowane anteny
dualnej polaryzacji o zysku energetycznym 23 dBi, co pozwala na zestawienie radiolinii na
odległości do 20 km. Przepustowość takiego rozwiązania umożliwia osiągnięcie prędkości
nawet do 54 Mbit/s.
Tsunami
QuickBridge.11aR
posiada
hermetyczne
obudowy
zewnętrzne
(IP65),
przystosowane do montażu na zewnątrz budynków, np. bezpośrednio na maszcie.
Kompletny zestaw Tsunami QuickBridge.11aR kosztuje w granicach 5 500 – 6 100 zł. Do
tego należy doliczyć koszty budowy masztów i wykonawstwa.
Koszty budowy masztu antenowego o wysokości:
© Copyright 2009
37
Ekspertyza
•
do 2 m
– około 500 zł (koszt masztu i montaż),
•
4–8m
- około 1 000 zł (koszt masztu i montaż),
•
36 - 50 m
- około 30 000 zł.(koszt masztu z ziemi).
Wykonawstwo tj.
•
wykonanie obwodów zasilających i uziemień masztów kosztuje około 500 zł na maszt,
•
prace montażowo instalacyjne i wykonanie dokumentacji kosztuje około 1500 – 2000
zł na link.
8.3.4 Sieci WiMAX
WiMAX jest technologią bezprzewodową, opartą na standardach IEEE 802.16 i ETSI
HiperMAN, stworzoną by umożliwić dostęp do szerokopasmowych usług na dużym obszarze
(np. obszar miasta).
Standard IEEE 802.16 definiuje interfejs radiowy (PHY) oraz protokół warstwy MAC dla
bezprzewodowej sieci MAN. Początkowo rozpoczęto prace nad standardem dla częstotliwości
10-66 GHz. Tak wysokie pasma mają jednak ograniczony zasięg i wymagają widoczności
optycznej (LOS), co ogranicza ich zastosowanie. Z tych powodów, rozszerzono zakres prac
na drugą część standardu, dla zakresu 2-11GHz (standard IEEE 802.16a). Praca w niższych
pasmach pozwoliła zwiększyć zasięg urządzeń oraz umożliwiła (dzięki technologii W-OFDM)
pracę bez widoczności optycznej, co ma szczególne znaczenie w warunkach wysokiej
zabudowy miejskiej i w zastosowaniach mobilnych.
Według informacji dostępnych na stronie WiMAX Forum, w chwili obecnej stworzone zostały
trzy profile na różne pasma radiowe:
•
Licencjonowane pasma 3,5 GHz i 3,7 GHz .
•
Nielicencjonowane pasmo 5,4 oraz 5,8 GHz
zdyskwalifikowane przez duże ograniczenie mocy).
•
Licencjonowane pasmo 2,5 GHz (w Polsce niedostępne).
(to
drugie
w
Polsce
jest
Standard ten stanowi alternatywę dla sieci przewodowych czy DSL, szczególnie na obszarach
o słabo rozbudowanej sieci telekomunikacyjnej. WiMAX zapewnia połączenia stałe oraz
przenośne i (w przyszłości) mobilne, przy braku bezpośredniej widoczności optycznej
pomiędzy stacjami komunikującymi się.
Typowe koszty realizacji systemu w technologii WiMAX:
© Copyright 2009
38
Ekspertyza
•
Stacja bazowa 3,5 GHz (4 sektory (90o)
– 10 000 – 11 000 USD,
•
System Zarządzania
- 6 000 USD,
•
Terminal abonencki
- 400 – 500 USD
•
Licencja dla systemu zarządzania do 100 terminali
- 2100 USD
Typowe ceny usług dodatkowych związanych z realizacją obiektów radiowych zamieszczono
w tabeli 8.6:
Tabela 8.6 Ceny usług dodatkowych związanych z realizacją obiektów radiowych
Usługa
Cena jed. [zł]
Projekt konstrukcyjno-budowlany i elektryczny
3000
Pozwolenie na budowę
4000
Jednorazowy przydział pasma radiowego UKE
1939
Pomiary pola elektromagnetycznego
1500
Wykonanie i montaż – stojak balastowy do 3 m.
2100
Wykonanie i montaż – maszt mocowany do 3 m.
900
Dostawa i montaż korytka kablowego / mb.
25
Wykonanie linii zasilającej prądu st. /mb.
55
Wykonanie i montaż tablicy wraz z licznikiem /kpl.
550
Montaż gniazda wtykowego /szt.
45
Siłownia
6000
Szafka telekomunikacyjna 12U
700
Zakres usług w różnych obiektach może być różny.
8.3.5 Sieci LMDS
Systemy LMDS (Local Multipoint Distribution System) to systemy dostępowe typu punktwielopunkt pracujące w zakresie częstotliwości
26 i 28 GHz (pasmo licencjonowane).
Technologia ta umożliwia transmisję wysokiej jakości, o dużej przepustowości 10 Mbit/s i
więcej - na obszarze o powierzchni kilku km2. Wykorzystywana przez LMDS wysoka
częstotliwość ogranicza zasięg do max. 5 – 6 km.
Typowe koszty realizacji systemu w technologii LMDS:
•
Stacja bazowa (4 sektory (90o)
– 20 000 – 25 000 USD,
•
System Zarządzania
- 6 000 USD,
© Copyright 2009
39
Ekspertyza
•
Terminal abonencki
- 3 500 – 4 000 USD,
•
Licencja dla systemu zarządzania dla terminala
- 150 – 200 USD.
9. Konieczne jest doprecyzowanie, jaka powinna być graniczna wartość
przepustowości łącza „od użytkownika”, aby dany obszar mógł zostać
uznany za kwalifikowany do objęcia projektem. Przy szacowaniu tej
wartości należy wziąć pod uwagę obecne standardy oraz wyniki
estymacji, o której mowa w pkt. 4.
Sieć telekomunikacyjna ma budowę warstwową. Znaczy to, że w sieci rożne warstwy pełnią
różne funkcje. Warstwa, która służy do przyjmowania ruchu „od użytkowników” i
agregowanie tego ruchu do warstwy wyższej (ruch w górę sieci - upstream ) i generowanie
ruchu „do użytkownika” po rozdzieleniu ruchu przychodzącego z warstwy wyższej (ruch w
dół sieci - downstream) nazywana jest warstwą dostępową. Warstwę dostępową pod
względem funkcjonalnym i fizycznym można podzielić na dwie części: część abonencką i
cześć dystrybucyjną.
Część
abonencka
fizycznie
odpowiedzialna
jest
za
dołączenie
użytkowników
sieci
telekomunikacyjnej do węzła (routera) części dystrybucyjnej. W tym celu wykorzystywane są
oddzielne łącza dostępowe (abonenckie). Łącze takie stanowi kanał komunikacyjny między
użytkownikiem sieci (komputerem użytkownika), a znajdującym się w niedalekiej odległości
węzłem dystrybucyjnym
11
(routerem dystrybucyjnym).
Część dystrybucyjna odpowiedzialna jest za przesyłanie ruchu z węzła dystrybucyjnego do
węzła warstwy wyższej, którym jest węzłem warstwy szkieletowej. Węzeł dystrybucyjny
(router), realizuje z jednej strony, transfer ruchu w części dystrybucyjnej, a z drugiej
agreguje ruch z części abonenckiej. Z funkcjonalnego punktu widzenia węzły dystrybucyjne
transferują ruch w części dystrybucyjnej między routerami części dystrybucyjnej, a routerami
warstwy szkieletowej, oraz realizują dołączenia abonenckich łączy dostępowych, które
przenoszą ruch generowany przez użytkowników.
Ruch generowany przez użytkowników w zakresie części abonenckiej realizowany jest za
pomocą różnych technik
asymetryczne
i
transmisyjnych.
symetryczne.
Techniki
Ogólnie można je podzielić na techniki
asymetryczne
charakteryzują
się
rożną
przepływnością, czyli wielkością strumienia danych przesyłanych do użytkownika i od
11
Węzeł tan nazywany jest również węzłem dostępowym - Access Point
© Copyright 2009
40
Ekspertyza
użytkownika. Technologie symetryczne określają taką samą przepływność strumienia danych
w obu kierunkach.
Obecnie powszechnie stosowane są technologie asymetryczne z powodu typowych zachowań
użytkowników korzystających z sieci Internet, gdzie strumień danych dochodzący do
użytkownika jest o wiele większy niż ilość danych wysyłanych przez użytkownika w kierunku
sieci
12
. Zapotrzebowanie na pasmo kanału informacyjnego między użytkownikiem, a węzłem
dostępowym wzrasta z rozwojem dostępnych usług. Wzrasta rola Internetu w budowaniu
społeczeństwa informacyjnego. Z użytkowników stajemy się dostawcami zawartości
Internetu. Najbliższe dwa, trzy lata to jeszcze okres przekształcania technik przewodowych
xDSL od stosowanych obecnie powszechnie technik asymetrycznych
13
do symetrycznych
technologii rodziny SHDSL 14 (standard ITU G.991.2) z przepływnością od 2,3 Mbit/s
15
do
22 Mbit/s. Zakładana jest w tym czasie migracja sieci dostępowej w kierunku sieci NGA
opartej na łączach światłowodowych z symetrycznymi technikami wymiany informacji.
Mając na uwadze stały rozwój Internetu oraz wzrastające zapotrzebowanie na usługi
elektroniczne w Polsce, właściwe jest przyjęcie jako kryterium kwalifikacji obszaru do
rozwoju lub budowy sieci dostępowych wartość przepływności nie mniej niż 8 Mbit/s (8448
kbit/s) do użytkownika i 640 kbit/s od użytkownika
16
tak jak definiuje to standard techniki
ADSL, która najlepiej wykorzystuje istniejącą już miedzianą instalację telefoniczną do
świadczenia usług szybkiego transferu danych.
Typowe zachowania użytkowników Internetu polegają na przeglądaniu bogatych w informację
strony internetowych. Użytkownik taki wysyła tylko krótkie informacje sterujące wyboru strony. Z
czasem użytkownik taki staje się świadomym dostawcą contentu (zawartości) Internetu i z
użytkownika staje się źródłem informacji. Użytkownik taki wymaga symetrycznego kanału informacji.
13
ADSL (standard ITU G.992.1) (z pasmem 8 Mbit/s do użytkownika i 640 kbit/s od użytkownika),
ADSL2 (standard ITU G.992.3 i G992.4) z pasmem 12 Mbit/s do użytkownika i 1 Mbit/s od
użytkownika, ADSL 2+ (standard ITU G.992.5) z pasmem 24 Mbit/s do użytkownika i 2 Mbit/s od
użytkownika
14
SHDSL (Single-Pair High-Speed Digital Subscriber Line ) jest formą technik xDSL danych, która
umożliwia szybką transmisję danych na parach miedzianych. Symetryczny SHDSL realizuje
transmisję z szybkością do 2304 kbit/s na jednej parze i do 4608 kbit/s na dwu parach kabli
miedzianych. Zasięg transmisji zróżnicowany jest od warunków sieci i wynosi do 3 km.
15
Opcjonalny tryb rozszerzony - tzw SHDSL+ realizuje transmisję symetryczną na jednej parze
kablowej z przepływnością 5,6 Mbit/s (5696 kbit). Wyższe szybkości transmisji danych mogą być
zrealizowane przy użyciu dwóch lub najwyżej czterech miedzianych par kablowych (22 Mbit/s).
16
. Należy założyć, że w najbliższej przyszłości łącze dostępowe do użytkownika masowego powinno
zapewnić przeniesienie ruchu na poziomie minimum 6 Mbit/s. Na taki rozkład ruchu składa się: 500
kbit/s – transmisja danych, 100 kbit/s – transmisja głosu, 6 Mbit/s– transmisja video w standardzie
MPEG. Wartość taka pozwala przenieść wszystkie usługi w jednym łączu dostępowym (Triple Play), a
jednocześnie jest technologicznie możliwa do dostarczenia po tradycyjnym łączu miedzianym (ADSL).
Dla zapewnienia jakości łącza wymagany jest też pewien nadmiar przepustowości łącza.
12
© Copyright 2009
41
Ekspertyza
Analizując warunki
aby dany obszar mógł zostać uznany za kwalifikowany do objęcia
projektem i przyjmując jako punkt odniesienia
wartość przepustowości łącza „od
użytkownika”, należałoby założyć symetryczny charakter kanału komunikacyjnego w części
abonenckiej, który lepiej odwzorowuje przyszłe potrzeby użytkowników Internetu oraz
dążenie do budowy sieci NGA rozwijanej na bazie łączy optycznych w technice FTTH
17
.
W zakresie obecnego stanu technologii przewodowych xDSL i aktualnych potrzeb większości
użytkowników można jeszcze dopuścić asymetryczny charakter łącza szerokopasmowego,
gdzie minimalna graniczną wartość przepływności łącza w przypadku pobierania danych
przez użytkownika będzie wynosić 2 Mbit/s (2048 kbit/s - standard ITU G.991.2).
Alternatywą dla dostępu miedzianego xDSL może być wykorzystanie na terenach wiejskich,
technologii radiowych. W sieciach szerokopasmowych nie zaleca się stosowanie tradycyjnych
technologii
wąskopasmowych
radiowych
systemów
dostępowych,
ale
powinno
się
implementować szerokopasmowe radiowe systemy dostępowe. Mając na uwadze duże w
perspektywie oczekiwaniach użytkowników, nawet radiowy system WiMax będzie technologią
przejściową, jednak zaletą wszystkich technologii radiowych jest szybkość ich wdrażania do
pracy. Dla radiowego dostępu szerokopasmowego docelową technologią może być
technologia BFWA (Broadband Fixed Wireless Access), która w początkowym zamierzeniu
miała spełniać funkcje radiowego systemu rozsiewczego zastępującego telewizję kablową na
obszarach o małej gęstości zabudowy, a przepływności rzędu 8 Mbit/s są łatwe do
osiągnięcia.
10. Obecnie w ramach działania 8.4 dofinansowywane są projekty, w wyniku
których użytkownicy otrzymują dostęp do Internetu o przepustowości
minimum 2 Mbit/s. Dla zapewnienia spójności z inwestycjami
prowadzonymi w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych oraz
PO Rozwój Polski Wschodniej wskazane byłoby zwiększenie tej wartości
(regiony postulują zmianę do 6Mbit/s lub nawet 8 Mbit/s). Instytucja
Pośrednicząca potrzebuje miarodajnej opinii co do możliwości i
celowości wprowadzenia takiej wartości parametru.
Regionalne
Programy
Operacyjne
zakładają
budowę
nowych
sieci
szkieletowych,
zmierzających w kierunku przyszłych sieci NGN. Dla przykładu można podać, że założenia
projektowe
Pomorskiej
Sieci
Szkieletowej
mówią,
że
minimalna
przepustowość
FTTH (Fiber To The Home) - odmiana techniki światłowodowej FTTX przeznaczona dla
użytkownika domowego
17
© Copyright 2009
42
Ekspertyza
szerokopasmowego łącza dostępowego nie powinna być mniejsza niż 20 - 30 Mbit/s.
Zauważmy, że średnia przepustowość łącza dostępowego określona na poziomie 20 - 30
Mbit/s jest zgodna z wnioskami z prawa Nielsena
18
dotyczącymi oczekiwanej przepustowości
łącza dostępowego w odniesieniu do Polski – 100 Mbit/s dla najbardziej zaawansowanych
użytkowników
19
, czyli około 3 razy mniejsza przepustowość dla pozostałych użytkowników
sieci.
Budowane sieci szkieletowe zakładają doprowadzenie optycznych węzłów dostępowych do
lokalizacji leżących w takiej odległości od odbiorców końcowych, aby operatorzy świadczący
usługi mogli zapewnić im usługi wymagające bardzo dużych przepustowości. W ramach
realizowanych projektów przyjmuje się minimum 6 Mbit/s w stronę do odbiorcy, ale
przyjmuje się również założenie, że stosowane technologie powinny zostawić znaczne
rezerwy w tym zakresie. O ile wcześniej jako kryterium budowy sieci szerokopasmowych do
użytkownika końcowego przyjęto wartość 2 Mbit/s to w perspektywie 2 - 3 lat, kiedy
zbudowane
zostaną
nowe
sieci
szkieletowe
wymagane
jest
aby
budowane
sieci
szerokopasmowe zdolne były zapewniać przepływności wyższe.
Badania Internetu prowadzone w Europie (zawarte w dokumencie Law of Internet
opracowanym
przez
Jakoba
Nielsena)
dowodzą,
że
przepustowość
połączeń
szerokopasmowych rośnie w tempie 50% rocznie. Badania popytu użytkowników domowych
( badania zawarte w raporcie dla FTTH Council Europe 20) dowodzą, że w ciągu ostatnich
pięciu lat popyt na szerokopasmowe połączenia wykorzystywane przez użytkowników
domowych rósł w Europie w tempie ok. 20% rocznie. Bezsprzecznie wzrost popytu wpływa
na wzrost przepustowość łącza, a rozwój technologii w kierunku wykorzystania połączeń
opartych na światłowodach wzmacnia ten wzrost.
W czerwcu 2008 roku, firma Cisco przedstawiła prognozę dotyczącą wzrostu wolumenu
ruchu. Szacuje ona, że w okresie od 2007 do 2012 średnioroczny przyrost ruchu wynosić
Prawo Nielsena: maksymalna prędkość domowych łączy internetowych podwaja się co 21 miesięcy.
Prawo Nielsena dotyczy najbardziej zaawansowanych użytkowników Internetu. Stwierdzono też, że
zachowania typowych użytkowników Internetu są takie same, a jedynie opóźnione o około 2- 3 lata.
19
W opracowaniu: “Study to Assess Broadband Bandwidth Usage and Key Trends in Europe”,
February 2008. Produced independently by Ventura Team LLP for the Fibre to the Home Council
Europe, zaprezentowano tezę, że zgodnie z prawem Nielsena, przepustowości łączy dostępowych dla
końcowych użytkowników Internetu na poziomie 100 Mbit/s będą osiągnięte, w Polsce w roku 2012.
20
Study to Assess Broadband Bandwidth Usage and Key Trends in Europe, February 2008, Produced
independently by Ventura Team LLP for the Fibre to the Home Council Europe
18
© Copyright 2009
43
Ekspertyza
będzie około 46%. Coroczny wzrost przepustowość łączy dostępowych o około 50%
wymusza zastosowanie nowych wydajnych technologii dostępowych.
Analizy ruchowe wskazują zatem za przyjęciem jako minimalnej wartości
przepływności sieci dostępowej wartość 8 Mbit/s.
Pytanie, które powinno być również rozstrzygnięte, dotyczy rodzaju łącza dostępowego:
łącze symetryczne czy asymetryczne?
Analizy pokazują, że wzrastać będzie przyrost wolumenu ruchu w segmencie ruchu
wideokonferencyjnego, który wymaga posiadania przez użytkowników symetrycznych łączy
dostępowych
o
przepustowości
na
poziomie
od
3
do
6
Mbit/s
dla
usług
wideokonferencyjnych. Aby utrzymać zadawalająca jakość transmisji wymagany jest pewien
zapas realizowanej przepływności. Za przyjęciem rozwiązania budowy sieci dostępowych o
minimalnej przepływności 8 Mbit/s przemawia również inny ważny składnik ruchu
generowanego przez użytkowników rezydentnych. Otóż, największą, pod względem
wolumenu składową ruchu generowanego przez użytkowników rezydentnych jest ruch typu
P2P (Peer to Peer), który wykorzystywany jest przez użytkowników Internetu do wzajemnej
wymiany udostępnianych plików (np. muzyka, film itp.) znajdujących się na komputerach
tych użytkowników. Ten składnik ruchu przemawia również za stosowaniem w sieci
dostępowej technik symetrycznych transmisji co w konsekwencji prowadzi do rozwijania
światłowodowych sieci dostępowych w technice FTTH.
W
Europie
dostrzegane
są
zjawiska
sprzyjające
budowie
światłowodowych
sieci
dostępowych. Zaskakująco dobrze wypadają tu Czechy, które jeszcze 4 lata temu posiadały
infrastrukturę szerokopasmową gorszą niż
w dostępowe sieci światłowodowe.
Polska,
a które,
intensywnie inwestują
Aktualne tendencje rozwoju Internetu pokazują, że
szerokie pasmo łączy dostępowych pozwala niezwykle efektywnie wykorzystywać wszelkie
udogodnienia oferowane przez Internet. Uzasadnione jest twierdzenie, że użytkownicy
Internetu korzystający z wydajnych optycznych łączy szerokopasmowych generują znacznie
więcej ruchu niż tacy sami użytkownicy dołączeni za pośrednictwem łączy ADSL. Analiza
wzrostu ruchu generowanego przez użytkowników szerokopasmowych wykazuje, że średnio
ruch ten rośnie 3-krotnie, czyli użytkownik korzystający z szerokopasmowego dostępu
optycznego
generuje
3
razy
więcej
ruchu
niż
użytkownik
korzystający
z
łącza
szerokopasmowego w technologii ADSL. Szybszy dostęp, a tym samym szybszy transfer
danych pozwala na korzystanie w sieci Internet z usług strumieniowych (np. telewizja, czy
© Copyright 2009
44
Ekspertyza
Video High Definition) z zachowaniem wysokiego parametru jakości QoS. Mając zapewniony
szybki dostęp użytkownicy zaczynają instalować w domu większe ekrany telewizji HDTV,
urządzenia video (np. VoD) o dużej rozdzielczości, czy inne urządzenia dla obsługi nowych
usług generujących duży ruch.
Analiza oczekiwań świadomych, rezydentnych użytkowników Internetu pozwala sformułować
następującego wniosek: użytkownicy rezydentni oczekują (pomimo wykorzystywanej dzisiaj
niezbyt wydajnej technologii xDSL) większej przepustowości oraz prawdziwych usług
szerokopasmowych co oznacza, że w najbliższej przyszłości będą oni stawiać operatorom
sieci większe wymagania w zakresie przepustowości łączy dostępowych.
Obserwacje
poczynione
współużytkowanych
w
zasobów
Szwecji
(gdzie
sieciowych
typu
obecnie
video
wykorzystuje
oraz
istnieje
się
większość
znaczna
liczba
użytkowników usług szerokopasmowych) pokazują, że sieci oferujące rzeczywiste usługi
szerokopasmowe pozwalają na zupełnie nowy sposób wykorzystywania usług video. Dlatego
już w najbliższych siedmiu, ośmiu latach wzrost liczby łączy dostępowych FTTH wymusi,
znaczące zmiany w sektorze usług przesyłania głosu i sygnału video w sieci Internet.
Oznacza to pojawienie się na rynku wielu nowych usług internetowych, przede wszystkim
związanych z przesyłaniem sygnału video. Takie zachowanie użytkowników wymusi zmiany
technologiczne we wszystkich warstwach sieci telekomunikacyjnej.
Z dostępnych statystyk ruchowych wynika, że w Europie, w zależności od regionu, udział
ruchu video waha się od około 50% nawet do 80% całości generowanego ruchu IP. Model
taki realizowany będzie również w Polsce co jednoznacznie nakazuje projektowanie
symetrycznych sieci szerokopasmowych o dużych przepływnościach, co najmniej 8 Mbit/s.
Warunek wartości minimalnej dostępu do Internetu nie jest związany z wymaganiem
posiadania przez użytkownika kanału komunikacyjnego o takiej przepływności. Potrzeby
użytkowników Internetu kształtują przede wszystkim: świadomość związana z zasobami
dostępnymi w Internecie i warunki ekonomiczne użytkownika. Określenie tej wartości
związane jest głownie z dostępną techniką i warunkami ekonomicznymi wprowadzenia tej
techniki w obecnym stanie technologicznym i perspektywie rozwoju Internetu w Polsce.
© Copyright 2009
45
Ekspertyza
11. Obecnie wnioskodawca deklaruje, że już na etapie składania wniosku
posiada skompletowane dokumenty niezbędne do uruchomienia
inwestycji (m.in. zgody i zezwolenia). Ponieważ ich zdobycie jest często
czasochłonne i wymaga znacznych nakładów finansowych, wskazane
byłoby umożliwienie wnioskodawcy składania części z nich wraz z
umową lub nawet skompletowania ich w trakcie trwania projektu. W tym
celu należy wskazać enumeratywnie, które z dokumentów muszą być w
posiadaniu przedsiębiorcy już na etapie składania wniosku.
Dokumenty wymagane na etapie składania wniosku są sprecyzowane w części V
ZAŁĄCZNIKI oraz w DEKLARACJI WNIOSKODAWCY. Poniżej zawarta jest ocena
zasadności występowania każdego wymienionego tam dokumentu już na etapie składania
wniosku.
Załączniki do wniosku:
1. Studium wykonalności wraz z analizą finansową i ekonomiczną oraz analizą ryzyka.
Studium wykonalności jest kosztowne i pracochłonne, ale jest niezbędnym
dokumentem dla oceny wniosku.
2. Dokumenty weryfikujące kwalifikowalność Wnioskodawcy. KRS/EDG (ewidencja
działalności gospodarczej) lub dokument o podobnym charakterze, który potwierdza formę
prawną i zakres działania Wnioskodawcy.
Wymaganie uzasadnione.
3. Dokumenty uwierzytelniające oświadczenie Wnioskodawcy o zapewnieniu środków
zabezpieczających wymagane współfinansowanie projektu:
i. promesa kredytowa uzyskana z banku zapewniająca, iż w przypadku uzyskania
dofinansowania projekt otrzyma środki na współfinansowanie w przypadku, w którym
kredyt jest jednym z planowanych źródeł współfinansowania projektu lub zapewnienia
płynności finansowej;
ii. inny dokument potwierdzający dysponowanie środkami na współfinansowanie.
Jest to wymaganie, w przypadku braku własnych środków inwestycyjnych,
kłopotliwe dla MŚP. Dotychczasowe doświadczenia wykazały, że banki niechętnie
wydają takie promesy, nie mówiąc o tym, że promesa kosztuje. Można przesunąć
przedstawienie tego dokumentu do fazy podpisywania umowy. Bankom łatwiej
przychodzi podjęcie pozytywnej decyzji w przypadku już zatwierdzonego
wniosku, niż na etapie składania wniosku, kiedy szanse realizacji projektu są
jeszcze mgliste.
4. Pełnomocnictwo/ upoważnienie dla osoby reprezentującej Wnioskodawcę do podpisania
wniosku.
© Copyright 2009
46
Ekspertyza
5. Umowa partnerska (lub inna forma potwierdzenia np. list intencyjny wstępnie określający
podział zadań i odpowiedzialności).
6. Oświadczenie Wnioskodawcy dotyczące pomocy publicznej.
7. Oświadczenia wspólników spółki cywilnej, jawnej, komandytowej, partnerskiej oraz w
zakresie ubezpieczenia społecznego – wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością o regulowaniu w terminie zobowiązań wobec Urzędu Skarbowego i
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz nie zaleganiu w opłacaniu składek na
ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz podatków i innych należności
publicznoprawnych (jeśli dotyczy).
8. Oświadczenie Wnioskodawcy o regulowaniu w terminie zobowiązań wobec Urzędu
Skarbowego i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz nie zaleganiu w opłacaniu składek
na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz podatków i innych należności
publicznoprawnych (jeśli dotyczy).
9. Oświadczenie dotyczące kwalifikowalności podatku VAT wg wzoru zamieszczonego na
stronie www.wwpe.gov.pl
10. Oświadczenie dotyczące zakwalifikowania Wnioskodawcy do kategorii MŚP
11. Dokumenty uwierzytelniające kondycję finansową Wnioskodawcy (bilans wraz z
informacją dodatkową oraz rachunek zysków i strat za ostatni rok obrachunkowy a w
przypadku podmiotów niezobowiązanych do sporządzania bilansu, należy podać
informacje określające zobowiązania i należności ogółem lub przedłożyć sprawozdanie
finansowe [kopia dokumentu]).
© Copyright 2009
47
Ekspertyza
DEKLARACJA WNIOSKODAWCY
Oświadczam, że:
1. Informacje zawarte we wniosku są zgodne ze stanem faktycznym i jestem świadomy
odpowiedzialności karnej wynikającej z art. 271 kodeksu karnego, dotyczącej
poświadczania nieprawdy, co do okoliczności mającej znaczenie prawne.
2. W przypadku otrzymania dofinansowania na realizację projektu nie naruszę zasady zakazu
podwójnego finansowania, oznaczającej niedozwolone zrefundowanie całkowite lub
częściowe danego wydatku dwa razy ze środków publicznych (wspólnotowych lub
krajowych).
3. Zobowiązuję się do zapewnienia środków finansowych zabezpieczających udział własny
w realizację projektu.
4. Nie pozostaję w stanie upadłości, pod zarządem komisarycznym, lub nie znajduję się
w toku likwidacji,
z wierzycielami.
postępowania
upadłościowego
lub
postępowania
układowego
5. Wniosek o dofinansowanie realizacji projektu jest zgodny z dyrektywami dotyczącymi
bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie, w jakim zostały wdrożone do polskiego systemu
prawa, wskazanymi w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września
1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr
169, poz. 1650, z 2007 r. Nr 49, poz. 330).
6. Nie będę mógł w żaden sposób odzyskać poniesionego ostatecznie kosztu podatku VAT.
Jednocześnie zobowiązuję się do zwrotu zrefundowanej w ramach projektu części
poniesionego podatku VAT, jeżeli zaistnieją przesłanki umożliwiające odzyskanie lub
odliczenie tego podatku.
7. Projekt jest zgodny z właściwymi przepisami prawa wspólnotowego i krajowego,
w szczególności dotyczącymi zamówień publicznych oraz pomocy publicznej.
8. Nie zalegam w opłacaniu składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne,
Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz podatków i
innych należności publicznoprawnych.
9. Zobowiązuję się do zapewnienia trwałości i utrzymania rezultatów projektu przez okres
minimum 5 lat od zakończenia jego realizacji (3 lat w przypadku MSP).
© Copyright 2009
48
Ekspertyza
10. Nie podlegam wykluczeniu z ubiegania się o dofinansowanie na podstawie art. 211
ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249, poz. 2104, z
późn. zm.).
11. Wyrażam zgodę na udzielanie informacji na potrzeby ewaluacji (ocen) przeprowadzanych
przez Instytucję Zarządzającą, Instytucję Pośredniczącą, Instytucję Wdrażającą lub inną
uprawnioną instytucję lub jednostkę organizacyjną.
12. Posiadam wystarczające środki finansowe gwarantujące płynną i terminową realizację
projektu przedstawionego w niniejszym wniosku.
Proponuje się nową treść punktu (zgodna ze stanowiskiem zajętym przy
załączniku nr 3): Zapew niam płynną i term inow ą realizację projektu
przedstaw ionego w niniejszym w niosku.
13. Realizowany
przestrzennego.
przeze
mnie
projekt
jest
zgodny
z
planami
zagospodarowania
14. Posiadam wszystkie niezbędne pozwolenia, zgody, projekty techniczne, etc.
Proponuje się wykreślenie tego punktu. Głównym dokumentem projektowym
dołączanym do wniosku jest studium wykonalności, a na etapie studium
wykonalności nie ma potrzeby przedstawiania zezwoleń budowlanych itp.
15. Dysponuję dokumentami uwierzytelniającymi posiadanie środków zabezpieczających
wymagane współfinansowanie projektu (np. kopia uchwały budżetowej na dany rok,
promesa kredytowa etc.).
Proponuje się wykreślenie tego punktu uznając, że na etapie składania wniosku
wystarczy deklaracja z punktów 3 i 12.
16.
Oświadczam, że:
projekt nie uwzględnia przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na
środowisko, dla których, zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9
listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących
znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań
związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o
oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 257, poz. 2573, z późn. zm.), wymagane
jest lub może być wymagane sporządzenie raportu o oddziaływaniu na
środowisko, ani przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na wyznaczony
lub potencjalny obszar Natura 2000;
projekt uwzględnia przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko,
dla których, zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r.
w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na
środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem
przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U.
Nr 257, poz. 2573, z późn. zm.), wymagane jest sporządzenie raportu o
oddziaływaniu na środowisko;
© Copyright 2009
49
Ekspertyza
projekt uwzględnia przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko,
dla których, zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r.
w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na
środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem
przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U.
Nr 257, poz. 2573, z późn. zm.) sporządzenie raportu o oddziaływaniu na
środowisko może być wymagane;
projekt uwzględnia przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na obszar
Natura 2000;
projekt uwzględnia przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na potencjalny
obszar Natura 2000.
12. Kwestia technologii satelitarnej i WiFi – czy należy wykluczyć je z
katalogu kosztów kwalifikowalnych – argumenty i rekomendacja.
Technologię satelitarną należy wykluczyć z katalogu kosztów kwalifikowanych z uwagi na:
- używanie technologii satelitarnej w aktualnej sytuacji rynkowej wiąże się jedynie z
korzystaniem z usługi poprzez terminale satelitarne, w związku z powyższym nie wiąże
się z rozbudową krajowej infrastruktury telekomunikacyjnej,
- ograniczone parametry transmisyjne w zakresie przepustowości dla danego
użytkownika, opóźnienia związane z drogą transmisyjną sygnału radiowego, ograniczoną
przepływnością kanału satelitarnego oraz sposobem przydziału kanału transmisyjnego,
- ograniczone możliwości usługowe w porównaniu do uzyskiwanych przy wykorzystaniu
infrastruktury naziemnej,
- brak możliwości dalszego rozwoju w zakresie usług, w tym multimedialnych,
Technologii WiFi wykorzystywanej do budowy infrastruktury dostępu szerokopasmowego nie
należy wykluczyć z katalogu kosztów kwalifikowalnych z uwagi na fakt iż jest ona
przedmiotem oceny merytorycznej w ramach kryteriów merytorycznych.
13. Doprecyzowanie definicji symetryczności sieci w odniesieniu do
działania 8.4 (dotyczy dwóch aspektów: symetryczność zdefiniowana na
potrzeby zbierania danych w ramach inwentaryzacji sieci oraz
symetryczność zdefiniowana w projekcie realizowanym w ramach
działania 8.4).
Realizacja usługi szerokopasmowego dostępu do Internetu wymaga zastosowania
właściwego łącza szerokopasmowego. Łącza takie są elementem sieci szerokopasmowych i
realizowane są za pomocą różnych technologii dostępnych, które można podzielić na
symetryczne i asymetryczne. W technologii asymetrycznej strumień danych wysyłanych od
abonenta jest mniejszy niż strumień danych obieranych przez abonenta (strumienie danych
posiadają różne przepływności). W technologii symetrycznej oba strumienie mają taką samą
przepływność.
Definicja symetryczności sieci w odniesieniu do działania 8.4 odnosi się zatem do określenia
warunku szerokopasmowego łącza symetrycznego realizującego usługę szerokopasmowego
© Copyright 2009
50
Ekspertyza
dostępu do Internetu. Definicja powinna określić minimalną (gwarantowaną) wartość
przepływności łącza szerokopasmowego (np. 8 Mbit/s)
Należy również dodać, że aspekt symetryczności sieci powinien mieć to samo znaczenie
zarówno w ramach zbierania danych w ramach inwentaryzacji sieci, jak też dla projektów
realizowanych w ramach działania 8.4.
14. Kwestia kwalifikowania osiedli w ramach dz. 8.4 - jaka metodologia
kwalifikowania obszaru powinna zostać zastosowana w przypadku
zmiany obszaru z miasta na osiedle/dzielnicę?
Kwestia kwalifikowania obszaru w ramach działania 8.4 powinna opierać się o jednostki
administracyjne mniejsze niż gmina. Gmina może tworzyć jednostki pomocnicze: sołectwa,
dzielnice, osiedla oraz inne jednostki niższego rzędu. W przypadku miasta w ramach dz. 8.4
wydzielenie obszaru dzielnicy/osiedla jest o tyle słuszne, że obejmuje znacznie mniejszy
obszar i pozwala dokładnej określić penetrację usług szerokopasmowych na obszarze gminy.
W miastach z reguły jest też tak, że postęp urbanizacyjne prowadzi do powstawania nowych
obszarów, gdzie brakuje infrastruktury telekomunikacyjnej lub mamy do czynienia z
dominacją jednego operatora.
15. Czy można w przyp. Działania 8.4 zamienić SW na biznes plan i nie
wykonywać analizy finansowej i ekonomicznej projektu? Czy na
podstawie proponowanych przez instytucję wdrażającą dokumentów
można będzie dokonać rzetelnej oceny projektu?
Proponuje się dopuścić możliwość zamiany SW na biznes plan i nie wykonywanie analizy
finansowej i ekonomicznej projektu tylko w przypadku, kiedy (warunki spełnione łącznie):
1. Projekt ma być realizowany na „obszarze białym”, wyznaczonym dla najmniejszych
obszarów geograficznych, tzn. osiedli w przypadku miast i sołectw w przypadku gmin.
2. Projekt będzie dotyczył bezpośrednio wyłącznie warstwy abonenckiej sieci
dostępowej, tzw. „ostatnia mila” (nie będzie obejmował warstwy dystrybucyjnej).
3. Beneficjentem projektu będzie MSP co spowoduje wyznaczenie okresu trwałości
projektu na 3 lata.
© Copyright 2009
51
Ekspertyza
Załącznik. Wytyczne wspólnotowe w sprawie stosowania przepisów
dotyczących pomocy państwa w odniesieniu do szybkiego wdrażania sieci
szerokopasmowych 21 (wybrane fragmenty).
Komisja przyjęła przychylne stanowisko wobec środków państwowych na rzecz wdrożenia
dostępu szerokopasmowego na obszarach wiejskich i na obszarach o niedostatecznym
zasięgu sieci, natomiast bardziej krytyczna była wobec środków pomocowych stosowanych
na obszarach, na których istnieje już infrastruktura szerokopasmowa i konkurencja. W
przypadkach, w których interwencja państwa, mająca na celu wsparcie wdrożenia dostępu
szerokopasmowego, spełniała warunki pomocy państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1, jej
zgodność była dotychczas oceniana przez Komisję głównie na podstawie art. 87 ust. 3.
Artykuł 87 ust. 1: obecność pomocy
Zgodnie z art. 87 ust. 1 Traktatu WE „wszelka pomoc przyznawana przez Państwo
Członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca
lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub
produkcji niektórych towarów, jest niezgodna ze wspólnym rynkiem w zakresie, w jakim
wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi”. Wynika z tego, że, aby
środek został uznany za pomoc państwa, muszą zostać łącznie spełnione poniższe warunki:
1) środek pomocy musi zostać przyznany ze środków państwowych, 2) musi przynosić
przedsiębiorstwom korzyści ekonomiczne, 3) korzyści muszą być selektywne i zakłócać
konkurencję lub grozić jej zakłóceniem, 4) środek pomocy musi mieć wpływ na handel
wewnątrzwspólnotowy.
Jak pokazuje praktyka decyzyjna Komisji dotycząca pomocy państwa w dziedzinie dostępu
szerokopasmowego, wsparcie publiczne dla projektów dostępu szerokopasmowego często
wiąże się z obecnością pomocy państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 Traktatu 22.
Po pierwsze środki wymagają na ogół zaangażowania zasobów państwowych np. gdy
państwo wspiera projekty dostępu szerokopasmowego poprzez dotacje, ulgi podatkowe lub
inne preferencyjne warunki finansowania.
Po drugie środki państwowe wspierające projekty wdrożenia dostępu szerokopasmowego na
ogół są ukierunkowane na prowadzenie działalności gospodarczej (tj. budowę i obsługę
Źródło: http://ec.europa.eu/competition/consultations/2009_broadband_guidelines/guidelines_pl.pdf
Wykaz wszystkich decyzji Komisji wydanych na podstawie przepisów dotyczących pomocy państwa
w zakresie łączności szerokopasmowej znajduje się na stronie internetowej:
http://ec.europa.eu/competition/sectors/telecommunications/broadband_decisions.pdf
21
22
© Copyright 2009
52
Ekspertyza
infrastruktury szerokopasmowej lub zarządzanie nią). W wyjątkowych przypadkach, gdy sieć
finansowana w ten sposób nie jest jednak wykorzystywana do celów komercyjnych (np. sieć
zapewnia tylko szerokopasmowy dostęp do stron internetowych, usług i informacji o
charakterze niekomercyjnym) 23, środek nie wiązałby się z przyznaniem przedsiębiorstwu
korzyści gospodarczej, wskutek czego nie byłby pomocą państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1
Traktatu.
Po
trzecie
pomoc
jest
zazwyczaj
przyznawana
bezpośrednio
inwestorom
sieci
(przedsiębiorstwom lub operatorom sieci łączności elektronicznej, którzy inwestują w budowę
i rozwój infrastruktury szerokopasmowej), którzy w większości przypadków są wybierani w
drodze przetargu nieograniczonego 24. O ile stosowanie procedury przetargowej zapewnia
ograniczenie wysokości pomocy do niezbędnego minimum dla danego projektu, to wsparcie
finansowe umożliwia wybranemu wykonawcy prowadzenie działalności gospodarczej na
warunkach, których w innym razie rynek by nie zapewnił. Beneficjentami pośrednimi są
między innymi inni operatorzy, którzy uzyskują dostęp hurtowy do zbudowanej w ten sposób
infrastruktury oraz użytkownicy biznesowi, którzy uzyskują dostęp szerokopasmowy na
korzystniejszych warunkach, niż mogliby go uzyskać bez interwencji państwa 25.
Po czwarte środki państwowe wspierające wdrożenie sieci szerokopasmowych są z natury
selektywne, ponieważ są skierowane do przedsiębiorstw, które działają tylko w niektórych
regionach lub na niektórych segmentach rynku usług Łączności elektronicznej. Ponadto
interwencja państwa sprzyja zmianie panujących warunków rynkowych przez to, że szereg
przedsiębiorstw dokonałoby w tej sytuacji wyboru usług świadczonych przez wybranych
dostawców
zamiast
istniejących,
potencjalnie
droższych
alternatywnych
rozwiązań
rynkowych (na przykład usług dzierżawy łączy) 26. W związku z tym fakt, że usługi
szerokopasmowe stają się w ogóle dostępne albo dostępne po niższej cenie niż w innym
Zob. decyzję Komisji z 30.5.2007 r. w sprawie NN 24/2007 – Republika Czeska, Prague Municipal
Wireless Network.
24
Tylko w jednym przypadku Komisja zatwierdziła środek państwowy, który przewidywał ulgę
podatkową mającą na celu wsparcie upowszechniania dostępu szerokopasmowego na obszarach
Węgier o niedostatecznym zasięgu sieci, zob. decyzja nr N 398/2005 – Węgry, Development of Tax
Benefit for Broadband.
25
Zob. np. decyzję Komisji N 570/2007 – Niemcy, Broadband in rural areas of Baden-Württemberg,
decyzję N 157/2006 – Zjednoczone Królestwo, South Yorkshire Digital Region Broadband Project,
decyzję N 264/05 – Włochy, Broadband for rural Tuscany, decyzję Komisji N 201/2006 – Grecja,
Broadband access development in underserved territories i decyzję 131/2005 – Zjednoczone
Królestwo, FibreSpeed Broadband Project Wales. Mieszkańcy będący użytkownikami, mimo że także
są beneficjentami tych środków, nie podlegają jednak przepisom dotyczącym pomocy państwa,
ponieważ nie są przedsiębiorstwami ani podmiotami gospodarczymi w rozumieniu art. 87 ust. 1.
26
Zob. decyzję Komisji N 266/2008 – Niemcy, Broadband in rural areas of Bayern.
23
© Copyright 2009
53
Ekspertyza
przypadku, powoduje zakłócenie konkurencji. Ponadto wsparcie państwa dla infrastruktury
szerokopasmowej
mogłoby
obniżyć
rentowność
i
spowodować
wyparcie
inwestycji
uczestników rynku, którzy w innej sytuacji byliby skłonni do zainwestowania w określony
obszar lub jego części. Wreszcie w zakresie w jakim interwencja państwa może wpłynąć na
dostawców usług z innych państw członkowskich, wpływa ona także na wymianę handlową,
ponieważ rynki usług łączności elektronicznej (w tym hurtowe i detaliczne rynki łączy
szerokopasmowych) są otwarte na konkurencję między operatorami i dostawcami usług 27. W
niektórych przypadkach państwa członkowskie mogą być zdania, że zapewnianie sieci i usług
szerokopasmowych należy uważać za usługi publiczne lub usługi świadczone w ogólnym
interesie gospodarczym w rozumieniu art. 86 ust. 2 Traktatu 28.
Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości, o ile spełnione są cztery główne
warunki (znane powszechnie jako kryteria Altmark), finansowanie przez państwo świadczenia
usług publicznych może nie być objęte zakresem zastosowania art. 87 ust. 1 Traktatu 29. W
szczególności (i) beneficjent mechanizmu finansowania przez państwo usług świadczonych w
ogólnym interesie gospodarczym (UOIG) musi zostać formalne zobowiązany do świadczenia
UOIG i zobowiązanie to musi być w sposób jasny zdefiniowane; (ii) parametry, na podstawie
których obliczana jest rekompensata, muszą być wcześniej ustalone w obiektywny i
przejrzysty sposób, tak aby nie powodowała ona powstania korzyści ekonomicznej, która
mogłaby stawiać przedsiębiorstwa będące beneficjentami w korzystnej sytuacji wobec
przedsiębiorstw konkurencyjnych; (iii) rekompensata nie może przekraczać kwoty niezbędnej
do pokrycia całości lub części kosztów poniesionych w celu wykonania zobowiązań do
świadczenia UOIG, przy
uwzględnieniu związanych z nimi przychodów oraz rozsądnego zysku z tytułu wypełniania
tych zobowiązań; (iv) jeżeli beneficjent nie został wybrany w ramach procedury udzielania
zamówień publicznych, poziom rekompensaty musi być określony na podstawie analizy
kosztów, jakie przeciętne prawidłowo zarządzane przedsiębiorstwo poniosłoby w związku z
wykonaniem takich zobowiązań, przy uwzględnieniu właściwych przychodów i rozsądnego
Zob. decyzję Komisji N 237/2008 – Niemcy, Broadband support in Niedersachsen.
Zgodnie z orzecznictwem misję świadczenia usług w ogólnym interesie gospodarczym lub usług
publicznych należy powierzać przedsiębiorstwom aktem władzy publicznej. W związku z tym zadanie
świadczenia usług publicznych lub usług w interesie ogólnym gospodarczym może być powierzona
podmiotowi gospodarczemu w formie koncesji na wykonywanie usług publicznych; zob. sprawy
połączone T-204/97 i T-270/97 EPAC przeciwko Komisji, Rec. [2000], s. II-2267, pkt 126 i sprawa T17/02 Fred Olsen przeciwko Komisji, Zb.Orz. [2005], s. II-2031, pkt 186, 188-189.
29
Zob. sprawa C-280/00 Altmark Trans GmbH i Regierungspräsidium Magdeburg przeciwko
Nahverkehrsgesellschaft Altmark GmbH, Rec. [2003], s. I-7747 („orzeczenie w sprawie Altmark“).
27
28
© Copyright 2009
54
Ekspertyza
zysku. W dwóch decyzjach 30 w sprawie środków przyjętych przez władze regionalne w celu
przyznania prywatnym podmiotom gospodarczym (subsydiowanej) koncesji na wykonywanie
usług publicznych polegających na wdrożeniu sieci szerokopasmowych w regionach o
niedostatecznym zasięgu sieci, Komisja uznała, że zgłoszone programy wsparcia były zgodne
z czterema kryteriami, określonymi w orzeczeniu w sprawie Altmark, a zatem nie były objęte
zakresem zastosowania art. 87 ust. 1 31. Przede wszystkim w obu sprawach zwycięski oferent
został wybrany na podstawie najniższej wnioskowanej kwoty pomocy, a kwota przyznanej
rekompensaty została ustalona na podstawie wcześniej określonych i przejrzystych kryteriów.
Ponadto Komisja nie znalazła żadnego dowodu wskazującego na nadmierną rekompensatę,
ani ryzyko takiej rekompensaty. Z drugiej strony Komisja uznała, że nie można przyjąć
pojęcia UOIG i późniejszego odniesienia do orzecznictwa związanego ze sprawą Altmark w
sytuacji, gdy dostawca nie posiada wyraźnego upoważnienia, ani żadnego obowiązku
zapewniania szerokopasmowego dostępu i podłączenia do sieci wszystkich obywateli i
wszystkich przedsiębiorstw na obszarach o niedostatecznym zasięgu sieci, ale był bardziej
nastawiony na zapewnienie dostępu do sieci przedsiębiorstwom 32.
Ponadto zgodnie z orzecznictwem, mimo że państwa członkowskie mają dużą swobodę w
definiowaniu usług, które uważają za usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym
30
Zob. decyzja Komisji N 381/2004 – Francja, Projet de réseau de télécommunications haut débit des
Pyrénées-Atlantiques i decyzja Komisji N 382/2004 – Francja, Mise en place d'une infrastructure haut
debit sur le territoire de la région Limousin (DORSAL)
31
W szczególności ze względu na fakt, że państwa członkowskie mają dużą swobodę w definiowaniu
zakresu UOIG, Komisja w obu powyższych sprawach uznała, że w zakresie w jakim zapewnianie
wszechobecnej infrastruktury szerokopasmowej będzie otwarte dla wszystkich pozostałych
dostawców i będzie usuwało nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku oraz zapewni dostęp do łączy
wszystkim użytkownikom w danych regionach, państwo członkowskie nie popełniło oczywistego błędu
uznając, że świadczenie takiej usługi odpowiada definicji usług świadczonych w ogólnym interesie
gospodarczym.
32
Zob. decyzja Komisji N 284/2005 – Irlandia, Regional Broadband Programme: Metropolitan Area
Networks ("MANs"), phases II and III, pkt 23, 37-40. Komisja uznała w tej sprawie, że wsparcie
przekazane na upowszechnianie i funkcjonowanie sieci miejskich (Metropolitan Area Networks –
MAN) w wielu miastach Irlandii nie było rekompensatą z tytułu świadczenia UOIG, ponieważ
zgłoszony środek w większym stopniu przypominał „partnerstwo prywatno-publiczne” niż powierzenie i
wykonywanie UOIG.
Zob. również decyzję N 890/2006 – Francja, Aide du Sicoval pour un réseau de très haut débit. W tej
sprawie Komisja zwróciła uwagę, że zgłoszony środek dotyczył wsparcia na zapewnienie dostępu
szerokopasmowego tylko dla kompleksów biurowych i organizacji sektora publicznego w części
Tuluzy, z wyłączeniem sektora mieszkalnego. Ponadto projekt obejmował jedynie część regionu. W
związku z tym, ponieważ celem zgłoszonego środka nie było działanie w interesie obywateli, a w
interesie sektora przedsiębiorstw, Komisja uznała, że nie była to UOIG.
© Copyright 2009
55
Ekspertyza
lub misję świadczenia usług publicznych 33, definicja tych usług lub misji opracowana przez
państwo członkowskie może być zakwestionowana przez Komisję w przypadku oczywistego
błędu 34. W związku z tym Komisja będzie uważać, że na obszarach, na których prywatni
inwestorzy zainwestowali już w szerokopasmową infrastrukturę sieciową (lub są w trakcie
dalszej rozbudowy swojej infrastruktury sieciowej) i świadczą już konkurencyjne usługi
dostępu szerokopasmowego o odpowiednim zasięgu sieci szerokopasmowej, nie można
uznać budowy równoległej konkurencyjnej i finansowanej ze środków publicznych
infrastruktury szerokopasmowej za świadczenie usługi publicznej w rozumieniu orzecznictwa
związanego ze sprawą Altmark, ani za UOIG w rozumieniu art. 86 Traktatu.
33
Zob. sprawa T-289/03 BUPA i inni przeciwko Komisji, Zb.Orz. [2008], s. II-000, pkt 165, sprawa T106/95 FFSA i inni przeciwko Komisji, Rec. [1997], s. II-229, pkt 99. Zob. również pkt 14 komunikatu
Komisji w sprawie usług użyteczności publicznej w Europie (Dz.U. C 17 z 19.1.2001, s. 4).
34
Zob. sprawa T-442/03, SIC przeciwko Komisji, Zb.Orz. [2008], s. II-000, pkt 195, sprawa T-289/03,
op. cit., pkt 166 i sprawa T-17/02, op.cit., pkt 216. Zgodnie z pkt 22 komunikatu Komisji w sprawie
usług użyteczności publicznej w Europie „Swoboda definicji [usług świadczonych w ogólnym interesie
gospodarczym] przysługująca państwom członkowskim oznacza, że państwa członkowskie mają
przede wszystkim obowiązek zdefiniować, co uważają za [taką] usługę […] w oparciu o szczególne
cechy działalności. Definicja ta może podlegać kontroli jedynie pod względem błędów oczywistych”
© Copyright 2009
56
Ekspertyza
Ocena zgodności ze wspólnym rynkiem na podstawie art. 87 ust. 3.
Jeżeli Komisja uzna, że zgłoszony środek stanowi pomoc w rozumieniu art. 87 ust. 1
Traktatu, ocena zgodności opiera się bezpośrednio na art. 87 ust. 3 lit. c) 35. Może się
zdarzyć,
że
obszary
objęte
projektem
pomocy
państwa
na
rzecz
infrastruktury
szerokopasmowej są także obszarami objętymi pomocą w rozumieniu art. 87 ust. 3 lit. a) i c)
oraz wytycznych w sprawie pomocy regionalnej 36. W tym przypadku pomoc na wdrażanie
dostępu szerokopasmowego może także kwalifikować się jako pomoc na rzecz inwestycji
początkowej w rozumieniu wytycznych w sprawie pomocy regionalnej. Jednak w wielu
dotychczas zbadanych przez Komisję sprawach istniały również inne obszary, na które
skierowano zgłoszone środki, ale które nie były „objęte pomocą”, przez co ocena Komisji nie
mogła być prowadzona zgodnie z wytycznymi w sprawie pomocy regionalnej 37.
W sytuacji gdy środek wchodzi w zakres zastosowania wytycznych w sprawie pomocy
regionalnej i gdy przewidziano przyznanie indywidualnej pomocy ad hoc pojedynczej firmie
lub pomocy ograniczonej do jednego obszaru działalności, państwo członkowskie musi
udowodnić, że zostały spełnione warunki zawarte w wytycznych w sprawie pomocy
regionalnej. Przede wszystkim dotyczy to warunku, że projekt, będący przedmiotem
zainteresowania, przyczynia się do osiągnięcia celów spójnej strategii rozwoju regionalnego,
oraz że uwzględniając charakter i wielkość projektu, nie będzie on powodował
niedopuszczalnego zakłócenia konkurencji.
Oceniając, czy dany środek pomocy można uznać za zgodny ze wspólnym rynkiem, Komisja
wyważa pozytywny wpływ środka pomocy na osiągnięcie danego celu leżącego we wspólnym
interesie i potencjalnie negatywne skutki ubocznych tego środka polegające na zakłóceniu
wymiany handlowej i konkurencji.
Stosując test bilansujący Komisja dokona oceny następujących zagadnień:
Należy przypomnieć, że zgodnie z art. 87 ust. 3 lit a) Traktatu „pomoc przeznaczona na sprzyjanie
rozwojowi gospodarczemu regionów, w których poziom życia jest nienormalnie niski lub regionów, w
których istnieje poważny stan niedostatecznego zatrudnienia” również może zostać uznana za zgodną
ze wspólnym rynkiem.
36
Wytyczne w sprawie krajowej pomocy regionalnej na lata 2007–2013, Dz.U. C 54 z 4.3.2006, s. 1345.
37
Ponadto, mimo że przyznana pomoc ograniczała się w niektórych przypadkach do „obszarów
objętych pomocą” i mogła zostać także zakwalifikowana jako pomoc na rzecz inwestycji początkowej
w rozumieniu wyżej wspomnianych wytycznych, intensywność pomocy często wykraczała ponad
pułap przewidziany dla pomocy regionalnej na takich obszarach.
35
© Copyright 2009
57
Ekspertyza
(a) Czy środek pomocy ukierunkowany jest na jasno określony cel leżący we wspólnym
interesie, tj. czy zaproponowana pomoc ma na celu wyeliminowanie nieprawidłowości w
funkcjonowaniu rynku lub osiągnięcie innego celu? 38
(b) Czy pomoc została tak zaplanowana, aby zapewnić osiągnięcie celu leżącego we
wspólnym interesie? W szczególności:
– Czy pomoc państwa jest stosownym instrumentem polityki, tj. czy istnieją inne bardziej
stosowne narzędzia?
– Czy istnieje efekt zachęty, tzn. czy pomoc powoduje zmianę zachowania przedsiębiorstw?
– Czy środek pomocy jest proporcjonalny, tzn. czy tę samą zmianę można by uzyskać przy
mniejszej pomocy?
(c) Czy zakłócenie konkurencji i wpływ na wymianę handlową są na tyle ograniczone, aby
ogólny bilans był pozytywny?
Poszczególne etapy testu bilansującego w zakresie dostępu szerokopasmowego zostały
szczegółowo omówione poniżej.
Powszechny i tani dostęp do Łączności szerokopasmowej ma wielkie znaczenie ze względu
na możliwość przyśpieszenia wpływu technologii informacyjno-komunikacyjnych na rozwój i
innowacje we wszystkich sektorach gospodarki oraz na spójność społeczną i regionalną.
Ekonomika zapewniania dostępu szerokopasmowego powoduje, że podmioty rynkowe nie
zawsze uznają inwestowanie w ten dostęp za rentowne. Z punktu widzenia ekonomii
zagęszczenia, upowszechnianie sieci szerokopasmowych jest zazwyczaj bardziej opłacalne
tam, gdzie potencjalny popyt jest wyższy i bardziej skoncentrowany, czyli na obszarach o
większej gęstości zaludnienia. Ze względu na wysokie koszty stałe inwestycji wraz ze
spadkiem gęstości zaludnienia następuje znaczny wzrost kosztów jednostkowych . W efekcie
opłacalne sieci szerokopasmowe obejmują zazwyczaj tylko część populacji. Podobnie też na
niektórych obszarach opłacalne może być tworzenie sieci dostępu szerokopasmowego tylko
przez jednego dostawcę, a nie przez dwóch czy większą ich liczbę.
Zob. np. decyzję Komisji N 508/2008 – Zjednoczone Królestwo, Provision of remote Broadband
services in Northern Ireland, decyzję Komisji N 201/2006 – Grecja, Broadband access development in
underserved areas i decyzję N 118/2006 – Łotwa, Development of broadband communications
networks in rural areas.
38
© Copyright 2009
58
Ekspertyza
Na
obszarach,
na
których
rynek
nie
zapewnia
wystarczającego
zasięgu
sieci
szerokopasmowej albo warunki dostępu nie są wystarczające, przydatna może być pomoc
państwa. Pomoc państwa w sektorze dostępu szerokopasmowego może zapobiec w
szczególności nieprawidłowościom w funkcjonowaniu rynku, czyli sytuacjom, w których
indywidualni inwestorzy rynkowi nie inwestują, mimo że byłoby to efektywne z punktu
widzenia szerszej perspektywy ekonomicznej, np. ze względu na pozytywne efekty
zewnętrzne. Oprócz tego pomoc państwa dla sektora dostępu szerokopasmowego można
uznać również za narzędzie służące osiągnięciu celów związanych ze sprawiedliwością, tzn.
za sposób poprawienia dostępu wszystkich podmiotów w społeczeństwie do podstawowego
środka komunikacji, co podnosi spójność społeczną i regionalną. Od samego początku należy
wprowadzić wyraźne rozróżnienie pomiędzy rodzajami obszarów docelowych, w zależności
od poziomu dostępności łączy szerokopasmowych. Komisja konsekwentnie dokonuje
rozróżnienia
pomiędzy
obszarami,
na
których
nie
istnieje
infrastruktura
dostępu
szerokopasmowego, lub w najbliższym czasie nie zostanie prawdopodobnie rozbudowana
(obszary białe), obszarami, na których świadczy usługi tylko jeden operator sieci
szerokopasmowej (obszary szare) i obszarami, gdzie usługi świadczy co najmniej dwóch
operatorów infrastruktury szerokopasmowej (obszary czarne) 39.
„Obszary białe”
Ze strategicznego punktu widzenia Komisja zawsze uważała wsparcie na wdrożenie sieci
szerokopasmowej na terenach wiejskich i obszarach białych o niedostatecznym zasięgu sieci
za zgodne z aktualną polityką wspólnotową, ponieważ promuje ono spójność regionalną i
służy znoszeniu nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku. W niemal wszystkich decyzjach w
tym zakresie Komisja podkreślała, że opłacalne sieci szerokopasmowe obejmują zazwyczaj
tylko część populacji, tak więc pomoc państwa jest konieczna dla uzyskania dostępu
powszechnego.
Dlatego też Komisja uznaje, że zapewniając wsparcie finansowe na potrzeby świadczenia
usług łączności szerokopasmowej na obszarach, gdzie łączność szerokopasmowa nie jest
obecnie dostępna i nie planuje się jej w najbliższej przyszłości, państwa członkowskie
prowadzą
działania
zmierzające
do
zapewnienia
autentycznej
spójności
i
rozwoju
Zob. na przykład decyzję Komisji N 201/2006 – Grecja, Broadband access development in
underserved areas.
39
© Copyright 2009
59
Ekspertyza
ekonomicznego, stąd ich interwencja będzie prawdopodobnie zgodna ze wspólnym
interesem 40.
„Obszary czarne”
Jeśli
w
danej
strefie
geograficznej
działa
co
najmniej
dwóch
operatorów
sieci
szerokopasmowych a usługi dostępu szerokopasmowego są świadczone w warunkach
konkurencji (konkurencja oparta na infrastrukturze), nieprawidłowości w funkcjonowaniu
rynku nie mają miejsca. Dlatego też w takiej sytuacji państwo ma bardzo mały margines
swobody na interwencję, która mogłaby przynieść dalsze korzyści. Wręcz przeciwnie,
wsparcie państwa obejmujące finansowanie budowy dodatkowej sieci szerokopasmowej
doprowadziłoby co do zasady do niedopuszczalnego zakłócenia konkurencji oraz wyparcia
prywatnych inwestorów. Wobec tego przy braku wyraźnie wykazanych nieprawidłowości w
funkcjonowaniu rynku Komisja negatywnie oceni środki mające na celu sfinansowanie
upowszechnienia dodatkowej infrastruktury szerokopasmowej w „czarnym obszarze” 41.
„Obszary szare”
Działalność operatora sieci na danym obszarze niekoniecznie oznacza, że nie występują
nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku, czy problemy ze spójnością. Monopol może mieć
wpływ na jakość usług świadczonych obywatelom lub na cenę za jaką są one oferowane. Z
drugiej strony na obszarach, na których istnieje tylko jeden operator sieci szerokopasmowej,
dotowanie budowy alternatywnej sieci może z definicji zakłócić dynamikę rynku. W
konsekwencji
Zob. na przykład decyzję N 118/2006 – Łotwa, Development of broadband communication networks
in rural areas.
41
Zob. decyzję Komisji z dnia 19 lipca 2006 r. w sprawie środka pomocy nr C 35/2005 (dawniej
59/2005), który Królestwo Niderlandów zamierza przyznać na budowę sieci szerokopasmowego
przesyłu danych w Appingedam, (Dz.U. L 86 z 27.3.2007, s. 1). Sprawa dotyczyła wdrożenia sieci
pasywnej (tzn. kanałów i przewodów światłowodowych), których właścicielem byłaby gmina, natomiast
aktywna warstwa sieci (tzn. zarządzanie siecią i jej działanie) zostałaby powierzone w drodze
przetargu operatorowi hurtowemu należącemu do sektora prywatnego, który musiałby świadczyć
usługi dostępu hurtowego innym dostawcom usług. W decyzji Komisja zwróciła uwagę, że niderlandzki
rynek dostępu szerokopasmowego charakteryzuje się szybkim rozwojem, a dostawcy usług
komunikacji elektronicznej, w tym operatorzy telewizji kablowej i dostawcy usług internetowych,
wprowadzają usługi szerokopasmowego przesyłu danych o bardzo wysokiej przepustowości bez
żadnego wsparcia ze strony państwa. Sytuacja w Appingedam nie różniła się od sytuacji w pozostałej
części niderlandzkiego rynku dostępu szerokopasmowego. Zarówno istniejący operator telefonii
stacjonarnej, jak i operator telewizji kablowej oferowali już w Appingedam pakiet trzech usług (telefon,
łącze szerokopasmowe i telewizja cyfrowa/analogowa, ang. triple play) i obydwaj mieli techniczne
możliwości dalszego rozszerzania przepustowości swoich sieci.
40
© Copyright 2009
60
Ekspertyza
wsparcie dla wdrażanie sieci szerokopasmowych na obszarach „szarych” wymaga bardziej
szczegółowej analizy oraz starannej oceny zgodności. Mimo obecności operatora sieci w
strefie będącej celem interwencji państwa, niektóre kategorie użytkowników mogą wciąż nie
być odpowiednio obsługiwane w tym znaczeniu, że pewne usługi zamawiane przez
użytkowników nie były dla nich dostępne, albo też nie mogli sobie na nie pozwolić ze
względu na cenę, która byłą wyższa w porównaniu z takimi samymi usługami oferowanymi w
regionach kraju o większej konkurencji. Jeśli ponadto szanse na to, że osoby trzecie stworzą
alternatywną infrastrukturę, są niewielkie, sfinansowanie alternatywnej infrastruktury
mogłoby być właściwym działaniem. Pozwoliłoby to wyeliminować problem braku konkurencji
na poziomie infrastruktury, a przez to zmniejszyłoby trudności wynikające z de facto
monopolistycznej pozycji istniejącego operatora 42.
Przyznanie pomocy w takich okolicznościach uwarunkowane jest jednak spełnieniem kilku
wymogów przez zainteresowane państwa członkowskie. Komisja zatem może uznać za
zgodne ze wspólnym rynkiem, po spełnieniu pewnych warunków, środki pomocy państwa dla
obszarów, na których infrastruktura szerokopasmowa objęta jest wciąż faktycznym
monopolem, jeśli (i)
nie oferuje się przystępnych cenowo ani odpowiednich usług zaspakajających potrzeby
obywateli lub użytkowników biznesowych oraz (ii) nie są dostępne inne środki, zakłócające
funkcjonowanie rynku w mniejszym stopniu (w tym regulacja ex ante), które mogłyby
doprowadzić do osiągnięcia tego samego celu. Aby to ustalić, Komisja oceniać będzie w
szczególności, czy:
42
W decyzji N 131/2005 – Zjednoczone Królestwo, FibreSpeed Broadband Project Wales Komisja
musiała ocenić, czy wsparcie finansowe oferowane przez władze walijskie na budowę otwartej,
niezależnej pod względem wykorzystywanej technologii sieci światłowodowej łączącej 14 kompleksów
biurowych można było uznać za zgodne ze wspólnym rynkiem, mimo że lokalizacje docelowe były już
obsługiwane przez istniejącego operatora sieci zapewniającego dzierżawę łączy po regulowanych
cenach. Komisja ustaliła, że łącza dzierżawione oferowane przez wiodącego operatora były bardzo
drogie – ich ceny były prawie nieosiągalne dla MŚP. Docelowe kompleksy biurowe nie mogły również
uzyskać symetrycznych usług ADSL powyżej 2 Mbit/s ze względu na swoją odległość od centrali
telefonicznych istniejącego operatora. Ponadto istniejący operator nie udostępniał osobom trzecim
swoich kanałów i światłowodów ciemnych. W związku z tym obecność istniejącego operatora na
przedmiotowych obszarach nie zapewniała dostępu MŚP do osiągalnych cenowo usług szybkich
połączeń internetowych. Nie istniały również perspektywy utworzenia przez osoby trzecie
alternatywnej infrastruktury zapewniającej szybkie łącza przedmiotowym kompleksom biurowym. Zob.
również decyzję Komisji N 890/2006 – Francja, Aide du Sicoval pour un réseau de tres haut débit oraz
decyzję Komisji N 284/2005 – Irlandia, Regional Broadband Programme: Metropolitan Area Networks
("MANs"), phases II and III
© Copyright 2009
61
Ekspertyza
– ogólne warunki rynkowe są nieodpowiednie, przyglądając się między innymi poziomowi
aktualnych cen dostępu szerokopasmowego, rodzajowi usług oferowanych użytkownikom
końcowym (prywatnym i biznesowym) i warunkom z nimi związanym;
– skuteczny dostęp do sieci nie jest oferowany osobom trzecim lub warunki dostępu (dostęp
regulowany i nieregulowany) nie sprzyjają skutecznej konkurencji;
– ogólne bariery wejścia wykluczają ewentualne wejście na rynek innych operatorów
łączności elektronicznej; oraz
– żadne środki lub działania naprawcze podejmowane przez właściwe krajowe organy
regulacyjne lub organy ds. konkurencji nie są w stanie rozwiązać tych problemów w
odniesieniu do obecnego dostawcy sieci.
Interwencja
państwa
może
okazać
się
konieczna
w
sytuacji,
gdy
zasięg
sieci
szerokopasmowej uznaje się za niewystarczający. Przede wszystkim należy postawić pytanie,
czy pomoc państwa jest właściwym instrumentem polityki do rozwiązania tego problemu, czy
też istnieją inne, bardziej stosowne narzędzia. W tym aspekcie Komisja zauważyła we
wcześniejszych decyzjach, że o ile regulacja ex ante przyspieszyła w wielu przypadkach
wdrożenie dostępu szerokopasmowego na obszarach miejskich i gęściej zaludnionych, to
może nie być wystarczająco skutecznym instrumentem, by umożliwić świadczenie usługi
dostępu szerokopasmowego, w szczególności na obszarach o niedostatecznym zasięgu sieci,
charakteryzujących się niską opłacalnością inwestycji 43. Podobnie środki wpływające na
popyt na korzyść łączności szerokopasmowej (jak zniżkowe kupony dla użytkowników
końcowych) nie zawsze mogą rozwiązać problem braku świadczenia takich usług i w
większości przypadków działają na korzyść istniejącego operatora 44. Stąd w takich sytuacjach
może nie istnieć żadna alternatywa dla finansowania publicznego w celu rozwiązania
problemu braku dostępności usług dostępu szerokopasmowego.
Zob. na przykład decyzję Komisji N 473/2007 – Włochy, Broadband connection for Alto Adige,
decyzję N 570/2007 – Niemcy, Broadband in rural areas of Baden-Württemberg, decyzję N 131/2005
– Zjednoczone Królestwo, FibreSpeed Broadband Project Wales, decyzję N 284/2005 – Irlandia,
Regional Broadband Programme: Metropolitan Area Networks (“MANs”), phases II and III, decyzję N
118/2006 – Łotwa, Development of broadband communication networks in rural areas oraz decyzję N
157/2006 – Zjednoczone Królestwo, South Yorkshire Digital Region Broadband Project.
44
Zob. na przykład decyzję Komisji N 222/2006 – Włochy, Aid to bridge the digital divide in Sardinia,
decyzję N 398/2005 – Węgry, Development Tax Benefit for Broadband oraz decyzję N 264/2006 –
Włochy, Broadband for rural Tuscany
43
© Copyright 2009
62
Ekspertyza
W odniesieniu do efektu zachęty tworzonego przez środek pomocy, należy sprawdzić, czy
dana inwestycja w sieć szerokopasmową nie zostałaby podjęta w tych samych ramach
czasowych bez pomocy ze strony państwa.
Oceniając proporcjonalny charakter zgłoszonych środków na obszarach „białych” lub
„szarych” z perspektywy swojej praktyki decyzyjnej Komisja zwróciła uwagę na kilka
warunków
niezbędnych
do
zminimalizowania
oferowanej
pomocy
państwa
oraz
potencjalnego zakłócenia konkurencji. Brak realizacji któregokolwiek z wymienionych poniżej
warunków wymaga szczegółowej oceny 45 i zazwyczaj prowadzi do stwierdzenia braku
zgodności pomocy ze wspólnym rynkiem.
a) Szczegółowe mapy i analiza zasięgu – badanie rynku: państwa członkowskie powinny
wyraźnie wskazać obszary geograficzne, które zostaną objęte przedmiotowym środkiem
wsparcia. Przeprowadzając jednocześnie badanie rynku i konsultacje ze wszystkimi stronami
zainteresowanymi przedmiotowym środkiem, państwa członkowskie zmniejszają do minimum
zakłócenia konkurencji w odniesieniu do obecnych dostawców oraz dostawców, którzy już
zaplanowali inwestycje w najbliższej przyszłości, a także umożliwiają tym inwestorom
planowanie działalności. Tworzenie precyzyjnych map i szczegółowe konsultacje nie tylko
zapewniają wysoki poziom przejrzystości, ale również służą jako podstawowe narzędzie
definiowania obszarów „białych”, „szarych” i „czarnych” 46.
b) Procedura otwarta: otwarta procedura przetargowa zapewnia przejrzystość wszystkim
inwestorom pragnącym złożyć ofertę w zakresie realizacji subsydiowanego projektu. Równe i
niedyskryminacyjne traktowanie wszystkich oferentów jest niezbędnym warunkiem procedury
otwartej. Procedura otwarta jest sposobem na zmniejszenie do minimum potencjalnej
korzyść wynikającej z pomocy państwa; jednocześnie zmniejsza ona wybiórczy charakter
środka, ponieważ beneficjent nie jest wcześniej znany 47.
c) Oferta najlepsza pod względem ekonomicznym: w kontekście otwartej procedury
przetargowej w celu zmniejszenia przyznawanej kwoty pomocy przy podobnych warunkach
45
Normalnie w ramach procedury zawartej w art. 88 ust. 2.
Zob. na przykład decyzję nr 201/2006 – Grecja, Broadband access development in underserved
areas, decyzję nr 264/2006 – Włochy, Broadband for rural Tuscany, decyzję nr 475/2007 – Irlandia,
National Broadband Scheme (‘‘NBS’’) oraz decyzję nr 115/2008 – Niemcy, Broadband in rural areas of
Germany.
47
Zob. na przykład decyzję Komisji N 508/2008 – Zjednoczone Królestwo, Provision of Remote
Broadband Services in Northern Ireland, decyzję Komisji nr 475/2007 – Irlandia, National Broadband
Scheme (NBS), decyzję N 157/2006 – Zjednoczone Królestwo, South Yorkshire Digital region
Broadband Project.
46
© Copyright 2009
63
Ekspertyza
jakościowych oferent wnioskujący o najniższą kwotę pomocy państwa powinien z zasady
uzyskać więcej punktów pierwszeństwa w całościowej ocenie oferty. W ten sposób państwo
członkowskie może obciążyć rynek odpowiedzią na pytanie, jak wysoka pomoc jest
rzeczywiście potrzebna i zmniejszyć asymetrię informacyjną, dzięki której zyskują w
większości przypadków prywatni inwestorzy.
d) Neutralność technologiczna: biorąc pod uwagę, że usługi dostępu szerokopasmowego
mogą być świadczone za pośrednictwem infrastruktury sieciowej opartej o technologie
przewodowe (xDSL, kabel), bezprzewodowe (Wi-Fi, WiMAX), satelitarne i mobilne, państwa
członkowskie nie powinny faworyzować żadnej konkretnej technologii ani platformy
sieciowej, jeżeli nie są w stanie wykazać, że istnieje dla tego obiektywne uzasadnienie 48.
Oferenci powinni mieć możliwość zaproponowania świadczenia wymaganych usług łączności
szerokopasmowej przy wykorzystaniu lub łączeniu technologii, które uznają za najbardziej
odpowiednie.
e) Wykorzystanie istniejącej infrastruktury: państwa członkowskie powinny, o ile jest to
możliwe, zachęcać oferentów do wykorzystania istniejącej infrastruktury w celu unikania
niepotrzebnego i nieekonomicznego powielania zasobów. Aby ograniczyć wpływ ekonomiczny
na działających już operatorów sieci, należy im umożliwić włączenie ich infrastruktury do
zgłoszonego projektu. Jednocześnie warunek ten nie powinien doprowadzić do działania na
korzyść istniejących już operatorów, w szczególności w przypadkach, kiedy osoby trzecie nie
mają dostępu do takiej
infrastruktury. Podobnie w przypadku „obszarów szarych”, w których wskazano, że częścią
problemu jest zależność od obecnego na rynku operatora, konieczne może być
wprowadzenie większej konkurencji opartej na infrastrukturze.
f) Hurtowy dostęp: umożliwienie osobom trzecim hurtowego dostępu do subsydiowanej
infrastruktury szerokopasmowej jest niezbędnym elementem każdego środka pomocy
państwa finansującego budowę nowej infrastruktury tego rodzaju. Dostęp hurtowy umożliwia
w szczególności operatorom będącym osobami trzecimi konkurowanie z wybranym
oferentem (kiedy ten jest obecny również na poziomie detalicznym), co wzmacnia
Jak do tej pory tylko w jednym przypadku Komisja zaakceptowała uzasadnione wykorzystanie
konkretnego rozwiązania technologicznego: zob. decyzję Komisji N 222/2006 – Włochy, Aid to bridge
the digital divie in Sardinia. W tym przypadku Komisja uznała, że ze względu na specyficzne
okoliczności, a mianowicie „topografię regionu, brak sieci kablowych oraz konieczność
zmaksymalizowania korzyści wynikających z udzielonej pomocy, technologia ADSL wydaje się być
najlepszą technologią realizującą cele projektu” (motyw 45).
48
© Copyright 2009
64
Ekspertyza
konkurencję i możliwość wyboru na obszarach, których dotyczy środek, a jednocześnie
pozwala uniknąć utworzenia regionalnych monopoli usług. Hurtowy dostęp do subsydiowanej
infrastruktury powinien być oferowany na okres co najmniej [7] lat. Warunek ten nie jest
zależny od jakiejkolwiek wstępnej analizy rynku w rozumieniu art. 7 dyrektywy ramowej 49.
g) Analiza porównawcza cen: w celu zapewnienia efektywnego dostępu hurtowego oraz
ograniczenia do minimum potencjalnego zakłócenia konkurencji należy unikać stosowania
przez wybranego oferenta nadmiernie wysokich cen hurtowych, jak również praktyki
rażącego zaniżania cen lub ustalania cen na poziomie nieodzwierciedlającym kosztów usługi
hurtowej (price squeezing). Ceny hurtowego dostępu do sieci powinny być oparte na
przeciętnych publikowanych (regulowanych) cenach hurtowych obowiązujących na innych
bardziej otwartych na konkurencję obszarach danego kraju lub na innych bardziej otwartych
na konkurencję obszarach UE lub, z braku takich opublikowanych cen, na cenach
określonych lub zatwierdzonych przez krajowy organ regulacyjny. Analiza porównawcza jest
ważną gwarancją, ponieważ pozwala państwom członkowskim uniknąć ustalania z góry
konkretnych detalicznych lub hurtowych cen dostępu oraz zapewnić wykorzystanie
przyznanej pomocy do stworzenia warunków podobnych do tych na innych konkurencyjnych
rynkach łączności szerokopasmowej. Kryteria analizy porównawczej powinny zostać jasno
określone w dokumentacji przetargowej.
h) Mechanizm wycofania pozwalający na uniknięcie nadmiernej rekompensaty: Aby
zagwarantować, że wybrany oferent nie otrzyma nadmiernej rekompensaty, jeśli popyt na
dostęp
szerokopasmowy
na
obszarze
korzystającym
z
pomocy
wzrośnie
powyżej
przewidywanych poziomów, państwa członkowskie powinny uwzględnić w umowie
zawieranej z wybranym oferentem mechanizm zwrotu otrzymanej płatności 50.
Uwzględnienie takiego mechanizmu w umowie może ex post i z mocą wsteczną zmniejszyć
wysokość pomocy, którą wstępnie uznano za konieczną.
49
Dyrektywa 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 w sprawie
wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej (dyrektywa ramowa). Ponadto
kiedy państwa członkowskie decydują się na model zarządzania, w którym subsydiowana
infrastruktura szerokopasmowa udostępnia osobom trzecim wyłącznie usługi dostępu hurtowego, a
nie usługi detaliczne, ewentualne zakłócenia konkurencji ulegają dodatkowemu zmniejszeniu, jako że
taki model zarządzania siecią pomaga uniknąć potencjalnie złożonych kwestii rażącego zaniżania cen
czy ukrytych form dyskryminacji w zakresie dostępu.
50
W wyjątkowych okolicznościach, należycie uzasadnionych przez zgłaszające państwo
członkowskie, stworzenie takiego mechanizmu w odniesieniu do bardzo niskich kwot pomocy
nakładałoby nieproporcjonalne obciążenie na organy podpisujące umowy i dlatego Komisja nie będzie
tego wymagać
© Copyright 2009
65

Ekspertyza „Zapewnienie dostępu do Internetu na etapie „ostatniej

Transkrypt

Podobne dokumenty

Internet szerokopasmowy w Polsce Wschodniej

100/100 MBIT/S 200/200 MBIT/S 500/500 MBIT/S

komenda powiatowa policji w tomaszowie mazowieckim zespół ds

Ogólnopolska Konferencja „E-urząd przyjazny dla

Karta produktu DDW-142

Szczegóły - ArcyNET.pl

Szczegóły

Karta produktu wkładki