Edição de Dezembro/11 a Fevereiro/12

Biuletyn Szkoły Języka Polskiego im. Jana Pawła II w Sao Paulo
A “Polônia e Nós” - Boletim da Escola de Língua Polonesa João Paulo II em São Paulo
Ano 3 nº 2
Dez/2011-Fev/2012
Boże Narodzenie
Natal
„Przyszła nareszcie chwila ciszy uroczystej
„Enfim chegou o momento de silêncio solene
Aconteceu - entre os homens surgiu um Mestre
- Eterno”
Cyprian K. Norwid
Stało się - między ludzi wszedł
Mistrz – Wiekuisty”
Cyprian K. Norwid
Zbliżają się święta Bożego Narodzenia. I choć pod każdą
szerokością geograficzną obchodzone są trochę inaczej - to łączy
ich niewątpliwie wiele cech wspólnych. Dla jednych jest to
zapach wigilijnego stołu, dla innych atmosfera ciepła oraz
życzliwości na tle zimowego krajobrazu ojczystej ziemi i - jakże
trudne do zdefiniowania - poczucie szczególnej bliskości i
wspólnoty. Dodatkowego uroku i magii dodaje polska przyroda.
W okresie grudniowego Adwentu na zewnątrz bywa już
naprawdę zimno. Za oknami tańczą pierwsze płatki śniegu,
dookoła puszysta biel, charakterystyczny chłód mroźnego
powietrza, a w środku nastrojowo, ciepło i przytulnie. Stół
nakryty świątecznie, kolorowe świece, na podgrzewaczu
pachnąca kawa lub herbata i specjalne ciasteczka przypominają
zbliżające się święta Bożego Narodzenia. W ten sposób, tworząc
niezapomnianą swojską atmosferę, za każdym razem można
cieszyć się inaczej - tym niepowtarzalnym, nastrojowym okresem
roku.
Boże Narodzenie jest chyba najpiękniejszym i najmilszym ze
wszystkich świąt, a obchodzi się je zwykle w gronie najbliższej
rodziny. Istnieją wprawdzie, w zależności od regionu, bardzo
różne zwyczaje i obyczaje. Wszędzie jednak przygotowuje się i
organizuje wieczór wigilijny oraz świąteczne dni szczególnie
uroczyście i serdecznie. Główny posiłek bożonarodzeniowy ma
miejsce - w zależności od okolic i tradycji - w Wigilię albo w
pierwszy dzień świąt.
Tradycyjna polska oferta kulinarna w Wigilię dotyczy przede
wszystkim potraw postnych, a więc tradycyjnego śledzika i
karpia, kapusty z grzybami, pierogów i innych dań wigilijnych,
przez pieczoną gęś, aż do potraw z dziczyzny - spożywanych w
święto Bożego Narodzenia.
Boże Narodzenie - w tradycji chrześcijańskiej - to święto
upamiętniające narodziny Jezusa. Jest świętem stałym,
przypadającym w dniu - 25 grudnia każdego roku. Wcześniej
mamy okres czterotygodniowego postu, zwanego Adwentem. Te
magiczne Święta zaczynają się od Wigilii - dnia poprzedzającego
tę rocznicę. Jest nim szczególnie wyjątkowy wieczór - 24 grudnia
- zwany w Polsce po prostu Gwiazdką. W dniu tym - do
niedawna - obowiązywał tradycyjny post ścisły, zarówno
jakościowy (od mięsa) jak i ilościowy. Można było spożywać 3
posiłki w ciągu całego dnia, w tym tylko jeden do syta. Była nim
uroczysta kolacja, do której jak nakazywała tradycja, zasiadać
można było dopiero po pojawieniu się na niebie pierwszej
gwiazdki. Zwyczaj ustanowiony na pamiątkę te, niezwykłej,
betlejemskiej, która prowadziła Trzech Króli z darami do ubogiej
stajenki.
Ciąg dalszy str. 2
Aproximam-se as festas de Natal. Embora em todas as latitudes
geográficas sejam comemoradas de modo um tanto diferente, sem
dúvida, têm muitas características em comum. Para alguns, é o
aroma da mesa de Natal, para outros um ambiente caloroso e a
bondade tendo como fundo a paisagem de inverno da terra natal e,
difícil de definir, uma sensação especial de intimidade e
comunhão. O charme e a magia adicionais são conferidos pela
natureza da Polônia. Em dezembro, durante o Advento, o tempo lá
fora, às vezes, é muito frio. Além das janelas dançam os primeiros
flocos de neve, e em volta um branco fofo, o frio característico do
ar gelado, e dentro de casa um ambiente caloroso e acolhedor. A
mesa posta para uma festa, velas coloridas, sobre o aquecedor um
café aromático ou chá e os biscoitos especiais que lembram a
aproximação do Natal. Desta forma, a cada vez, ao criar uma
atmosfera caseira inesquecível, pode-se desfrutar de modo
diferente este período único - a parte poética do ano.
O Natal é, provavelmente, a mais bonita e a mais agradável de
todas as festas, e geralmente é celebrada com a família mais
próxima. De fato, dependendo da região, existem hábitos e
costumes muito diferentes. Em todos os lugares, no entanto,
prepara-se e organiza-se a ceia de Natal e os dias de festa de modo
festivo e afetuoso. A refeição principal de Natal ocorre,
dependendo da região e tradições, na vigília ou no dia de Natal.
A comida tradicional polonesa oferecida na véspera de Natal
envolve, principalmente, pratos sem carne, portanto, os
costumeiros arenque e a carpa, repolho com cogumelos, pierogi e
outros pratos como ganso assado, e até pratos preparados com
carnes de caça, consumidos no Dia de Natal.
O Natal - na tradição cristã - é uma festa que comemora o
nascimento de Jesus. É uma festa fixa, que ocorre dia 25 de
dezembro de cada ano. Antes, temos um período de quatro
semanas de jejum, conhecido como Advento. Estas festas mágicas
começam na vigília da noite de Natal - dia anterior deste
aniversário. Dia 24 de dezembro é uma noite particularmente
especial na Polônia chamada apenas Gwiastka (Estrelinha). Neste
dia, até época recente, exigia-se o jejum tradicional, tanto
qualitativa (sem carne) como quantitativamente. Era permitido
fazer três refeições ao longo do dia, incluindo uma única refeição
completa. O jantar era de gala, para o qual, de acordo com a
tradição, era possível sentar-se só quando se avistava a primeira
estrela no céu. Costume estabelecido em memória daquela
extraordinária estrela de Belém, que levou até a pobre estrebaria
os três Reis Magos com os presentes.
Cont. pág. 2
Boże Narodzenie
Natal
Ani zwyczaje wigilijne, ani tradycyjny w tym dniu post - nie są
wspólne dla wszystkich chrześcijan. I tak; protestanci i
prawosławni nie zachowali specjalnych przepisów odnośnie
jedzenia lub też niejedzenia mięsa. Obowiązek postu zniesiono
w Kościele katolickim w 1983 roku. (Nowy kodeks
kanoniczny). W Polsce episkopat podtrzymywał post wigilijny
specjalnym dokumentem aż do 2003 roku. Obecnie post w
Wigilię jest jedynie zalecany. Trudno jednak wyobrazić sobie
zaniechanie tego specyficznego, głównie dla Polski i Litwy zwyczaju wigilijnego.
Polska literatura kulinarna podaje, że liczba gości w czasie
wigilijnej wieczerzy powinna być parzysta. Dodatkowo, jeden
talerz dla nieobecnych, niespodziewanych gości, ewentualnie
dla Dzieciątka. Natomiast nie ma zgodności co do liczby
potraw. Według niektórych źródeł ma ona wynosić 12, zaś w
innych podkreśla się, że powinna być to liczba nieparzysta - ,,
generalnie 13 u magnatów, 11 u szlachty, 9 u mieszczaństwa."
Te 13 potraw jest jednak górną granicą. Z kolei - według ks. J.
O. Radziwiłła - można spróbować wszystkich ryb, które są
liczone jako jedno danie.
O północy wszyscy udają się do kościoła. W
rzymskokatolickich świątyniach odprawiana jest uroczysta
msza, zwana Pasterką. Następnego dnia (25 grudnia) przypada
Boże Narodzenie, a 26 grudnia - obchodzony jest na pamiątkę
św. Szczepana (męczennika za wiarę chrześcijańską) i
uznawany w wielu krajach - jako drugi dzień świąt Bożego
Narodzenia.
Nem os costumes da véspera de Natal, nem o tradiiconal jejum
deste dia são comuns a todos os cristãos. Assim, os protestantes
e os cristãos não mantiveram disposições especiais quanto ao
alimento ou o jejum de carne. A obrigação do jejum de carne
foi abolido pela Igreja Católica, em 1983 (Novo Código
Cânonico). Na Polônia o episcopado polonês manteve o jejum
de Natal por meio de documento específico até 2003.
Atualmente, o jejum na véspera de Natal é apenas
recomendado. Mas é difícil imaginar a interrupção deste
costume específico, principalmente na Polônia e na Lituânia.
A literatura culinária polonesa menciona que a quantidade de
comensais durante a ceia deve ser par. Além disso, deve ser
posto um prato para os ausentes, convidados inesperados,
eventualmente para a Criança. No entanto, não existe nenhuma
regra específica quanto à quantidade de pratos. De acordo com
algumas fontes devem ser 12, enquanto em outras cita-se que a
quantidade deve ser ímpar, “geralmente, 13 na casa dos ricos,
11 na nobreza, 9 na classe média”. Os 13 pratos, no entanto, são
considerados como o limite superior - de acordo com o pe. J.O.
Radziwiłł - pode-se degustar todos os peixes, considerados
como um só prato.
À meia-noite, todos vão para a Igreja. Nos santuários católicoromanos é rezada Missa solene, chamada Pasterka (missa do
galo). No dia seguinte (25 de dezembro) é Natal e no dia 26 de
dezembro é celebrado o dia de São Estevão (mártir da fé cristã)
e reconhecido em muitos países - como o segundo dia de Natal.
Polskie tradycje ...
As festas de Natal são para nós poloneses as mais
importantes e mais ricas em tradições. A cerimônia do Natal
formatava-se gradualmente durante os séculos misturando
hábitos e crenças antigos (da época pagã), com os hábitos e
crenças das práticas mais novas, trazidas após a aceitação do
batismo na fé cristã da Polônia (966d.C.), bem como aqueles
que surgiram nos séculos posteriores, como resultado da
interpenetração de ritos comuns da igreja e elementos populares
pré-cristãos, a tradição, bem como a difusão de outras culturas
européias.
Święta Bożego Narodzenia to dla nas Polaków
najważniejsze i jednocześnie najbogatsze w tradycje święta.
Obrzędowość Bożego Narodzenia kształtowała się stopniowo w
ciągu kolejnych stuleci przeplatając prastare (z czasów
pogańskich) zwyczaje i wierzenia ze zwyczajami nowszymi,
przyniesionymi po przyjęciu przez Polskę Chrztu (966 r.) a
także tymi, które powstały w wiekach późniejszych w wyniku
wzajemnego przenikania się obwiązującego obrządku
kościelnego i przedchrześcijańskich elementów ludowej,
tradycji, a także dyfuzji innych europejskich kultur.
Jak już wspomniano, w liturgii kościelnej i zwyczajach
ludowych - święta Bożego Narodzenia poprzedza okres
Adwentu. Jest to czas pobożnego i pogodnego, pełnego wiary
oczekiwania na przyjście Pana. Do powszechnie przyjętych
zwyczajów adwentowych należy zaliczyć udział wiernych w
odprawianych o świcie Mszach tzw. roratach, poświęconych
Najświętszej Marii Pannie.
Innym zwyczajem przypadającym na czas Adwentu jest
obdarowywanie dzieci prezentami w dniu św. Mikołaja (6
grudnia). Podarunki wkłada się zwykle pod poduszki lub do
bucików.
Należy też wspomnieć o kartach pocztowych ze
świątecznymi i noworocznymi życzeniami wysyłanymi do
znajomych i krewnych. Autorem tego pomysłu był Anglik John
Horsley. W 1846 roku zaprojektował on pierwszą taką kartę.
Wydrukowano ich wówczas pięćdziesiąt, nie wiedząc jak
zostaną przyjęte. Dzisiaj, na całym świecie, wysyła się miliony
kart świątecznych.
Ciąg dalszy str. 3
Tradições polonesas ...
Como já foi mencionado, na liturgia da Igreja e nos
costumes populares, as festas de Natal são antecedidas pelo
período do Advento. Este é um momento religioso e feliz, cheio
de fé no aguardo da vinda do Senhor. A prática, geralmente
aceita nos costumes relativos ao Advento, deve incluir a
participação dos fiéis em missas rezadas nas primeiras horas da
manhã conhecidas como roraty (missa matinal), dedicadas à
Santíssima Virgem Maria.
Outro costume à época do Advento é
presentear as crianças no dia de São
Nicolau (6 de dezembro). Os presentes
são geralmente colocados sob as
almofadas ou dentro dos sapatinhos.
Convém lembrar também os cartões postais com desejos de
boas festas e bom ano novo enviados para amigos e parentes. O
autor dessa idéia foi o inglês John Horsley. Em 1846, ele
projetou o primeiro cartão deste tipo. Na época foram impressos
50 cartões, sem saber como seriam aceitos. Hoje, em todo o
mundo, são mandados milhões de cartões de Natal.
Cont. pág. 3
Boże Narodzenie
Najwięcej zwyczajów ludowych wiąże się z ostatnim dniem
Adwentu, czyli z Wigilią. Słowo "wigilia" pochodzi z języka
łacińskiego i oznacza czuwanie. Tradycja czuwania przed
dniami świąt wywodzi się ze Starego Testamentu. W izraelskich
domach w wigilie szabatu i innych świąt szykowano jedzenie i
czyniono wszelkie przygotowania tak, aby święta mogły być
wolne od pracy. Nasze, polskie wigilie również służą temu
celowi, a ponadto jest to czas, w którym do nadchodzącego
święta trzeba przygotować się duchowo. Obecnie, po
generalnych porządkach, gdy cały dom lśni już czystością
przystępujemy do świątecznego przyozdabiania domów. W
minionych wiekach stałym elementem dekoracyjnym były
snopy zboża - symbol dostatku - stawiane przez gospodarzy w
kątach izb chłopskich. Domy dekorowano też podłażniczkami,
czyli odpowiednio przyciętymi wierzchołkami lub gałęziami
drzew iglastych, zatykanymi w różnych miejscach izb lub
zawieszanymi na drewnianej stropowej belce. Zwyczaj ten był
symbolem życia, miał zapewniać ludziom, domostwu i całemu
dobytkowi szczęście i wszelką pomyślność. Dzisiaj dekoracje
domów, zarówno zewnętrzne jak i wewnątrz są niezwykle
strojne i bogate. Oświetlone lampkami ogrodowymi,
migającymi w różnych kolorach balkony i tarasy dodatkowo
podkreślają wrażenie tej niezapomnianej, tajemniczej nocy. Do
tego niezliczone pomysły stylu i barw iluminacji sklepowych i
wszelkiej
roślinności;
od
iglastych
po
palmy
śródziemnomorskie.
Współczesna choinka - drzewko przybrane świeczkami i
innymi ozdobami pojawiła się najwcześniej na ziemiach
niemieckich. Jej ojczyzną była najprawdopodobniej Alzacja.
Tam właśnie zwyczaj polegający na wnoszeniu do domu
wiecznie zielonej gałęzi i wieszaniu jej przy suficie został
zastąpiony, w XV lub XVI wieku, stojącym drzewkiem
wigilijnym. Zwyczaj przystrajania drzewka wigilijnego
rozpowszechnił się zapewne na przełomie XVIII i XIX wieku.
Współczesna choinka, jak uczy Kościół, jest odwzorowaniem
drzewa rajskiego; "drzewa życia", biblijnego drzewa dobra i zła,
pod którym rozpoczęła się historia ludzkości. Choinkę wnosi się
do domu w dniu, w którym wspominamy pierwszych rodziców
- Adama i Ewę. Na drzewku nie może zabraknąć jabłek, bo
właśnie te owoce były na owym biblijnym drzewie, a ponadto
jabłko symbolizuje dorodność i zdrowie do późnej starości.
Wśród iglastych gałązek wiją się łańcuchy; lekkie, słomkowe,
bibułkowe, symbolizujące węża kusiciela. Oplatają one choinkę
jak niewolnicę, przypominając, że cały ludzki ród znajduje się
w niewoli grzechu. Gwiazda - na szczycie drzewka symbolizuje gwiazdę betlejemską, która wiodła Trzech Króli do
Dzieciątka Jezus. Zapalone na gałązkach świeczki (dzisiejsze
lampki) to jakby okruchy ognia, który dawniej płonął w izbie
przez całą noc wigilijną, aby przychodzące na ten czas dusze
przodków mogły się ogrzać. Dzisiaj przypominają one o
nieustającej Bożej miłości do ludzi. Na choinkach wiesza się
różne, piernikowe ciasteczka; gwiazdki, figurki, kolorowe
cukierki oraz coraz bardziej wymyślne, magiczne bombki. Tak
ustrojone drzewko powinno stać w domu aż do święta Trzech
Króli.
Dzisiejsze wspaniałe prezenty gwiazdkowe są stosunkowo
nowym zwyczajem. W XIX wieku tylko w niektórych częściach
Polski obdarowywano dzieci drobnymi upominkami, które
chowano w sianie.
Ciąg dalszy str. 4
Natal
A maioria dos costumes populares liga-se ao último dia do
Advento, isto é com a véspera de Natal. A palavra Wigilia vem
do latim e significa „vigília‟. A tradição da vigília antes dos dias
de festa deriva do Antigo Testamento. Nas casas judaicas na
vigília do shabat e em outras festas a comida e todas outras
coisas são preparadas de modo que estes sejam dias livre de
trabalho. As nossas vigílias polonesas também têm este
propósito, além de ser este o tempo para o qual é necessário
preparar-se espiritualmente. Atualmente, após a limpeza geral,
quando a casa brilha de asseio prepara-se a sua decoração. Em
séculos passados a decoração mais usada eram feixes de trigo,
símbolo de fartura, postos pelos donos da casa camponesa nos
cantos dos aposentos. As casas também eram decoradas com
picos de coníferas, adequadamente cortados, ou seus ramos,
colocados em diversos lugares dos cômodos ou pendurados nas
vigas de madeira do teto. Este costume simbolizava a vida, e
deveria assegurar às pessoas, à casa e a toda a propriedade, sorte
e prosperidade. Hoje em dia as decorações das casas, externa e
interna, são elegantes e ricas. Iluminadas com luzes nos jardins,
pisca-piscas de várias cores nas sacadas e terraços, que
salientam o deslumbramento desta noite inesquecível e
misteriosa. Além disso, uma infinidade de idéias em estilos e
cores na iluminação das lojas e toda a flora; desde coníferas até
palmeiras do mediterrâneo.
A árvore de Natal, decorada com velas e outros
enfeites, surgiu primeiro na terra alemã. Sua
origem foi provavelmente na Alsácia.
Justamente lá, que no séc. XV-XVI o costume
de trazer para dentro de casa um galho verde e
pendurá-lo perto do teto foi trocado pela árvore
de Natal. O costume de enfeitar a árvore de Natal foi
disseminado provavelmente na mudança do séc. XVIII para o
séc. XIX. A árvore de Natal moderna, como ensina a Igreja, é
como a árvore do paraíso; „árvore da vida‟, árvore bíblica do
bem e do mal, sob a qual teve início a história da humanidade.
A árvore é trazida para dentro de casa no dia em que se lembra
os primeiros pais - Adão e Eva. Sobre a árvore não podem faltar
as maçãs porque justamente estas frutas existiam na árvore
bíblica, além do mais a maçã simboliza a beleza e a saúde até a
idade avançada. Por entre os galhos medeiam correntes leves de
palha ou de papel de seda, simbolizando a cobra tentadora. A
árvore é envolta como prisioneira, lembrando que toda a
humanidade se encontra no cativeiro do pecado. A estrela, na
ponta da árvore, simboliza a estrela de Belém que direcionou os
Reis Magos para o Menino Deus. As velas acesas sobre os
galhos (hoje as lampadinhas) são como faíscas de fogo que
antigamente queimava em casa durante a noite de vigília para
que as almas dos antepassados que vinham, pudessem se
aquecer. Hoje em dia lembram o incomensurável amor de Deus
pelas pessoas. Pendura-se na árvore diversos doces de pão de
mel, estrelinhas, figuras, balas coloridas e bolas de Natal cada
vez mais sofisticadas. A árvore, assim decorada, deveria ficar
em casa até o dia de Reis.
Hoje, os fantásticos presentes de Natal são um costume
relativamente novo. No séc. XIX só em algumas partes da
Polônia dava-se bons presentes para as crianças, que eram
escondidos dentro do feno.
Cont. pág. 4
Boże Narodzenie
Czasem do prezentów należała również przybrana
orzechami, cukierkami, jabłuszkami oraz świeczkami sosenka pierwowzór współczesnej choinki. Ofiarodawcą tych
podarunków był św. Mikołaj.
Z
zachowanych
dokumentów
wiadomo bardzo mało o tej postaci.
Prawdopodobnie żył na przełomie III i
IV wieku w Azji Mniejszej i był
biskupem Miry. Zasłynął z dobroci i
dyskretnej filantropii. Reszta to już
legenda ...
W chwili zapadnięcia zmroku i ukazania się na niebie
pierwszej gwiazdy, zgodnie z obowiązującym powszechnie
zwyczajem, zasiadamy do pierwszego świątecznego posiłku,
zwanego wieczerzą wigilijną lub krócej Wigilią. Celebrujemy ją
niezwykle dostojnie i uroczyście, przy pięknie nakrytym stole bo to właśnie decyduje o specyficznej, niepowtarzalnej
atmosferze tych świąt. Specyfiką wieczerzy wigilijnej jest jej
postny charakter, ustalony tradycją zestaw potraw oraz
refleksyjny, poważny nastrój obowiązujący wszystkich
biesiadników. Nie bez znaczenia jest także ich - skromny lecz
niezwykle elegancki - ubiór oficjalny. Posiłek ten spożywa się
najczęściej tylko w gronie rodzinnym. Na stole stawia się jedno
dodatkowe nakrycie. Według współczesnej interpretacji miejsce
to przeznaczone jest dla zabłąkanego wędrowca lub dla osób
bliskich, ale w tym momencie nieobecnych. Nikt bowiem tego
dnia nie powinien być samotny.
W domach katolickich posiłek wigilijny poprzedza odczytanie
fragmentu Ewangelii według św. Łukasza o narodzinach Jezusa.
Potem wszyscy domownicy dzielą się opłatkiem i składają sobie
życzenia. Wigilijny opłatek jest zwyczajem typowo polskim.
Symbolizuje on powszechne pojednanie i braterstwo. Geneza
opłatka jest kościelna, religijna. W Polsce zwyczaj ten należy
obecnie do powszechnie znanych, chociaż pojawił się dość
późno i upowszechnił się ostatecznie w pierwszych
dziesięcioleciach XX wieku. Zgodnie z tradycją Kościoła
współczesny opłatek jest śladem po starochrześcijańskich
eulogiach. Były to specjalne chleby ofiarne składane na ołtarzu.
Część z nich konsekrowano i rozdawano jako Eucharystię,
resztę święcono po Mszy i posyłano do domu wiernych
nieobecnych w kościele. Eulogię spożywano również w czasie
uczt braterskich. Cechy te przejął z czasem wigilijny opłatek.
Zwyczaj łamania się opłatkiem, nawiązuje on też do Ostatniej
Wieczerzy poprzedzającej pojmanie Chrystusa i opisanego w
Ewangelii faktu dzielenia się chlebem przez Jezusa z uczniami.
I w tym wypadku symboliczny gest oznacza wszechogarniającą
miłość i braterstwo.
Po przełamaniu się opłatkiem i złożeniu życzeń wszyscy
domownicy zasiadają do wspólnego posiłku. Liczba, rodzaj i
kolejność dań pojawiających się na wigilijnym stole zależy od
lokalnej tradycji. Wszędzie jednak, bez wyjątku są to dania
postne, przygotowane z darów lasu, pól, ogrodów, stawów, rzek
i jezior. W przeszłości przestrzegano zasady, aby spróbować
wszystkich przygotowanych na Wigilię potraw. Dzięki temu
miało ich nie zabraknąć w nadchodzącym roku. W wigilijny
wieczór gospodarze pamiętali także o swoich zwierzętach
domowych, którym dawali resztki potraw pozostałych z
wieczerzy, wymieszane z opłatkiem. Ciąg dalszy str. 5
Natal
Às vezes os presentes eram acompanhados também por um
pinheirinho enfeitado com nozes, balas, maçazinhas e velas,
modelo da árvore de Natal atual. Quem trazia estes presentes era
São Nicolau. De documentos preservados, sabe-se muito pouco
sobre esse personagem. Provavelmente viveu na virada do séc.
III e IV na Ásia Menor e era bispo de Mira. Ganhou fama por
sua bondade e filantropia discretas. O resto já é lenda ...
No momento do entardecer e o aparecimento da primeira
estrela no céu, de acordo com o costume comumente aplicado,
sentamos à mesa para a primeira refeição festiva, chamada ceia
da vigília ou de modo mais simples Wigilia. Celebramo-la de
modo extremamente digno e solene, a mesa muito bem posta,
porque é justamente isto que define a atmosfera única destas
festas. A especificidade da ceia de Natal é seu caráter de jejum,
tradição estabelecida pelo conjunto de pratos bem como da
reflexão, costume severo que prevalece entre os participantes.
Não menos importante também é seu modesto costume, mas
extremamente elegante, da vestimenta festiva. Esta refeição é
feita com frequência no seio da família. Sobre a mesa é
geralmente posto o prato adicional que de acordo com a
interpretação contemporânea é destinado a uma pessoa errante
ou para pessoas próximas, mas neste momento ausentes.
Ninguém, pois, neste dia, deveria ficar só.
Nas casas católicas a ceia da vigília é precedida da leitura de
um fragmento do Evangelho de São Lucas sobre o nascimento
de Jesus. Em seguida, todos os familiares compartilham a hóstia
e desejam-se felicidades. Dividir a hóstia da vigília é um
costume tipicamente polonês. Simboliza a reconciliação
universal e a fraternidade. A gênese da hóstia é da Igreja,
religiosa. Na Polônia, este costume é bem conhecido hoje em
dia, embora tenha surgido relativamente tarde, pois foi
disseminado nas primeiras décadas do séc. XX. Segundo a
tradição da Igreja contemporânea a hóstia é um vestígio das
hóstias dos antigos cristãos. Eram pães especiais para oferendas
postas no altar. Parte deles era conservada e distribuída como
eucaristia, o resto era abençoado após a Missa e mandado para
as casas dos crentes que tinha estado ausentes. A eulogia era
ingerida também durante os festins fraternos. Estas
características foram transferidas para a hóstia da vigília.
O costume de dividí-la entre os
presentes vem da Última Ceia que
antecedeu a prisão de Cristo e no
Evangelho é descrito o fato da divisão
do pão por Jesus e seus discípulos.
E, neste caso, o gesto simbólico
significa o amor e a fraternidade em relação a todos e a tudo.
Após dividir a hóstia e desejar felicidades todos os moradores
da casa sentam-se à mesa para uma refeição em comum. A
quantidade, tipo e sequência dos pratos servidos na mesa de
vigília dependem da tradição local. No entanto, em todos os
lugares sem exceção, são pratos sem carne preparados com
elementos da floresta, campos, jardins, açudes, rios e lagos. No
passado obedecia-se a regra de provar todos os pratos
preparados para a vigília. Graças a isto eles não faltariam no ano
que se aproximava. Na noite da vigília os anfitriões lembravam
também de seus animais domésticos para os quais davam os
restos dos alimentos da vigília misturados com a hóstia.
Cont. pág 5
Boże Narodzenie
Natal
Nieodłączną częścią wieczoru wigilijnego było i jest
wspólne śpiewanie kolęd przy bożonarodzeniowej szopce.
Pieśni opowiadających o narodzeniu Jezusa mamy w polskiej
tradycji bardzo dużo. Najstarsze sięgają czasów
średniowiecza. Ich wprowadzenie a potem upowszechnienie
zawdzięczamy prawdopodobnie franciszkanom. Oni też
przynieśli do Polski zwyczaj budowy szopek. Autorstwo
pierwszej szopki przypisuje się św. Franciszkowi z Asyżu,
który chcąc odświeżyć pamięć narodzin Dzieciątka Jezus
kazał przynieść do groty siana, przyprowadzić woła oraz osła i
zawołał braci. Kiedy zgromadziła się ludność z okolic i
zabrzmiały pieśni św. Franciszek odczytał Ewangelię, a potem
wygłosił kazanie o narodzeniu Jezusa.
W Polsce franciszkańskie szopki pojawiły się bardzo
wcześnie, zapewne już w czasach średniowiecza. Początkowo
inscenizowane w kościołach szopki były niezwykle proste,
pozostawały też wierne przekazom ewangelicznym. W wieku
XIX powstały różne regionalne formy polskich szopek
bożonarodzeniowych. Najbardziej znane i
najciekawsze są szopki krakowskie,
których architekturę wzoruje się na
zabytkowych
budowlach
Krakowa.
Szopki krakowskie stawały się często
teatrzykami lalek, w których na
miniaturowych scenkach podświetlanych
świecami pojawiały się najrozmaitsze
ruchome figurki. Dzisiaj bożonarodzeniowe szopki buduje się
we wszystkich polskich kościołach.
Wieczór wigilijny kończy pasterka - Msza odprawiana w
kościołach dokładnie o północy. Zgodnie z tradycją
upamiętnia ona przybycie do Betlejem pasterzy i złożenie
przez nich hołdu nowonarodzonemu Mesjaszowi. Zwyczaj
sprawowania bożonarodzeniowej liturgii nocnej wprowadzono
w Kościele już w drugiej połowie V wieku. Do Polski dotarł
on więc być może razem z chrześcijaństwem.
Dni świąteczne, które następują po Wigilii, nie wyróżniają
się już w polskiej kulturze równie bogatą oprawą plastyczną i
obrzędową. Zazwyczaj jest to czas odpoczynku, rodzinnych i
towarzyskich spotkań, czasami też kolędowania czyli
odwiedzania domów przez grupy przebierańców - tzw.
kolędników - z życzeniami świąteczno-noworocznymi, z
szopką i kolędami.
Innym zwyczajem wprowadzonym i upowszechnionym
przez Kościół, są odwiedziny parafian w ich domach, w
okresie świąt Bożego Narodzenia, składane przez proboszcza
lub księży z parafii. Przynoszą oni dobrą nowinę, święcą i
błogosławią dom oraz jego mieszkańców, w zamian zaś
otrzymują symboliczną ofiarę nazywaną dawniej kolędą.
Tradycja ta, znana już w średniowieczu, utrzymuje się w
Polsce do czasów współczesnych. Być może po przyjęciu
chrześcijaństwa Kościół wprowadził ją dla przeciwstawienia
jej pogańskiemu zwyczajowi kolędowania.
Opisując tradycje bożonarodzeniowe należy zwrócić
uwagę, że choinka, kolędy i św. Mikołaj należą dziś do
zwyczajów o zasięgu ponadnarodowym, praktykowanych w
różnych częściach świata, nie tylko przez katolików. Ze
zwyczajów typowo polskich pozostała nam wieczerza
wigilijna, opłatek i chyba jeszcze ta jedna, nieznana
Ciąg dalszy str. 6
Partes integrantes da ceia de Natal foram e são as canções
natalinas (kolędy) cantadas perto do presépio. Existem muitas
canções polonesas que falam sobre o nascimento de Jesus. As
mais antigas são da idade média. A sua introdução e
divulgação deve-se provavelmente aos franciscanos. Eles
também trouxeram para a Polônia o costume de montar
presépios. A autoria do primeiro presépio é atribuída a São
Francisco de Assis que, desejando lembrar o nascimento do
Menino Jesus, mandou trazer para uma gruta o feno, um boi e
um burro e chamou os irmãos. Quando o povo da redondeza
se juntou e começou a cantar, São Francisco leu o Evangelho e
depois fez o sermão sobre o nascimento de Jesus.
Os presépios franciscanos na Polônia
surgiram muito cedo, provavelmente na
idade média. Inicialmente os presépios
encenados nas igrejas eram bem
simples de acordo com preceitos
evangélicos. No séc. XIX surgiram diversas formas regionais
de presépios de Natal poloneses. Os mais conhecidos e
interessantes são os presépios cracovianos, cuja arquitetura
baseia-se nas construções de Cracóvia. Muitas vezes os
presépios cracovianos eram usados como teatros de bonecas
nos quais em cenas miniatura iluminadas com velas apareciam
diferentes figuras em movimento. Hoje os presépios de Natal
são montados em todas as igrejas da Polônia.
A noite de vigília termina com a missa do galo que é
rezada nas igrejas exatamente à meia-noite. De acordo com a
tradição ela lembra a chegada dos pastores para Belém e a sua
homenagem ao Messias recém-nascido. O costume de realizar
a liturgia noturna de Natal foi introduzido na Igreja já na
metade do séc. V. Chegou à Polônia provavelmente junto com
a cristianização.
Os dias festivos, que sucedem a vigília já não se distinguem
na cultura polonesa de modo igual com ricas molduras
artísticas e cerimônias. Normalmente é tempo de descanso,
reuniões familiares e sociais, por vezes também para
comemorar o Natal, isto é, grupos de pessoas com trajes
especiais trazendo um presépio e canções natalinas – os
denominados Cantores de Natal (kolędnicy), visitam as casas
com desejos de feliz Natal e Ano Novo.
Outro costume introduzido e
difundido pela Igreja é a visita do
pároco ou padres na casa dos fiéis
na época do Natal. Trazem a boa
nova, abençoam e benzem a casa
bem como seus moradores, e em contrapartida recebem uma
oferenda simbólica denominada antigamente kolęda. Esta
tradição, já conhecida na idade média, se mantém na Polônia
até os dias de hoje. Pode ser que após a aceitação do
cristianismo a Igreja introduziu esta prática para se opor aos
costumes pagãos.
Ao descrever as tradições de Natal é oportuno chamar a
atenção que a árvore de Natal, as canções e o Papai Noel
pertencem hoje aos costumes supranacionais, praticados em
diversas partes do mundo, não só entre os católicos. Dos
costumes típicos poloneses ficou a comemoração da vigília, a
hóstia e talvez ainda uma, esta comumente desconhecida
Cont. pág. 6
Boże Narodzenie
powszechnie, przekazana tradycją - rodzinna, niepowtarzalna
atmosfera świąt Bożego Narodzenia, pełna wzajemnej bliskości,
miłości i ciepła. Święta te zachowują w Polsce niezwykle silny
związek z całą nauką i tradycją Kościoła.
Wróćmy jeszcze do Adwentu. Warto wiedzieć, że tym to
okresem rozpoczynamy nowy rok kościelny, liturgiczny. Samo
słowo "Adwent" oznacza bowiem przybycie naszego
Zbawiciela, którego powinniśmy oczekiwać i na to spotkanie z
Nim trzeba nam się przygotować. Stąd też nasz polski Adwent,
był także bogaty w zwyczaje religijne. Od XII wieku znana jest
w Polsce wspomniana już adwentowa Msza św. ku czci Matki
Bożej, zwana roratą. Polacy bardzo chętnie uczestniczyli w
roratach, w poszczególne niedziele: dla kobiet, panien,
mężczyzn i kawalerów. Wtedy to głoszono specjalne nauki
stanowe i wierni przystępowali do sakramentu pokuty. Zwykle,
na wsi, udawano się na roraty pieszo, ze śpiewem. Również cały
Adwent starano się przeżywać we wspólnocie nie tylko
rodzinnej, ale też i sąsiedzkiej. Na wsi zbierano się na wspólne
przędzenie, darcie pierza, naprawę ubrania, uprzęży itp. Przy
okazji tych spotkań odmawiano modlitwę różańcową, śpiewano
pieśni adwentowe, a także pieśni o tematyce obyczajowej, które
przekonywały swoją treścią o potrzebie życia godnego,
zgodnego z bożymi przykazaniami. Owe pieśni pouczały, że złe
postępowanie jest karane przez Boga lub przez los, a życie
dobre, pobożne i piękne będzie nagrodzone. W adwentowe
wieczory czytano we wspólnocie rodzinnej i sąsiedzkiej Pismo
Święte, żywoty świętych, podręczniki z duchowości katolickiej,
a także z polskiej literatury klasycznej, jak powieści
Sienkiewicza, Kraszewskiego, utwory Mickiewicza i inne.
Młodzież w tym czasie przygotowywała szopki i gwiazdy do
chodzenia po kolędzie. Robiono próby do inscenizacji Heroda
lub Jasełek. Pobożni katolicy wiedzieli, że trzeba przed Panem
stanąć z dobrymi uczynkami, dlatego starano się podczas
Adwentu wzajemnie sobie pomagać, szczególnie ludziom
starszym i biednym. Pięknym zwyczajem była na wsi tzw. szara
godzina. Pod wieczór, gdy już skończono codzienne zajęcia
gospodarskie, gdy robiło się szaro, coraz ciemniej, wszyscy
domownicy: dziadkowie, rodzice, dzieci, zbierali się w kuchni,
najlepiej w pobliżu płyty. Nie palono jeszcze lampy. Rozważano
w ciszy swoje życie, zastanawiano się nad nim, nie brakowało
też cichej modlitwy. Starsi, szczególnie dziadkowie, opowiadali
dzieciom, wnukom, jak to było dawniej, jakie były tradycje i
zwyczaje. Przypominali też dzieje naszej Ojczyzny.
Nie da się cofnąć ani zatrzymać biegnącego czasu.... Warto
jednak kultywować nasze piękne zwyczaje i zachować
magiczną, niepowtarzalną atmosferę świąt Bożego Narodzenia
w 2011 roku i w latach następnych ...
Na podst. źródeł internetowych
opracowała: prof. Barbara Rzyski
Natal
e passada por tradição, a atmosfera familiar única do Natal,
cheia de proximidade mútua, amor e calor. Estas festas na
Polônia mantêm uma união muito forte com os ensinamentos e
tradição da Igreja.
Voltemos ainda para o Advento. Vale a pena saber que neste
período se inicia o novo ano litúrgico da igreja. A própria
palavra „Advento‟ no entanto quer dizer a chegada de nosso
Salvador, que deveríamos aguardar e para este encontro com Ele
é necessário preparar-se. Por isso o nosso Advento polonês era
também rico em costumes religiosos. Desde o séc. XII é
conhecida na Polônia a já mencionada Missa em homenagem à
N. Senhora, chamada rorata (missa matinal). Os poloneses
participavam com entusiasmo destas missas em domingos
sucessivos para as mulheres, moças, homens e pessoas solteiras.
Eram divulgados estudos especiais e os crentes participavam do
sacramento da penitência. Comumente, nas aldeias, ia-se para as
missas a pé e cantando. O Advento todo se tentava passar no
seio familiar, mas também em comunidade. Nas aldeias as
pessoas se reuniam para fiar, rasgar plumas, consertar roupas,
confeccionar arreios, etc. Durante estes encontros eram feitas
orações do rosário, cantadas canções do advento, assim como
canções com temas sobre os costumes corriqueiros que
mostravam em seu texto a necessidade de uma vida tranquila de
acordo com os mandamentos divinos. Essas canções ensinavam
que o mau comportamento é castigado por Deus e pelo destino,
e uma vida boa, temente e linda será recompensada. Nas noites
do Advento era lida a Bíblia em família e em comunidade, a
vida dos santos, manuais da espiritualidade católica, e, também,
da literatura clássica polonesa, bem como contos de
Sienkiewicz, Kraszewski, criações de Mickiewicz e outros.
Nesta época a juventude preparava os presépios e estrelas para
fazer as visitas nas casas. Eram feitos ensaios para a encenação
de Herodes e representações natalinas (jasełka). Os católicos
crentes sabiam que era necessário praticar boas ações perante o
Senhor, por isso faziam o possível para ajudar-se mutuamente
durante o Advento, especialmente ajudar as pessoas mais velhas
e os pobres. O costume nas aldeias, conhecido como „hora
cinzenta‟, era muito bonito. Ao anoitecer, depois de terminar as
obrigações diárias, quando o ambiente já estava cinza e estava
cada vez mais escuro, todos os moradores: avós, pais, filhos
reuniam-se na cozinha, e melhor, perto do fogão. As luzes ainda
não eram acesas. Pensava-se sobre a vida pessoal, analisava-se a
vida, e não faltava a oração silenciosa. Os mais velhos
especialmente os avós, contavam para as crianças e netos, como
era antigamente, quais eram as tradições e costumes.
Lembravam também os feitos de nossa Pátria.
Não é possível voltar ou parar o tempo corrente … É bom,
no entanto, cultivar os nossos lindos costumes e manter a
atmosfera mágica e única das festas de Natal, em 2011 e nos
anos vindouros ...
De acordo com informações da Internet
redigiu: profa. Barbara Rzyski
Szczęśliwych Świąt Bożego Narodzenia
oraz wesołego Nowego 2012 Roku
składa wszystkim Uczniom i ich Rodzinom
Desejo felizes festas de Natal
e um alegre Ano Novo 2012
a todos os Alunos e suas Famílias
Barbara Rzyski
Barbara Rzyski
Wiersze o Wigilii i Świętach
Wigilia
Pod serwetą wonna warstwa siana
Na serwecie opłatków książeczka Znów cię widzę, chałupko kochana
Chłopska chato, znana mi od dziecka...
Stanisław Ciesielczuk
Choina
... Choinko moja, blaskiem marzeń złota,
Ze wszystkich świateł, co na tobie płoną
Jedno, jedyne z gałązką zieloną
Zachowaj ty mi na resztę żywota!...
Marian Gawalewicz
List wigilijny od Matki
... Myśl o nas, Synku..., wspomnij przy wieczerzy...
W liście mym znajdziesz okruchy opłatka Wiem, że nam wrócisz... Ten, co "w żłobie leży",
Czuwa nad nami... Całuję Cię... Matka.
Włodzimierz Lewik
Pieśń o narodzeniu Pańskim
... Byś zwiódł z wędrówki długiej
mój naród do Wszechmocy!
Byś dał, co mają inni,
gdy przyjdziesz jako Dziecię tej nocy...
Versos sobre o Natal e Festas
A vigília
Embaixo da toalha uma cheirosa camada de feno
Sobre a toalha um livro com hóstias Novamente te vejo, querida cabana
Choupana camponesa, me és conhecida desde criança...
Stanisław Ciesielczuk
Árvore de natal
... Árvore minha, dourada pelo brilho dos sonhos
De todas as luzes, que sobre ti brilham
Um, único com o ramo verde
Guarda para mim, pelo resto da vida! ...
Marian Gawalewicz
Carta de vigília da Mãe
... Pense em nós, Filhinho ..., lembre durante a ceia ...
Em minha carta encontrarás migalhas da hóstia Sei, que vais voltar para nós... Este, que “está na manjedoura”,
Zela por nós ... Beijo te ... Mãe.
Włodzimierz Lewik
Canto sobre o nascimento do Senhor
... Trarias de uma longa viagem
meu povo para a Onipotência!
Darias o que os outros têm,
Quando vieres como Criança nesta noite ...
...Daj nam poczucie siły
i Polskę daj nam żywą,
by słowa się spełniły
nad ziemią tą szczęśliwą...
Stanisław Wyspiański
Czemu nie w chórze?
Śpiewają wciąż wybrani
U żłóbku, gdzie jest Bóg
Lecz milczą zaduszani
Wbiegający w próg...
Cyprian Kamil Norwid
Anioł
... Pastuszkowie postrzegli
i do Betlejem biegli
Pierwsi wieczną mądrość witali
Wieczną władzę uznali;
Biedni, prości i mali.
Adam Mickiewicz
Wilia
Grom, błyskawica!
Stań się, stało,
Matką dziewica,
Bóg ciało!
Adam Mickiewicz
... Dai-nos a sensação de poder
e dai-nos a Polônia viva,
para que as palavras se tornem realidade
sobre esta terra feliz ....
Stanisław Wyspiański
Por que não no coral?
Continuam cantando os escolhidos
Na manjedoura onde está Deus
Embora silenciem os finados
Chegados ao limiar ...
Cyprian Kamil Norwid
Anjo
... Os pastores perceberam
e para Belém corriam
Eram primeiros a saudar a inteligência eterna
Reconheceram a autoridade eterna
Pobres, simples e pequenos.
Adam Mickiewicz
Vigília
Trovão, relâmpago!
Aconteça, aconteceu,
A mãe virgem
Deus corpo!
Adam Mickiewicz
... quando do céu os flocos de neve caem, como hóstias,
Quando a geada branca nas janelas caisobre as árvores de Natal,
Que cada casa polonesa lembre-se com o coração de mãe
Sonhos ausentes, atrasados, perdidos.
Quando no ramalhete da vigília soar espiga contra espiga,
Sempre que o feno sob toalha farfalhar,
Cuidemos o lugar vazio, onde se sentariam - eles
Cuidemos, para que os ausentes não se negligencie
Stanisław Miłaszewski
À mesa de Natal
À mesa de Natal
Quebrando a hóstia santa,
Lembrem que este dia alegre
Começa com o amor ...
Jan Kasprowicz
... Gdy z nieba płatki śniegu lecą, jak opłatki,
Gdy mróz na oknach białe zasadza choiny,
Niechaj każdy dom polski wspomni sercem matki
Nieobecne, spóźnione, zabłąkane sny.
Gdy w snopku wigilijnym kłos o kłos zadzwoni,
Ilekroć pod obrusem zaszeleści siano,
Baczmy na puste miejsce, gdzie mieli siąść - oni,
Baczmy, by nieobecnych nie zaniedbywano...
Stanisław Miłaszewski
Przy wigilijnym stole
Przy wigilijnym stole
Łamiąc opłatek święty,
Pomnijcie, że dzień ten radosny
W miłości jest poczęty...
Jan Kasprowicz
2011 był rokiem Jana Heweliusza (1611-1687)
2011 foi o ano de Jan Heweliusz
Jan Heweliusz urodził się 28 stycznia 1611 w Gdańsku. Był
astronomem i konstruktorem instrumentów naukowych.
Wynalazł peryskop. Był też browarnikiem i radnym miasta
Gdańska oraz astronomem królewskim- królów Władysława
IV i Jana Sobieskiego, dotowany był także przez króla Francji
Ludwika XIV.
Kiedy Heweliusz uczęszczał do gimnazjum w Gdańsku,
jednym z jego nauczycieli był matematyk Peter Krüger, który
interesował się astronomią i to właśnie on wprowadził
Heweliusza w świat tej dziedziny nauki. Po ukończeniu
szkoły w 1629 r. Jan rozpoczął pracę w warsztacie
mechanicznym, gdzie nauczył się podstaw szlifierki szkła,
miedziorytnictwa i tokarstwa. Próbował swych sił również
w budowaniu prostych instrumentów astronomicznych. W
1629 r. rozpoczął studia na Uniwersytecie w Lejdzie, gdzie
studiował prawo i ekonomię. W latach 1632-1643 podróżował
do Szwajcarii, Londynu i Paryża, gdzie poznał wielu znanych
astronomów. W 1634 r. wrócił do Gdańska.
W 1639r. poświęcił część majątku rodzinnego na budowę
własnego, największego w owym czasie, obserwatorium
astronomicznego na poddaszu jednej ze swoich kamienic i
nazwał go „Stellaburgum”. Zamontował w
nim
własnoręcznie wykonany sekstant i kwadrant oraz mosiężny
kwadrant azymutalny, który wcześniej był własnością Petera
Krügera.
Heweliusz zbudował szereg oktantów, sekstantów i lunet
oraz uzyskał dokładność pomiarów pozycji gwiazd do 28" w
mierze łukowej używając przyrządów bez powiększenia
kątowego. Wyniki jego pomiarów okazały się bardziej
precyzyjne niż osiągnięte wcześniej przez duńskiego
astronoma Tycho Brahe. Z pomocą swojej drugiej żony,
Elżbiety, stworzył katalog gwiazd. Część dorobku badawczego
Heweliusza uległa zniszczeniu, kiedy 26 września 1679 roku
jego dom i obserwatorium spaliły się,. Spłonął m.in. prawie
cały nakład Machina Coelestis. Atlas ciał niebieskich
powstawał przez wiele lat i został opublikowany pośmiertnie
w 1690 r. przez żonę Heweliusza dzięki finansowemu
mecenatowi Jana III Sobieskiego.
Heweliusz przeprowadził wiele obserwacji księżycowych,
planetarnych i słonecznych, i jako znany i szanowany
astronom w 1664 r. został przyjęty do angielskiego Royal
Society. Wyniki jego obserwacji plam słonecznych z lat 16421679 mają dzisiaj szczególne znaczenie, jako że obejmują
pierwszą część Minimum Maundera aktywności słonecznej,
oraz okresu bezpośrednio go poprzedzającego.
W roku 1678 jego obserwatorium odwiedził król Jan III
Sobieski, który wsparł wysiłki astronoma. W 1683r. dla
uczczenia zwycięstwa wojsk polskich Sobieskiego pod
Wiedniem, Heweliusz nadał nowo opisanej konstelacji nazwę
Tarcza Sobieskiego.
Aby utrzymać rodzinę i swoje obserwatorium Heweliusz
prowadził własny browar przy ulicy Korzennej. W tym samym
budynku znajdywało się jego obserwatorium. Dobrze
Jan Heweliusz nasceu em 28 de janeiro de 1611 em Gdańsk.
Foi astrônomo e construtor de instrumentos científicos. Inventou
o periscópio. Também foi produtor de cerveja e vereador na
cidade de Gdańsk, assim como astrônomo real dos reis
Władysław IV e Jan III Sobieski, e também foi subsidiado pelo
rei Luís XIV da França.
Quando Heweliusz frequentava o ginásio em Gdańsk, um de
seus professores era o matemático Peter Krüger, que se
interessava por astronomia e foi justamente ele que introduziu
Heweliusz nesta área da ciência. Após se formar, em 1629,
Heweliusz começou a trabalhar em uma oficina mecânica, onde
aprendeu as bases da lapidação de vidro, trabalhos em cobre e
tornearia. Por si só também tentou construir instrumentos
astronômicos simples. Em 1629, iniciou seus estudos na
Universidade de Leiden, onde cursou direito e economia. Nos
anos de 1632-1643, viajou para a Suíça, Londres e Paris, onde
conheceu muitos astrônomos famosos. Em 1634, voltou para
Gdańsk.
Em 1639 dedicou uma parte dos ativos da família para a
construção de seu próprio observatório astronômico, na época o
maior, no sótão de uma de suas casas e o chamou de
"Stellaburgum". Nele instalou um sextante e um quadrante feitos
por ele, e um quadrante azimutal de latão, que tinha pertencido a
Peter Krüger.
Heweliusz construiu uma série de octantes, sextantes e lunetas,
e mediu com precisão as posições das estrelas até a 28 a grandeza
com medidas em arco usando aparelhos sem aumento angular.
Os resultados de suas medições eram mais preciso dos que
haviam sido anteriormente feitos pelo astrônomo dinamarquês
Tycho Brahe. Com a ajuda de sua segunda esposa, Elizabete,
criou um catálogo de estrelas. Parte do acervo foi destruído,
quando em 26 de setembro de 1679, sua casa e o Observatório se
queimaram. Foi queimado quase todo o acervo da Machina
Coelestis. O Atlas de corpos celestes foi compilado por muitos
anos e publicado após sua morte, em 1690, por sua esposa,
graças ao apoio financeiro do mecenas Jan III Sobieski.
Heweliusz realizou muitas observações da Lua, planetas e do
sol, e como astrônomo conhecido e respeitado, em 1664, foi
admitido na Royal Society inglesa. Os resultados de suas
observações sobre as manchas solares dos anos 1642-1679 têm
hoje importância especial, pois incluem a primeira parte da
Minimum Maundera da atividade solar e o período
imediatamente anterior.
Em 1678, seu observatório foi visitado pelo rei Jan III
Sobieski, que apoiou os esforços do astrônomo. Em 1683, para
comemorar a vitória do exército polonês de Sobieski em Viena,
Heweliusz batizou a recém descrita constelação como Escudo de
Sobieski.
Para sustentar a família e seu observatório Heweliusz mantinha
sua própria cervejaria na rua Korzenna. No mesmo edifício
estava seu observatório. A prosperidade nos negócios da cerveja
fez com que se dedicasse completamente às viagens e à
investigação científica.
prosperującą działalność browarniczą, poświęcił całkowicie
badaniom i podróżom naukowym.
W Muzeum Miasta Gdańska przechowywany jest dyplom,
który wraz z członkostwem otrzymał od Royal Society of
London. Zachowały się również drobne fragmenty, które
prawdopodobnie pochodzą z największej 140 stopowej lunety
Heweliusza.
Poczta Polska chcąc uczcić 400 rocznicę urodzin Jana
Heweliusza wprowadziła w 2011 do obiegu okolicznościowy
znaczek pocztowy z jego podobizną (rycina z dzieła
Heweliusza Mercurius in sole visus Gedani, 1659,
przedstawiający zaćmienie Słońca).
Jan Heweliusz zmarł 28 stycznia 1687 r., w dniu swoich 76
urodzin.
Na podstawie źródeł internetowych, opracowała prof. B.
Rzyski
No Museu da cidade de Gdańsk está exposto o diploma, que,
recebeu da Royal Society de Londres juntamente com o processo
de associação. Foram preservados, também, pequenos
fragmentos que podem ser da maior luneta de 140 graus de
Heweliusz.
Os Correios poloneses, em 2011, emitiram um selo
comemorativo dos 400 anos de nascimento de Jan Heweliusz
com seu rosto e a gravura de sua obra, Mercurius in sole visus
Gedani de 1659, que mostra a eclipse solar.
Jan Heweliusz morreu em 28 de janeiro de 1687, no dia de
seu 760 aniversário.
Apoiado em fontes da internet, redigiu: profa. B. Rzyski
http://www.koledy.pl
Radosnych Świat Bożego Narodzenia oraz szczęśliwego Nowego Roku wszystkim Czytelnikom
składają Redakcja Biuletynu Szkolnego i prof. Barbara Rzyski
A Redação e a profa. Barbara Rzyski desejam a todos os leitores do Boletim Escolar
alegres festas de Natal e feliz Ano Novo
Polska i My - Biuletyn Szkoły Języka Polskiego im. Jana Pawła II w Sao Paulo
Corpo editorial: Alfreda S Andrusaitis, Barbara Rzyski e Irena Dawidowicz Wołoszyn Distribuição gratuita - tiragem 100 números
Proibida reprodução de qualquer tipo, sem a prévia autorização do Corpo Editorial
Colabore com artigos mandando para:
[email protected]
O Consulado Geral da República da Polônia em SP fornece gentilmente material para a impressão deste Boletim
Polska i My - Biuletyn Szkoły Języka Polskiego im. Jana Pawła II w Sao Paulo
Ano 3 no 2
Dez/2011 – Fev/2012
WKŁADKA 1 (Anexo 1) - Kolędy (Canções de Natal)
Bracia, patrzcie jeno
Bóg się rodzi
Bóg się rodzi, moc truchleje,
Pan niebiosów obnażony.
Ogień krzepnie, blask ciemnieje,
Ma granice Nieskończony.
Wzgardzony, okryty chwałą,
Śmiertelny Król nad wiekami.
A Słowo ciałem się stało
I mieszkało między nami.
Cóż masz, niebo, nad Ziemiany
Bóg porzucił szczęście swoje,
Wszedł między lud ukochany,
Dzieląc z nim trudy i znoje.
Niemało cierpiał, niemało,
Żeśmy byli winni sami.
A Słowo ciałem się stało
I mieszkało między nami.
W nędznej szopie urodzony,
Żłób Mu za kolebkę dano.
Cóż jest, czym był otoczony?
Bydło, pasterze i siano.
Ubodzy, was to spotkało,
Witać Go przed bogaczami.
A Słowo ciałem się stało
I mieszkało między nami.
Potem i króle widziani
Cisną się między prostotą,
Niosąc dary Panu w dani:
Mirrę, kadzidło i złoto.
Bóstwo to razem zmieszało
Z wieśniaczymi ofiarami.
A Słowo ciałem się stało
I mieszkało między nami.
Podnieś rękę, Boże Dziecię.
Błogosław ojczyznę miłą.
W dobrych radach, w dobrym bycie,
Wspieraj jej siłę swą siłą.
Dom nasz i majętność całą,
I wszystkie wioski z miastami.
A Słowo ciałem się stało
I mieszkało między nami.
Bracia, patrzcie jeno, jak niebo goreje.
Znać, że coś dziwnego w Betlejem się dzieje.
Rzućmy budy, warty, stada.
Niechaj nimi Pan Bóg włada.
A my do Betlejem, a my do Betlejem, do
Betlejem.
Patrzcie, jak tam gwiazda światłem swoim miga.
Pewnie do uczczenia Pana swego ściga.
Krokiem śmiałym i wesołym
Spieszmy i uderzmy czołem
Przed Panem w Betlejem, przed Panem w
Betlejem, w Betlejem.
Wszakże powiedziałem, że cuda ujrzymy:
Dziecię, Boga świata, w żłobie zobaczymy.
Patrzcie, jak biednie okryte
W żłóbku Panie znakomite
W szopie przy Betlejem, w szopie przy Betlejem,
przy Betlejem.
Cicha noc, święta noc
Cicha noc, święta noc.
Wszystko śpi, atoli
Czuwa Józef i Maryja.
Niech więc Boska ich Dziecina
śpi Dziecino bo śpi.
Cicha noc, święta noc.
Tobie cześć chcemy nieść,
Boś pastuszkom oznajmiony
Przez anielskie "Gloria".
Jezu, witamy Cię.
Cicha noc, święta noc.
Boże nasz, serca masz.
Radość sprawia nam nowina,
Że nadeszła ta godzina,
W którejś narodził się.
O, niebieskie Duchy i Posłowie nieba,
Powiedzcież wyraźniej, co nam czynić trzeba,
Bo my nic nie pojmujemy,
Ledwo od strachu żyjemy.
Gloria, Gloria, Gloria in excelsis Deo.
Dzisiaj w Betlejem
Dzisiaj w Betlejem, dzisiaj w Betlejem wesoła
nowina,
Że Panna czysta, że Panna czysta porodziła
Syna.
Chrystus się rodzi, nas oswobodzi.
Anieli grają, króle witają,
Pasterze śpiewają, bydlęta klękają.
Cuda, cuda ogłaszają.
Idźcież do Betlejem, gdzie Dziecię zrodzone,
W pieluszki powite, w żłobie położone.
Oddajcie Mu pokłon boski,
On osłodzi wasze troski.
Gloria, Gloria, Gloria in excelsis Deo.
A gdy pastuszkowie wszystko zrozumieli,
Zaraz do Betlejem spiesznie pobieżeli
I zupełnie tak zastali,
Jak im anieli zeznali.
Gloria, Gloria, Gloria in excelsis Deo.
Maryja Panna Dzieciątko piastuje,
I Józef święty Ono pielęgnuje.
Chrystus się rodzi, nas oswobodzi.
Anieli grają, króle witają,
Pasterze śpiewają, bydlęta klękają.
Cuda, cuda ogłaszają.
Chociaż w stajence Panna Syna rodzi,
Przecież On wkrótce ludzi oswobodzi.
Chrystus się rodzi, nas oswobodzi.
Anieli grają, króle witają,
Pasterze śpiewają, bydlęta klękają.
Cuda, cuda ogłaszają.
I trzej Królowie od Wschodu przybyli
I dary Panu kosztowne złożyli.
Chrystus się rodzi, nas oswobodzi.
Anieli grają, króle witają,
Pasterze śpiewają, bydlęta klękają.
Cuda, cuda ogłaszają.
Pójdźmy też i my przywitać Jezusa,
Króla nad królami, uwielbić Chrystusa.
Chrystus się rodzi, nas oswobodzi.
Anieli grają, króle witają,
Pasterze śpiewają, bydlęta klękają.
Cuda, cuda ogłaszają.
Gdy się Chrystus rodzi
Gdy się Chrystus rodzi i na świat przychodzi,
Ciemna noc w jasnościach promienistych brodzi.
Aniołowie się radują,
Pod niebiosa wyśpiewują:
Gloria, Gloria, Gloria in excelsis Deo.
Mówią do pasterzy, którzy trzód swych strzegli,
Aby do Betlejem czem prędzej pobiegli,
Bo się narodził Zbawiciel,
Wszego świata Odkupiciel.
Gloria, Gloria, Gloria in excelsis Deo.
Pójdźmy wszyscy do stajenki
Pójdźmy wszyscy do stajenki,
Do Jezusa i Panienki.
Powitajmy Maleńkiego
i Maryję, Matkę Jego.
Witaj, Jezu ukochany,
Od patriarchów czekany,
Od proroków ogłoszony,
Od narodów upragniony.
Witaj, Dzieciąteczko, w żłobie,
Wyznajemy Boga w Tobie,
Coś się narodził tej nocy,
Byś nas wyrwał z czarta mocy.
Witaj, Jezu nam zjawiony.
Witaj, dwakroć narodzony,
Raz z Ojca przed wieków wiekiem,
A teraz z Matki człowiekiem.
Któż to słyszał takie dziwy?
Tyś człowiek i Bóg prawdziwy.
Ty łączysz w Boskiej Osobie
Dwie natury różne sobie .
Polska i My - Biuletyn Szkoły Języka Polskiego im. Jana Pawła II w Sao Paulo
Ano 3 no 2
Dez/2011 – Fev/2012
WKŁADKA 2 (Anexo 2) – Potrawy Bożonarodzeniowe (Pratos natalinos)
Na ceia da véspera de Natal o peixe é o prato mais apreciado. Pode ser servido frio, como entrada,
e quente, como prato principal. Os peixes mais servidos nesta ocasião são: arenque em óleo e
cebola, carpa na gelatina, bacalhau ao molho grego e peixes fritos ou assados. A sopa de beterrabas
vermelhas, barszcz, sopa de cogumelos ou peixe, pierogi recheados com repolho e cogumelos
secos, e diversas sobremesas, entre elas a compota de frutas secas, não podem faltar também.
Fazem parte da ceia os bolos fantásticos como o de papoula, o de ricota, o de maçãs e os pãesde-mel. Nos dias 25 e 26 de dezembro, são apreciados os assados de aves: peru, ganso, frango (recheados), ou carnes: lombo de
porco, carnes de caça, patês, frios (carne de porco defumada, presuntos, linguiças), que podem ser servidos com diversos tipos
de molhos, por exemplo, raiz forte. O bigos, preparado com repolho, diversas carnes e cogumelos, é tradicional e muito gostoso.
ŚLEDŹ (Arenque)
Dizem que o arenque aguça o apetite. Pode ser preparado
de modos diferentes. Ingredientes: ½ kg de arenque
salgado em filés; 3 cebolas; folha de louro, pimenta da
Jamaica; 1/3 litro de óleo; 1 limão (ou vinagre);
eventualmente leite para imersão do peixe. Modo de
preparar: 1) Colocar o arenque em água fria para
dessalgar. Às vezes é suficiente só lavar bem, mas depende
de quão salgado gostamos de comer. Geralmente o
dessalgar pode ser feito durante a noite ou por apenas 3-4
horas. Experimentar antes de tirar do banho - é a melhor
forma para ver se está de acordo com seu paladar. Pode-se
deixar o arenque de molho em leite, assim o sabor torna-se
bem mais suave. 2) Após dessalgar, o arenque é escorrido e
cortado em tiras grossas. Corta-se a cebola em fatias ou
pedaços. 3) No fundo de um recipiente de vidro coloca-se
uma camada de cebola. Sobre ela joga-se alguns grãos de
pimenta da Jamaica e as folhas de louro. Coloca-se 2-3
fatias de limão e acrescenta-se óleo de modo a cobrir todos
os ingredientes. 4) Os pedaços de arenque são colocados
sobre essa primeira camada de cebola e especiarias e
alterna-se assim as camadas de cebola e arenque até
terminarem os ingredientes. Os espaços vazios podem ser
preenchidos com pedaços de arenque que sobraram do
corte (aqueles que não ficaram perfeitos). A última camada
deve ser de cebola. O óleo deve estar no nível da última
camada. Pressiona-se suavemente as camadas para eliminar
o ar preso. 5) Tampa-se com papel filme e coloca-se na
geladeira por, pelo menos, 24 horas.
Como servir? Coloca-se sobre uma travessa e decora-se a
com cebola. Dizem que o sabor do arenque é realçado se
servido com pão e manteiga, e com um copinho de vodca
congelada!
BARSZCZ COM ‘ORELHINHAS’ RECHEADAS
Ingredientes para a sopa: 6-7
beterrabas médias; 100 g de cogumelos
secos; 1 maçã; 2 dentes de alho; 1
cebola; 1-2 cenouras; sumo de 1 limão;
1 colher das de chá de vinagre de vinho; pimenta preta ou
branca em pó; alguns grãos de pimenta Jamaica;1 folha de
louro; açúcar, sal; creme de leite fresco (se desejar). Modo
de preparar: Lavar bem os cogumelos e por de molho em
água por 2-3 horas. Depois cozinhar na mesma água do
molho até ficarem macios. Peneirar, guardar o caldo em
outro recipiente. Descascar as beterrabas, a cebola, a maçã
e o alho, cortar em fatias ou pedaços. Juntar as fatias de
beterraba, cebola, maçã, alho mais ½ porção dos cogumelos
e cobrir com água fria, por a folha de louro e a pimenta
Jamaica. Acrescentar o caldo de cogumelos. Após levantar
fervura cozinhar por mais 10-15 minutos. Temperar a gosto com
sumo de limão, sal e pimenta. Guardar esta sopa em local fresco
e antes de servir filtrar e aquecer. Para quem gosta, pode-se
acrescentar um pouco de creme de leite fresco. Preparo do
recheio das ‘orelhinhas’: Cortar o restante dos cogumelos em
pedaços, fritar em 1 colher de manteiga junto com a cebola
picada e sal a gosto. Ingredientes para a massa: 350g de
farinha; 1 ovo; 1/3 de uma cebola; pitada de sal; óleo. Preparo
da massa: A farinha, o ovo e ½ de copo de água morna são
misturados e amassados junto com uma pitada de sal. A massa é
aberta e cortados quadrados de uns 5cm. Modo de montar:
Sobre cada quadrado colocar um pouco do recheio de
cogumelos. Fechar em diagonal e enrolar no formato de
„orelhinhas‟(capeletti bem pequeno). Cozinhar em água fervente
com um pouco de sal e óleo. Quando boiarem, retirar com
auxílio de escumadeira.
PIEROGI COM REPOLHO E COGUMELOS SECOS
Ingredientes para o recheio: ½ kg
de chucrute; um punhado de
cogumelos secos; 2 cebolas; 2-3
colheres das de sopa de farinha de
rosca; 2 colheres das de sopa de
manteiga; pimenta branca
a gosto
Modo de preprar o recheio: Lavar e por de molho os
cogumelos (2-3 horas); Colocar o chucrute numa panela,
adicionar um copo do molho de cogumelos e uma colher de
manteiga (ou óleo). Cozinhar em fogo baixo por uma hora.
Interromper o cozimento quando o chucrute estiver macio.
Dourar a cebola picada na manteiga ou óleo. Adicionar o
chucrute cozido, misturar, temperar com pimenta e fritar um
pouco. Juntar os cogumelos. Picar bem esta mistura.
Experimentar para ver se não falta tempero. Adicionar a farinha
rosca - o recheio está pronto.
Ingredientes para a massa: aproximadamente 1kg de farinha
de trigo; água morna; 1 colher de óleo; sal
Modo de preparar: 1) Peneirar a farinha e formar de um
montinho com uma depressão no meio. Acrescentar o óleo e a
água misturando aos poucos. Quando a massa estiver em ponto
de ser aberta, colocar sobre a mesa, e continuar a amassar até
conseguir uma massa lisa e elástica; 2) Cortar ao meio, polvilhar
com farinha, e abrir até obter uma camada fina. O restante de a
massa guardar coberta para que não resseque; 3) Com o auxílio
de um copo ou outro tipo de forma, recortar pedaços redondos
da massa; 4) Sobre cada pedaço colocar o recheio deixando as
margens
livres (3-4 mm). Umedecer uma metade da borda e fechar
bem cada pierog com a ponta dos dedos. Colocar sobre
um guardanapo de tecido polvilhado com farinha. Assim
proceder até terminar a massa e o recheio; 5) Em uma
panela grande ferver água com um pouco de óleo.
Colocar os pierogi sobre água fervente, misturar de vez
em quando para que não adiram ao fundo. Quando
boiarem ferver mais um pouco. Tirar com delicadeza com
a escumadeira e colocar sobre travessa molhada com água
fria. Para cozer o restante das porções não mudar a água
da panela, mas completar e salgar; 6) Servir os pierogi
ainda quentes com cebola picada dourada na manteiga.
BACALHAU ESPECIAL
Ingredientes: 1kg de filés de
bacalhau fresco (ou outro peixe a seu
gosto); 2 pimentões vermelhos
frescos; 1 lata de tomates sem pele ou
frescos; 4 cebolas; 1 aipo; 1 maço
de salsinha;1 cenoura grande; 6-10 dentes de alho; 1
limão; óleo; sal e pimenta à gosto
Modo de preparar: 1) Lavar o peixe sob água corrente e
secar com papel toalha. Esfregar sal e pimenta, colocar
em um recipiente e pingar limão. Levar à geladeira. 2)
Colocar os pimentões no forno (220 0C) por 20 minutos
até que se queimem um pouco. Após retirar do forno,
embrulhar em papel manteiga ou alumínio para abafar.
Quando estiverem frios, descascar (a pele sai sozinha
junto com o papel), tirar os caroços. Cortar em fatias. 3)
Descascar a cenoura e o aipo e ralar grosso. Juntar a
salsinha picada. 4) Cortar a cebola e o alho em fatias. 5)
Fritar primeiro a cebola (retirar da frigideira) depois o
alho (também retirar). Em seguida, fritar o aipo, a
salsinha e a cenoura. 6) Colocar tudo em uma panela,
adicionar os tomates e cozinhar sem cobrir até que os
tomates tenham se desmanchado e a água evaporado. 7)
Salgar e apimentar a gosto e adicionar os pimentões
8) Misturar com cuidado todos os ingredientes. 9) Cortar
o peixe em pedaços não muito grandes e fritar. 10) Em
uma travessa distribuir, em camadas, o peixe e os
legumes cozidos. 11) Decorar com ramos de salsinha e
servir.
SOPA DE COGUMELOS
Ingredientes: 2 litros de água;
50g de cogumelos secos; 2
colheres de manteiga; 1 cebola;
125mL creme de leite; 1 colher
de sopa cheia de farinha de
trigo; sal e pimenta a gosto; 2-3 tabletes de caldo de carne; dill
(endro fresco picado).
Modo de fazer: os cogumelos devem ser lavados e imersos em
parte da água fria e deixados de molho por cerca de duas horas.
Depois devem ser cozidos nesta mesma água até ficarem macios
(20-30 minutos). Retira-se os cogumelos, corta-se em tiras e
reserva-se o caldo. E seguida frita-se os cogumelos na manteiga
com cebola bem picada. Acrescenta-se a farinha e a parte da água
e o caldo onde os cogumelos foram fervidos. Cozinha-se por
cerca de 15 minutos mexendo de vez em quando. Acrescenta-se
creme de leite fresco, sal e pimenta a gosto. Este creme pode ser
servido com macarrão. Caso deseje, ao servir pode salpicar com
endro (dill) picado.
PIERNICZKI (biscoitos de pão de mel)
Ingredientes: 1/4 xícara de mel; 5
colheres de manteiga; ½ xíc. de açúcar de
confeiteiro; 1 ovo; 2 ¼ xíc. de farinha; 1
colherinha de bicarbonato de sódio;
3 colherinhas de cravos e canela em pó e noz moscada em pó
(desta um pouco); 1 colherinha de chocolate em pó (opcional).
Modo de preparar: Misturar bem todos os ingredientes e abrir a
massa em uma camada de 3mm. Recortar no formato desejado –
estrelas, luas, etc. Assar em forno a 1800C por uns 10 min. Glacê
para enfeitar: bater 2 claras em neve com açúcar de confeiteiro e
sumo de limão até ficar bem consistente. Dividir em partes se
deseja colorir com corante alimentar. Fazer desenhos natalinos
sobre os biscoitos e esperar secar. Pode enfeitar a árvore de Natal
com estes biscoitos.
COMPOTA DE FRUTAS SECAS
Ingredientes: 50g de ameixas secas;
50g de maçãs secas; 30g de damascos
secos; 30g de peras secas; 200g de
açúcar; cravos; canela em pau ou em
pó; sumo de um limão
Modo de preparar: 1) Por as frutas secas de molho, à noite. No
dia seguinte retirar da água e colocar na panela. 2) Acrescentar 3
litros de água fria. Em seguida alguns cravos e canela em pau. 3)
Cozinhar em fogo baixo por aproximadamente uma hora. 4)
Acrescentar o açúcar e o limão fatiado com casca.
Servir quente ou fria. Se necessário, temperar com mais açúcar ou
limão.
Bom apetite !!!
A Redação
Najważniejsze Wydarzenia i Rocznice – Principais Eventos e Aniversários (Dez/11-Fev/12)
W Polsce - na Polônia
06 / dez Św. Mikołaja - Dia de São Nicolau
26 / dez
Drugi dzień świąt - segundo dia de festas de Natal
24 / dez
Wigilia - Vigília de Natal
01 / jan
Nowy 2012 Rok - Ano Novo 2012
25 / dez
Boże Narodzenie - Natal
14 / fev
Walentynki - dia de São Valentim – dia dos namorados
18 / dez
W Brazylii - no Brasil
Missa de Natal na Igreja N. Sa. Auxiliadora
01 / jan
Ano Novo 2012
24 / dez
Véspera de Natal
25 / dez
Natal
21 / fev
Carnaval
Redigiram: Alfreda S. Andrusaitis e Irena Dawidowicz Wołoszyn