Warsztaty badawczo-projektowe… w dodatku interdyscyplinarne

Wydarzenie
dyscyplin, np. (w porządku alfabetycznym): antropologia kulturowa,
Był nim Festiwal „Sztuka po przejściach” poświęcony sztuce
architektura,
dawnego bloku wschodniego i jej kondycji po 1989 roku
epigrafika, etnologia, filologia polska, geografia humanistyczna,
zrealizowany w listopadzie i grudniu 2009 roku przez Fundację ART
gospodarka przestrzenna, historia, historia architektury, historia
TRANSPARENT dzięki docenieniu i dofinansowaniu projektu przez
sztuki, lingwistyka, literaturoznawstwo, komunikacja społeczna,
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W ramach Festiwalu
konstrukcja, kulturoznawstwo, marketing, muzykologia, prawo,
poproszono mnie o stworzenie i przeprowadzenie warsztatów
psychologia, psychologia społeczna, public relations, reklama,
urbanistycznych. Przymiotnik ten zanegowałam z powodów
semiotyka, socjologia, sztuka, urban-art, urbanistyka, zarządzanie,
metodologicznych – monodyscyplinarna analiza dowolnego obszaru
zarządzanie nieruchomościami.
architektura
krajobrazu,
ekonomia
społeczna,
przyniesie wyłącznie jednostronne rezultaty, nawet jeśli potraktować
urbanistykę, jako dyscyplinę z założenia wielopoziomową. W
Metodologia
opozycji do tradycyjnej urbanistyki wciąż jeszcze uprawianej i
Trzej mistrzowie, często krytykowani, ale jakże inspirujący: Bronisław
promowanej w Polsce, zdecydowałam się propagować silnie
Malinowski, Claude Levi-Strauss, Clifford Geertz. Odpowiednio trzy
interdyscyplinarne badania obszaru (terenu, ludzi i relacji) oraz
kategorie badawcze zastosowane w warsztatach w odniesieniu do
multikontekstowe podejście projektowe. Zrealizowaliśmy zatem
kultury:
interdyscyplinarne warsztaty badawczo-projektowe „Przestrzeń dla
postmodernistyczna idea rozumu transwersalnego w ujęciu
ludzi. Ludzie dla przestrzeni. Publiczne / prywatne”. Producentką i
Wolfganga Welscha. Ponowoczesność jest względna – bywa różnie
koordynatorką warsztatów była pani Karolina Bieniek, dzięki której
interpretowana i oceniana, jednak nie wydaje czymś nowym, bowiem
zostały one przeprowadzone w sposób sprawny i profesjonalny.
postmodernistyczny stan umysłu to domena indywidualna, nie
funkcja,
struktura
i
interpretacja.
Nad
nimi
–
zbiorowa, a zatem cecha szczęśliwie posiadana już przez
Cel
wcześniejszych. Welsch scala postawę badawczą skrytykowanego
Pierwotny cel to diagnoza. Wtórny cel to projekt. Diagnoza to
wielokrotnie funkcjonalizmu, pełnego zarzutów strukturalizmu oraz
wielopłaszczyznowa analiza obszaru, zarówno terenu i jego cech
stosunkowo mało jeszcze rozumianej antropologii interpretatywnej.
sensorycznych, jak i ludzi oraz ich relacji, interpretacji i
generowanych przez nich funkcji. Odkrycie sieci powiązań, struktury
Metoda
relacji i wielu poziomów interpretacji – to były nasze cele. Udało się
Mapping kontekstualny. Mapping to znana metoda nowej urbanistyki.
nam je osiągnąć, więc powstał bogaty materiał poznawczy, który
Konteksty to popularna i mocno ugruntowana kategoria badań
trzeba potraktować jako punkt wyjścia do dalszych działań na tym
antropologicznych. Zderzenie i połączenie tych dwóch dyscyplin
obszarze lub wzór do działań na obszarach innych, analogicznych.
przyniosło autorski plan metodyczny mappingu kontekstualnego w
dwóch etapach: 1) zbudowanie odrębnych map w poszczególnych
Rezultaty
dyscyplinach i kontekstach, 2) badania terenowe i budowanie map
W efekcie warsztatów powstały rysunki, teksty i makiety (modele
mentalnych lub map diagnostycznych mieszkańców, 3) konfrontacja
fizyczne). Rysunkami stały się mapy kontekstualne (diagnostyczne i
dwóch wcześniejszych etapów, tj. map profesjonalistów (członków
projektowe), projekty autorskie członków zespołu oraz zbiorcze
zespołu badawczego) i map nieprofesjonalistów (mieszkańców).
projekty obszaru w trzech założonych skalach: bociana (skala
Mapping służył do stworzenia projektu, który powinien być z
miasta), wróbla (skala kwartału) i myszy (skala wybranego obiektu).
założenia
Powstały też makiety w ww. trzech skalach, prezentujące główne
perspektywie obiektywnej (badawczej, profesjonalnej) i perspektywie
problemy danego obszaru oraz nasze sugestie jego poprawy.
subiektywnej (użytkowej, nieprofesjonalnej). Mapping wykonaliśmy w
oparty
na
dwóch
perspektywach
analitycznych:
trzech ww. skalach: bociana, wróbla i myszy, czyli odpowiednio skali
lokalnej
i
szczegółowej.
Owe
trzy
skale
Interdyscyplinarność
ogólnomiejskiej,
Była ona w tym wypadku paradygmatem badawczym. Głównym
wygenerowane zostały przez znaną mi praktykę projektowania
moim założeniem stało się mocno kontrolowane zrównoważenie
przestrzeni lub jej elementów: perspektywę urbanistyczną (skala
głosów urbanistów i architektów głosami innych specjalistów. Żadna
miasta, relacji, strategii), architektoniczną (skala architektury, jej
z dyscyplin nie mogła być priorytetowa. Warsztaty obejmowały wiele
otoczenia) oraz perspektywę wnętrzarską (skala dizajnu i sensoryki).
1
Trzy poziomy percepcji determinują również modelową pracę
statycznymi mieszkańcami). Projektowanie oraz budowanie zbiorczej
architekta, który projektując architekturę wchodzi również na poziom
propozycji poprawy miejsca to druga część etapu III-go. Wyniki
szerszy, urbanistyczny oraz dizajnerski, detalistyczny.
przedstawiliśmy w wersji roboczej na 9 planszach reprezentujących
9 obszarów badawczych i łączących po kilka dyscyplin badawczych:
Zespół
1) architektura, 2) przestrzeń, 3) historia sztuki, 4) semiotyka, 5)
Został on uporządkowany w 4 grupach: 1) grupa I badawcza –
sztuka, 6) lingwistyka, 7) promocja, 8) animacja, 9) zarządzanie.
profesjonaliści reprezentujący swoje dyscypliny badawcze (8 osób),
Działania ostatniego etapu polegały na podsumowaniu
2) grupa II konsultacyjna – profesjonaliści reprezentujący urzędy,
wyników badań i analiz oraz opracowań projektowych w celu
instytucje i organizacje zaangażowane w funkcjonowanie miasta (18
stworzenia spójnego interdyscyplinarnego opracowania na temat
osób), 3) grupa III edukacyjna – studenci różnych uczelni, kierunków
wybranego obszaru. Opracowano finalne wersje map, ilustracji,
związanych z funkcjonowaniem miasta (20 osób). Wszystkie grupy
zdjęć, filmów i tekstów. Przygotowano publikację adresowaną do
współpracowały ze sobą stale, ale przede wszystkim w czasie
mieszkańców i podmiotów gospodarczych, urzędników administracji
tygodniowych działań etapu III-go warsztatów.
publicznej, instytucji akademickich oraz organizacji pozarządowych
zaangażowanych w funkcjonowanie miasta.’
Praca
Etap I – wybór lokalizacji i pozyskanie informacji,
Etap II – pozyskanie informacji i budowanie kontaktów,
Etap III – badania i projektowanie,
Etap IV – podsumowanie i finalizacja.
Na etapie I-ym stworzyliśmy listę osiedli z potencjalną
Anna Rumińska
potrzebą wsparcia badawczo-projektowego. Analiza na poziomie
architektka, antropolożka kulturowa
opinii subiektywnych, medialnych i ogólnych oraz kilka kryteriów
Wrocław, styczeń 2010 r.
wyboru pozwoliły sprecyzować obszar wydający się być w
największej potrzebie, czyli osiedle Plac Grunwaldzki. Z konieczności
skupiliśmy się na fragmencie tego osiedla.
Prace etapu II-go tego polegały na pozyskiwaniu informacji
z rozmaitych źródeł, zarówno bezpośrednich (wywiady, rozmowy,
korespondencja i in.), jak i pośrednich (źródła literackie, informacje
prasowe i in.). To był też etap budowania kontaktów z osobami i
podmiotami obecnymi w tym terenie lub z nim jakkolwiek
związanymi. Postrzegając ich od strony badawczej, określam ich
jako mediatorów relacji, np. aktywności, kontaktów, biznesu, kultury
(w ujęciu wąskim), pasji. Wszystkich partnerów oraz członków
zespołu zaklasyfikowałam do wyznaczonych dyscyplin, które z kolei
wygenerowały
liczne
konteksty
dla
powstających
map
kontekstualnych.
Etap III to wspólna praca około 50-osobowego zespołu.
Badania terenowe prowadziliśmy na 4 sposoby: 1) badania statyczne
z pozycji obserwatora (notowanie obserwacji przez badacza w
wyznaczonej lokalizacji), 2) badania statyczne z pozycji interlokutora
(zadawanie pytań mijającym przechodniom wyznaczonej lokalizacji),
3) badania dynamiczne z pozycji obserwatora (mobilna obserwacja
obszernego terenu i notowanie informacji), 4) badania dynamiczne z
pozycji interlokutora (mobilne wywiady terenowe z przechodniami lub
2