Instytucja współczesnej głowy państwa

1
dr Tomasz Słomka
INSTYTUCJA WSPÓŁCZESNEJ GŁOWY PAŃSTWA
Program zajęć
1) Forma państwa a model głowy państwa. Pojęcia porządkujące.
- pojęcie głowy państwa;
- główne cechy republiki i monarchii;
- głowa państwa w republikach i monarchiach.
2) Głowa państwa we współczesnych monarchiach.
- monarcha w monarchiach parlamentarnych i konstytucyjnych;
- monarcha absolutny (casus Watykanu i Arabii Saudyjskiej).
3) Geneza i historyczny rozwój instytucji prezydenta (na przykładzie Stanów Zjednoczonych
Ameryki, Francji, Polski i Czechosłowacji).
4) Sposoby wyboru prezydenta.
- wybór przez parlament;
- wybór przez specjalne ciała elektorskie (metoda poszerzonego parlamentu);
- wybory powszechne bezpośrednie i pośrednie;
- problem kadencji prezydenta;
- legitymizacja głowy państwa wypływająca ze sposobu wyboru.
5) Modele prezydentury i ustrojowa pozycja prezydenta.
- prezydentura jednoosobowa i kolegialna głowa państwa;
- modele prezydentury: władcza, arbitraŜowa i neutralna (symboliczna);
- prezydent w systemie podziału władz państwowych;
- funkcje ustrojowe prezydenta.
6) Prezydent a legislatywa
- model równowagi między prezydentem a parlamentem; model przewagi (dominacji) głowy
państwa nad legislatywą (na przykładzie Stanów Zjednoczonych Ameryki, Francji i Rosji);
- kompetencje prezydenta wobec parlamentu.
7) Prezydent a egzekutywa
- prezydent w ramach lub poza władzą wykonawczą (casus Stanów Zjednoczonych Ameryki,
Włoch, Francji i Polski);
- relacje między prezydentem a szefem rządu;
- problemy kohabitacji (na przykładzie Francji i Polski).
8) Przywództwo prezydenta.
- przywództwo konstytucyjne (prezydent a inne organy państwa);
2
- przywództwo społeczno - polityczne: czy współcześnie prezydent moŜe być przywódcą
politycznym społeczeństwa? Problem autorytetu głowy państwa;
- prezydent a partie polityczne.
9) Formy odpowiedzialności głowy państwa.
- odpowiedzialność polityczna i jej formy;
- odpowiedzialność konstytucyjna;
- inne formy odpowiedzialności.
10) Próba syntezy problematyki głowy państwa.
- przyszłość modelu prezydentury;
- monarchiczna głowa państwa: tradycjonalistyczny przeŜytek?
- głowa państwa europejskiego - prezydent Unii Europejskiej?
Wybrana literatura
•
Antoszewski A., Herbut R., Demokracje Europy Środkowo - Wschodniej w perspektywie
porównawczej, Wrocław 1997
•
Antoszewski A., Herbut R., Systemy polityczne współczesnego świata, Gdańsk 2001
•
Banaszak B., Prawo konstytucyjne, Warszawa 2001
•
Budzanowska A., Bugaj M., Czajowski J., Gawlik B., Grzybowski M., Karp J., Mikuli P.,
Niewitała M., Szkice o pozycji ustrojowej i statusie głowy państwa, Kraków 2003.
•
Dziemidok-Olszewska B., Instytucja Prezydenta w państwach Europy Środkowo-Wschodniej,
Lublin 2003
•
Gebethner S., Modele rządów prezydenckich, Warszawa 1982
•
Gebethner S., Parlamentarne i prezydenckie systemy rządów, "Państwo i Prawo" z.7-8/1994
•
Grabowska S., Grabowski R. (red.), Prawo wyborcze na urząd prezydenta w państwach
europejskich, Warszawa 2007
•
Instytucja prezydenta we współczesnym świecie. Materiały na konferencję Warszawa - Senat 22-23
lutego 1993 r., Warszawa 1993
•
Osiński J. (red.), Prezydent w państwach współczesnych, Warszawa 2000
•
Słomka T., Prezydent Rzeczypospolitej po 1989 roku. Ujęcie porównawcze, Warszawa 2005
•
Słomka T., Głowa państwa w europejskich systemach politycznych (wybrane problemy), „Politeja”
2007, nr 1(7)
•
Wołpiuk W.J., Instytucja prezydenta. Geneza i rozwój, [w:], Konstytucja i władza we współczesnym
świecie. Prace dedykowane Profesorowi Wojciechowi Sokolewiczowi na siedemdziesięciolecie
urodzin, Warszawa 2002