pobierz artykuł w formacie pdf

Zespół jelita drażliwego
– kryteria diagnostyczne opracowane
przez World Gastroenterology Organisation
Zespół jelita drażliwego (ang. IBIS – Irritable
Bowel Syndrome) jest definiowany jako przewlekłe i epizodyczne, czynnościowe zaburzenie
układu trawiennego. Jest dolegliwością wciąż
słabo znaną i nie do końca zrozumiałą, zarówno
dla pacjentów, jak i dla lekarzy, a przez to często niediagnozowaną.
Wielu chorych próbuje leczyć się samodzielnie –
do 90% pacjentów z objawami IBS nigdy nie szuka fachowej pomocy medycznej. Zapadalność na IBS o nasileniu umiarkowanym do ciężkiego, rośnie i zaczyna
dotyczyć prawie ¾ osób dotkniętych tą chorobą.
Do niezależnych wskaźników predykcyjnych, w opartym na wypowiedziach chorych badaniu stopnia
nasilenia IBS, należały:
– ból brzucha,
– przekonanie, że „z moim organizmem dzieje się coś poważnego”,
– znaczny wysiłek przy wypróżnianiu,
– mialgia (bóle mięśniowe),
– przymus natychmiastowego wypróżnienia,
– wzdęcia.
Kryteria Rzymskie III dla rozpoznania*
zespołu jelita drażliwego to:
nawracający ból lub dyskomfort** w jamie
brzusznej przez co najmniej 3 dni w miesiącu,
w okresie ostatnich 3 miesięcy, którym towarzyszyły dwa lub więcej z niżej wymienionych:
• poprawa po wypróżnieniu,
• początek objawów związany ze zmianą
częstotliwości wypróżnień,
• początek objawów związany ze zmianą
formy (wygląd) stolca.
* Kryteria muszą być spełnione przez okres ostatnich 3 miesięcy, przy założeniu, że początek objawów miał miejsce co najmniej 6 miesięcy przed postawieniem rozpoznania.
** „Dyskomfort” oznacza nieprzyjemne uczucie, które jednak
nie jest bólem.
IBS można podzielić na podtypy w zależności od
dominującego rytmu wypróżnień:
1. IBS z zaparciami (IBS-C) stolce twarde
lub grudkowate
2. IBS z biegunkami (IBS-D) stolce luźne
(papkowate) lub wodniste
3. Mieszany IBS (IBS-M) stolce twarde,
grudkowate lub wodniste
4. Niesklasyfikowane IBS – nieprawidłowości
stolca, niewystarczające do spełnienia
kryteriów
Ustalono różne czynniki ryzyka IBS, niektóre z nich
wymagają dalszych badań.
Czynniki ryzyka IBS
Uznane czynniki
ryzyka
• Płeć żeńska
• Ostre zakażenia
układu
pokarmowego
• Czynniki
psychologiczne
• Nawracający
ból brzucha w
dzieciństwie
Czynniki ryzyka
wymagające
dalszych badań
• Genetyczne
• Dyspepsja
czynnościowa
• Palenie nikotyny
wśród kobiet
• Dieta
Terapia IBS
Ciągle nie ustalono swoistej terapii lub konsensusu,
dotyczących leczenia IBS. IBS jest zazwyczaj leczone
objawowo. Niewiele metod leczenia ma udowodnioną wysoką skuteczność pod względem ogólnego łagodzenia objawów. Nie ma także jednego najlepszego sposobu leczenia chorych z objawami umiarkowanego do ciężkiego IBS. Łagodne objawy udaje się
zwykle opanować za pomocą leczenia objawowego.
Ocena skuteczności i bezpieczeństwa nowych metod leczenia wymaga dalszych badań.
Żywność dla zdrowia
3
Brak równowagi we florze bakteryjnej jelit wydaje się odgrywać bardzo ważną rolę w IBS. IBS jest
na ogół postrzegany jako zaburzenie osi jelito-mózg,
odzwierciedlające interakcje pomiędzy trzema czynnikami: ruchliwość jelit, nadwrażliwość trzewna oraz
percepcja ośrodkowego układu nerwowego (OUN).
Ostatnie badania sugerują, że zaburzenia ruchomości jelit i nadwrażliwość trzewna, a nawet zdarzenia z zakresu OUN, mogą być wyzwalane lub
modulowane poprzez zmiany w mikroflorze przewodu pokarmowego.
Zalecenia WGO dotyczące rozpoznawania IBS
• Zebranie wywiadu chorobowego
• Ocena wcześniejszych konsultacji
• Pytania screeningowe w kierunku depresji – np. z zastosowaniem skali HAD
(ang. Hospital Anxiety and Depresssion scale)
• Ocena czynników psychosocjalnych
• Sprawdzenie objawów alarmowych
• Badania
– morfologia z rozmazem
– przeciwciała endomyzialne (EMG)
– transglutaminaza tkankowa (TTG)
(Uwaga: badania na EMG i TTG mają znaczenie tylko w tych miejscach, gdzie występuje choroba
trzewna – badania te nie wszędzie są dostępne)
• Skonsultowanie ze specjalistą chorób wewnętrznych lub gastroenterologiem lub też odesłanie
do tych specjalistów chorych z objawami charakterystycznymi dla IBS oraz:
– z wywiadem rodzinnym w kierunku raka jelita grubego u krewnych pierwszego stopnia < 45 r.
ż. lub u dwóch krewnych pierwszego stopnia niezależnie od ich wieku,
– przewlekłą, uporczywą biegunką,
– objawami alarmowymi.
• Rozważyć skierowanie chorego do psychologa, jeśli:
– dominują zachowania lękowe i unikające, a leczenie nie przynosi spodziewanego skutku,
– objawy występowały przez co najmniej 12 miesięcy i nie zaobserwowano poprawy
po zastosowaniu leczenia pierwszego rzutu.
• Rozważyć skierowanie chorego do dietetyka, jeśli:
– dieta jest głównym czynnikiem wyzwalającym dolegliwości, nawet po wdrożeniu zaleceń
ogólnych, dotyczących stylu życia oraz diety.
– doradczo w sytuacji gdy konieczne jest unikanie konkretnego pojedynczego rodzaju
pokarmu lub diety eliminacyjnej.
Nowe wytyczne WGO
dotyczące postępowania z chorym z IBS
1. Zalecany tok postępowania diagnostycznego obejmujący składowe fizykalne
i psychologiczne.
2. Ocena pacjenta oraz zalecenia dotyczące rozpoznawania w warunkach podstawowej opieki
zdrowotnej.
3. Leczenie IBS obejmujące:
– Farmakoterapię zaparć, biegunki, wzdęć i bólu
– Interwencję psychologiczną i porady
– Postępowanie niefarmakologiczne
– Rokowanie
– Obserwacje
4
Żywność dla zdrowia
Nowe zalecenia żywieniowe WGO dla pacjentów z IBS
być użytecznym celem terapeutycznym u pacjentów z IBS.
Światowa Organizacja Gastroenterologii opracowała nowe zalecenia żywieniowe sprzyjające
poprawie stanu zdrowia gastroenterologicznego
i ograniczniu zaburzeń związanych z IBS. Jednym
z zaleceń jest włączenie do codziennej diety fermentowanych produktów mlecznych o potiwerdzonych naukowo właściwościach probiotycznych.
– Metaanalizy badań dotyczących probiotyków wskazują, że istnieje związek pomiędzy
ich stosowaniem, a uogólnioną poprawą
w zakresie dolegliwości związanych z IBS.
– Stosowanie probiotyków o udowodnionej
skuteczności wiąże się z mniejszym nasileniem bólu brzucha oraz ustąpieniem objawów, takich jak: wzdęcia i gazy.
Spożywanie produktów zawierających probiotyki o dowiedzionej skuteczności może łagodzić
objawy IBS i wspomagać zdrowie układu trawiennego.
W badaniach zaobserwowano zmienioną mikroflorę bakteryjną jelit u chorych z IBS oraz nasilenie
objawów po infekcjach jelitowych. Wyniki te sugerują, że normalizacja mikroflory jelit (za pomocą
probiotyków o udowodnionej skuteczności), może
Wpływ probiotyków na zdrowie zależy od ich
szczepu oraz od zastosowanej dawki.
60–70% chorych z IBS uważa, że spożywanie pokarmu nasila dolegliwości oraz że przyczyną ich problemów zdrowotnych jest nadwrażliwość na pokarm.
Uwaga: w przypadku IBS zaleca się ograniczenie
spożywania błonnika.
WGO opracowała zalecenia żywieniowe, sprzyjające poprawie stanu zdrowia
gastroenterologicznego i ograniczenie zaburzeń związanych z IBS
1. Pij dużo płynów.
2. Włącz do codziennego jadłospisu fermentowane produkty mleczne
o udowodnionych właściwościach probiotycznych.
3. Ogranicz spożywanie pokarmów zwiększających wytwarzanie gazów.
4. Ogranicz tłuste pokarmy.
5. Unikaj napojów z kofeiną oraz typu cola.
6. Unikaj spożywania alkoholu.
7. Unikaj przejadania się.
8. Jedz powoli, dokładnie przeżuwając każdy kęs.
9. Unikaj sorbitolu lub fruktozy.
10. Unikaj nadmiernego stresu.
Żywność dla zdrowia
5