Anna Maria Zapolska DYLEMATY NA TALERZU

Artykuł przygotowany w ramach projektu
Regionalny program stypendialny dla uczniów szczególnie uzdolnionych w roku szkolnym 2011/2012
w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, Priorytetu IX Rozwój Wykształcenia i
Kompetencji w Regionach, Działania 9.1, Wyrównywanie szans edukacyjnych i zapewnienie wysokiej
jakości usług edukacyjnych świadczonych w systemie oświaty, Poddziałania 9.1.3.
Anna Maria Zapolska
Gimnazjum im. bł. Jana Pawła II w Nadarzynie
DYLEMATY NA TALERZU - DIETA I FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA
Pożywienie dostarcza organizmowi składników do budowania komórek oraz energii
potrzebnej do prawidłowego przebiegu procesów życiowych, utrzymania stałej temperatury ciała i
wykonywania pracy.
Współczesne cechy ludzi, a także innych organizmów kształtowały się bardzo długo. Wiele z
nich zależało od diety naszych przodków. Przebieg ewolucji antropoidów (małp i ludzi) zależał od
zdobycia wystarczającej ilości składników pokarmowych oraz strategii zdobywania pokarmu.
Z badań i zapisów kopalnych wynika, iż pierwsze gatunki człowiekowatych spożywały
głównie pokarm pochodzenia roślinnego bogaty w błonnik. Aby organizmy mogły zaspokoić swoje
potrzeby pokarmowe musiały spożywać duże ilości tego pożywienia. Pokarm ten był z reguły twardy i
trudny do rozdrobnienia stąd u naszych przodków wykształciły się szerokie, masywne zęby
przedtrzonowe i trzonowe. Dostępność i jakość pokarmu miała znaczący wpływ na ewolucję
przewodu pokarmowego. W wyniku ewolucji oprócz masywnych zębów wykształcił się długi
przewód pokarmowy.
Pierwszy przedstawiciel naszego gatunku pojawił się na Ziemi, gdy warunki klimatyczne
bardzo się zmieniły. W wyniku spadku temperatury i zlodowacenia wymarło większość gatunków
roślin, a także zwierząt. W tej sytuacji, by przetrwać nasi przodkowie musieli przystosować się do
nowych warunków i znaleźć inne źródła pożywienia. Oprócz pokarmów roślinnych pojawiło się
mięso. Dostępność pokarmu miała wpływ na zmiany w przewodzie pokarmowym. Wykształciły się
kły, zmniejszyły się zęby przedtrzonowe i trzonowe, a cały przewód pokarmowy uległ skróceniu.
Włączenie mięsa do codziennej diety miało ogromny wpływ na rozwój współczesnych ludzi.
Dzisiejsza dieta jest zróżnicowana. Żywimy się zarówno pokarmem pochodzenia zwierzęcego, jak i
roślinnego. W procesie ewolucji nasz przewód pokarmowy zmieniał się. Funkcje niektórych organów
zostały ograniczone i pozostają w fazie szczątkowej (narządy szczątkowe). Są one pośrednimi
dowodami ewolucji. Najlepszym przykładem jest wyrostek robaczkowy. W układzie trawiennym
naszych przodków spełniał on większą rolę niż obecnie. Współcześni ludzie mogą funkcjonować bez
tego narządu. Zanikła jego pierwotna rola i zmieniła się jego budowa. Podobnie jak reszta narządów
szczątkowych wyrostek robaczkowy zanika w procesie ewolucji.
Strona 1 z 10
Proces
ewolucji
naszego
układu
pokarmowego trwa nadal. Produkowana żywność,
którą obecnie jemy jest wysoko przetworzona,
pozbawiona wielu drogocennych składników
odżywczych. Pożywienie, w którym są ogromne
ilości tłuszczu, cukrów wchłaniane jest do
krwiobiegu. Nadmiar tłuszczów, cukrów i soli
zmniejsza elastyczność naczyń krwionośnych,
powoduje wzrost stężenia cholesterolu we krwi i
nadciśnienie. Komory serca powiększają się, a
zastawki przestają pełnić swoją funkcję. Składniki
powodują spowalnianie przepływu krwi, a tym
samym dostarczenie tlenu.
W laboratoriach otrzymuje się syntetycznie
substancje dodatkowe, które dodaje się do żywności,
aby przedłużyć jej trwałość, poprawić wygląd, smak,
zapach i konsystencję.
Do takich substancji zaliczamy: barwniki,
środki zapachowe i konserwujące, przeciwutleniacze,
środki zagęszczające,
emulgatory i środki
spulchniające. Ich gromadzenie się w organizmie jest
szkodliwe i może mieć negatywne skutki dla
zdrowia, prowadząc do rozwoju wielu chorób.
Postęp współczesnej cywilizacji przyczynił się do upowszechnienia występowania chorób
cywilizacyjnych. Są one problemem całego świata, problemem XXI w., ponieważ odpowiadają za
pogorszenie się jakości życia, większość kosztów społecznych oraz za 80% zgonów na świecie.
Choroby cywilizacyjne są ściśle związane z nieprawidłowym trybem życia i żywieniem. Tempo
rozwoju tego świata jest tak zawrotne, że większość ludzi nie ma czasu na zadbanie o własne zdrowie,
kondycję fizyczną, samopoczucie. A przecież bardzo ważne jest, żeby odżywiać się zdrowo, bo w
obecnych czasach większość chorób XXI w. związanych jest z niewłaściwym żywieniem.
Do współczesnych chorób cywilizacyjnych związanych z nieproporcjonalnym
przyjmowaniem posiłków zaliczamy: anoreksję, otyłość oraz bulimię czyli jadłowstręt psychiczny.
Anoreksja dotyka najczęściej kobiety i nastolatki między 12 a 30 rokiem życia. Również
dotyczy ona mężczyzn. Podłożem anoreksji są zwykle problemy psychiczne. Chory ma obsesję na
punkcie swojej wagi i wyglądu zewnętrznego. Notorycznie twierdzi, że jest za gruby i stara się zrzucić
swoją wagę. Zmienia dietę poprzez zmniejszenie ilość spożywanych pokarmów. Zmusza organizm do
wymiotów, oraz biegunek (środki przeczyszczające). Anoreksja prowadzi do silnego uzależnienia
psychicznego, wyniszczenia organizmu, zawału serca, nawet śmierci.
Bulimia jest chorobą przeciwną do anoreksji, czyli chorobą wilczego głodu. Chory ma
napady żarłoczności i nie jest w stanie tego zahamować. Nie pomagają żadne zakazy ani prośby. Po
spożyciu ogromnych ilości jedzenia jest nadal głodny. Dręczą go napady objadania się przerywane
zwykle okresami ścisłej diety. Walczy z tym poprzez wymioty oraz biegunki.
Strona 2 z 10
Nadmiar substancji odżywczych gromadzi się w postaci kropelek tłuszczu w organizmie
prowadząc do otyłości. Mechanizm ten to błędne koło. Nadmiar tłuszczu wpływa negatywnie na stan
naczyń krwionośnych i serca oraz prowadzi do kolejnych schorzeń układu krążenia np. miażdżycy,
nadciśnienia, czy cukrzycy. Na otyłość choruje aż 20% Polaków.
Jedną z najgroźniejszych chorób cywilizacyjnych jest miażdżyca. Powstaje na skutek
nadmiernej ilości związków tłuszczowych, zwłaszcza cholesterolu we krwi. U osoby chorej w
ścianach tętnic gromadzą się złogi, które tworzą blaszki miażdżycowe. Utrudniają one przepływ krwi
w obiegu. Krew odpowiada za transport składników odżywczych i tlenu do narządów. Blaszki
miażdżycowe powodują również uszkodzenie ścian naczyń.
Kolejnym poważnym schorzeniem jest nadciśnienie tętnicze, czyli stale podwyższone
ciśnienie krwi. Nadmiar soli, tłuszczu, powoduje, że w ściankach krwionośnych osadza się
cholesterol, który zmniejsza średnicę naczyń. Nadciśnienie prowadzi do zawału, miażdżycy, a także
uszkodzenia niektórych narządów np. oczu, nerek, mózgu, serca. Niewłaściwe odżywianie powoduje
poważne choroby i prowadzi do przedwczesnej śmierci.
Aby uniknąć takich schorzeń należy zadbać o zdrowie. Niezwykle istotne znaczenie ma
stosowana przez nas dieta. Trzeba dobierać składniki do posiłków w taki sposób, aby zapewnić
organizmowi dostęp do wszystkich substancji we właściwych ilościach. Dietę określa się za
zrównoważoną, jeśli jest złożona w odpowiednich proporcjach z białek tłuszczów i węglowodanów.
Gwarantuje to dostarczenie organizmowi odpowiedniej ilości składników budulcowych i
energetycznych, potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania całego organizmu. Pokarm powinien
być również bogaty w witaminy, sole mineralne. Możemy hodować niepryskane warzywa i owoce w
ogródku, kupować zdrową, ekologiczną żywność, smażyć bez tłuszczu, nie używać patelni
teflonowych, gotować warzywa bez wody. To tylko kilka przykładów, jak prowadzić zdrowy tryb
życia. Pamiętajmy codziennym krótkim wysiłku fizycznym, odpoczynku i relaksie.
W ramach projektu edukacyjnego „Dylematy na talerzu – dieta i fizjologia człowieka” w
naszej szkole została przeprowadzona wśród uczniów anonimowa ankieta pt.”W jaki sposób się
odżywiasz? Czy dbasz o swoje zdrowie?”, której przyświecało motto – sentencja Hipokratesa: ,,Mądry
człowiek powinien wiedzieć, że zdrowie jest jego najcenniejszą własnością i powinien uczyć się, jak
sam może leczyć swoje choroby”.
Ankietowanych było 210 osób, którzy odpowiadali na pytania dotyczących stylu ich życia,
spędzania wolnego czasu, odżywiania. Ankieta sprawdzała również podstawową wiedzę na temat
zdrowia i żywienia oraz świadomość naszych uczniów. Jak wypadli? Oto krótkie podsumowanie.
Liczba osób, które wypełniły ankietę wynosiła 210 z czego 85 osób to pierwszoklasiści (14
lat), 65 osób to uczniowie klasy drugiej (15 lat), zaś reszta, czyli 60 osób to absolwenci gimnazjum.
Wśród tych osób liczba ankietowanych kobiet wynosiła 99, a mężczyzn 111.
Aby prowadzić właściwy tryb życia, utrzymać odpowiednią wagę, być sprawnym, zdrowym i
pełnym sił powinniśmy spożywać zdrowe, bogate w składniki odżywcze posiłki. Dla nastolatków
normą jest 5 posiłków w ciągu dnia: I śniadanie, II śniadanie, obiad, podwieczorek i kolacja. Jak to
przedstawia się w naszej szkole?
Strona 3 z 10
Wykres 1. Ile posiłków dziennie spożywasz?
Ile posiłków spożywasz w ciągu dnia?
1 posiłek
1%
7 posiłków
6%
2 posiłki
4%
6 posiłków
5%
5 posiłków
17%
3 posiłki
29%
4 posiłki
38%
Najwięcej ankietowanych – 38%, czyli 81 osób spożywa 4 posiłki dziennie, normy trzyma się
tylko 17%, 7 posiłków na dzień spożywa 6%, natomiast tylko 1 posiłek zaznaczyło prawie 1%
ankietowanych (Wykres 1.).
Zalecane jest, aby jeść 5 posiłków dziennie w odstępach ok. 3 h. Regularność posiłków
procentuje prawidłowym funkcjonowaniem całego organizmu. Wpływa pozytywnie na nasz
metabolizm i różnorodne przemiany w komórkach. Spośród ankietowanych normy pilnuje ok. 18%,
5% spożywa posiłki bardzo rzadko, co 8-9 h, natomiast 10% twierdzi, że je bardzo często co 1-2 h.
Śniadanie obiad i kolacje to podstawowe posiłki, które powinniśmy codziennie spożywać, aby
nasz organizm funkcjonował prawidłowo. Śniadanie stanowi 25% dziennego zapotrzebowania na
energię.
Wykres 2. Jak często jesz śniadanie?
Jak często jesz śniadanie?
10%
codziennie
10%
11%
5-r razy w tyg.
62%
4-3 razy w tyg.
2-1 raz w tyg.
7%
nie jem śniadań
Strona 4 z 10
Na podstawie wykresu 2. 130 uczniów rozpoczyna dzień od zjedzenia śniadania, natomiast aż
30 ankietowanych nie spożywa tego posiłku w ogóle. Może mieć to zgubne konsekwencje. Brak
śniadania wpływa negatywnie na metabolizm. Taka osoba narażona jest na osłabienie organizmu,
omdlenia, a także na poważne choroby naczyniowo-sercowe np. zapalenie mięśnia sercowego. Taki
człowiek ma kłopoty z koncentracją, obniża się zdolność jego myślenia i ma problemy z
prawidłowym, normalnym funkcjonowaniem.
Najwięcej ankietowanych najczęściej spożywa na śniadanie białe pieczywo i płatki z mlekiem
zamiast pieczywa ciemnego oraz warzyw. Niestety nie jest to zgodne z zasadami zdrowego
odżywiania, gdyż są to produkty pozbawione składników odżywczych.
W naszej codziennej diecie jako 4 posiłek powinniśmy dopisać drugie śniadanie. Warto, aby
spożywać niewielki posiłek w szkole, który dostarczy nam energii, dzięki czemu możemy
intensywniej pracować na lekcjach i osiągać lepsze wyniki. 86% ankietowanych twierdzi, że spożywa
drugie śniadanie w szkole.
Wykres 3. Jak często jesz obiad?
Jak często jesz obiad?
3% 3%
codziennie
10%
5-r razy w tyg.
12%
72%
4-3 razy w tyg.
2-1 raz w tyg.
nie jem śniadań
Prawie ¾ ankietowanych uczniów spożywa codziennie obiad. To bardzo ważny posiłek w
naszej diecie. Powinien być bogaty w różne składniki odżywcze i dostarczać najwięcej energii. Tylko
7 ankietowanych nie je obiadów (Wykres 3.).
Najwięcej uczniów spośród ankietowanych 77% najczęściej spożywa na obiad rosół,
pomidorową i ogórkową. Na drugie danie 77% osób wybiera przede wszystkim: wieprzowinę,
wołowinę, drobiowe ryby, naleśniki i pierogi z mięsem. Spośród dodatków najwięcej ankietowanych
(72%) zagłosowało na: ziemniaki, ryż biały, kopytka, kaszę gryczaną, makaron. Kapusta biała, sałata
lodowa oraz kapusta pekińska cieszy się największym uznaniem wśród uczniów gimnazjum. Taki
wynik może cieszyć, ponieważ oznacza to, że zdecydowana większość spożywa na obiad zdrowe
produkty. Niestety jest też duży % osób, którzy żywią się w pizzeriach, Fast food’ach i restauracjach,
gdzie żywność jest wysoko przetworzona, zmodyfikowana i nie ma wartości odżywczych. Mamy
nadzieję, że wkrótce ulegnie to zmianie…
Strona 5 z 10
Ostatnim posiłkiem powinna być kolacja nie zbyt obfita, lekkostrawna. Kolację należy
spożywać pomiędzy godziną 17 a 18, najpóźniej przed 19. Posiłki które jemy późnym wieczorem
negatywnie wpływają na funkcjonowanie organizmu, zaburzają jego prawidłową pracę.
Wykres 4. W jakich godzinach spożywasz kolację?
W jakich godzinach spożywasz kolację?
Liczba ankietowanych
70
60
50
40
30
20
10
0
17-18 18-19 19-20 20-21 21-22 22-23
23 i nie jem
później kolacji
Najwięcej ankietowanych 29% spożywa kolację w godzinach 20-21, między 17 a 18 kolację je
10% osób, po godz. 23 ten posiłek spożywa 1% uczniów. 6% uczniów nie jedzą kolacji (Wykres 4.).
Kolejnym tematem, który został poruszony w naszej ankiecie są produkty w sklepiku
szkolnym. W naszej szkole od lat funkcjonuje sklepik szkolny. Z tego miejsca korzysta większość
uczniów szkoły. Znajdziemy tam zdrowe kanapki, drożdżówki, jogurty, a także słodycze i napoje.
Najwięcej ankietowanych – 51% osób zaznaczyło, że w sklepiku kupują napoje gazowane i
owocowe, 44% kupuje kanapki, słodycze cieszą się popularnością u 41%osób, oprócz tego 31%
kupuje w sklepiku wodę, 21% - drożdżówki, 13% uczniów – przekąski (chipsy, prażynki) oraz 11% owoce.
Według ankietowanych asortyment w sklepiku szkolnym powinien być uzupełniony o: różne
gatunki owoców, ciepłe posiłki z mikrofalówki (pizza/zapiekanka), sałatki, lody, ciepłe napoje.
Niestety świadomość niektórych uczniów jest błędna, ponieważ mikrofala zabija cenne substancje
(hiszpańscy naukowcy sprawdzili na brokułach, że zniszczeniu ulega do 97% antyutleniaczy, które
chronią komórki przed chorobami nowotworowymi i zwyrodnieniowymi). Natomiast duży odsetek
uczniów uważa, że należy usunąć chipsy i słodycze ze sklepiku.
Celem ankiety było również poznanie nawyków żywieniowych nastolatków oraz sprawdzenie
ich wiedzy z zakresu prawidłowego żywienia człowieka. Czy wiedzą, które produkty należy w
największych ilościach spożywać?
157 ankietowanych uważa, że powinny być to owoce, 85 osób jest zdania, że najwięcej
powinniśmy jeść produktów zbożowych i pełnoziarnistych, 90 uczniów twierdzi, że należy jeść przede
wszystkim nabiał (jogurty, sery, jajka), 30 osób wybrało mięso białe(drób), 47 osób jest za mięsem
czerwonym (wołowina, wieprzowina) i rybami, zaś 20 osób uważa że powinny być to warzywa
strączkowe.
Strona 6 z 10
Piramida zdrowego żywienia to schemat przedstawiający proporcje, w jakich należy spożywać
pokarmy, aby być zdrowym. Największą ilość pożywienia w naszym codziennym menu powinny
stanowić produkty zbożowe, warzywa i owoce są również bardzo ważnym składnikiem odżywczym,
ponieważ zawierają dużo witamin i celulozy. Przewód pokarmowy człowieka nie trawi celulozy, ale
jej obecność w układzie wpływa pozytywnie na trawienie i perystaltykę jelit. Owoce powinniśmy
spożywać 2-3 razy dziennie. Rośliny strączkowe i orzechy dostarczają organizmowi białek oraz
witamin i soli mineralnych. Produkty te powinniśmy spożywać 1 – 3 razy dziennie. Ryby, jaja, drób i
nabiał są głównym źródłem białka. Wiele z tych produktów zawiera dużo tłuszczu, dlatego
spożywanie ich w nadmiarze może być niekorzystne. Najrzadziej powinniśmy jeść czerwone mięso,
białe pieczywo, ryż, tłuszcze stałe i słodycze.
W ankiecie pytano uczniów o to, czy wiedzą, które produkty dostarczają najwięcej energii po
ich spożyciu? Najczęściej padała odpowiedź - czekolada, a także: winogrona, banan i miód.
Wykres 5. Jak często spożywasz owoce i słodycze?
Jak często spożywasz owoce i słodycze?
Liczba ankietowanych
70
60
50
40
30
owoce
20
słodycze
10
0
kilka razy 1 raz 5-6 razy 4-3 razy 2-1 raz w nie jem
dziennie dziennie w tyg.
w tyg.
tyg.
Oprócz podstawowych posiłków należy spożywać dużo owoców. Według danych
zamieszczonych powyżej (Wykres 5.) aż 53% uczniów je owoce bardzo często - raz dziennie, a nawet
kilka razy dziennie. Dosyć często – prawie codziennie spożywa owoce 13% ankietowanych. 30%
spożywa owoce w umiarkowanych ilościach, tylko 3 % nie je owoców. Niestety większość
ankietowanych ok. 52% co najmniej raz dziennie zjada słodycze, a tylko 5% nie je tych niezdrowych
produktów w ogóle.
W naszej ankiecie pytałyśmy również o dietę i codzienne menu. Można użyć takiego
określenia, że we współczesnych czasach dieta to coś bardzo popularnego. Wiele ludzi chce się
odchudzać, mimo że czasami nie ma takiej potrzeby. Byłyśmy bardzo ciekawe, jak to wygląda w
naszej szkole? Poniżej (Wykres 6 i 7..) przedstawiono wyniki.
Strona 7 z 10
Wykres 6. Czy uważasz, ze masz prawidłowa masę ciała?
Czy uważasz, że masz
prawidłową masę ciała?
7%
prawidłowa waga
31%
62%
nadwaga
niedowaga
Duży procent ankietowanych (62%) twierdzi, że ważą tyle, ile powinni, 65 osób sądzi, że mają
nadwagę, natomiast 14 osób uważa, że ich masa ciała jest za mała(wykres 6.).
Wykres 7. Liczba ankietowanych stosujących dietę.
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
TAK
NIE
Jestem w trakcie
Czy byłaś/byłeś
kiedykolwiek na
diecie?
Czy masz
Czy masz
skłonności do problemy z wagą?
objadania się?
Z danych (wykres 7.) wynika, że 38 osób było już na diecie odchudzającej, 17 osób jest w
trakcie, zaś reszta do tej pory nie odchudzała się.
Aż 98 osób ma skłonności do objadania się, zaś 112 ankietowanych twierdzi przeciwnie.
Bardzo martwi nas ten wynik. Czas zacząć ćwiczyć silną wolę!:)
Według ankietowanych 86 osób nie radzi sobie ze swoją wagą, natomiast 124 osoby nie ma z
tym problemu.
47% dba o swoją sylwetkę poprzez: uprawianie sportu, wykonywanie ćwiczeń
sprawnościowych, zdrowe odżywianie. Aż 53% zaznaczyło, że nie dba o figurę.
Wiele pytań ankiety poświęconych zostało tematyce aktywnych form wypoczynku i wolnego
czasu. Interesowało nas jak dużo osób spędza aktywnie wolny czas, czym się wtedy zajmują. Ciekawi
byliśmy również tego, ile osób woli siedzieć przed komputerem lub telewizorem (Wykres 8.).
Strona 8 z 10
85% uczniów ankietowanych spędza aktywnie wolny czas. Najwięcej osób jeździ wtedy na
rowerze, biega, ćwiczy na siłowni, spotyka się ze znajomymi, chodzi na zakupy oraz trenuje różne
dyscypliny sportowe. Bardzo cieszy nas taki wynik.
Oprócz tego wielu uczniów poświęca część wolnego czasu na naukę, słuchanie muzyki,
czytanie książek, sen, a także na oglądanie telewizji i grę na komputerze.
Wykres 8. Liczba ankietowanych spędzających czas przed komputerem i telewizorem
Ile czasu spędzasz dziennie przed komputerem i telewizorem?
80
60
40
20
0
0,5 h
1h
2-3 h
3-4 h
przed komputerem
4-5 h
5 h i wiecej nie spędzam
przed telewizorem
Długie przesiadywanie przed komputerem i telewizorem prowadzi do pogłębiania się wad
postawy (kifozy, lordozy, skoliozy) oraz wpływa negatywnie na wzrok. Najwięcej osób spędza 2-3 h
dziennie przed komputerem, 13 osób zaznaczyło odpowiedź powyżej 5 h, 10 osób – poniżej 1 h, zaś
20 osób nie korzysta w ogóle z komputera. Podobne wyniki dotyczą oglądania telewizji.
W obecnych czasach, w codziennym życiu towarzyszy nam stres. Powodów występowania
stresu może być wiele. Najczęściej jest to szkoła, praca, życie prywatne, konflikty pomiędzy
przyjaciółmi. Również o to zapytano naszych ankietowanych.
55% uczniów twierdzi, że często się stresuje. Najwięcej z nich uważa, że powodem jest
szkołą (testy, sprawdziany, kartkówki, konflikty wśród znajomych, zawody oraz konkursy).
Ankieta dotyczyła zdrowia, dlatego nie mogłyśmy zapomnieć o pytaniach związanych z
higieną jamy ustnej. Zdecydowana większość 97% ankietowanych myje zęby (127 osoby – 1-2 razy
dziennie, 64 osoby 2 – 3 razy dziennie, 12 osób – więcej niż 3 razy dziennie), zaś w tym wypadku aż 3
% zaznaczyło, że nie myje zębów.
Aby przestrzegać norm i wytycznych oraz prawidłowo prowadzić tryb życia należy regularnie
dostarczać do organizmu płyny, a przede wszystkim wodę. Szczególnie Ci, którzy trenują sport,
ćwiczą i są narażeni na duży wysiłek fizyczny powinni pić co najmniej 3 l wody na dzień. Woda jest
jedną z najważniejszych substancji występujących we wszystkich organizmach. Umożliwia przebieg
wszystkich reakcji chemicznych, rozpuszcza większość związków np. cukry, oraz część witamin,
umożliwiając ich transport, pomaga w usuwaniu szkodliwych produktów przemiany materii. Woda
jest również wykorzystywana do regulacji temperatury ciała. Jako składnik potu pochłania ciepło z
jego powierzchni podczas parowania. Jest również nośnikiem ciepła w organizmie. Woda stanowi
największą część masy naszego ciała. Zapotrzebowanie na wodę zależy od wielu czynników np.:
temperatury otoczenia, wykonywanej pracy oraz zjedzonego pokarmu. Niedobory wody w organizmie
należy uzupełnić. Średnio człowiek potrzebuje ok. 3 l wody dziennie. Większość przyjmuje w postaci
płynów, część przyjmuje wraz z pokarmem. Najwięcej wody zawierają warzywa i owoce.
Strona 9 z 10
Najwięcej ankietowanych czyli 24% pije l-1,5 l wody dziennie, 34 osoby piją poniżej 1 l,
natomiast tylko 9% pije więcej niż 3 l wody.
Używki to produkty nieposiadające wartości odżywczych, które pobudzają nasz organizm
poprzez różnorodne substancje chemiczne. Wszystkie używki stanowią ogromne zagrożenie dla
zdrowia, bo przyczyniają się do uszkodzeń różnych narządów. Takie jak alkohol, papierosy, narkotyki
są niebezpieczne nawet, gdy zażywamy je w niewielkich ilościach, natomiast inne np. kawa, herbata
wpływają niekorzystnie na organizm w nadmiernych ilościach. Spożywanie takich substancji sprawia
że przez krótki czas czujemy się w lepszej formie, jednakże jest to złudne. W naszym organizmie
dochodzi do nieodwracalnych przemian, które negatywnie wpływają na nasze zdrowie i
samopoczucie. Regularne przyjmowanie takich substancji sprawia, że organizm z czasem
przyzwyczaja się. Prowadzi to do uzależnienia, czyli nałogu. Taka osoba zamyka się w sobie, jest
agresywna, traci kontakt ze światem i przestaje normalnie funkcjonować.
Palenie tytoniu jest jednym z głównych powodów wielu chorób. Substancje zawarte w dymie
tytoniowym zakłócają metabolizm. Palenie tytoniu szczególnie szkodzi płucom i naczyniom
krwionośnym. Nikotyna trafia do organizmu przez płuca, dlatego są one najbardziej narażone na
skutki palenia. Powoduje również zwężenie naczyń krwionośnych, przez co obieg krwi w organizmie
jest utrudniony.
W naszej szkole do palenia papierosów przyznało się 17% ankietowanych.
Jedną z najpopularniejszych używek jest alkohol – środek o właściwościach odurzających.
Łatwo przenika do krwi i dociera do wszystkich narządów w organizmie. Po spożyciu niewielkich
ilości czujemy się odprężeni i zrelaksowani, jednakże alkohol zakłóca pracę układu nerwowego,
powoduje utratę koncentracji, kontroli nad ciałem, prawidłowym widzeniem i poprawnym
mówieniem. Alkohol osłabia zdolności umysłowe. Jest przyczyną wielu chorób. Spożywany
regularnie nawet w niedużych ilościach prowadzi do uzależnienia, czyli alkoholizmu.
W ankiecie aż 30% uczniów ankietowanych zaznaczyło, że pije alkohol.
Najgroźniejszą ze wszystkich używek są bezapelacyjnie narkotyki. Działają pobudzająco, ale
powodują też senność. W odróżnieniu od innych używek narkotyki nawet w niewielkiej ilości mogą
uzależnić. Uszkadzają wiele organów, a przede wszystkim: wątrobę, mózg, nerki, naczynia
krwionośne. Z uwagi na silną potrzebę dostarczenia nowej porcji narkomani używają nieczystych
strzykawek, w wyniku czego istnieje prawdopodobieństwo zarażenia się wirusami, takimi jak HIV,
HBV czy HCV.
Jak wynika z przeprowadzonych badań 15 osób spośród ankietowanych w szkole uczniów
sięga po narkotyki. Jest to dość niepokojący fakt, dlatego też zasadnym byłoby rozpowszechnianie
wśród młodych ludzi informacji dotyczących poważnych konsekwencji nie tylko narkomanii, ale
także, sporadycznego sięgania po tego rodzaju używki.
O naszym zdrowiu w dużej mierze decydujemy sami – zależy to od naszego stylu życia.
Niestety niekorzystnie zmienione nawyki żywieniowe i niewłaściwy tryb życia powodują duże
zagrożenie dla naszego zdrowia, a w konsekwencji liczne choroby, pogorszenie jakości życia i
skrócenie jego długości. Dlatego też zastanawiając się nad tym, ile korzyści osiągamy wprowadzając
nawet nieznaczne zmiany w naszym codziennym postępowaniu i jak wpływa to na poprawę jakości
naszego życia, w myśl sentencji Hipokratesa – „Niech twoja żywność będzie twoim lekiem, a lekiem
twoim niech będzie żywność twoja” – należy i propagować wśród naszych Kolegów, a także
Nauczycieli, Rodziców i społeczności lokalnej, zdrowy styl życia!!!
Anna Maria Zapolska
Strona 10 z 10