Prezentacja 2 – M. Smaga

Rozwiązanie problemu przeżycia
INGERENCJA
PAŃSTWA W
GOSPODARKĘ
 Środowisko (społeczeństwa
pierwotne)
 Tradycja (reguła pokrewieństwa lub
wzajemności)
 System nakazowo-rozdzielczy
 Rynek
GOSPODARKA NAKAZOWOROZDZIELCZA
GOSPODARKA NIEDOBORU
 dominującą rolę odgrywa własność publiczna,
 istnieje sektor spółdzielczy i ewentualnie prywatny w
 brak określonego asortymentu,







ograniczonym zakresie,
centralizacja zarządzania gospodarką i planowaniem,
brak konkurencyjności,
nierynkowa alokacja zasobów – polegająca na centralnym
rozdzielnictwie materiałów, surowców, środków
produkcji, środków finansowych, dewiz;
gospodarka niedoboru;
izolacja gospodarki od tendencji światowych,
ukryte bezrobocie
biurokracja i zhierarchizowane instytucje.
Mechanizm ustalania cen
 przede wszystkim związana z niewłaściwym
kształtowaniem się cen urzędowych głównie na
artykuły spożywcze i pierwszej potrzeby, które to
ceny często nie pokrywały kosztów ich produkcji.
KARTKA
 Ceny żywności ustala Biuro Polityczne.
 Polityka rolna PZPR zakłada, że bez względu na
wielkość gospodarstwa dochody rolnika mają być
one równe 0,8 średniej pensji krajowej.
 Ceny detaliczne żywności muszą stać w miejscu,
ale zagwarantowanie parytetu zmusza do
podnoszenia cen skupu.
 Pod koniec lat 80. ceny skupu płodów rolnych są
już dwukrotnie wyższe od detalicznych cen
żywności.
1
SKLEPY ZA ŻÓŁTYMI
FIRANKAMI
 tajne miejsca zaopatrywania się w artykuły żywnościowe (i
nie tylko) działaczy Ministerstwa Bezpieczeństwa
Publicznego, wyższych funkcjonariuszy partyjnych oraz
członków biura politycznego PZPR, formalnie zamknięte
po odwilży gomułkowskiej w 1956.
 Konsumy - Przedsiębiorstwo Gastronomiczno-Handlowe,
tworzące sieć sklepów i stołówek dla pracowników
Ministerstwa Spraw Wewnętrznych - funkcjonariuszy
Milicji Obywatelskiej i Służby Bezpieczeństwa.
Prowadziło:



sklepy mundurowe
sklepy z artykułami deficytowymi
kasyna i stołówki w komendach Milicji Obywatelskiej.
ADAM SMITH (1723–1790)
ojciec ekonomii
Kiedy człowiek kieruje wytwórczością tak, aby jej
produkt posiadał jak najwyższą wartość, myśli o
swoim własnym zarobku, a jednak w tym jak i w
wielu innych przypadkach jakaś niewidzialna ręka
kieruje nim aby zdążał do celu, którego wcale nie
zamierzał osiągnąć. Mając na celu interes własny,
człowiek popiera interesy społeczeństwa skuteczniej
niż wtedy, gdy zamierza służyć mu rzeczywiście Nie
od przychylności rzeźnika, piwowara czy piekarza
oczekujemy naszego obiadu, lecz od ich dbałości o
interes własny. Zwracamy się nie do ich
humanitarności lecz do egoizmu i nie mówimy im o
naszych własnych potrzebach lecz o ich korzyściach
Adam Smith, Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, 1776
ZALETY RYNKU
WOLNOKONURENCYJNEGO





brak trwałych nadwyżek i niedoborów rynkowych
(eliminuje możliwość występowania marnotrawstwa
zasobów),
optymalna z punktu widzenia wykorzystania stojących
do dyspozycji zasobów ilość dóbr i usług, które w sposób
optymalny zaspokajają potrzeby,
zmiana warunków rynkowych powoduje samoczynne
uruchomienie procesów dostosowywania wielkość
produkcji do potrzeb,
„głosowanie pieniędzmi” przez konsumentów,
bardzo duża innowacyjność gospodarki.
NIEEFEKTYWNOŚCI RYNKU
WOLNOKONURENCYJNEGO
 istnieją koszty zewnętrzne,
 brak jest zainteresowania przedsiębiorców pewnymi






dziedzinami życia gospodarczego,
nieefektywna alokacji zasobów i obniżenia
dobrobytu społecznego,
doskonałej konkurencja nie ma, a gospodarka ma
naturalną skłonność do monopolizacji,
niedoskonała informacja,
ograniczona mobilność czynników wytwórczych
konsumpcja dóbr negatywnych,
niestabilność gospodarcza- cykle koniunkturalne
Niewidzialna ręka
wolne współzawodnictwo dobiło samo siebie; po
wolnym handlu przyszła dyktatura ekonomiczna;
chęć zysku przerodziła się w nieposkromioną
żądzę panowania; całe życie gospodarcze stało się
niewymownie twarde, bezlitosne, okrutne
Pius XI Quadragesimo Anno 1931
KONSUMPCJA
 Konsumpcja jest rywalizacyjna albo
nierywalizacyjna,
 Konsumpcja jest eliminacyjna albo
nieeliminacyjna,
2
EFEKTYWNOŚĆ RYNKOWA
DOBRA
 Efektywna alokacja rynkowa jest możliwa jedynie
KONSUMPCJA
konkurencyjna
niekonkurencyjna
eliminacyjna
dobra prywatne
dobra klubowe
(sztucznie rzadkie)
nieeliminacyjna
zasoby wspólne
dobra publiczne
w przypadku dóbr prywatnych
DOBRA PUBLICZNE (sensu largo)
DOBRA SPOŁECZNE
 Dobra finansowane w całości lub części z
 ze względu na cechy fizyczne mogłyby być właściwie
funduszy publicznych:


czyste dobra publiczne (sensu stricto)
dobra społeczne
 Zakres dóbr publicznych sensu largo nie jest
wyraźnie określony (zależy od polityków)
dobrami prywatnymi;
 wytwarza się je dzięki istnieniu urządzeń, które są
własnością publiczną i które zostały sfinansowane z
funduszy publicznych
 na skutek prowadzenia polityki społecznej są dostępne dla
całego społeczeństwa
 są produkowane, aby umożliwić konsumpcję osobom,
których dochody mogłyby uniemożliwić lub ograniczać
ich nabycie, gdyby były alokowane na zasadach
rynkowych
 ochrona zdrowia, edukacja.
DOBRA PUBLICZNE (sensu largo)
TELEWIZJA NAZIEMNA
 PROBLEM GAPOWICZA
 USA – finansowana z wpływów z reklam:
 emisja programów, które przyniosą największe
wpływy reklamowe
 reklamy muszą trwać odpowiednio długo
 NIEKONIECZNIE MUSZĄ BYĆ
DOSTARCZANE PRZEZ PAŃSTWO
 ILE DÓBR PUBLICZNYCH NALEŻY
DOSTARCZAĆ?
 Wielka Brytania – opłata roczna z systemem
kontroli gapowiczów (sztuczna wykluczalność)

koszt krążących samochodów detekcyjnych
 Polska – podatek

o tym co emituje telewizja decyduje ten, kto zbiera
podatki
3
GŁOSOWANIE W WYBORACH
 Co myśli większość, która nie głosuje?
 Załóżmy, że program 500+ ma być przyjmowany w
referendum
 Załóżmy, że koszt zagłosowania to 10 zł
 Jaka będzie frekwencja?
 Czy Twój głos przeważy?
 Czy dzięki temu, że nie będziesz głosował nie
uzyskasz korzyści w wysokości 10 zł (oszczędność)
 W kilku krajach na świecie niegłosowanie jest
wykroczeniem
 Państwo obniża koszty głosowania
DOBRA KLUBOWE
 Krańcowy koszt pozwolenia na korzystanie
wynosi 0
 Konsumpcja jest nieefektywnie niska ponieważ za
te dobra trzeba płacić
STRATY ZEWNĘTRZNE
WSPÓLNE ZASOBY
 Tragedia wspólnego pastwiska Elinor Ostrom
 Podatek lub inna regulacja sposobu użycia
(limity, opłaty)
 Zbywalne pozwolenia na użycie zasobu
 Nadanie prawa własności określonej osobie
EFEKTY ZEWNĘTRZNE
 występują, gdy jednostki narzucają innym koszty
lub korzyści, za które „inni” nie otrzymują
właściwej zapłaty, ani nie ponoszą właściwych
kosztów.
 POZYTYWNE( korzyści zewnętrznych)
 NEGATYWNE (zewnętrzne straty)
STRATY ZEWNĘTRZNE
 Zanieczyszczenie środowiska
 Zanieczyszczenie środowiska przynosi korzyść
 Rozmowy przez telefon komórkowy w czasie
 Zanieczyszczenie środowiska to koszt
jazdy samochodem
 Pasy bezpieczeństwa w samochodach
 Palenie papierosów
4
SMOG
 zakaz używania pieców węglowych
 dopłaty do wymiany pieców
SPOSOBY USUWANIA
KOSZTÓW ZEWNĘTRZNYCH
 normy prawne – limity, zakazy
 internalizacja efektów zewnętrznych – włączenie
do rachunku ekonomicznego podmiotu:
 opłata za wjazd i parkowanie w centrum

 darmowa komunikacja

zbywalne pozwolenia na emisję
opłata, podatek.
 przetarg (twierdzenie Coase’a)
PODATEK PIGOU
 wprowadzeniu kosztów wewnętrznych do
rachunku podmiotu powodującego powstawanie
kosztów zewnętrznych.
 wyrównanie kosztów prywatnych i kosztów
społecznych.
 stosowany w przypadku zanieczyszczenia
środowiska
 odpowiada społecznemu krańcowemu kosztowi
zanieczyszczeń przy społecznie optymalnej ilości
zanieczyszczeń
TWIERDZENIE COASE’A
Jeżeli :
 koszty transakcji są niskie,
 prawo własności jest dobrze zdefiniowane,
 istnieje władza strzegąca egzekwowania zawartych umów
to
 alokacja zasobów będzie identyczna niezależnie od
alokacji praw własności,
 alokacja będzie efektywna (w sensie Pareto), a tym
samym problem efektów zewnętrznych zostanie
zminimalizowany.
KOSZTY TRANSAKCYJNE
KORZYŚCI PRYWATNE v.
KORZYŚCI SPOŁECZNE
 Koszty porozumienia się z zainteresowanymi
 Wybór jednostki może przynosić korzyści
stronami
 Koszty zawarcia umowy
 Koszty opóźnień w trakcie negocjacji umowy
 Subsydium Pigou
społeczeństwu
 Regulaminy
5
WPROWADZENIE LEKU
SIECIOWE EFEKTY
ZEWNĘTRZNE
 Dodatnie sprzężenie zwrotne – sukces rodzi sukces,
 Długotrwały i kosztowny proces
 Koszty - 500 mln – 1,2 mld $
 Czy Windows jest najlepszym możliwym systemem
 ~5000 pacjentów
operacyjnym?
 Czas trwania badań to min. 8-10 lat
 Prawdopodobieństwo
porażka rodzi porażkę
 Dlaczego Windows dominuje?
pomyślnego
 Czy należy oczekiwać, że w krótkim czasie pojawi
się najlepszy możliwy system operacyjny?
zakończenia projektu 0,3%
DOBRA NEGATYWNE
DOBRA NEGATYWNE
 Art. 29a. 1. Zakazane jest urządzanie gier hazardowych
 Art. 62. 1. Kto, wbrew przepisom ustawy, posiada środki
przez sieć Internet.
 2. Zakazane jest uczestniczenie w grach hazardowych
urządzanych przez sieć Internet.
DOBRA NEGATYWNE
 Na terenach przedszkoli, szkół podstawowych, szkół gimnazjalnych oraz innych
zakładów i placówek oświatowo-wychowawczych oraz opiekuńczo-wychowawczych
zakazuje się sprzedaży lub podawania następujących środków spożywczych:
a) słodycze oraz wyroby cukiernicze i ciastkarskie o zawartości cukru przekraczającej
10g cukrów dodanych2 na 100g produktu;
b) środki spożywcze szybkiego przygotowania typu fast food i typu instant serwowane na
poczekaniu o zawartości sodu przekraczającej 300 mg Na w 100 g produktu;
c) przekąski z dodatkiem soli o zawartości sodu przekraczającej 300 mg Na w 100 g
produktu;
d) produkty mleczne o zawartości cukrów dodanych powyżej 15g w 100 g/ml produktu;
e) produkty zbożowe o zawartości cukrów dodanych powyżej 25g w 100g produktu;
odurzające lub substancje psychotropowe, podlega karze
pozbawienia wolności do lat 3.
 2. Jeżeli przedmiotem czynu, o którym mowa w ust. 1, jest
znaczna ilość środków odurzających lub substancji
psychotropowych, sprawca podlega karze pozbawienia wolności
od roku do lat 10.
 3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
 Art. 62a. Jeżeli przedmiotem czynu, o którym mowa w art. 62
ust. 1 lub 3, są środki odurzające lub substancje psychotropowe
w ilości nieznacznej, przeznaczone na własny użytek sprawcy,
postępowanie można umorzyć również przed wydaniem
postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, jeżeli
orzeczenie wobec sprawcy kary byłoby niecelowe ze względu na
okoliczności popełnienia czynu, a także stopień jego społecznej
szkodliwości.
DOBRA NEGATYWNE
 Art. 9. 1. Broń palną i amunicję do tej broni, z wyłączeniem
przypadków, o których mowa w art. 11, można posiadać na
podstawie pozwolenia na broń wydanego przez właściwego
ze względu na miejsce stałego pobytu zainteresowanej
osoby lub siedzibę zainteresowanego podmiotu komendanta
wojewódzkiego Policji, a w przypadku żołnierzy
zawodowych - na podstawie pozwolenia wydanego przez
właściwego komendanta oddziału Żandarmerii Wojskowej.
f) dżemy, marmolady, syropy wysokosłodzone o zawartości cukrów dodanych powyżej
50g na 100g produktu;
g) napoje gazowane i niegazowane z dodatkiem cukrów i syntetycznych barwników;
h) napoje energetyzujące i izotoniczne
6
NIEDOSKONAŁA KONKURENCJA
 Konkurencja - proces, w którym podmioty rynkowe
współzawodniczą ze sobą w zawieraniu transakcji
rynkowych a żaden nie ma wpływu na warunki tej
wymiany
 Konkurencja niedoskonała – pojedynczy
przedsiębiorca wywiera wpływ na cenę danego
dobra.
7