Po zdrowie na Dalin i Gościbię - LGD "Między Dalinem i Gościbią"
Transkrypt
Po zdrowie na Dalin i Gościbię - LGD "Między Dalinem i Gościbią"
Studium Wykonalności dla przedsięwzięcia „Po zdrowie na Dalin i Gościbię” – infrastruktura i usługi dla turystyki aktywnej dla Lokalnej Strategii Rozwoju Stowarzyszenia LGD „Między Dalinem i Gościbią” Opracowanie: Jacek Adamczyk, Kraków, 2010 Spis treści. 1. Wstęp 2. Potencjał turystyczny obszaru działania LGD „Miedzy Dalinem i Gościbią” 2.1. Obszar Sułkowic i Myślenic, między Beskidem Makowskim, a Pogórzem Wielickim 2.2. Sułkowice – Pasmo Barnasiówki i Babicy 2.3. Myślenice – Pasmo Babicy aż po Pasmo Lubomira i Łysiny 2.4. Myślenice – Pasmo Lubomira i Łysiny / Uklejna-Grodzisko- Trupielec/Ostrysz 3. Potencjał turystyczny Małopolski Południowej – Od Krakowa po Tatry 4. Turystyka aktywna w strategii rozwoju turystyki Województwa Małopolskiego 5. Uwarunkowania rozwoju turystyki aktywnej, analiza rynku dla obszaru Polski Południowej i wybrane przykłady europejskie. 5.1. Region Podbeskidzia (Bielsko-Biała, Wisła, Szczyrk) 5.2. Region Beskidu Niskiego (Gładyszów, Wysowa, Ropa) 5.3. Słowacja Środkowa – poza górami 5.4. Węgry, Region Jeziora Tisza. 6. Miejsce turystyki aktywnej w ofercie turystycznej obszaru działania LGD „Miedzy Dalinem i Gościbią”. 7. Plan działań na obszarze LGD „Miedzy Dalinem i Gościbią” na lata 2010-2013. Współpraca z Lokalnymi Grupami Działania na obszarze sub-regionu myślenickiego, wielickiego, wadowickiego, suskiego. 7.1. Powiązanie przedsięwzięcia „Po zdrowie na Dalin i Gościbię…” z przedsięwzięciami Lokalnej Strategii Rozwoju. 7.2. Współpraca z Lokalnymi Grupami Działania na obszarze subregionu myślenickiego, wielickiego, wadowickiego, suskiego. 8. Analiza przedsięwzięcia „Po zdrowie na Dalin i Gościbię…” Propozycje projektów. Źródła finansowania 8.1. Opis, wskaźniki realizacji, możliwości finansowania projektów w ramach przedsięwzięcia „Po zdrowie na Dalin i Gościbię…” 8.2. Podstawowe warunki realizacji przedsięwzięcia „Po zdrowie na Dalin i Gościbię…” 2 8.3. Inwestycje w gospodarstwach rolnych, czyli operacje (projekty) odpowiadające warunkom przyznania pomocy w ramach działania 311 PROW „Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej”. 8.4. Inwestycje w mikroprzedsiębiorstwach, czyli operacje (projekty) odpowiadające warunkom przyznania pomocy w ramach działania 312 PROW „Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw”. 8.5. Inwestycje w infrastrukturę turystyczną i paraturystyczną, czyli operacje (projekty) odpowiadające warunkom przyznania pomocy w ramach działania 313 PROW „Odnowa i rozwój wsi”. 8.6. Małe projekty – czyli operacje nie odpowiadające warunkom przyznania pomocy w ramach działań Osi 3 ale przyczyniające się do osiągnięcia celów tej osi. 8.7. Możliwości finansowania projektów. 8.8. Korelacja między projektami wchodzącymi w zakres przedsięwzięcia. 8.9. Przewidywane trudności w realizacji projektu i rekomendowane sposoby ich przezwyciężania 8.10. Podsumowanie i rekomendacje 9. Znaczenie turystyki aktywnej w rozwoju przemysłu „czasu wolnego” dla obszaru Myślenic i Sułkowic. 10. Podsumowanie 11. Załącznik: Ankieta dotycząca turystyki aktywnej na terenie LGD 3 1. Wstęp Województwo Małopolskie należy do najbardziej atrakcyjnych obszarów turystycznych nie tylko w skali Polski, lecz także w Europie Środkowej i na całym kontynencie europejskim. Takie kierunki turystyczne jak historyczny Kraków, Obózmuzeum w Oświęcimiu, kopalnia soli w Wieliczce czy też atrakcje Podhala i Pienin, sprawiają, że od kilku lat ruch turystyczny w naszym regionie oceniany jest na 8-10 milionów odwiedzających rocznie. W skali ogólnopolskiej i międzynarodowej rozwojowi turystyki sprzyja poprawa jakości szlaków komunikacyjnych (komunikacja drogowa, samolotowa), rozbudowa infrastruktury dla obsługi ruchu turystycznego, wymiana i dostępność informacji, wzrost siły nabywczej wśród rodzimych i zewnętrznych klientów „przemysłu czasu wolnego”. Zainteresowanie branżą turystyczną jako źródłem dochodów i ważnym elementem lokalnej gospodarki dostrzega także konkurencja: oferta turystyczna ze strony naszych południowych sąsiadów – Słowacji i Czech, ze strony innych polskich regionów: Podkarpacia, Podbeskidzia (Śląska) i Świętokrzyskiego staje się coraz bardziej interesująca i przekonywująca dla wszystkich planujących wakacje, urlopy, wycieczki i spędzenie czasu poza miejscem zamieszkania. Z tych kilku najbardziej oczywistych powodów turystyka i wszystko co jest z nią związane znajduje swe ważne miejsce w każdym z regionalnych czy lokalnych planów rozwoju, w strategiach i opracowaniach, w projektach i programach działania: począwszy od Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego 2007-2013, gdzie „rozwój przemysłów czasu wolnego” został uznany za część „Gospodarki regionalnej szansy” (Obszar II) aż po najbardziej nas interesujący dokument czyli „ Lokalną Strategię Rozwoju dla Lokalnej Grupy Działania – Między Dalinem i Gościbią” (2008), w której temat wykorzystania potencjału tur4ystycznego LGD pojawia się zarówno w ramach przeprowadzonej analizy SWOT jak i w ramach ustalonych celów i planowanych przedsięwzięć. Jednym z tego typu działań ma być przedsięwzięcie nazwane w LSR: „Po zdrowie na Dalin i Gościbię” – infrastruktura i usługi dla turystyki aktywnej” wykreowane ze względu zarówno na istniejące na ternach gmin Myślenice i Sułkowice możliwości, ale także ze względu na rosnące zapotrzebowanie na tego typu ofertę turystyczną, zwłaszcza w bezpośrednim sąsiedztwie aglomeracji krakowskiej. Do podobnych wniosków, uznających działalność turystyczną za jedną z najważniejszych gałęzi ekonomii lokalnej, doszła większość Lokalnych Grup Działania w Małopolsce. Fakt ten pozwala mieć nadzieję na powstanie nowych, wartościowych projektów wzbogacających listę atrakcji turystycznych i sportoworekreacyjnych w naszym regionie. Niniejsze opracowanie traktowane jako studium wykonalności przedsięwzięcia ma stanowić bezpośrednią podstawę dla przygotowania i realizacji inicjatyw w ramach rozwoju turystyki aktywnej na obszarze Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania „Między Dalinem i Gościbią”. 4 2. Potencjał turystyczny obszaru działania LGD „Między Dalinem i Gościbią” Oferta turystyczna obszaru, na którym działa LGD „Między Dalinem i Gościbią” podlega uwarunkowaniami ze strony dwóch czynników: 1) położenia w bezpośrednim sąsiedztwie aglomeracji krakowskiej, 2) położenia przy ważnych szlakach komunikacyjnych na ternie Małopolski Obydwa te czynniki wraz z walorami naturalnymi czy kulturowymi odgrywają pierwszoplanową rolę przy postrzeganiu terenów leżących w obszarze gmin Myślenice i Sułkowice jako miejsca kreowania i utrzymywania oferty turystycznej. W ramach oceny znaczenia tych czynników należy zwrócić uwagę na ich specyfikę: 2.a. Aglomeracja krakowska jako główny odbiorca oferty turystyki aktywnej w regionie. Kraków zamieszkuje ok. 800 tys. mieszkańców, dodatkowo corocznie w mieście przebywa ok. 180 tys. studentów krakowskich szkół wyższych, a w okresach najwyższego ruchu turystycznego (maj-wrzesień) miasto odwiedza 5-8 mln przyjezdnych. Największe natężenie przyjazdowego ruchu turystycznego w aglomeracji krakowskiej notuje się w okresach wakacyjnych i świątecznych 2) (także tzw. „długie weekendy”). Jednak przyjazdy te to najczęściej pobyty 2-3 dniowe, przeznaczone na: • • • zwiedzanie zabytków miasta lub uczestnictwo w wydarzeniu kulturalnym (Wianki, Festiwal Żydowski, festiwale filmowe), uczestnictwo w wydarzeniach społeczno-religijnych (pielgrzymki, uroczyste święta religijne, wydarzenia polityczne), uczestnictwo w wydarzeniach sportowych (mecze piłki nożnej, zawody zimowe i transfer do Zakopanego). W grupie turystów korzystających z noclegów w Krakowie przeważają turyści zagraniczni (54,2 % w roku 2008), jednak to także grupa, która podlega największym zmianom, uzależnionym od aktualnych trendów i sytuacji ekonomicznej w skali globalnej. Jednak i tak zaledwie 23% wszystkich odwiedzających Kraków decyduje się na pobyt dłuższy niż jednodniowy. Do charakterystycznych zjawisk należą różnice pomiędzy turystami krajowymi i zagranicznymi w odniesieniu do sezonowości przyjazdów: 1) miesiące najpopularniejsze wśród turystów zagranicznych maj– wrzesień 2) miesiące najpopularniejsze wśród turystów krajowych: kwiecień-październik 3) miesiące o największej dominacji turystów krajowych: listopad-luty Jednocześnie mieszkańcy Krakowa (stali, czasowi) czas wolny, także poza wyjazdami wakacyjnymi) starają się spędzać poza miastem poszukując przede 5 wszystkim możliwości wypoczynku (rekreacja, rozrywka, sport) na obszarach o atrakcyjnych walorach środowiskowych (góry, woda, lasy). Jest to naturalne zjawisko w przypadku mieszkańców dużych aglomeracji miejskich, iż wybierając kierunek wyjazdów rekreacyjnych poszukują raczej kontaktu ze środowiskiem naturalnym, a nie przenoszenie się do innego miasta. Ranking miejsc, do których najchętniej wyjeżdżają turyści z Krakowa przedstawia się następująco: Miejsce Wieliczka Oświęcim Zakopane Wadowice Ojcowski Park Narodowy Kalwaria Zebrzydowska Pieniny Tatry Niepołomice Częstochowa Warszawa Podhale Bochnia Wrocław Jura KrakowskoCzęstochowska Słowacja Czerna Czechy Nowy Wiśnicz Ludźmierz Tarnów Turyści krajowi % Turyści zagraniczni % 25,6 16,5 19,1 18,9 12,0 11,2 0,8 0,3 4,9 4,8 0,4 4,9 1,5 1,9 3,4 55,4 34,3 21,2 9,9 5,3 4,3 11,2 10,9 7,5 4,5 6,9 0,9 2,6 2,0 0,6 Miejsce w rankingu atrakcyjności 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 2,9 1,1 0,5 0,5 1,0 1,5 0,7 1,2 1,4 1,4 1,0 0,7 16 17 18 18 19 19 Jako najbardziej popularne kierunki wyjazdów z Krakowa wśród turystów krajowych należy uznać: Wieliczkę, Zakopane (miasto), Wadowice, Oświęcim, Ojcowski Park Narodowy, Kalwarię Zebrzydowską i rejon Podhala. Tendencje te nie zmieniają się zasadniczo od wielu lat. Nowy kierunek turystyczny w Małopolsce to na pewno Krynica Górska (turystyka aktywna, turystyka biznesowa) oraz wzrost zainteresowania kierunkami sąsiednimi (Bieszczady, Beskid Śląski, Żywiecki, Cieszyński). Wskazuje to na następujące trendy w podejmowaniu decyzji o wyjazdach z Krakowa przez turystów krajowych (rodzimych): 6 • zdecydowany wybór miejsc znajdujących się na terenie regionu, • przy wyborze miejscowości decyzja związana jest z wydarzeniami na tym terenie (święta religijne, trasy pielgrzymkowe), rzadziej z decyzją o turystyce kulturowej, • utrwalony i znaczący udział kierunków o dominującej funkcji turystyki aktywnej w regionach górskich i podgórskich, • poszukiwanie atrakcyjnych miejsc wypoczynku w bezpośrednim sąsiedztwie aglomeracji – Jura Krakowsko-Częstochowska, Ojcowski Park Narodowy. WNIOSKI Wyniki tych badań jednoznacznie wskazują na klienta krajowego jako podstawowy sektor dla oferty terenów rekreacyjnych w bliskiej odległości od centrów miejskich. Dodatkowo na terenie regionu to właśnie stolica generuje główny strumień odwiedzających obszary o naturalnych walorach środowiskowych i dobrze rozwiniętej infrastrukturze obsługi turystycznej. Wyjazdy takie nie zawsze są związane z korzystaniem z miejsc noclegowych, co sugeruje utrzymujący się trend turystyki jednodniowej lub weekendowej, nastawionej na aktywny wypoczynek przy minimalizowaniu kosztów wyjazdu. Szansą na rozwój terenów rekreacyjnych w pobliżu aglomeracji miejskiej jest stworzenie atrakcyjnego produktu (oferty) turystycznej opierającej się na zrównoważonym połączeniu atrakcji naturalnych z ofertą usługową i eksponowaniem atrakcji historycznych czy naturalnych. 2.b. Szlaki komunikacyjne południowej Małopolski Według danych dla Małopolski1) średnie dobowe natężenie ruchu drogowego na najważniejszych szlakach komunikacyjnych w powiecie myślenickim wynosi: • dla trasy Kraków-Myślenice - Lubień • dla trasy Kraków – Mogilany – Kalwaria Z.(DK52) 7-8 tys. pojazdów/dobę • dla trasy Biertowice-Sułkowice-Zembrzyce (956) 4-6 tys. pojazdów/dobę (S7) 15 tys. pojazdów/dobę Dostępne opracowania i dane wskazują, iż natężenie ruchu drogowego na odcinku na południe od Krakowa („Zakopianka”) należy do najwyższych w regionie (podobnie jak w kierunku wschodnim Kraków – Tarnów i w kierunku zachodnim Kraków – Katowice). Trasa łącząca Kraków z takimi miejscowościami jak Kalwaria Zebrzydowska, Wadowice, Andrychów, Kęty (na terenie Małopolski) aż po BielskoBiałą i przejścia graniczne ze Słowacją (Zwardoń) czy Czechami (Cieszyn) należy także do jednych z najbardziej uczęszczanych. Ten ciąg komunikacyjny funkcjonuje 7 w planach rozbudowy i modernizacji sieci drogowej województw małopolskiego i śląskiego jako tzw. Beskidzka Droga Integracyjna (droga ekspresowa), mająca usprawnić komunikację w południowo-zachodniej części Małopolski i stworzyć realną alternatywę dla odcinka autostrady Kraków-Katowice. Odcinek drogi Biertowice – Sułkowice – Zembrzyce to przede wszystkim szlak komunikacyjny dla: • osób zamieszkujących / pracujących na tym obszarze, • pojazdów kierujących się z Krakowa do Suchej Beskidzkiej, Makowa Podhalańskiego, Jordanowa, • turystów zmierzających w kierunku miejscowości takich jak Zawoja, Zubrzyca i rejon Babiogórskiego Parku Narodowego, • alternatywne przejazdy na w kierunku Śląsk – Podhale WNIOSKI 1. Strumień komunikacyjny bezpośrednio przylegający do obszaru gmin Myślenice i Sułkowice należy do najbardziej uczęszczanych w Małopolsce i na Południu Polski. 2. Natężenie ruchu samochodowego na drogach dojazdowych do obszaru planowanych przedsięwzięć w ramach rozwoju turystyki aktywnej stanowi: a. zagrożenie, ze względu na uciążliwość dojazdu, duży ruch w okresach natężonego ruchu turystycznego (weekendy, święta, wakacje), zanieczyszczenie środowiska, poczucie braku bezpieczeństwa na drogach wewnętrznych (gminnych); b. szansę, ze względu na możliwość wykorzystania szlaków komunikacyjnych do promocji i informacji o ofercie obszaru, możliwość „przechwytywania” klientów dojeżdżających do innych terenów o podobnej funkcji; możliwość zaoferowania „wygodnego dojazdu” do punktów docelowych w granicach obszaru turystycznego. 2.c Zasobny naturalne obszaru LGD Obszary górzyste i leśne. Powierzchnia opisywanego obszaru to 214 km 2 położonego w centralnej części Małopolski, na południe od Krakowa (ok. 30-35 km). Podział fizyczno-geograficzny umieszcza ten teren w obrębie sub-prowincji Zewnętrznych Karpat Zachodnich, w makroregionie Pogórza Zachodniobeskidzkiego oraz w trzech mezoregionach, czyli jednostkach podziału fizyczno-geograficznego obejmujących większy teren o zbliżonych cechach środowiskowych i krajobrazowych. W tym wypadku obejmują one Pogórze Wielickie, Pogórze Wiśnickie i Beskid Makowski. Idąc dalej możliwe jest wyznaczenie podziału na mikro-regiony opisane jako np. Pasmo Barnasiówki (szczyt Barnasiówka 566 m n.p.m, Dalin 506 m n.p.m.), Pasmo Bukowca (Wierzchgóra, 414 m n.p.m.), Pasmo Koskowej Góry 8 (Parszywka, 841 m n.p.m.), Pasmo Babicy (728 m n.p.m.) wraz z rezerwatem Las Gościbia (ok. 650 m.n.p.m), Pasmo Lubomira i Łysiny (Łysina, 891 m n.p.m., Lubomir 904 m n.p.m.). Liczne nazwy zwyczajowe dają wiele możliwości dodatkowych podziałów i stosowania specyficznego nazewnictwa. Obszary wodne. Oprócz terenów górzystych obszar LGD dysponuje pewną ilością cieków wodnych o różnym charakterze i znaczeniu. Niewątpliwie do najważniejszych i najbardziej znanych należy obszar związany z rzeką Rabą, a zwłaszcza jej odcinkiem we wschodniej części terenu, w obszarze administracyjnym miasta Myślenice, biegnący wzdłuż trasy „Zakopianki”. Utworzony na Rabie sztuczny zbiornik wodny, czyli tzw. Jezioro Dobczyckie ma mniejsze znacznie w kontekście rozwoju turystyki, gdyż stanowi zamknięty obszar ze względu na status zbiornika wody pitnej dla aglomeracji krakowskiej. Jego walory są wyłącznie krajobrazowe i infrastrukturalne. Rzeki, strumienie, jeziorka na terenie gmin Myślenice i Sułkowice, takie jak potoki Kobyla, Bysinka, Gościbia, Skawinka, Jasieniczanka, Parszywka, Harbutówka, Paleczka nie są wykorzystane dla celów turystycznych, mimo, iż niektóre posiadają wysokie klasy czystości. Większość jednak nie jest ani objęta planami regulacji, oczyszczania czy wykorzystania do celów turystycznych. Potok Gościbia, położony w centralnej części rozpatrywanego obszaru, bierze swój początek (źródło) pod stokiem Babicy (695 m n.p.m.). Na terenie rezerwatu „Las Gościbia” wpadają do niego liczne dopływy, z największym potokiem od strony wschodniej (wysokość 384 m n.p.m.) Poniżej rezerwatu zbudowano zbiornik zaporowy, źródło wody pitnej dla Sułkowic. Na tym terenie brak innych jeziorek typu osuwiskowego lub innych zbiorników naturalnych. Ochrona przyrody. Według danych z roku 2007 na obszarze LGD obszary przyrodnicze prawnie chronione zajmują ok. 284 ha powierzchni. Są to przede wszystkim rezerwaty przyrody i tzw. użytki ekologiczne, czyli „zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów, mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt, i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania”. Na szczególna uwagę zasługuje fakt, iż, zgodnie z obowiązującym prawem obszar użytków ekologicznych ustanawia się decyzjami samorządu terytorialnego (Rada Gminy), po uzgodnieniu z Wojewódzkim Wydziałem Ochrony Środowiska. Wynikające z definicji użytku ekologicznego ograniczenia i przywileje, stosunkowa prostota ustanawiania oraz znaczenie dla ochrony środowiska naturalnego każe zasugerować analizę większego wykorzystania tego typu narzędzia dla podniesienia walorów naturalnych obszaru LGD w gminach Sułkowice i Myślenice. 9 Na terenie LGD znajdują się zaledwie dwa zarejestrowane użytki ekologiczne: Mokradło Śródleśne (pow. 0,26 ha) oraz Młaka (pow. 0,12 ha) w okolicy Osieczan (na południe od niebieskiego szlaku turystycznego) i wzniesienia Uklejny. Rezerwaty przyrody to Las Gościbia (pow. 282,5 ha, gmina Sułkowice) oraz Zamczysko (custodia) nad Rabą, opisywany jako rezerwat krajobrazowy, położony na zboczach Uklejny (677 m n.p.m.) w bezpośrednim sąsiedztwie terenu Zarabia. Na terenie gmin znajduje się 46 pomników przyrody, do których należą m.in. dęby i lipy („Lipka” na Plebańskiej Górze, „Marysieńka”) na terenie Myślenic, Cisy im. prof. Mariana Raciborskiego (Harbutowice), „Diabelski Kamień” (Rudnik, szlak dojściowy z grzbietu Dalina), Kozie Skały (Żurawnica), skalne progi w Harbutowicach. Klimat. Warunki klimatyczne obszaru należą do typowych dla obszarów podgórskich. Najcieplejsze miesiące to lipiec i sierpień, najzimniejsze to styczeń i luty. W styczniu notuje się średnio 20-22 dni, kiedy pokrywa śnieżna osiąga ok. 20 cm grubości. W ciągu roku ilość dni śnieżnych wynosi ok. 70. Według podziału na piętra klimatyczne Karpat Polskich do wysokości 680 m n.p.m. istnieje piętro ciepłe, o średniej temperaturze rocznej +6 do +8 0 C. Powyżej tej granicy znajduje się piętro umiarkowane chłodne z temperaturami +4 do +60 C. na tym poziomie znajduje się m.in. kopuła szczytowa Babicy, Pasmo Lubomira i Łysiny, Pasmo Koskowej Góry. Roczna suma opadów w tym obszarze wynosi od 750mm do 1000 mm w rejonach szczytowych. W podgórskich częściach terenu, występują zastoiska zimnego powietrza w okresie zimowym. Na terenach leśnych oddalonych od skupisk ludzkich i szlaków komunikacyjnych występuje zjawisko mikro-klimatu tzw. umiarkowanie bodźcowego. Wnioski. Planowanie inicjatyw w celu rozwoju turystyki aktywnej powinno opierać się na posiadanym potencjale środowiskowym. W szczególności dotyczy to wzniesień górskich o stosunkowo łagodnym profilu oraz dołączenia do tych obszarów terenów leśnych i rzecznych. Ochrona tych zasobów powinna przewidywać objęcie większej ilości terenu statusem użytku ekologicznego jako atrakcji przyrodniczo-turystycznej. Dalsze postępowanie to stopniowe oczyszczanie terenu i zwiększanie jakości ekologicznej np. cieków rzecznych i naturalnych zbiorników wodnych. Zgodnie z zapisami dokumentu „Nasza Zielona Małopolska. Program zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2001-2015” (Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Kraków, 2000) ochrona przyrody musi wiązać się zarówno z ograniczeniami jak również poszukiwaniem nowej formy wykorzystania terenów chronionych: „Tereny o największym nasileniu ruchu turystycznego są prawie zawsze terenami o wysokich walorach przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych. […] rozwój turystyki i rekreacji musi być postrzegany w relacji do ochrony przyrody i krajobrazu. Zatem dostęp do terenów cennych przyrodniczo będzie odbywał się w sposób selektywny tak, aby te obszary były nie tylko elementami struktury terenów 10 chronionych, lecz również miejscami o ściśle zdefiniowanej funkcji turystycznej. […] Nie zagospodarowane przestrzenie będą chronione przed nadmiernym zainwestowaniem turystycznym; będą posiadać ograniczenia zabudowy oraz ustalenia o krańcowych możliwościach zagospodarowania terenu. Parki krajobrazowe i inne obszary chronione powinny mieć wyznaczone strefy o różnym stopniu dostępności publicznej. Na terenach o umiarkowanej dostępności powstaną obiekty rekreacyjne i turystyki kwalifikowanej, takie jak: trasy rowerowe, dydaktyczne ścieżki przyrodnicze i historyczne, znakowane szlaki piesze i narciarskie, parkingi leśne i rekreacyjne, punkty widokowe itp. Ich realizacja musi iść w parze z pewnymi ograniczeniami w planowaniu miejscowym niektórych sposobów użytkowania terenu, a także z likwidacją „dzikiego zagospodarowania”. […] Obiekty turystyczno-rekreacyjne a ochrona środowiska. […] Nowe obiekty powinny powstawać na trenach selektywnie wybranych, co wiąże się z koniecznością przeglądu planów miejscowych gmin pod kątem lokalizacji obiektów turystycznych. […] Przygotowując odpowiednie oferty lokalizacyjne będzie brana pod uwagę generalna zasada: im teren cenniejszy przyrodniczo, tym jego dostępność inwestycyjna mniejsza”. W cytowanym dokumencie wyznaczono obszar rozwoju turystycznego tzw. „zaplecza rekreacyjnego w pobliżu miast”. Obszary te to np. gminy Kraków i Wieliczka nad Wisłą, lewy brzeg Raby na odcinku Gdów – Uście Solne – Myślenice, Jezioro Rożnowskie. Oznacza to m.in. możliwość wykorzystania wspólnego systemu rozwoju turystyki i tworzenie nowych produktów turystycznych w oparciu o wyznaczone kierunki rozwoju na poziomie regionalnym. 2 d. Atrakcje kulturowe Myślenic i Sułkowic Identyfikacja atrakcji turystycznych o znaczeniu kulturowym na obszarze gmin Myślenice i Sułkowice, w potocznej świadomości turysty czy przyjezdnego wiąże się przede wszystkim z miastem Myślenice. W tym wypadku najważniejszy element to zespół rynkowy Myślenic – odnowiony i będący w kolejnej fazie remontu, w związku z realizacją inwestycji w ramach programu rewitalizacji na terenie Małopolski. Tworzący dobry klimat myślenicki rynek z przełomu XVIII i Xix wieku stanowi centralny punkt na mapie tego typu atrakcji turystycznych. Kolejnym elementem jest obszar wymieniony wcześniej jako rezerwat przyrodniczy czy krajobrazowy „Zamczysko nad Rabą” (nazywana w literaturze turystycznej obszaru: Basztą) – stosunkowo mniej znany i mimo autentycznych walorów turystycznych, mniej uczęszczany i nie posiadający należnego sobie znaczenia jako punkt odwiedzin turystów. Do wykorzystania nadaje się szczególnie kontekst historyczny tego obiektu – warownia stojąca na straży ważnego szlaku komunikacyjnego północ-południe, czyli tzw. Via Regia. Popularność tworzenia tego typu tras o znaczeniu nawet europejskim (Szlak Bursztynowy, Szlak Pielgrzymkowy 11 Św. Jerzego) powinien sugerować lepsze wykorzystanie tego miejsca i nadanie mu nowej, bardziej prestiżowej roli. Myślenice mogą pochwalić się kilkoma obiektami o charakterze sakralnym, jak gotycki kościół parafialny, kościół drewniany, figury i kaplice oraz o charakterze świeckim, jak dwory, lamus, młyn czy np. tzw. Dom Grecki. Sułkowice dysponują przede wszystkim obiektami historycznymi o znaczeniu religijnym – figury (Św. Jan Nepomucen, Św. Florian) na fundamentach kościoła Najświętszego Serca Pana Jezusa, kaplice i kościół parafialny w Harbutowicach, kaplice w Biertowicach, Rudniku. Obiekty świeckie to przede wszystkim część zabytkowego zespołu dworskiego w Krzywaczce (działający zajazd), park dworski przy Domu Pomocy Społecznej w Harbutowicach. W sposób szczególny obszar ten wyróżnia się pamiątkami związanymi z bitwami, wojnami i konfliktami zbrojnymi w różnych okresach historii. Pomiędzy Palczą a Harbutowicami znajduje się miejsce bitwy z czasów konfederacji barskiej (1771), na skraju Lasu Gościbia w Harbutowicach pomnik upamiętniający walki partyzanckie AK z czasów II wojny światowej. Podobny charakter ma pomnik w centrum Sułkowic związany z datą pacyfikacji miejscowości w lipcu 1943 roku. Można, więc stwierdzić, że istnieją pewne grupy atrakcji kulturowych, zlokalizowanych w różnych miejscowościach na ternie LGD, których waloryzacja i wykorzystanie jest możliwe przy planowaniu rozwoju turystyki aktywnej – nie lekceważącej elementów kulturoznawczych i edukacyjnych. Atrakcje te są także ważnym elementem alternatywnych form wypoczynku, np. w wypadku niedogodnych warunków pogodowych. Oferta ta stanowi uzupełnienie dla turystyki aktywnej, jednak w miarę rozwoju (np. po realizacji programu odnowy wsi i zabytków na terenie LGD) może stać się samodzielną ofertą turystyczna np. na potrzeby tzw. „zielonych szkół”, organizacji hobbistycznych czy w ramach wydarzeń regionalnych (Dni Dziedzictwa, szlak architektury, szlak renesansu itp.). Dla potrzeb identyfikacji wizualnej i opracowania informacji o dostępnych obiektach wskazane jest podzielenie obiektów na grupy i stworzenie np. szlaków tematycznych. Mogą one stanowić samodzielne trasy turystyczne lub opisowo charakteryzować najważniejsze punkty na mapie turystycznej obszaru. Grupy te można zidentyfikować w następujący sposób: Nazwa szlaku Obszar Dobczyce, Myślenice, Głogoczów, Krzywaczka Szlak rycerski Opis Szlak związany z historią budowli obronnych w Dobczycach i Myślenicach, zabudowań dworskich w Głogoczowie i Krzywaczce, tradycji kowalskich i 12 Gmina Sułkowice Szlak wojen i bitew Gmina Myślenice Gmina Sułkowice Szlak świętych Gmina Myślenice Myślenice, Głogoczów, Sułkowice, Krzywaczka Szlak karczmy i kuźni płatnerskich w Sułkowicach Nawiązanie do historii potyczek z czasów najdawniejszych, poprzez Konfederację Barską, do II wojny światowej Obiekty sakralne na terenie obu gmin – zarówno o charakterze kościelnym jak i figury, kapliczki, krzyże przydrożne. Połączenie ze świętami kościelnymi, odpustami, tradycjami patronów – np. Św. Zofia, Św. Florian. Nawiązanie do kultury szlacheckiej i rzemieślniczej. Oferta gastronomiczna, pamiątkarska, produktu regionalnego. Wnioski. Przy planowaniu działań w ramach rozwoju turystyki na obszarze LGD – gmin Myślenice i Sułkowice, a w szczególności przy realizacji zadań wynikających z przedsięwzięć „ Szlak figur przydrożnych i innych obiektów historycznych”, „Kultura, sport, centra wsi, miejsca integracji” oraz „Po zdrowie na Dalin i Gościbię – infrastruktura i usługi dla turystyki aktywnej” należy uwzględnić możliwość koordynacji zadań tak by wykonywane inwestycje stanowiły część programu i oferty dla turystyki aktywnej. Jest to możliwe przy planowaniu działań jako elementów większych programów – tworzenia zintegrowanych szlaków turystycznych, włączania realizacji do infrastruktury turystycznej (atrakcje turystyczne, punkty usługowe, wydarzenia turystyczne). Istniejący potencjał atrakcji turystycznych w obszarze kultury, tradycji, folkloru pozwala na tworzenie samodzielnych projektów turystycznych lub uzupełnianie oferty z zakresu danej specjalizacji turystycznej. Np. szlak rowerowy powinien uwzględniać obiekty zabytkowe lub pomniki przyrody, a wydarzenie o charakterze kulturalnym lub nawiązujące do tradycji powinno jednocześnie promować turystykę aktywną. Każdy nowy (odnowiony) element atrakcji turystycznej może spełniać kilka celów (samodzielna atrakcja, punkt informacyjny, oferta obsługi turystów, element trasy turystycznej) wzbogacając gamę miejsc i wydarzeń na mapie turystycznej obszaru. Należy unikać tworzenia niepotrzebnej konkurencji i dewaluacji zainteresowania przez tworzenie niezależnych, autonomicznych propozycji turystycznych skierowanych do zróżnicowanych grup odbiorców. 2.1. Obszar Sułkowic i Myślenic: między Beskidem Makowskim, a Pogórzem Wielickim 13 Obszar, który obejmuje teren dwóch gmin Sułkowice i Myślenice posiada naturalny potencjał nadający się do wykorzystania przy planowaniu przedsięwzięć z zakresu turystyki aktywnej. Nie oznacza to jednak, że jest on w pełni wykorzystany czy dostępny. W świadomości przeciętnego turysty, przede wszystkim pochodzącego z aglomeracji krakowskiej, obszar ten kojarzony jest z rejonem Zarabia (powstały w latach 20-tych ubiegłego stulecia) w Myślenicach, a od kilku lat także w sezonie zimowym z trasą narciarską na górze Chełm. Swoje znaczenie dla turystyki, w tym także konferencyjnej posiada obszar Osieczan jednak brak tam obiektów o odpowiednim standardzie. W sezonie letnim (także późnowiosennym i wczesnojesiennym) to teren jednodniowych „wypadów”, głównie rodzinnych w rejon Zarabia gdzie oferta skupia się na możliwości spaceru, jazdy na rowerze i korzystaniu z niewielu atrakcji typu mini-golf, jazda na koniu, gra w piłkę oraz dostępność kilku różnej jakości punktów gastronomicznych. Trasa narciarska przyciąga zimą amatorów sportu zimowego, także w dni robocze ze względu na stosunkowo dobre połączenie komunikacyjne z Krakowem. Niestety brak danych o wykorzystaniu innych obiektów infrastruktury turystycznej w tym obszarze – pokoi gościnnych, miejsc hotelowych czy pensjonatowych, gastronomii położonej w samym mieście Myślenice. Monitoring ruchu turystycznego na tym obszarze mógłby być zadaniem dla Lokalnej Organizacji Turystycznej, izby turystycznej lub przedmiotem badań w ramach systemu informacji i promocji turystyki. Obiekty leżące wzdłuż „Zakopianki”, dobrej klasy i o ugruntowanej renomie, nastawione są na turystów tranzytowych i organizację uroczystości dla grup zorganizowanych (wesela, konferencje, posiłki dla grup wycieczkowych). Obszar Zarabia ma historyczne zasługi dla rozwoju turystyki aktywnej – przede wszystkim turystyki pieszej, narciarstwa ( w tym narciarstwa biegowego), sportu rowerowego, a także dla wędkarstwa (wędkarstwo muchowe), tenisa czy sportów zespołowych. Niestety za swoiste zagrożenie dla rozwoju obszaru jako harmonijnego terenu zróżnicowanej aktywności rekreacyjnej należy uznać wprowadzenie na tym terenie sportów motorowych – motocyklowych, samochodowych, terenowych. Organizacja w roku 2010 (wrzesień) zawodów motocyklowych typu trial może z jednej strony wyraźnie określić charakter obszaru, z drugiej zaś zniechęcić lub wręcz odstraszyć amatorów innych form wypoczynku. Skutki dla warunków przyrodniczych pozostają do oceny przez właściwe służby ochrony przyrody. Rejon sąsiednich Sułkowic pozostaje obszarem praktycznie niewykorzystanym dla turystyki. Interesujące ukształtowanie terenu ze stosunkowo licznymi, choć niezbyt wysokimi wzniesieniami, enklawy przyrodnicze i brak uciążliwego sąsiedztwa ze strony przemysłu, sieci drogowej czy „przemysłowych” instalacji turystycznych sprawia, że teren ten, przy odpowiednim planowaniu, może stanowić alternatywę dla innych ośrodków. Za wadę należy uznać brak wyraźnych punktów kojarzących się z uprawianiem aktywnej turystyki – obiektów noclegowych czy gastronomicznych dostosowanych jakością i architekturą do wymagań turystów, nastawienie lokalnej przedsiębiorczości na działalność handlową, drobną wytwórczość, usługi. Obszar staje się także miejscem lokowania nowych obiektów mieszkalnych i wzrostu osadnictwa, szczególnie jednorodzinnego. Miejscowości położone wzdłuż dróg łączących Myślenice i Sułkowice oraz Sułkowice i Zembrzyce ograniczają się do funkcji tranzytowej, bez wyraźnych atrakcji turystycznych. 14 Uznając znaczenie, jakie ma dla turysty „punk odniesienia”, czyli miejsce najlepiej kojarzone przez przyjezdnych granice tego obszaru należy określić jako leżące między Myślenicami (w pasie od rejonu Głogoczowa do Stróży) a Sułkowicami (w pasie pomiędzy Krzywaczką a Budzowem). Miejsca te wyznaczają ewentualne punkty rozpoczynania i kończenia tras turystycznych jako podstawy dla planowania turystyki aktywnej. Sposób myślenia o tym obszarze nawiązuje w pewnym stopniu do inicjatywy, jaką było stworzenie w Myślenicach „Strefy czasu wolnego” – zintegrowanej formy zagospodarowania turystycznego obszaru (głównie Zarabia). Komercyjny charakter projektu oraz brak determinacji przy utrzymaniu tego typu produktu turystycznego spowodował, iż koncepcja ta nie osiągnęła większego powodzenia. Wymieniony obszar łączący rejon Myślenic i Sułkowic posiada prawdziwe atrakcje turystyczne – należące przede wszystkim do gatunku atrakcji naturalnych – położonych w rejonie Beskidu Makowskiego i Pogórza Wielickiego. Wszelkie planowanie rozwoju turystyki aktywnej powinno, więc opierać się na następujących przesłankach: • • • • waloryzacja punktów odniesienia obszaru – Myślenic i Sułkowic (kierunek rozwoju wschód-zachód) wraz z towarzyszącymi miejscowościami, wykorzystanie ukształtowania terenu i zachowanie walorów naturalnych obszaru, rozwój infrastruktury turystycznej nie kolidujący z walorami obszaru, rozwój infrastruktury towarzyszącej w poszanowaniu walorów przyrodniczych, kultury lokalnej i zasady ograniczonego dostępu, Swoistą szansą dla tego obszaru jest „przechwycenie” lub „przekierowanie” strumienia turystycznego kierującego się do takich atrakcji turystycznych jak Beskidy, Gorce, Podhale, Babiogórski Park Narodowy, Wieliczka, Kalwaria Zebrzydowska, Wadowice, Oświęcim. Nawet kilkuprocentowe zjawisko zwrócenia uwagi na nowy obszar turystyczny przez turystów wybierających wymienione wyżej kierunki może dać znaczący wzrost przyjazdów w rejon „miedzy Dalinem i Goscibią”. Pytanie, kiedy obszar ten będzie gotowy do przyjęcia turystów? 2.2. Sułkowice: Pasmo Barnasiówki i Babicy Położone na północ od Sułkowic Pasmo Bukowca, oraz na południu i południowym- wschodzie, po drugiej stronie drogi nr 955 pasmo łączące Dalin, Barnasiówkę, Pisaną oraz Las Gościbia – możliwe także do określenia według map dla Beskidu Makowskiego Pasma Barnasiówki i Babicy to najważniejszy obszar planowania rozwoju turystyki aktywnej na obszarze LGD „Miedzy Dalinem i Gościbią”. Miejscem centralnym stają się Sułkowice a kierunek działania zmierza na wschód – w stronę Myślenic. Obszar posiada wyjątkowo dogodne warunki komunikacyjne – zarówno od strony Myślenic jak i z kierunku zachodniego – od Wadowic i trasy E-52 (Bielsko-Kraków). Wszelkie decyzje lokalizacyjne dla 15 infrastruktury turystycznej, począwszy od punktów informacyjnych aż po obiekty noclegowe i gastronomiczne powinny uwzględniać ten kierunek aktywności turystycznej. Na wymienionym obszarze zaznaczone są trasy turystyczne: szlak czerwony, biegnący m.in. od Myślenic w kierunku zachodnim przez grzbiet Pasma Babicy aż po Zambrzyce, szlak żółty biegnący od Myślenic przez Pasmo Barnasiówki do Sułkowic. Niewielki odcinek szlaku zielonego prowadzi od szlaku czerwonego i wzgórza Dział, w kierunku południowym Pasma Koskowej Góry. Wykorzystując istniejące znakowanie należy stworzyć odpowiednie trasy alternatywne lub tematyczne, tak jak zaproponowano to w opracowaniu „Projekt Ścieżek dydaktycznych po rezerwacie „Las Gościbia” i na Szklanej Górze”, oprac. P.Sadowski, Sułkowice 2005. Charakter terenu oraz mieszczce się tam walory naturalne i kulturowe pozwalają na stworzenie szeregu tras dla turystyki aktywnej (nawet, jeśli mają to być tylko odcinki istniejących szlaków), tras dydaktycznych czy hobbistycznych związanych z fenomenami przyrodniczymi lub historią tego obszaru. Po stworzeniu właściwej inwentaryzacji i mapy zasobów problemem staje się przede wszystkim: • infrastruktura usługowa (noclegi, gastronomia), komunikacyjna (parkingi) i sportowo-rekreacyjna, której jakość i ilość powinna zostać dostosowana do charakteru obszaru; • informacja turystyczna wszelkiego rodzaju (od strony internetowej po przewodnik kieszonkowy). Jako potencjalny markowy produkt dla obszaru Sułkowic i Myślenic należy uwzględnić możliwość całorocznego uprawiania turystyki aktywnej w niewielkiej odległości od Krakowa w wyjątkowych i atrakcyjnych warunkach. Koncentracja wysiłków i inwestycji w tym zakresie powinna podlegać ścisłej kontroli odnoszącej się do ochrony przyrody, zaangażowania mieszkańców i dążenia do osiągnięcia jak najwyższej jakości produktu, skierowanego do określonej grupy odbiorców. 2.3. Myślenice: Pasmo Babicy aż po Pasmo Lubomira i Łysiny Jednym z najważniejszych faktów związanych z planowaniem rozwoju turystyki aktywnej w obszarze Myślenic i 15 położonych w obrębie gminy sołectw jest uchwalenie w maju 2010 roku „Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Myślenice” (SUiKZP). Dokument ten definiuje m.in. obszar gminy jako otoczony wzniesieniami Beskidu Makowskiego, pomiędzy zboczami Pasma Lubomira i Łysiny (kierunek północno-zachodni) i Pogórza Wielickiego (kierunek południowy), otoczony wzniesieniami Dalinu, Chełma i Uklejny. 16 W ramach opracowania SUiKZP wyznaczono na trenie gminy obszar „kompleksu przyrodniczo-ekologicznego” i „przyrodniczo-użytkowego” – główne obszary powiązań przyrodniczych i wskazania dotyczące najbardziej pożądanego sposobu zagospodarowania. Obszary te są potencjalnym terenem dla planowania nowych terenów dla potrzeb turystyki aktywnej i charakteryzują się wskazaniami m.in. następującymi wskazaniami i ograniczeniami: a) kompleks przyrodniczo-ekologiczny: • • • • zakaz zabudowy kubaturowej z wyjątkiem urządzeń infrastruktury technicznej i inwestycji celu publicznego, obowiązek utrzymania przyrodniczego i rolniczego charakteru obszaru, inwestycje chroniące zasoby przyrodnicze, realizacja infrastruktury […] w sposób zapewniający zachowanie walorów przyrodniczych i krajobrazowych; b) kompleks przyrodniczo-użytkowy: • • • zakaz zabudowy za wyjątkiem obiektów związanych z obsługą terenów publicznych, rekreacyjnych oraz małej architektury […], utrzymanie funkcji przyrodniczej i podniesienie walorów przyrodniczych i krajobrazowych, przyrodnicze i rekreacyjne wykorzystanie terenu. Jako teren wskazany do objęcia kompleksem przyrodniczo-użytkowym wskazuje się tereny w sąsiedztwie doliny rzeki Raba i obszar turystyki narciarskiej na Górze Chełm. Myślenice są najważniejszym punktem wyjścia/dojścia dla obszaru turystyki aktywnej „między Dalinem i Gościbią”. Ze względu jednak na swój charakter – miejski, zwrócony w kierunku rozwoju obszaru Zarabia i Góry Chełm – powinny pełnić swoistą funkcję centralną wskazująca na możliwość udania się przez pasma górskie w kierunku zachodnim. Powinna to być istotna funkcja informacyjna – zaczynająca się np. na myślenickim rynku (plansza, punkt informacyjny, drogowskazy szlaków turystycznych) lub jeszcze wcześniej – na mapach i oznaczeniach umieszczonych w rejonie Zarabia. Do zadań miasta należy także wskazywanie na możliwość korzystania z dostępnej oferty usług turystycznych – noclegowych i gastronomicznych, ewentualnie związanych z wymaganiami sprzętowymi (wypożyczalnie, warsztaty naprawcze itp.). Logicznym etapem planowania rozwoju turystyki aktywnej będzie włączenie do organizacji tego obszaru Pasma Lubomira i Łysiny na południowy-wschód od Myślenic – naturalnej kontynuacji tras i atrakcji położonych w stronę Sułkowic. Projekt opiera się zarówno o wskazania planistyczne (SUiKZP) jak i o analizę stanu istniejącego: np. trasy turystyczne: • • • szlak zielony (przez Chełm, Wierch Stróży, Działek w kierunku Lubania i Mszany Dolnej lub przez Pasmo Lubomira i Łysiny do Dobczyc, Lubnia, Pcimia), szlak czerwony - zachodni (Plebańska Góra, Babica, Palcza), szlak czerwony – wschodni (Uklejna, Kudłacze, Łysina, Luboń) 17 • • • • szlak żółty – północno-zachodni (Barnasiówka, Sułkowice, Lanckorona) szlak niebieski na wschód i południe (przez Trzemeśnię na Ostrzysz i Grodzisko w Poznachowicach), szlaki rowerowe (czerwony, zielony,czarny) w okolicach Chełmu, trasy spacerowe w rejonie Zarabia. Innym z zadań miasta Myślenice jest uzgadnianie z pozostałymi członkami LGD niektórych planów – zagospodarowania, inwestycji wpływających na warunki naturalne, wydarzeń związanych z turystyką na tym obszarze, podejmowanie inicjatyw na rzecz tworzenia w pasie „między Dalinem i Gościbią” obszarów chronionych, o ograniczonym dostępie, zarezerwowanych dla potrzeb turystyki kwalifikowanej i ekologicznej. Należy oczekiwać także ze strony miasta wsparcia przy realizacji wydarzeń turystycznych (zaplecze), udziału w targach branżowych i promocji nowego produktu turystycznego. 2.4 Myślenice – Trupielec/Ostrysz Pasmo Lubomira i Łysiny / Uklejna-Grodzisko- Obszar turystyczny gminy Myślenice jest silnie zdefiniowany przez dwa rejony: Góry Chełm i Zarabia, które posiadają swoją infrastrukturę turystyczno-rekreacyjną: wyciąg narciarski, trasy rowerowe (także o dużej trudności – downhill), prowizoryczne boiska, basen, tereny spacerowe. Rzeka Raba traktowana jest także jako tradycyjne łowisko wędkarskie. W związku z planowanymi przedsięwzięciami określonymi jako „Po zdrowie na Dalin i Gościbię…” oraz posługiwaniu się w nazewnictwie obszarów występującymi pasmami górskimi można zaproponować rozwój dwóch obszarów – dla podobnego typu turystyki aktywnej jak w rejonie Sułkowic (Pasmo Barnasiówki i Pasmo Babicy): 1) Pasmo Lubomira i Łysiny, 2) Trzy Szczyty: Uklejna – Grodzisko – Trupielec. 1. Pasmo Lubomira i Łysiny Wyznaczony teren dotyczy przede wszystkim przebiegu czerwonego szlaku turystycznego od Zarabia (Rezerwat Zamczysko nad Rabą), przez Śliwnik, Działek (600 m n.p.m) aż po schronisko na Kudłaczach. Trasa może zostać skierowana z Działka (2 godz. od schroniska) szlakiem zielonym w kierunku Poręby i pasma Kamiennika. Pętla zamykałaby się dojściem do Trzemeśni i dalej szlakiem niebieskim przez Grodzisko do Zarabia, omijając tereny leżące poza granicami administracyjnymi gminy Myślenice. Teren obfituje w trakcje przyrodnicze (młaka, Czarne Błota, podwójny szczyt, formacje skalne), krajobrazowe i historyczne (zamczysko, pomniki) oraz wyznaczone trasy piesze i rowerowe. 18 Teren powinien być naturalnym przedłużeniem i alternatywa dla obszaru Góry Chełm, przeznaczonym dla potrzeb turystyki pieszej, rowerowej (na wyznaczonych odcinkach) i narciarskiej (narciarstwo klasyczne, rakiety śnieżne). Możliwość wykorzystania infrastruktury usługowej Zarabia (ewentualnie schroniska na Kudłaczach) sprawia, iż rozwój turystyki aktywnej w tym obszarze może dotyczyć następujących działań / projektów: • • • • wytyczenie tras turystycznych (tematycznych) dla określonych grup turystów aktywnych, stworzenie nowej mapy „turystyki aktywnej między Dalinem-GościbiąLubomirem” łączącej wschodnie i zachodnie atrakcje turystyczne, organizacja wydarzenia turystyczno-sportowego dla tych tras, promocja nowych tras jako nowego produktu turystycznego realizowanego przez LGD. 2. Trzy Szczyty: Uklejna – Grodzisko – Trupielec. Teren łączy przede wszystkim miejscowości (sołectwa) położone na wschód od miasta Myślenice i najbardziej uczęszczanych miejsc turystycznych: Osieczany, Droginię, Łęki i Bulinę, Trzemeśnię, Zasań i Porębę. Warto podkreślić olbrzymi potencjał tego terenu związany z obiektami znajdującymi się w spisie obiektów zabytkowych w gminie Myślenice, do których należą m.in.: • • • kapliczki, kościoły i cmentarze (I wojna światowa) – Droginia, Trzemeśnia, Poręba domy, zagrody, stajnie, stodoły – Łęki, Zasań, Poręba obiekty szlacheckie, zespoły dworskie – Trzemeśnia, Osieczany Dodatkowo można wykorzystać przy planowaniu szlaku tematycznego istniejąca infrastrukturę usługową – noclegową i gastronomiczną (Osieczany, Trzemeśnia, Poręba). Założeniem jest jednak poprowadzenie tras turystycznych w kierunku wymienionych szczytów: Uklejny (677 m n.p.m.) łącząc z Osieczanami, Buliną, Porebą, Grodziska (529 m n.p.m.) łącząc z Osieczanami, Buliną, Trzemeśnią i Porębą, oraz Góry Trupielca (476 m n.p.m.) łącząc z Droginią, Łękami, Trzemeśnią, Zasaniem i Porębą. By możliwe było włączenie tego obszaru do miejsca „turystyki aktywnej” konieczne jest skoordynowanie kilku projektów w ramach przedsięwzięć przewidzianych w Lokalnej Strategii Działania: • • • szlak figur przydrożnych i innych obiektów historycznych – tak by stały się one elementem atrakcji lub infrastruktury turystycznej, kultura, sport, centra wsi, miejsca integracji – jako uzupełnienie istniejącej infrastruktury, zabezpieczenie ochrony zasobów naturalnych i także jako atrakcja turystyczna, moja mała firma – jako podniesienie jakości usług realizowanych na terenie wsi objętych projektem nowych tras. 19 Obszar jest predestynowany do tworzenia spójnych ofert dla turystów łączących turystykę aktywną, ekologiczną, kulturową i hobbistyczną (np. zbieractwo). Jednak działania opierają się na waloryzacji struktury istniejących obiektów w miejscowościach oraz „przygodzie” zdobywania „szczytów”. Powstanie w tym rejonie interesującej oferty produktu regionalnego, gastronomii i bazy noclegowej może się okazać atrakcja dla licznie przybywających na Górę Chełm turystów weekendowych, grup rodzinnych i młodzieżowych. Z drugiej zaś strony – turyści spędzający w tym rejonie wakacje lub urlopy (np. tzw. długi weekend) otrzymują atrakcyjną, sportową formę bezpiecznego wypoczynku. Konieczne działania to podobnie jak w przypadku pasm górskich po stronie Sułkowic i Pasma Lubomira i Łysiny: • • • opracowanie mapy obszaru z informacjami o trasach i infrastrukturze, włączenie map do projektu „między Dalinem i Gościbią” organizacja wydarzeń – także wiążących się z promocją miejscowości w tym rejonie. Wnioski. Opisany teren dysponuje trzema zróżnicowanymi obszarami dla rozwoju turystyki aktywnej: 1) Pasmo Barnasiówki i Pasmo Babicy. 2) Pasmo Lubomira I Łysiny 3) Trzy Szczyty - Uklejna – Grodzisko – Trupielec. o zróżnicowanym charakterze, infrastrukturze i rozległości, jednak połączonych m.in. odniesieniem do zasobów naturalnych, o dobrej identyfikacji marketingowej (intrygujące, ciekawe, zaskakujące itp.) mogących stanowić razem znaczący potencjał dla zbudowania produktu/oferty turystycznej „Po zdrowie na Dalin i Goscibię”. Obszary są przeznaczone dla tego samego typu turystyki, korzystają z atutów obszaru LGD (Myślenice, komunikacja, ośrodki w Zarabiu i na Górze Chełm, możliwość współpracy z innymi gminami – Dobczyce, Lanckorona, Kasinka Mała). Teren wykorzystuje – „wchłania” projekty przewidziane do realizacji w ramach innych przedsięwzięć Lokalnej Strategii Działania. 20 3. Potencjał turystyczny Małopolski Południowej – od Krakowa po Tatry. Przemysł turystyczny w Małopolsce należy do najważniejszych elementów gospodarki regionalnej. Uznawany jest nie tylko za dziedzinę „ regionalnej szansy”, lecz stanowi o charakterystyce regionu jako jednej z najważniejszych krajowych i europejskich „destynacji” turystycznych. Jednym z warunków rozwoju tej gałęzi gospodarki jest nie tylko nagromadzenie atrakcji turystycznych, lecz również odpowiednia infrastruktura ułatwiająca dostęp do tych miejsc oraz unikanie zjawiska dewastacji obszaru jak ma to miejsce np.. w przypadku Tatr, Wieliczki, zamku w Niedzicy, Wzgórza Wawelskiego w Krakowie itp. Coraz pilniejsze staje się, więc wprowadzenie ograniczeń i ochrony zasobów naturalnych i kulturowych regionu. Zadanie to jest tak samo istotne dla odpowiedzialnych za ten stan władz i instytucji jak i dla przedstawicieli przedsiębiorczości, władz samorządowych miejscowości turystycznych, instytucje rozwoju lokalnego i liderów społeczności lokalnych (związki sportowe, kulturalne, placówki edukacyjne, leśnictwa, związki ekologiczne itp.). Dokumenty strategiczne*) tak definiują obszar Małopolski: 21 Oceniane zjawisko Komentarz / ocena Województwo jest jednym z najbardziej atrakcyjnych regionów w kraju. Bogate dziedzictwo kulturowe i religijne jest znane i doceniane również przez turystów zagranicznych. Małopolska jako kierunek destynacji turystów krajowych i zagranicznych Głównym katalizatorem ruchu turystycznego są dziś takie miasta jak: Kraków, Tarnów, Nowy Sącz a także regiony turystyki aktywnej jak np.: Tatry, coraz częściej również Gorce i Beskidy. W przyszłości ruch turystyczny ma jednak szansę przenieść się na inne – nie odkryte dotąd turystycznie obszary województwa, np. Krynica Zdrój, Zalipie, Szlak Orlich Gniazd, Szlak Cerkwi Łemkowskich. Obecnie ruch turystyczny wykazuje nadmierną koncentrację na terenie: Krakowa, Kopalni Soli w Wieliczce, w byłym obozie koncentracyjnym Auschwitz – Birkenau, a także w regionie Podhala. Koncentracja ruchu turystycznego Lokalizacja województwa Jednocześnie słabo wykorzystywane są pozostałe części województwa. Słusznym działaniem byłoby uruchomienie środków pomocowych dla regionów turystycznych nieco słabiej rozwiniętych, np. okolice Olkusza, Krynicy Zdrój, Ojcowa. Małopolska usytuowana jest w południowej części kraju. Jest niezwykle atrakcyjnym regionem, nie tylko dla województw ościennych, ale również dla swoich zagranicznych sąsiadów. Od południa województwo graniczy ze Słowacją– czynnie funkcjonuje tutaj ok. 30 przejść granicznych różnego rodzaju. Wiele z nich to przejścia wyłącznie piesze, wykorzystywane przez turystów. Z punktu widzenia turysty zagranicznego to malowniczy region usytuowany w centralnej Europie. Jednocześnie województwa: następuje klasyfikacja największych atutów turystycznych 22 • Ogromne zróżnicowanie walorów turystycznym umożliwia rozwój wszelkich rodzajów turystyki. • W dużych miastach jak: Kraków, Nowy Sącz, Tarnów dynamicznie rozwija się turystyka biznesowa. • Obserwuje się również rozwój oferty dotyczącej turystyki kwalifikowanej z coraz większym akcentem na sporty ekstremalne jak: wspinaczka (Jura Krakowsko – Częstochowska, Tatry), paralotniarstwo, paragliding i inne. • Ukształtowanie powierzchni regionu ma charakter górski i wyżynny. Stwarza to dobre warunki do takich form turystyki kwalifikowanej jak narciarstwo: alpejskie, biegowe. • Popularne w regionie jest również żeglarstwo – najbardziej rozpowszechnione na jeziorach: Rożnowskim i Czorsztyńskim. • Region jest również celem przyjazdów wypoczynkowych. Tu największe znaczenie odgrywają takie miejscowości jak: Krynica – Zdrój, region Podhala, czy Rabka – Zdrój. • Popularne są również przyjazdy w celach religijnych. Tu decydującą rolę odgrywają sanktuaria w Kalwarii Zebrzydowskiej i Krakowie – Łagiewnikach, dom narodzin Jana Pawła II w Wadowicach. • Coraz większą popularność zyskują również edukacyjne i zdrowotne motywy podróży. • Większe miasta przyciągają również turystów szukających po prostu „dobrej zabawy” – rozrywki. WNIOSKI Jak można zauważyć kilka z tych elementów jest niezwykle istotnych dla podejmowania inicjatyw w zakresie turystyki aktywnej: • rozwój turystyki kwalifikowanej (sport, aktywny wypoczynek itp. dla niewielkich, wyspecjalizowanych grup turystów), • wykorzystanie górskiego i wyżynnego ukształtowania powierzchni dla rozwoju turystyki aktywnej (narciarstwo, kolarstwo górskie itp.), 23 • poszukiwanie alternatywnych dla turystyki miejskiej form wypoczynku w regionie, • rozwój oferty terenów spoza listy największych atrakcji turystycznych, • wzrost znaczenia kompleksowej oferty w ramach turystyki aktywnej: łączenie walorów naturalnych, wysokiej jakości usług i dobrze rozumianej „ekskluzywności” oferty, • rozwój niszowych gałęzi sportu i działalności wyczynowej (lotniarstwo, spływy rzeczne, żeglarstwo, nurkowanie, wspinaczka skałkowa), • wzrost atrakcyjności terenów położonych w sąsiedztwie aglomeracji miejskich (łatwa i szybka komunikacja) 24 • • • • • Oferta turystyczna województwa • • • • • Ogromne zróżnicowanie walorów turystycznym umożliwia rozwój wszelkich rodzajów turystyki. W dużych miastach jak: Kraków, Nowy Sącz, Tarnów dynamicznie rozwija się turystyka biznesowa. Obserwuje się również rozwój oferty dotyczącej turystyki kwalifikowanej z coraz większym akcentem na sporty ekstremalne jak: wspinaczka (Jura Krakowsko – Częstochowska, Tatry), paralotniarstwo, paragliding i inne. Ukształtowanie powierzchni regionu ma charakter górski i wyżynny. Stwarza to dobre warunki do takich form turystyki kwalifikowanej jak narciarstwo: alpejskie, biegowe. Popularne w regionie jest również żeglarstwo – najbardziej rozpowszechnione na jeziorach: Rożnowskim i Czorsztyńskim. Region jest również celem przyjazdów wypoczynkowych. Tu największe znaczenie odgrywają takie miejscowości jak: Krynica – Zdrój, region Podhala, czy Rabka – Zdrój. Popularne są również przyjazdy w celach religijnych. Tu decydującą rolę odgrywają sanktuaria w Kalwarii Zebrzydowskiej i Krakowie – Łagiewnikach, dom narodzin Jana Pawła II w Wadowicach. Coraz większą popularność zyskują również edukacyjne i zdrowotne motywy podróży. Większe miasta przyciągają również turystów szukających po prostu „dobrej zabawy” – rozrywki. Mimo dużego potencjału i coraz bogatszej oferty usług turystycznych brakuje zintegrowanego systemu informacji turystycznej oraz systemu rezerwacji i sprzedaży ofert. 25 4. Turystyka aktywna Małopolskiego w strategii rozwoju turystyki Województwa Jak można się przekonać na podstawie analiz przemysłu turystycznego w dokumentach strategicznych województwa turystyka aktywna, jest obok turystyki kulturowej i typowo wypoczynkowej, najważniejszym elementem całego ruchu turystycznego w Małopolsce. Oczywiście jest to związane z uprzywilejowaną pozycją regionu jako obszaru, na którym znajdują się najwyższe polskie góry, tradycyjne miejsca uprawiania sportów zimowych i turystyki pieszej. Stosunkowo słabsze wyniki notowane są w zakresie innych form turystyki aktywnej i kwalifikowanej, oraz w innych porach roku niż sezon zimowy. Zjawisko to należy uznać za naturalne jednak sam fakt istnienia zapotrzebowania na ofertę turystyczną w innych terminach, miejscach i formach jej uprawiania staje się doskonałym pretekstem dla tworzenia i rozwijania nowych produktów turystycznych, wykorzystujących mocny i utrwalony wizerunek Małopolski. Dokumenty analityczne *) w skali województwa tak charakteryzują to zjawisko: „ Województwo małopolskie posiada wyjątkowo dobre warunki przyrodnicze do rozwoju tego rodzaju turystyki. Do najważniejszych aktywności wchodzących specjalistycznej i rekreacyjnej należy zaliczyć: w skład turystyki aktywnej, Turystykę pieszą Turystykę rowerową Turystykę wodną Turystykę konną Turystykę narciarską Taternictwo i turystyka skałkowa Turystykę sentymentalną, z powrotem do miejsc atrakcyjnych krajobrazowo, poznanych podczas wcześniejszych wycieczek; powroty turystyczne emigrantów do miejsc dawnego zamieszkania, odwiedzanie znajomych itd. Z badań Instytutu Turystyki wynika, że w 2006 roku motywem podróży długookresowych aż 58% podróżnych odwiedzających Małopolskę była turystyka i wypoczynek. W tej kategorii województwo znalazło się na czwartej pozycji w kraju po województwach: Warmińsko- Mazurskim, Zachodniopomorskim i Pomorskim. Wskaźniki z roku 2010 (POT, lipiec 2010) potwierdzają rosnące zainteresowanie województwami wschodnimi i północno-wschodnimi Polski (Mazury, Polesie), które zyskują dzięki: • wysokiej jakości i różnorodności usług turystycznych, • położeniu w strefie czystego i chronionego środowiska, • kulturze i przyjaznemu nastawieniu do przyjezdnych. Obszary występowania oraz perspektywiczne obszary rozwoju produktu turystycznego w Małopolsce 26 • • • • • • • Tatry (Zakopane, Bukowina Tatrzańska, Białka Tatrzańska, Poronin), Beskid Sądecki (Krynica- Zdrój, Piwniczna), Pieniny (Jaworki, Szczawnica, Krościenko), Gorce (Rabka- Zdrój, Rdzawka, Poręba Wielka, Nowy Targ, Szczawa), Beskid Niski (Gorlice, Małastów), Beskid Żywiecki (Zawoja), Beskid Wyspowy (Skomielna Czarna, Limanowa).” Jak łatwo zauważyć identyfikacja obszarów dla uprawiania turystyki aktywnej koncentruje się na terenach górskich i górzystych, co związane jest z silną pozycją regionu jako miejsca uprawiania sportów zimowych i turystyki pieszej. Jednocześnie można zauważyć, że obszar „Między Dalinem i Gościbią” leży na trasie komunikacyjnej do większości z podanych atrakcji turystyki aktywnej: Tatr, Gorców, Beskidu Żywieckiego, Beskidu Śląskiego. Produkt ten przedstawiony jest w tabeli „Charakterystyka produktu markowego: turystyka aktywna, rekreacyjna i specjalistyczna” CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU: TURYSTYKA AKTYWNA WALORY i ATRAKCJE URYSTYCZNE INFRASTRUKTURA WCHODZĄCA W SKŁAD PRODUKTU WCHODZĄCE W SKŁAD PRODUKTU Do walorów specjalistycznych zlicza się Sezon letni: ściśle określone cechy środowiska, którymi Dobre oznakowanie tras rowerowych i nie jest zainteresowany masowy ruch pieszych turystyczny. Korzystanie z tych walorów wymaga specjalistycznych umiejętności. Słabo rozwinięty system przystani kajakowych Należą do nich: Szlaki: piesze, rowerowe, wodne, konne, wspinaczkowe, szlaki narciarskie Słabe oznakowanie tras wspinaczkowych Atrakcje naturalne: Słabe przygotowanie tras wspinaczkowych pod względem gotowych systemów ułatwiających asekurację - formacje skalne - rzeki, jeziora - trudno dostępne jaskinie Sezon zimowy: - stoki górskie wykorzystywane Niewystarczająca oferta stacji narciarskich. Wiele stacji narciarskich o niemodernizowanej infrastrukturze Ograniczona oferta dotycząca narciarstwa biegowego, rakiety śniegowej, saneczkarstwa, łyżwiarstwa i bojerów w narciarstwie, kolarstwie zjazdowym itd. - wysoka jakość środowiska przyrodniczego Oferta całosezonowa: Dobrze rozwinięta w dużych miastach oferta sztucznych ścianek wspinaczkowych, baseny, kąpieliska, aqua parki, cyklo triale, „bandy” dla „rolkarzy” 27 Baza noclegowa i gastronomiczna: Baza noclegowa (zwłaszcza: kempingi, schroniska młodzieżowe, pensjonaty) charakteryzują się dysproporcją ceny do standardu Bogata oferta sieci gastronomicznych RODZAJE AKTYWNOŚCI Wędrówki górskie, wycieczki rowerowe Sporty wodne: kajakarstwo, żeglarstwo, pływanie, wędkarstwo, spływy, kajakowe, rafting Narciarstwo; zjazdowe, biegowe, rakiety śniegowe Wspinaczka m.in.: skałkowa, buldering, w centrach sportowych na sztucznych ściankach Łyżwiarstwo Myślistwo Jeździectwo Paralotniarstwo Taternictwo Speleologia CZAS POBYTU Krótkie wycieczki: o Jednodniowe o Weekendowe o Popołudnia wolne od pracy Dłuższe pobyty w okresie ferii zimowych i wakacji letnich GRUPY DOCELOWE OCZEKIWANE KORZYŚCI Mocne wrażenia – adrenalina Studenci Intensywny trening kondycyjny Uczniowie Aktywne spędzanie wolnego czasu Biznesmeni Ludzie wysoko sytuowani Integracja, zawieranie nowych znajomości Odkrywanie nowych miejsc Dokumenty strategiczne oceniają możliwości rozwoju tego typu oferty w skali województwa: PERSPEKTYWY I PROGNOZY ROZWOJU PRODUKTU 28 Czynnikiem sprzyjającym będzie obserwowany obecnie wzrost zainteresowania turystyką aktywną ze szczególnym uwzględnieniem: turystyki rowerowej oraz wędrówek górskich. Konieczne będą działania warunkujące zwiększenie liczby wykwalifikowanej kadry instruktorskiej. Wzrastać będzie tendencja do częstych zmian kierunków podróży. (Mniejsza „wierność” wobec destynacji turystycznych) Czynnikiem sprzyjającym będzie kampania promocyjna prowadzona na terenie województwa oraz wszelkie działania zmierzające do umocnienia wizerunku Małopolski w kraju i za granicą. Brak odpowiedniej infrastruktury skłaniać będzie turystów do częstych zmianach miejsca wyjazdu w poszukiwaniu lepszej oferty. Dużą konkurencję stanowić będzie rozwijająca się oferta innych regionów w kraju i za granicą. WNIOSKI 1. Cytowanie dokumenty strategiczne i analityczne w skali regionu – Województwa 2. 3. 4. 5. Małopolskiego potwierdzają rosnące zainteresowanie uprawianiem turystyki aktywnej w najróżniejszych odmianach: od sportu wyczynowego po rekreację o charakterze wypoczynkowym, rodzinnym i sporadycznym. Analizy wskazują na znaczenie jakości oferty skierowanej do turystów zainteresowanych aktywnym spędzaniem wolnego czasu. Dotyczy to zarówno miejsc przeznaczonych do właściwych zajęć turystycznych (trasy, szlaki, akweny itp.) jak i infrastruktury towarzyszącej (noclegi, gastronomia, informacja, komunikacja). W ramach oferty miejsc turystyki aktywnej występuje duża konkurencyjność – zarówno na poziomie regionalnym, ponadregionalnym jak i na poziomie międzynarodowym. Jednym z kluczowych zadań marketingu turystyki aktywnej jest utrzymanie zainteresowania turystów (utrzymanie lojalności klientów) korzystaniem z oferty miejsca. Planowanie oferty turystyki aktywnej wymaga precyzyjnego określenia produktu, grupy docelowej oraz specyfiki rynku dla oferowanej atrakcji. 5. Uwarunkowania rozwoju turystyki aktywnej, analiza rynku dla obszaru Polski Południowej i wybrane przykłady europejskie. W niewielkiej odległości od obszaru „między Dalinem i Gościbią” znajdują się tereny, które mimo różnego rodzaju trudności i zastrzeżeń rozwijają u siebie branżę turystyczną i tworzą z przemysłu czasu wolnego ważne źródło utrzymania lokalnej społeczności oraz uczestniczą w skomplikowanym procesie budowania marki turystycznej. Opis tych przykładów rozpoczyna się od informacji na temat „sytuacji” 29 danego miejsca ze wskazaniem na problemy, jakie się tam pojawiają, następnie wskazane są „atuty” wykorzystane przy tworzeniu oferty turystycznej, „sposoby wykorzystania” tego co zostało uznane za największą wartość przy formułowaniu planów rozwoju, oraz w końcu „wnioski dla LGD” czyli wskazanie na te elementy podanych przykładów, które mogą stanowić dobry przykład dla działań na terenie Myślenic i Sułkowic. 5.1. Region Podbeskidzia (Bielsko-Biała, Wisła, Szczyrk) Sytuacja Region tzw. Podbeskidzia, z centralnym ośrodkiem miejskim w Bielsku-Białej należał kiedyś do najbardziej popularnych kierunków turystycznych (turystyka aktywna zimowa i letnia) dla obszaru makroregionu śląskiego.. W latach 70-tych i 80-tych obszar ten stanowił istotną konkurencję dla terenu Podhala oraz obiektów położonych za południową granica Polski. Miejscowości jak Szczyrk (centrum sportów zimowych), Bielsko-Biała (baza noclegowa, najbliższe obiekty turystyczne – Dębowiec, kolej linowa na Szyndzielnię, schronisko na Klimczoku, sporty letnie), Wisła (baza noclegowa, sporty zimowe, turystyka piesza), Skoczów, Ustroń, Bystra, itp. stanowiły wspólnie obszar o dużym natężeniu ruchu turystycznego, dobrze funkcjonującego w latach publicznej własności infrastruktury turystycznej i wypoczynkowej. Lata po roku 1990 przyniosły załamanie ruchu turystycznego na terenie Podbeskidzia. Sytuacja ta była wynikiem m.in. prywatyzacji przedsiębiorstw – pozbywania się obiektów socjalnych i innych nie związanych z gospodarką, wzrostu dostępności i konkurencji innych obszarów (Słowacja, Czechy, kraje alpejskie), braku funduszy na utrzymanie i inwestycje w infrastrukturę turystyczną, konfliktów na terenach sprywatyzowanych, wcześniej wykorzystywanych turystycznie (tereny narciarskie Szczyrk-Czyrna) Lata intensywnej eksploatacji terenu skutkuje znaczna degradacją zasobów naturalnych, praktycznie zniszczonych w obrębie rozbudowanej infrastruktury – szczególnie dla uprawiania sportów zimowych. Dotyczy to zarówno warunków naturalnych jak i zaniedbań w ochronie krajobrazu i planowania przestrzennego. Wiele miejscowości utraciło swe zasoby kulturowe i unikatowe pomniki przyrody. Atuty regionu. • • • • • • Wieloletnia tradycja regionu jako kierunku turystycznego. Istniejąca infrastruktura (kolej linowa, kolej krzesełkowa, trasy narciarskie, zapory wodne, baza noclegowa, schroniska) turystyczna. Wyznaczone trasy i szlaki turystyczne. Wyrazista kultura i folklor lokalny. Dobra infrastruktura komunikacyjna. Pojawianie się nowych atrakcji – skoki narciarskie, sporty wyczynowe. 30 • • Duża ilość alternatywnych kierunków ruchu turystycznego (jezioro Żywieckie, rejon Korbielowa, Jeleśnej i Pilska). Duży potencjalny rynek dla oferty turystycznej – Województwo Śląskie, Małopolska. Sposoby wykorzystania Głównym zadaniem instytucji odpowiedzialnych za rozwój branży turystycznej jest przywrócenie dawnych walorów terenu i powrót do okresu, gdy teren ten był jednym z najbardziej popularnych obszarów turystyki aktywnej w Polsce Południowej. Z obserwacji działań oraz inwestycji na tym terenie można uznać, iż kierunki działań dotyczą następujących inicjatyw: • Wskazanie obszaru jako przyjaznego dla turystyki kwalifikowanej – zimowej, letniej, weekendowej, z dedykowanie oferty dla turystów krajowych i regionalnych, grup rodzinnych o mniejszych wymaganiach wobec infrastruktury sportowej, jednak nastawionej na bezpieczeństwo wypoczynku i urozmaiconą ofertę spędzania czasu wolnego. • Rozwój usług turystycznych (noclegi, gastronomia) nawiązujących do kultury lokalnej, unikanie inwestycji wielkogabarytowych, nastawionych na zorganizowane grupy turystyczne. • Dywersyfikacja oferty turystycznej – poszukiwanie specjalizacji na poziomie lokalnym (miejscowości, gmin): np. Szczyrk pozostaje obszarem sportów zimowych, a Wisła turystyki rodzinnej, weekendowej, pieszej, kulturowej. • Poszukiwanie nowej funkcji dla obszarów nadmiernie eksploatowanych: obszar Dębowiec-Szyndzielnia-Klimczok jako baza dla turystyki pieszej, narciarstwa klasycznego, turystyki rodzinnej. • Wzrost znaczenia przedsiębiorstw prywatnych nastawionych na obsługę turystów. • Program wydarzeń kulturalno-sportowych na wyznaczonych obszarach aktywności (centra miejscowości – wydarzenia targowe, miejsca organizacji koncertów plenerowych, tereny sportowe). • Ograniczenie znaczenia aglomeracji jako kierunku rozwoju turystyki aktywnej na rzecz oferty kulturalnej i usługowej (Bielsko-Biała). Wnioski dla LGD 1) Unikanie rozwoju mono-kultury turystycznej (np. sportów zimowych). 31 2) Poszukiwanie nowej, wyraźnej funkcji dla ośrodka miejskiego. 3) Świadomy i racjonalny wybór dziedzin turystyki aktywnej dostosowanej do warunków naturalnych. 4) Inwestycje nawiązujące do kultury lokalnej. 5) Oferta dla turystów indywidualnych. 6) Dbałość o wysoki poziom infrastruktury komunikacyjnej i turystycznej. 7) Podnoszenie poziomu bezpieczeństwa przyjezdnych 8) Interesujący, dostosowany do warunków program wydarzeń okolicznościowych. 9) Zdolność do rozstrzygania sporów własnościowych czy planistycznych. 10) Utrzymanie dobrej marki i wizerunku obszaru. 5.2. Region Beskidu Niskiego (Gładyszów, Wysowa, Ropa) Sytuacja Obszar wyznaczony trasą: Ropa - Uście Gorlickie – Wysowa – Gładyszów – Sękowa obejmuje teren zwierający wzniesienia Magury Małastowskiej, tzw. Pienin Gorlickich (w pobliżu zbiornika Klimkówka), granicząc z Magurskim Parkiem Narodowym w paśmie Beskidu Niskiego. Teren znany przede wszystkim z tradycji uzdrowiskowej miejscowości Wysowa. Zdrój. Uzdrowisko posiada ponad 200-letnia tradycję i sławne ujęcia wód mineralnych jak Franciszek, Józef, Henryk. Rejon należy do jednego z najmniej uczęszczanych, o zachowanych unikalnych walorach przyrodniczych oraz znaczącej liczbie pamiątek kultury religijnej prawosławia, łemkowszczyzny, katolicyzmu. Wiele z tych obiektów znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej działającej jako inicjatywa Województwa Małopolskiego. Do grona lokalnych atrakcji należy zbiornik Jezioro Klimkówka oraz m.in. stadnina koni huculskich w Gładyszowie. Na terenie wzniesień Beskidu Niskiego istnieje szlak cmentarzy wojennych z okresu walk I wojny światowej. Na cmentarzach znajdują się nazwiska żołnierzy rosyjskich, polskich i austriackich (niemieckich). Piecze nad utrzymaniem cmentarzy sprawują organizacje pozarządowe, także zagraniczne. Obszar tracił swe znaczenie turystyczne przede wszystkim na rzecz regionu Krynicy Górskiej. Atuty regionu. • • • Stosunkowo mało uczęszczany południowo-wschodni rejon Małopolski, o dobrze utrzymanym środowisku przyrodniczym. Oferta turystyczna dla osób poszukujących spokoju i możliwości niezakłóconego kontaktu z naturą. Utrzymanie, bez nadmiernych inwestycji, statutu uzdrowiska w Wysowej, dalsza eksploatacji źródeł mineralnych. 32 • • • • • • Bogata oferta zabytków kultury lokalnej (cerkwie). Rozwój infrastruktury obsługi turystycznej (baza noclegowa i gastronomia) w nawiązaniu do tradycji lokalnych. Tworzenie nowych obiektów atrakcji turystycznej – stadnina koni wraz z obiektami noclegowymi, gastronomią. Wyznaczone szlaki turystyczne o niewielkiej skali trudności. Wykorzystanie elementów historii najnowszej (bitwy z okresu I wojny światowej). Unikanie konkurencji z innymi obszarami. Sposoby wykorzystania • Podejmowanie inicjatyw w celu stworzenia „turystycznej oferty inwestycyjnej”, skierowanej także do klientów zagranicznych (Ropa). • Dbałość o walory środowiska naturalnego (Park Narodowy). • Utrzymywanie marki lokalnej (źródła mineralne). • Zagospodarowanie terenu w nawiązaniu do tradycji. • Różnicowanie oferty turystycznej: zbiorniki wodne, trasy piesze, trasy zimowe, sport jeździecki. • Waloryzacja wybranej grupy atrakcji turystycznej (lecznictwo, turystyka piesza, kulturowa). • Rozwój rynku wyrobów regionalnych i tradycyjnych. • Włączenie obszaru do tras w skali regionalnej. • Podkreślanie wielo kulturowego charakteru obszaru. • Wykorzystanie efektu „prowincjonalizacji” – alternatywa dla obszarów nadmiernie eksploatowanych. • Przyjazne nastawienie do przyjezdnych. • Oferta całoroczna dla zróżnicowanych grup turystów (grupy, rodziny, młodzież). Wnioski dla LGD 1) Wykorzystanie efektu „odkrywania” obszaru i gwarancji kontaktu z niezniszczonym środowiskiem naturalnym. 2) Nastawienie na dobrze zdefiniowaną grupę odbiorców – unikających miejsc popularnych i zatłoczonych. 3) Wybór i podkreślenie kilku najważniejszych atutów regionu. 4) Oferta inwestycji turystycznych skierowana do inwestorów zewnętrznych. 5) Wykorzystanie bogactwa historycznego i kulturowego dla potrzeb turystyki. 33 6) Opracowanie oferty turystyki aktywnej dla różnych grup zainteresowań, jednak zawsze z troską o środowisko naturalne. 7) Uznanie wartości „ciekawości” jako motywacji turystycznej. 8) Utrzymywanie rozwoju oferty produktu regionalnego. 9) Ochrona krajobrazu kulturowego. 10) 5.3. Brak męczącej i nachalnej promocji. Słowacja Środkowa – poza górami Sytuacja Umowny obszar Środkowej Słowacji leży w pasie miejscowości poza główna atrakcją naszych południowych sąsiadów – czyli pasmami górskimi Tatar Bielskich, Wysokich, Zachodnich i Niżnych, poza dolinami Małej i Wielkiej Fatry czy wąwozami Słowackiego Raju. Słowacja Środkowa jest określana jako teren górzysty o najmniejszej gęstości zaludnienia. Granice sub-regionu wyznaczają takie miejscowości jak Liptowski Mikulas, Poprad, Bańska Bystrzyca, Spiska Nowa Wieś. To obszar pozbawiony większych wzniesień, nijako skazany do roli trasy tranzytowej w kierunku północ-południe lub poza główną trasa najpopularniejszych miejscowości turystycznych – Tatrzańskiej Łomnicy, Starego Smokowca czy Szczyrbskiego Jeziora. W ciągu kilkunastu lat intensywnego rozwoju turystyki także na tym terenie udało się wykreować miejsca turystyczne, które zaczynają funkcjonować jako samodzielne kierunki wizyt turystycznych –, Bańska Bystrzyca, Zwolen, Banska Szczawina, Martin. Konkurencja ze strony silniejszych kierunków turystycznych zmusiła region do poszukiwania zarówno kompromisu w ofercie jak i tworzenia oryginalnych atrakcji turystycznych. Atuty regionu. • malownicze tereny wyżynne (podgórskie) poza głównymi trasami turystycznymi, • bogate zasoby zabytków kultury materialnej (dawne kopalnie, obiekty obronne, architektura drewniana, skanseny), • połączenie oferty turystyki aktywnej, kulturowej, wypoczynkowej i leczniczej, • nastawieni na alternatywne sposoby wypoczynku niż oferowane przez obszary konkurencyjne, • wykorzystanie strumienia ruchu turystycznego dla potrzeb rozwoju lokalnej branży turystycznej, • oferta produktu regionalnego i tradycyjnego, • dobry poziom informacji turystycznej, • nastawienie na turystę rodzimego, także poza głównym sezonem turystycznym 34 Sposoby wykorzystania • Stworzenie oferty turystycznej łączącej atrakcje zabytków historycznych z dostępem do zasobów naturalnych. • Oferta turystyczna podkreślająca wyjątkowe warunki obszaru – cisza, brak tłoku, indywidualne podejście do turysty. • Wykorzystanie wielu wątków historii i folkloru regionu. • Rozwój rynku wyrobów regionalnych. • Stworzenie oferty dla innych grup turystów niż odwiedzający popularne kierunki w kraju. • Wykorzystanie silnych marek krajowych dla potrzeb lokalnych – góry, wody lecznicze, produkt regionalny, zabytki średniowiecza (zamki). Wnioski dla LGD 1) Przy braku jednej, wyróżniającej się atrakcji turystycznej można łączyć różne walory terenu, tworząc nową, interesującą jakość . 2) Nawiązanie do historii i tradycji – także rzemieślniczej, tworzenie obiektów o charakterze skansenu. 3) Oferta skierowana do wyselekcjonowanej grupy odbiorców – zainteresowanie wypoczynkiem bez tłumów innych przyjezdnych. 4) Wykorzystanie turystów wybierających inne kierunki. 5) Rozwój rynku produktu regionalnego (towary, usługi) także nie związanego bezpośrednio z regionem. 6) Podkreślanie wartości „prowincjonalizacji” obszaru. 7) Włączenie do szlaków turystycznych obszarów miejskich, wiejskich i niezagospodarowanych. 8) Oferta muzealna, turystyki miejskiej, turystyki kulturowej poza sezonem turystyki aktywnej i wypoczynkowej. 9) Dobrze zaplanowana i skierowana informacja turystyczna. 10) 5.4. Dobrze rozwinięta infrastruktura komunikacyjna. Węgry, Region Jeziora Tisza Sytuacja 35 Jezioro Tisza (Cisa) jest sztucznym zbiornikiem powstałym z przegrodzenia rzeki Tisza (Cisa). W wyniku tego działania powstał drugi, po Balatonie, największy obszar wodny na Węgrzech (127 km2). Jezioro znajduje się na obszarze Wielkiej Niziny Węgierskiej, a najbardziej znane okoliczne miejscowości to Eger (62 tys. mieszkańców) oraz liczne miejscowości (wsie, miasteczka) położone wokół jeziora. Jezioro Tisza określane jest jako drugi co do wielkości obszar wędkarski Europy. Dodatkową atrakcją jeziora jest możliwość obserwacji fauny (ptactwo, ssaki, gady itp.) występującej prawie wyłącznie na tym terenie. Dla potrzeb ochrony tych zasobów wprowadzono np. przepis, iż obserwacja ptactwa może odbywać się jedynie od strony wody – konieczny staje się wynajem łodzi i specyficzne wyposażenie dla uprawiania tego typu hobby. Jezioro częściowo znajduje się pod ochroną Parku Narodowego Hortobágy. Władze regionu wydzieliły cześć zbiornika o powierzchni 14 km 2 dla potrzeb aktywnej turystyki wodnej: na obszarze zatoki Abadaszlok dopuszcza się nawet uprawianie turystyki motorowodnej, oprócz wszystkich innych form korzystania ze zbiornika (aqua-parki, wypożyczalnie sprzętu itp.) Atuty regionu. • • • • • • • • koncentracja oferty turystycznej wokół jednej atrakcji przy różnicowaniu sposobów jej eksploatacji (sporty wodne, wędkarstwo i łowiectwo, trasy tematyczne), zdecydowana ochrona zasobów naturalnych przy jednoczesnym wydzieleniu miejsc sportowo-rekreacyjnych, rozbudowana infrastruktura usług turystycznych (noclegi, gastronomia) o zróżnicowanym standardzie, oparta na zasobach lokalnych, bardzo dobra infrastruktura komunikacyjna (drogowa), brak dużych aglomeracji miejskich, istniejące miejscowości są także atrakcjami turystycznymi, znakomita informacja turystyczna przy użyciu sieci internetowej, publikacji dostępnych w regionie, tłumaczonych na większość języków europejskich (w zależności od ilości gości), wykorzystanie lokalnych atutów turystycznych – produkt regionalny, unikalne obszary przyrodnicze (ciepłe źródła lecznicze), tradycje i folklor (pasterstwo), wysoka kultura i przyjazne nastawienie do gości Sposoby wykorzystania • Stworzono zwarty i dobrze zaplanowany obszar turystyczny o zróżnicowanej funkcji i ścisłej ochronie walorów naturalnych. • Przy realizacji infrastruktury usługowej oparto się na zasobach lokalnych zarówno jeśli chodzi o rozwiązania architektoniczne jak i zasoby ludzkie. 36 • Oferta aktywnego wypoczynku została rozszerzona poza sezon letni poprzez stworzenie wysokiej jakości oferty dla wędkarzy i obserwatorów przyrody. • Wysoki poziom bezpieczeństwa, dobry poziom obsługi turystów stanowi atrakcję dla alternatywnych grup turystów: emerytów z Europy Zachodniej. • Obszar posiada bardzo dobrą informacje turystyczną – np. system rezerwacji noclegów w sieci internetowej z największych krajów pochodzenia turystów. • Obszar nie konkuruje z innymi atrakcjami (Eger, wody lecznicze, Balaton, puszta) lecz wykorzystuje jako miejsce promocji i alternatywnych miejsc pochodzenia klientów. • Rozwija się turystyka „ekologiczna” obok tradycyjnych form turystyki aktywnej. Wnioski dla LGD 1) Zwracanie uwagi na planowanie przestrzenne przy tworzeniu obszaru turystycznego – obszary ochrony przyrody, obszary o pełnym dostępie, obszary wydzielone dla wąskich grup zainteresowań (rezerwaty, łowiska, ostoja itp.). 2) Możliwość pozyskania „niszowych” grup klientów przy zagwarantowaniu odpowiedniego poziomu usług, bezpieczeństwa i dostępności – np. dla rodzin z małymi dziećmi, dla osób starszych lub grup hobbistycznych. 3) Położenie nacisku na jakość oferowanych usług i towarów. 4) Znaczenie informacji turystycznej dostępnej w wielu miejscach na danym obszarze oraz w miejscach pochodzenia turystów – konieczność monitorowania ruchu turystycznego. 5) Możliwość przedłużania sezonu turystycznego poprzez organizację alternatywnej oferty turystycznej. 37 6) Harmonijne wykorzystanie innych atrakcji turystycznych przy zachowaniu charakteru i wyjątkowości miejsca. 7) Bezpośredni kontakt z przyrodą jako forma turystyki aktywnej. 8) Infrastruktura dla turystyki aktywnej (miejsca dostępu, sprzęt, przewodniki, kalendarz wydarzeń). 9) Podkreślanie znaczenia i oryginalności folkloru lokalnego. 10) Nauka komunikacji i języków obcych w punktach obsługi turystów. Podsumowanie wniosków z przykładów rozwoju turystyki aktywnej Nie ma regionów, które nie posiadałyby szansy na rozwój turystyki, w tym także aktywnych form jej uprawiania. Region o „słabszej” pozycji na rynku atrakcji turystycznych musi nauczyć się wykorzystywać silniejsze sąsiedztwo lub ze swojej „ słabości: uczynić atut – np. wskazując na możliwość niezakłóconego wypoczynku czy kontaktu z przyrodą. Istnieje zapotrzebowanie na tworzenie złożonych produktów turystycznych – łączących np. wygodną i atrakcyjną infrastrukturę usługową z umożliwieniem dostępu do walorów środowiskowych. 38 Obszar dla uprawiania turystyki aktywnej w poszanowaniu natury wymaga wprowadzenia ograniczeń i specyficznego planowania zagospodarowania przestrzeni (planu miejscowego) chroniącego zasoby a jednocześnie zezwalającego na rozwój infrastruktury turystycznej Nawet rejon o przeciętnych walorach turystycznych lub zdominowany przez silniejszą konkurencję jest w stanie zachęcić turystów do odwiedzin poprzez wysoką jakość usług, kreowanie produktu lokalnego, Dla potrzeb rozwoju turystyki aktywnej konieczne jest dobre zdefiniowanie grupy odbiorców i przygotowanie odpowiedniej informacji. Istnieją formy turystyki aktywnej niezwykle interesującej dla obszarów poza głównymi strumieniami ruchu turystycznego: turystyka hobbistyczna (wędkarstwo, ornitologia, zbieractwo), turystyka kulturowa i folklorystyczna, turystyka osób w starszej grupie wiekowej (emeryci) itp. Należy unikać konfliktów i zbędnej konkurencji między obszarem o znanej marce i nowym obszarem na rynku oferty turystycznej. Dla pozyskania klienta oferty turystycznej ważne jest utrzymanie (podnoszenie) wysokiej jakości oferty – zarówno w zakresie usług jak i cech produktu – np. obszar chroniony środowiska powinien stawiać się coraz bardziej ciekawy, urozmaicony, zachowany w nienaruszonej formie. Wraz z wykorzystaniem głównych atutów regionu należy podejmować działania dla przywrócenia jakości obszarów zdegradowanych – stanowiących złą wizytówkę regionu. Zachowanie tradycji, folkloru, historii lokalnej jest elementem zachęcającym do odwiedzin regionu. Nie powinno być jednak wartością jedyną, lecz elementem złożonej oferty turystycznej. 39 Dla potrzeb rozwoju turystyki niezwykle ważna jest tzw. „kultura powitania” oraz przyjazny stosunek miejscowych do przyjezdnych. Często jest to najważniejszy aspekt w ocenie zalet obszaru. Ofercie musi towarzyszyć odpowiednia informacja oraz działalność marketingowa. Nawet mały region (obszar) może uczestniczyć w wydarzeniach promocyjnych i zapoznawać się z działalnością konkurencji lub tworzyć sieci współpracy i wzajemnego wsparcia. Ważnym elementem promocji jest tworzenie swoistej „mody” na odwiedzanie danego miejsca, powinna temu towarzyszyć oferta „ekskluzywna” tzn. niedostępna dla wszystkich lub też dostępna po spełnieniu określonych warunków (np. sprzętowych, fizycznych, komunikacyjnych). Istotnym elementem jest kreowanie oferty „najlepszej”, „unikatowej”, „jedynej” oraz posiadającej element tajemniczości, przygody, odkrywania, pobudzający ciekawość i emocje. Obszary wiejskie potrzebują terenów miejskich – i vice versa 6. Miejsce turystyki aktywnej w ofercie turystycznej obszaru działania LGD „Między Dalinem i Gościbią” Określenia i definicje dla turystyki aktywnej. Turystyka aktywna, kwalifikowana, czynna lub sportowo-rekreacyjna stały się pojęciami zamiennymi, stosowanymi w odniesieniu do różnych obszarów turystyki. Niektóre definicje wskazują jednak na kilka ważnych aspektów turystyki aktywnej, które należy uwzględnić przy analizowaniu potencjału danego obszaru i przy podejmowaniu działań na rzecz rozwoju tej gałęzi turystyki. Turystyka aktywna jest definiowana jako turystyka samodzielna, nie zorganizowana przez kogoś z, zewnątrz ale tworzona, bądź współtworzona przez turystę. Turystyka aktywna to przede wszystkim turystyka górska, piesza i rowerowa oraz wodna: kajakowa i żeglarska. W turystyce aktywnej zawarte są elementy tak zwanej turystyki ryzyka (głównie we wspinaczce, rowerach górskich, swobodnym nurkowaniu). Aktywność w turystyce wiąże się nie tylko z aktywnością fizyczną, ale również intelektualną i przyrodniczą. Ten zakres turystyki obejmuje obserwację ptaków i nagrywanie odgłosów natury. Mieszczą się w niej również szlaki 40 programowe, takie jak na przykład wędrówka śladami militariów. Owa aktywność zawiera się, więc w sposobie poruszania, programowania i przeżywania. Pojęcie turystyki aktywnej obejmuje wiele ogólnie znanych terminów dotyczących różnych form uprawiania turystyki, takich jak turystyka kwalifikowana rozumiana jako samodzielna wędrówka, wymagająca sprzętu i przygotowania fizycznego i intelektualnego, turystyka przygodowa - plenerowa rekreacja przygodowa, nie konsumpcyjna aktywność rekreacyjna zawierająca element ryzyka, której wynik jest nieznany a wpływ na nią ma zarówno uczestnik, jak i warunki środowiskowe czy tez turystyka przyrodnicza, której celem jest kontakt z przyrodą, jej obserwowanie i zdobywanie o niej wiedzy na przykład poprzez słuchanie odgłosów przyrody czy fotografowanie zwierząt. Należy tu dodać, że pojęcie turystyki aktywnej obejmuje turystykę indywidualną oraz uprawianą w grupach kameralnych*) Turystykę kwalifikowaną (turystykę aktywną) można definiować jako. „czasową, dobrowolną, wymagającą przygotowania kondycyjnego i zawodowoturystycznego, częstą zmianą miejsca w przestrzeni, połączoną ze zmianą codziennego trybu życia, zaspokojeniem potrzeb ruchu i wysiłku fizycznego, osobistego kontaktu z innym środowiskiem społecznym, przyrodniczym i kulturowym oraz potrzeb informacyjno-poznawczych” Turysta kwalifikowany to osoba, która z określonej, dobrowolnie wybranej formy turystycznej uczyniła swoje hobby. Uprawianie tego rodzaju turystyki wymaga specjalnego przygotowania psychofizycznego, zahartowania na trudy, umiejętności zachowywania się w środowisku naturalnym i w obiektach turystycznych, a w niektórych przypadkach potwierdzonych przez właściwe organizacje umiejętności posługiwania się sprzętem turystycznym, głównie lokomocyjnym (np. rowerem, żaglówką, nartami, sprzętem do nurkowania itp.). Celem działalności turysty kwalifikowanego jest wypoczynek, rekreacja, doskonalenie zdrowia, wydolności i sprawności fizycznej oraz wszechstronne poznanie kraju. Turystykę kwalifikowaną można uprawiać indywidualnie i zespołowo, w grupach nieformalnych lub zorganizowanych, niekiedy połączoną z elementami współzawodnictwa*) Definicje te wskazują na następujące, istotne cechy turystyki aktywnej: 1. Wykorzystanie czasu wolnego dla realizacji aktywności fizycznej, często związanej z elementami ryzyka, współzawodnictwa, koniecznością posiadania odpowiedniego sprzętu i umiejętności 2. Uprawianie turystyki aktywnej może być powiązane z elementami turystyki krajoznawczej, kulturowej, historycznej, przyrodoznawczej. 41 3. Turystyka aktywna to domena turystów indywidualnych, niewielkich grup nieformalnych, w wypadku wprowadzenia elementu współzawodnictwa wprowadza się elementy turystyki zorganizowanej i sportowej. Wybrane dyscypliny turystyki aktywnej na obszarze „Między Dalinem i Gościbią” TURYSTYKA PIESZA, całoroczna Turystyka piesza należy do najbardziej popularnych form uprawiania turystyki aktywnej, sportowej czy też rekreacyjnej. W ostatnich latach także w tej dziedzinie notuje się pewne specjalizacje i mody – jak trekking czy nordic walking mające w sobie elementy wyczynowe, wymagające specjalnego sprzętu, treningu i wiedzy. Jednak w swym zasadniczym sensie turystyka piesza to aktywność dostępna praktycznie wszystkim turystom, bez względu na wiek, status majątkowy, wykształcenie czy posiadane kwalifikacje. Należy jednak unikać tworzenia oferty dla masowego uprawiania turystyki pieszej – typu spacer, grozi to, bowiem degradacją obszaru a w dodatku wymaga wyposażenia zbędnego dla turystyki kwalifikowanej – koszy na śmieci ( turysta aktywny „zabiera swoje śmieci ze sobą”), ławek, oświetlenia itp. Tego typu rozrywkę powinny zapewniać obszary miejskie zabudowane. Trzeba pamiętać, ze turysta pieszy jest bardziej uzależniony od warunków, jakie zapewnia mu trasa, zwłaszcza przewidziana jako droga wielogodzinna. Często wybór trasy jest uzależniony np. od możliwości wypoczynku, uzupełnienia zapasów lub ochrony przed niesprzyjającą pogodą. Zaletą tej formy turystyki aktywnej jest jej dostępność oraz możliwość uprawiania praktycznie przez cały rok. Warunki dla uprawiania turystyki pieszej. 1.Wyznaczenie zróżnicowanych tras uprawiania turystyki pieszej – ze względu na czas przejścia, atrakcje turystyczne (naturalne, obiekty zabytkowe, punkty usługowe itp.), stopień trudności. Organizacja dostępności trasy (parkingi, przystanki komunikacji publicznej, miejsca przechowywania – wynajmowania rowerów). 2. Zapewnienie podstawowej informacji o trasie – zarówno w postaci map, plansz oraz oznaczenia trasy na mapach (GPS).i w terenie. 3. Ochrona walorów naturalnych występujących wzdłuż trasy oraz w obszarze gdzie jest położona. Zastosowanie wszelkich metod prawnych dla potrzeb waloryzacji 42 środowiska naturalnego (roślinność, fauna, zasoby wodne, zasoby klimatyczne, walory krajobrazowe, geologiczne itp.). Egzekwowanie przepisów. 4. Podstawowa infrastruktura obsługi ruchu turystycznego – ogrodzenia, zabezpieczenia miejsc niebezpiecznych, miejsca postojowe, ewentualnie toalety lub/i miejsca biwakowe, punkty handlowe (sezonowe, trwałe). 5. Powiązanie trasy turystycznej pieszej z innymi atrakcjami na danym obszarze, do ewentualnego wykorzystania jako uzupełnienie trasy lub alternatywa przy zmianie pogody (karczma, szałas turystyczny, muzeum typu skansen. 6. Niekolizyjność trasy z innymi, formami turystyki aktywnej mogącymi powodować zagrożenie lub spory: np. z turystami rowerowymi, wędkarzami, wspinaczami, turystami motorowymi itp. 7. Gwarancja bezpieczeństwa na trasie turystycznej – zarówno ze strony zagrożeń naturalnych (np. osuwiska, jary, bagna) jak i ze strony interwencji człowieka. Zapewnieniem bezpieczeństwa zajmują się właściwe służby lub/oraz wolontariusze z lokalnych organizacji sportowych, turystycznych czy edukacyjnych. 8. Ograniczenia ruchu turystycznego pieszego, jeśli naraża zachowanie bezpieczeństwa lub ochronę środowiska naturalnego (np. okresy lęgowe, prace porządkowe, okres wegetacyjne). 9. Dostępność produktu regionalnego (spożywczego), materiałów pamiątkowych, drobnego wyposażenia sportowego. 10. Życzliwość i pomoc mieszkańców obszaru dla turystów pieszych (szczególnie młodzieży i rodzin). TURYSTYKA ROWEROWA – od wiosny do jesieni Turystyka rowerowa to drugi po turystyce pieszej, najpopularniejszy sposób uprawiania turystyki aktywnej. Dotyczy to zarówno form relaksacyjnych jak i podstawowych form wyczynowej turystyki rowerowej – rajdów rowerowych, kolarstwa górskiego, kolarstwa zimowego. Dostępność sprzętu do turystyki rowerowej – rowerów różnego typu, wyposażenia, odzieży a także sposobów transportu rowerów, sprawiła, że ta forma aktywnego wypoczynku obejmuje większość grup wiekowych, jest niezależna od miejsca zamieszkania, obejmuje wyjazdy jedno lub wielodniowe, podejmowana jest od okresu wiosennego do jesieni z największym natężeniem w okresie letnim. Szczególną cechą turystów rowerowych jest skłonność do powracania w to samo miejsce o ile trasa jest atrakcyjna i odpowiednio przygotowana. W wyjątkowych sytuacjach, np. w popularnych miejscowościach wakacyjnych (w Małopolscy np. Szczawnica, Podhale, Kraków) uzasadniona jest działalność wypożyczalni rowerów dla różnego typu turystów. Możliwość skorzystania z wypożyczalni cieszy się także zainteresowaniem wśród turystów zagranicznych i rodzin z dziećmi. Ze względu na charakter turystyki rowerowej nie dotyczy ona poruszania się w celu dojazdu do miejsca z wyznaczonymi trasami rowerowymi. Turystyce rowerowej towarzyszy zespół produktów dedykowanych tego typu 43 aktywności, a co za tym idzie możliwość rozwoju handlu oraz starania o sponsoring – reklamę producentów sprzętu rowerowego. Warunki dla uprawiania turystyki rowerowej 1.Wyznaczenie tras o zróżnicowanym stopniu trudności dla różnego typu turystyki rowerowej. 2. Zapewnienie bezpieczeństwa na trasach zarówno ze względu na charakter działalności jak również na brak kolizji szczególnie z ruchem samochodowym. Zabezpieczenie techniczne tras (ogrodzenia, przejazdy, przeprawy mostowe, bariery). 3. Infrastruktura dostosowana do turystyki rowerowej począwszy od parkingu dla osób dowożących sprzęt rowerowy, miejsca postoju na trasie, aż po możliwość przechowywania roweru w punktach usług turystycznych. 4. Specyficzna informacja przeznaczona dla rowerzystów – opis tras w formie mapy (czas pokonywania trasy), punktów atrakcji turystycznej, punktów usługowych, miejsc niebezpiecznych (brody, skarpy, podjazdy, skrzyżowania z innymi trasami). 5. Informacja o ograniczeniach w ruchu rowerowym ze względu na obszary chronione lub rekultywowane. 6. Możliwość wyboru różnych wariantów trasy w celu przedłużenia lub skrócenia drogi oraz skorzystania z innych produktów turystycznych (zbiorniki wodne, obiekty historyczne, muzea, wydarzenia turystyczne). 7. Ograniczenia w ilości użytkowników tras rowerowych, wyznaczenie tras o dużej trudności – zasada „ekskluzywności” wariantu trasy. 8. Punkty obsługi technicznej sprzętu rowerowego. 9. Infrastruktura turystyczna dla potrzeb uczestników rajdów rowerowych i wyjazdów grupowych (miejsca biwakowe), punkty czerpania wody, stanowiska schronienia w razie niepogody. 10. Punkty usługowe dla rodzin z dziećmi uprawiającymi turystykę rowerową, w tym także inne atrakcje dla tej grupy turystów. TURYSTYKA NARCIARSKA – zimowa Narciarstwo, przede wszystkim tzw. „alpejskie” jest najważniejsza dyscyplina zimowej turystyki aktywnej w Małopolsce. Wynika to z posiadania przez region pasma najwyższych polskich gór i obszarów o największym prawdopodobieństwie występowania właściwych warunków śniegowych. Sezon zimowy w Małopolscy, zwłaszcza w okresie ferii zimowych jest okresem wzmożonych odwiedzin turystów z wszystkich regionów Polski. Wiele małopolskich samorządów z terenów górskich i podgórskich w swych plamach inwestycyjnych i zagospodarowania terenu 44 przewidziało obszary intensywnej infrastruktury dla uprawiania narciarstwa. Niestety – ryzyko braku śniegu doprowadziło wiele z tych przedsięwzięć do kryzysu i konieczności zawieszenia działalności. Jednocześnie w dalszym ciągu inne dyscypliny zimowej turystyki narciarskiej są niedoceniane i brak im odpowiednich terenów do rozwoju. Chodzi przede wszystkim o tzw. narciarstwo klasyczne czy śladowe oraz zimowa turystykę pieszą z użyciem rakiet śnieżnych. Swoistą odmianą tego sportu jest tzw. „ski-turyzm” oraz w swej najbardziej wyczynowej formie „skialpinizm”. Te dwa sposoby poruszania się w warunkach zimowych cechuje przede wszystkim brak zapotrzebowania na kosztowne i uciążliwe dla środowiska instalacje, oraz możliwość korzystania z tych samych lub zbliżonych tras wycieczek pieszych. Także w wypadku tych dyscyplin ryzyko braku śniegu czy np. odwilż nie oznacza natychmiastowej rezygnacji z uprawiania tego typu turystyki. Jedynym ograniczeniem jest brak infrastruktury oraz „mody” na zimowe wycieczki na nartach śladowych czy rakietach. Jednak pozytywną strona tego zjawiska jest utrzymanie postrzegania tych form wypoczynku jako „ekskluzywnych”, wyjątkowych czy nawet elitarnych. Ta forma turystyki zimowej jest wyjątkowo atrakcyjna dla obszarów mniej uczęszczanych, dbających o zachowanie walorów środowiskowych i zgodnych ze swoistym „klimatem kulturowym i społecznym” regionów. Obszary gdzie dostrzega się rozwój tych dyscyplin to przede wszystkim rejon Beskidu Niskiego, Gorców, Beskidu Wysokiego (Babiogórski Park Narodowy) i Polski Południowo-Wschodniej (Bieszczady). Promocja zimowej turystyki aktywnej na nartach śladowych lub rakietach to wielka szansa dla obszarów nizinnych, wyżynnych i podgórskich posiadających jednak podstawowe wyposażenie i infrastrukturę, konieczna dla uprawiania turystyki kwalifikowanej w sezonie zimowym. W wielu wypadkach już sam fakt wyruszenia na trasę zimą – w warunkach niskich temperatur, krótszego dnia, większego wysiłku i z koniecznym sprzętem jest formą wyczynu, przygody i wyzwaniem. Dla obszarów, które będą potrafiły rozwijać ten typ turystyki aktywnej to szansa na stworzenie unikalnej oferty turystycznej i zdobycie trwałego miejsca na mapie atrakcji turystycznych regionu. Warunki dla uprawiania turystyki narciarskiej 1. Wyznaczenie i oznaczenie specjalnych tras dla zimowej turystyki narciarskiej (poza narciarstwem typu „alpejskiego”) o różnej długości i różnym stopniu trudności. Przy korzystaniu z tras „letnich” konieczność wzięcia pod uwagę trudniejszych warunków pogodowych. 2. Sporządzenie map zimowych tras turystycznych. Informacja stała (tablice) oraz indywidualna (przewodnik) dla grup turystów indywidualnych. 3. Wyznaczenie punktów infrastruktury turystycznej – wiaty, miejsca schronienia, ewentualnie punkty informacyjne. 4. Zabezpieczenie i przygotowanie miejsc dojazdowych samochodowych w pobliżu odcinków początkowych tras. – parkingów 5. Wprowadzenie (np. na stronie internetowej) informacji o prognozie pogodowej dla danego regionu, grubości pokrywy śnieżnej, innych zagrożeniach naturalnych. 45 6. Wprowadzenie systemu ratunkowego (np. w porozumieniu z GOPR, OSP lub policja) na wypadek zaginięcia lub wypadku turysty. Ewentualne przeszkolenie ochotników będących w stanie udzielić pierwszej pomocy turystom. Opracowanie procedur udzielania pomocy. 7. Zabezpieczenie przynajmniej kilku miejsc usług turystycznych (gastronomia, noclegi) funkcjonujących w sezonie zimowym w niewielkiej odległości od początku / zakończenia trasy turystyki zimowej. 8. Promocja turystyki zimowej wśród młodzieży lokalnej. Zorganizowane szkolenia z uprawiania zimowej turystyki narciarskiej. 9. Dostępność punktów handlowych, informacyjnych, komunikacji publicznej w sezonie zimowym – ze szczególnym uwzględnieniem weekendów i ferii zimowych. 10. Rozszerzenie oferty o dodatkowe atrakcje turystyczne (biwaki, kuligi, noclegi w obiektach zabytkowych, targi okolicznościowe, produkt regionalny). Atrakcje te są uzupełnieniem turystyki aktywnej tworząc pełna ofertę wypoczynku i możliwości skorzystania z większego pakietu atrakcji. Przy założeniu krótszego przebywania w środowisku naturalnym występuje potrzeba zagospodarowania czasu np. po zapadnięciu zmroku lub w warunkach niekorzystnej pogody, tak by turysta w tej sytuacji nie opuszczał regionu, lecz miał możliwość skorzystania z usług dodatkowych lub towarzyszących. Należy również rozważyć możliwość stworzenia punktów przechowywania sprzętu narciarskiego. ŁĄCZONE FORMY TURSYTYKI AKTYWNEJ Obserwując m.in. przykłady odnoszące się do innych regionów Małopolski i Europy Środkowej (Słowacja, Węgry) łatwo zauważyć wzrost popularności łączenia kilku dyscyplin turystyki aktywnej na jednym obszarze. Oczywiście wiąże się to z pobytami, co najmniej kilkudniowymi (weekend) i posiadaniem przez turystów nastawienia na zajmowanie się turystyką aktywną czy kwalifikowaną. Niektóre formy turystyki aktywnej stanowią swe naturalne uzupełnienie – np. łączenie turystyki pieszej z jazdą na rowerze, z turystyką wodną, wspinaczką itp. W niektórych wypadkach istnieje oczekiwanie na stworzenie takich łączonych form aktywności jak np. umożliwienie turystom pieszym transportu przy pomocy rowerów, łodzi, na saniach; lub dzięki użyciu nart lub rakiet śnieżnych. Łączenie różnych aktywności relaksacyjnych lub nawet sportowych i wyczynowych może odbywać się w ramach jednej trasy (np. wypożyczalnia rowerów w Dolinie Chochołowskiej w Tatrach, wypożyczalnia sprzętu wodnego nad Jeziorem Czorsztyńskim) lub jako niezależny obszar przeznaczony dla wybranej formy aktywności (trasy rowerowe, trasy wspinaczkowe, trasy ekstremalne – z naturalnymi lub sztucznymi utrudnieniami jak parki linowe). Jeżeli istnieje możliwość wskazania turyście sposobu uczestniczenia w różnych formach wypoczynku aktywnego – np. sporty wodne lub kąpieliska + trasa rowerowa/piesza + plac zabaw dla różnego rodzaju aktywności – to oferta ta staje się dodatkową atrakcją i zachęta dla turystów nastawionych na wszechstronne uczestniczenie w poznawaniu danego obszaru poprzez aktywny wypoczynek. 46 Klasycznym przykładem tego typu atrakcji był rejon tzw. Lasu Cygańskiego koło Bielska-Białej (kąpielisko + tereny spacerowe i rowerowe + plac zabaw + dostęp do terenów górskich) oraz rejon jeziora Tisza (kemping + kąpielisko + trasy rowerowe + sporty wodne). Warunki dla uprawiania łączonych form turystyki aktywnej 1.Atrakcje turystyczne o podobnej jakości (stopniu trudności) w bezpośrednim sąsiedztwie. 2.Zaplecze usług turystycznych (nocleg – także pola biwakowe, gastronomia) umożliwiające pobyty kilkudniowe dla małych grup turystów. 3. Możliwość pożyczenie/przechowywania/ zabezpieczenia sprzętu turystycznego dla różnego typu działalności sport wiej czy rekreacyjnej. 4. Rozbudowany system informacji (wizualnej, wydawniczej, bezpośredniej – punkty informacji lub przewodnicy) o różnych formach wypoczynku. Informacja o warunkach dostępności miejsc i usług. 5. System zabezpieczenia i ochrony miejsc uprawiania różnych form turystyki aktywnej. System ratownictwa i monitorowania obszaru. 6. Tworzenie łączonych tras turystycznych ze względu na formę aktywności, porę roku lub występujące atrakcje naturalne lub wybudowane. 7. Dostępność infrastruktury komunikacyjnej (dojazdy) i towarzyszącej (parkingi, zjazdy, przystanki itp.) z uwzględnieniem transportu sprzętu sportowego (np. rowery, kajaki, narty). 8. Tworzenie oferty całorocznej, zróżnicowanej w zależności od warunków pogodowych (np. atrakcje sportowe w obiektach zamkniętych), stopnia trudności i stopnia ryzyka. 9. Promocja usług wyspecjalizowanych w ofercie łączonej (np. pobyt z noclegiem, przejazdem trasą, biwakiem, wypoczynkiem w gospodarstwie agroturystycznym, jazda konna itp.). 10. Promocja skierowana do precyzyjnie zdefiniowanej grupy odbiorców (np. młodzież, studenci, rodziny z dziećmi itp.) INNE, ALTERNATYWNE (ekskluzywne) FORMY TURSYTYKI AKTYWNEJ W wielu wypadkach inne niż najbardziej popularne formy wypoczynku aktywnego stanowią wyróżnik obszaru, są magnesem do przyjazdów i pociągają za sobą rozwój innych form aktywnego wypoczynku. Przykładem może być turystyka wspinaczkowa w dolinach Jury Krakowsko-Częstochowskiej, nurkowanie na zbiorniku Zakrzówek w Krakowie (częściowo także zalew „Balaton” w Trzebini, „Zielone Skały” w Czorsztynie), kajakarstwo górskie na Dunajcu w rejonie Nowego 47 Targu i Zarzecza, lotniarstwo na górze Żar, speleologia i taternictwo w Tatrach. Do tej grupy aktywności można dodać o wiele bardziej popularne wędkarstwo i zbieractwo (grzyby, owoce leśne). Coraz większą popularność zdobywa aktywna turystyka ekologiczna związana z poznawaniem flory i fauny danego regionu czy obszaru geograficznego. Uznanie danego obszaru za odpowiedni do uprawiania rzadszych (ekskluzywnych) form turystyki aktywnej może stanowić o najwyższym uznaniu ze strony turystów. Wiąże się to z wysokimi wymaganiami dotyczącymi zarówno warunków naturalnych jak i ograniczeniem dostępu dla turystyki masowej. Ograniczenia te są często warunkiem utrzymania atrakcyjności miejsca, a także bezpieczeństwa i komfortu użytkowników. Stworzenie bądź udostępnienie tego typu atrakcji turystycznej może być uznane za sukces danego obszaru – gwarantujący stały dopływ interesującej i wiernej grupy turystów. Są to także najczęściej turyści korzystający z innych usług jak np. noclegi, parkingi strzeżone, punkty gastronomiczne, wypożyczalnie/przechowalnie sprzętu itp. Jedynym zagrożeniem dla tego typu atrakcji może być pojawienie się jakościowo lepszej oferty lub utrata walorów przez dany obszar. Dewastacja atrakcji turystycznej o najwyższych wymaganiach może prowadzić do nieodwracalnych strat w zainteresowaniach turystów. Warunki dla uprawiania alternatywnych (ekskluzywnych) form turystyki aktywnej 1.Posiadanie atrakcji naturalnej (góra, zbiornik wodny) bądź przygotowanej (np. tor saneczkowy, lodowisko, lądowisko) przeznaczonej dla wąskiej, wyspecjalizowanej grupy odbiorców. 2. Ścisła ochrona miejsca przed interwencją turystyki masowej bądź popularnej. 3. Ochrona walorów przyrodniczych otaczających ekskluzywne miejsce turystyki aktywnej. 4. Wysokiej jakości infrastruktura towarzysząca (komunikacja, ochrona, czystość). 5. Współpraca, również w dziedzinie programowania i zarządzania z instytucjami specjalistycznymi (kluby, stowarzyszenia, związki). 6. Utrzymywanie trwałych relacji z uczestnikami tych form aktywnej turystyki. 7. Nadzór, monitoring i ochrona miejsca, infrastruktury i turystów. 8. Specjalistyczna informacja dotycząca warunków i ograniczeń (w tym prawnych) korzystania i użytkowania miejsca turystyki „ekskluzywnej”. 9. Stałe podnoszenie jakości usług turystycznych i rozszerzanie oferty dla elitarnych grup turystów. 10. Wykorzystanie efektu mody (snobizmu – np. pola golfowe) dal potrzeb rozwoju różnych form turystyki na danym obszarze. 48 7. Plan działań na obszarze LGD „Miedzy Dalinem i Gościbią” na lata 2010- 2013. Współpraca z Lokalnymi Grupami Działania na obszarze sub-regionu myślenickiego, wielickiego, wadowickiego, suskiego. Wprowadzenie w życie podstawowych elementów niezbędnych dla rozwoju turystyki aktywnej na stosunkowo dużym i zróżnicowanym obszarze gmin Myślenice i Sułkowice, przy jednocześnie dużej konkurencji innych miejsc i braku atrakcji turystycznych o znaczeniu np. regionalnym wymaga spełnienia wielu warunków, a wśród nich jednym z najistotniejszych jest tworzenie więzów współpracy pomiędzy wszystkimi aktorami rozwoju lokalnego na terenie LGD, elementów, a także z innymi organizacjami (LGD) w regionie. Szczególnie uważnie należy analizować inicjatywy podejmowane na obszarze przewidzianym jako miejsce rozwoju turystyki aktywnej – jedna inwestycja, jedno przedsięwzięcie gospodarcze z „innej branży” (zakład przemysłowy, osiedle mieszkaniowe, infrastruktura drogowa) może zaprzepaścić wiele wysiłków i znacząco obniżyć potencjał turystyczny obszaru. Tym bardziej współpraca wielu instytucji, ośrodków opiniotwórczych i decyzyjnych oraz przestrzeganie zasady partycypacji społecznej staje się konieczne i wymagane. 7.1. .Powiązanie przedsięwzięcia „Po zdrowie na Dalin i Gościbię…” z przedsięwzięciami Lokalnej Strategii Rozwoju. Zgodnie z logiką postępowania zapisaną w Lokalnej Strategii Rozwoju dla Obszaru LGD „Między Dalinem i Gościbią” w ramach czterech wybranych przedsięwzięć: „Po zdrowie…”, „Szlak figur…”, „Kultura, sport…” i „moja mała firma” istnieje związek merytoryczny oraz zasada uzupełniania i wzmacniania projektów z każdej z grup przedsięwzięć. Jednak oprócz oczywistych korzyści polegających na wykorzystywaniu różnych projektów dla wspólnego celu, istnieje także zagrożenie występowania kolizji pomiędzy np. tworzeniem warunków dla rozwoju przedsiębiorczości a ochroną środowiska naturalnego, konieczną dla realizacji planów związanych z turystyką. 49 Celowość takiego określenie przedsięwzięć można określić w następujący sposób: • wprowadzenie zasady współpracy różnych środowisk, grup, instytucji realizujących dane przedsięwzięcie lub projekt; • koordynacja planowania i realizacji projektów pod względem merytorycznym, chronologicznym i ekonomicznym; • wprowadzenie zasady monitoringu i oceny realizacji i skutków przedsięwzięcia, • stosowanie zasady partycypacji społecznej na etapie planowania i oceny podejmowanych działań, • stosowanie zasady wzmacniania efektów działań, uzupełniania przedsięwzięć, unikania kolizji interesów i planów. 7.1.1. Szlak figur przydrożnych i innych obiektów historycznych. Przedsięwzięcie dotyczące stworzenia „Szlaku figur przydrożnych i innych obiektów historycznych” koncentruje się na możliwości wykorzystania istniejących trendów w turystyce regionalnej jak turystyka pielgrzymkowa (Kalwaria Zebrzydowska, Wadowice, Myślenice, Siepraw), turystyka aktywna, agroturystyka i ekoturystyka. Dodatkowo przedsięwzięcie koncentruje się na renowacji „małej architektury” sakralnej i stworzeniu wokół tych elementów produktu turystycznego. Za główne zadania przedsięwzięcia uznano: • • • • • odnowę zabytków, wytyczenie szlaków, budowę i modernizację małej architektury, tworzenie i rozwój przedsiębiorstw z branży turystycznej, działania promocyjne. Tak opisany zakres działania w sposób bezpośredni łączy się z planami realizowanymi w ramach przedsięwzięcia „Po zdrowie na Dalin i Gościbię”. Obszary wspólne to: • przygotowanie i wyznaczenie szlaków turystycznych • powstanie przedsiębiorstw związanych z turystyką, • promocja oferty turystycznej obszaru 7.1.2. Kultura, sport, centra wsi, miejsca integracji. Projekty planowane do realizacji w ramach przedsięwzięcia „Kultura, sport, centra wsi, miejsca integracji” dotyczą przede wszystkim działań skierowanych do 50 społeczności gmin znajdujących się na obszarze działania LGD. Zadania te mają ułatwić dostęp do obiektów kultury, informacji i wiedzy na temat np. ekologii czy tradycji lokalnych. Wśród potencjalnych projektów wyróżnia się m.in.: • • • • • • odnowa zabytków (poza „Szlakiem figur…”), budowa i modernizacja obiektów kultury, obiektów sportowo-rekreacyjnych, organizacja imprez kulturalnych, rekreacyjnych, sportowych, zagospodarowanie miejsc integracji mieszkańców, organizacja warsztatów rzemieślniczych (zanikające zawody), tworzenie publicznych kafejek internetowych Wiele z wyznaczonych działań ma odniesienie do zadań podejmowanych w przedsięwzięciu „Po zdrowie…”. Obszary wspólne to: • organizacja wydarzeń o różnym charakterze, • odnowa tradycji dawnego rzemiosła, • rozwój infrastruktury sportowo-rekreacyjnej 7.1.3. Moja mała firma Celem przedsięwzięcia „Moja mała firma” jest przede wszystkim stworzenie nowych miejsc pracy na terenach rolniczych (poza działalnością agroturystyczną),a także wprowadzenie inicjatyw gospodarczych wiążących się z wykorzystaniem nowoczesnych technologii informatycznych. Dodatkowo zwraca się uwagę na usługi w zakresie edukacji oraz prowadzenia placówek opiekuńczych. Przedsięwzięcie zwraca uwagę na możliwość nawiązania do tradycji rzemieślniczych obszaru, lokalnej kultury przedsiębiorczości i sąsiedztwa dużego rynku zbytu jakim jest aglomeracja krakowska. Dla potrzeb realizacji przedsięwzięcia „Po zdrowie…” można wykorzystać kilka aspektów przedsięwzięcia „Moja mała firma:. Obszary wspólne to: • tworzenie przedsiębiorstw nawiązujących do tradycji i kultury obszaru, w dziedzinie produkcji lub usług (np. gastronomia), • nowe inicjatywy gospodarcze zgodne ze strategią rozwoju obszaru, • wprowadzenie zasady stosowania nowych technologii informatycznych w zarządzaniu funkcjonowaniem i rozwojem przedsiębiorstwa, • nastawienie na doskonalenie kompetencji zawodowych i tworzenie rynku szkoleń dla różnych grup wiekowych i społecznych. 51 7.1.4. Obszary wspólne przedsięwzięć na terenie Dalina i Gościbia Przedsięwzięcie Szlak figur przydrożnych i innych obiektów historycznych. Obszar wspólny 1. Wyznaczenie szlaków turystycznych. Przedsięwzięcie Kultura, sport, centra wsi, miejsca integracji. 2. Powstanie i rozwój przedsiębiorstw obsługi ruchu turystycznego. Po zdrowie na Dalin i 3. Budowa i modernizacja małej architektury. Gościbię, infrastruktura dla turystyki aktywnej Moja mała firma 4. Organizacja wydarzeń promocyjnych, informacyjnych, edukacyjnych, kulturalnych, 52 sportowych. 5. Szkolenia zawodowe WNIOSKI 1. Konieczny jest bieżący monitoring realizacji przedsięwzięć zapisanych w LSR 2. Udział przedstawicieli LGD w pracach przygotowawczych dotyczących kluczowych rozstrzygnięć na terenie objętym LSR – planowania przestrzennego, oferty inwestycyjnej, kalendarza wydarzeń lokalnych, organizacji wydarzeń promocyjnych i informacyjnych. 3. Należy ustalić zasady przyjmowania planów realizacji przedsięwzięć, zarówno odnoszących się do branży turystycznej jak i innych wpływających np. na warunki środowiskowe. 4. Wspólne działania grup odpowiedzialnych za poszczególne przedsięwzięcia powinny doprowadzić do opracowania planów wspólnych, uzupełniających się i wspierających realizację LSR. 5. Dla wszystkich typów przedsięwzięć obszarem wspólnym może stać się promocja (informacja) oraz opracowanie propozycji szkoleń doskonalących czy zawodowych, 6. Za najtrudniejszy obszar działania należy uznać zadanie Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw („Moja mała firma”) oraz Różnicowanie w kierunku działalności pozarolniczej – dla tych projektów należy podjąć dodatkowe kroki wsparcia i popularyzacji. 7. Niezwykle przydatne dla rozwoju każdego z obszarów LSR jest umiejętność łączenia elementów gospodarczych, kulturowych i ekologicznych. 8. Dla powodzenia większości planowanych przedsięwzięć konieczne jest pozyskanie akceptacji (partycypacji) społeczności lokalnej – należy przewidzieć 53 działania informacyjne, integracyjne i konsultacje w celu doprowadzenia do zaangażowania społeczności w kreowanie i realizacje projektów. 9. Plany powinny obejmować okres wieloletni i uwzględniać poszanowanie, ochronę i waloryzację środowiska naturalnego – największego atutu turystycznego obszaru Myślenic i Sułkowic. 10. Warunkiem powstania pozytywnego wizerunku turystycznego dla obszaru LGD „Między Dalinem i Gościbią” jest tworzenie infrastruktury turystycznej wysokiej jakości, nawiązującej do kultury lokalnej. 7.2 Współpraca z Lokalnymi Grupami Działania na obszarze sub-regionu myślenickiego, wielickiego, wadowickiego, suskiego Ewentualna współpraca z innymi Lokalnymi Grupami Działania na obszarze Małopolski powinna opierać się o instytucjonalne podstawy współdziałania w ramach Związku Stowarzyszeń Małopolska Sieć LGD. Obszary współpracy to: • • • Tworzenie wspólnych produktów/projektów turystycznych Wymiana doświadczeń i wiedzy Wspólne występowanie w trakcie wydarzeń promocyjno-informacyjnych Jako możliwe kierunki (partnerstwo) i obszary (produkty) współpracy należy uznać: Współpraca z: LGD „Dolina Raby” (Gdów, Biskupice, Trzciana, Nowy Wiśnicz, Łapanów, Żegocina). „Dolina Raby” planuje działania określane jako Szlak rowerowy "Doliny Raby" – utworzenie i rozbudowa tras turystycznych (rowerowych na obszarze położonym wzdłuż rzeki Raba) Agroturystyka poza Szlakiem – utworzenie i wprowadzenie na rynek nowych obiektów noclegowych w formule agroturystycznej, Smak Doliny Raby –przywrócenie produkcji i rozwój rynku dla lokalnych produktów tradycyjnych LGD „Turystyczna Podkowa”( Dobczyce., Pcim, Siepraw, Raciechowice Wiśniowa) „Turystyczna Podkowa” planuje działania określane jako: Rozbudowa bazy noclegowej na terenie LGD 54 Promocja turystyczna Sieprawia Udział w targach turystycznych Organizacja wydarzeń sportowo-rekreacyjnych – rajdy konne w Raciechowicach Utworzenie lokalnych, otwartych terenów rekreacyjnych – Raciechowice Wydawnictwa promocyjne Rozwój produktu lokalnego LGD „ Wielicka Wieś’ (gmina miejsko-wiejska Wieliczka) „Wielicka wieś”: planuje działania określane jako: Sieć szlaków turystycznych Pogórza Wielickiego Sportowo, kulturalnie , wirtualnie – rozwój lokalnej infrastruktury sportoworekreacyjnej. LGD „Wadoviana”, (gmina miejsko-wiejska Wadowice) „Wadoviana”: planuje działania określane jako: Promocja miejsc związanych z JPII – utworzenie szlaków turystycznych i pielgrzymkowych Rozwój infrastruktury sportowo-rekreacyjnej lokalnej Rozbudowa bazy noclegowej, gastronomicznej LGD „Jurajska Kraina”. (Iwanowice, Skała, Sułoszowa, Słomniki) „Wadoviana”: planuje działania określane jako: Wykorzystanie walorów naturalnych i kulturowych dla rozwoju turystyki Żyjmy zdrowo – program rozwoju turystyki aktywnej Zapraszamy na Jurę – promocja turystyki Jak widać z najbliższymi Lokalnymi Grupami Działania oraz z LGD o podobnym charakterze możliwe są działania w wymienionych wcześniej trzech obszarach. Tworzenie wspólnych produktów/projektów turystycznych: Przykład projektu Potencjalny partner (LGD) 55 Wspólne opracowanie tras turystycznych (turystyka aktywna) z Opracowanie informatora o obiektach agroturystycznych Organizacja turnieju sportowego, zawodów – w oparciu o lokalny potencjał sportowy (edukacyjny) Produkt regionalny na turystycznej trasie „Turystyczna Podkowa”, „Dolina Raby”, „Turystyczna „Wadoviana”, „Turystyczna „Wadoviana”, wieś” „Turystyczna „Wadoviana”, wieś” Podkowa”, „Dolina Raby”, Podkowa”, „Dolina Raby”, „ Jurajska kraina”, „Wielicka Podkowa”, „Dolina Raby”, „ Jurajska kraina”, „Wielicka Wymiana doświadczeń i wiedzy Przykład projektu Potencjalny partner (LGD) Konferencja „Kraków i gminy sąsiednie – pomoc czy bariera” Wspólne święto – LGD na rzecz turystyki aktywnej – przegląd dokonań i projektów Młodzieżowa giełda pomysłów – co robić w wolnym czasie? Doroczne spotkania turystycznych Lokalnych Grup Działania – Karnawał u nas Związek Stowarzyszeń Małopolska Sieć LGD, . „Turystyczna Podkowa”, „Dolina Raby”, „Jurajska kraina” „Turystyczna Podkowa”, „Dolina Raby”, Turystyczna Podkowa”, „Dolina Raby”, „Wadoviana”, „ Jurajska kraina”, „Wielicka wieś” Wspólne występowanie w trakcie wydarzeń promocyjno-informacyjnych Przykład projektu Potencjalny partner (LGD) Organizacja lokalnych giełd turystycznych – Myślenice, Wieliczka, Raciechowice, Wadowice itp. Udział w Krakowskim Salonie Turystycznym jako obszary turystyki aktywnej, Turystyczny Jarmark (lato, zima) Myślenice (zima), Wadowice (lato) Punkty informacji turystycznej „U sąsiada, u przyjaciół, u nas…” Kalendarz wydarzeń sportowo-rekreacyjnych „niedaleko Krakowa” Turystyczna Podkowa”, „Dolina Raby”, „Wadoviana”, „ Jurajska kraina”, „Wielicka wieś” Turystyczna Podkowa”, „Dolina Raby”, „Jurajska kraina” „Wadowiana” Turystyczna Podkowa”, „Dolina Raby”, „Jurajska kraina”. Turystyczna Podkowa”, „Dolina Raby”, „Wadoviana”, „ Jurajska kraina”, „Wielicka wieś” WNIOSKI 1.Jest jak najbardziej wskazane tworzenie wspólnych projektów z innymi obszarami, jednak najlepiej gdyby odbywało się to po stworzeniu własnych, o wysokiej jakości produktów turystycznych, które można promować przy okazji działań wspólnych. 56 2.Należy wykorzystać sąsiedztwo silnych obszarów posiadających znaczące atrakcje turystyczne (Wieliczka, Wadowice) dla potrzeb promocji i informacji o obszarze „między Dalinem i Goscibią”. 3.Należy rozważyć możliwość organizacji spotkań – warsztatów, seminariów – poświęconych problemom turystyki aktywnej w obszarze podkrakowskim. 4. Dobrą formą współpracy może być organizacja wydarzeń sportoworekreacyjnych skierowanych do społeczności lokalnych – szkół, klubów, związków sportowych. 5. Należy wykorzystać wspólne zainteresowanie rozwojem agroturystyki, produktu regionalnego, ochroną przyrody itp. dla tworzenia wspólnych projektów. 6. Stosować zasadę zapraszania przedsięwzięciach własnych. współpracujące LGD do udziału w 7. W celu promocji wspólnych projektów należy wykorzystywać kontakty z instytucjami regionalnymi (Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Małopolska Organizacja Turystyczna, Stowarzyszenie LGD, MARR SA itp.) i centralnymi (ministerstwa, POT, PARP). 8. Tworzenie wspólnych projektów nie powinno pozbawiać obszaru LGD cech „ekskluzywności” i wyjątkowości – jako ważnych elementów marketingu terytorialnego. 9. Współpraca to także konkurencja – element współzawodnictwa jest motywujący i kreatywny nawet przy działaniach wspólnych. 10. Najważniejszymi sojusznikami przy realizacji projektów są mieszkańcy obszaru działania LGD, a potem sąsiedzi i przyjaciele. 57 8. Analiza przedsięwzięcia „Po zdrowie na Dalin i Gościbę…” Propozycje projektów. Źródła finansowania Lokalna Strategia Rozwoju dla obszaru „Między Dalinem i Gościbią” będzie wdrażana poprzez realizacje czterech przedsięwzięć, na które wstępnie przydzielone zaplanowano w budżecie LGD środki: Planowane dotacje [tys. zł] Lp. Nazwa przedsięwzięcia 1 Szlak figur przydrożnych i innych obiektów historycznych 1 400,00 22,0% 2 Po zdrowie na Dalin i Gościbię– infrastruktura i usługi dla turystyki aktywnej 1 060,00 17,0% 3 350,00 53,0% 520,00 8,0% 3 4 Kultura, sport, centra wsi, miejsca integracji Moja mała firma Ogółem Udział procentowy 6 330,00 Podstawa prawna: Art. 61-64 rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) (Dz. Urz. UE L 277/1 z 21.10.2005 r.). Art. 37 oraz pkt 5.3.4.1 załącznika II do rozporządzenia Komisji (WE) nr 1974/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia rady (WE) nr 1698/2005 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) (Dz. Urz. UE L 368/15 z 23.12.2006 r.). Przedsięwzięcie „Po zdrowie na Dalin i Gościbię– infrastruktura i usługi dla turystyki aktywnej” jako jedno z działań przewidzianych w Lokalnej Strategii Rozwoju posiada swe cechy oryginalne, ze względu na charakter przedsięwzięcia 58 skierowanego na jedną z branż turystyki, a jednocześnie posiada cechy wspólne z innymi działaniami przewidzianymi w LSR. Dotyczy to szczególnie tworzenia „Szlaku figur…”, „Kultura, sport…”. W całości przedsięwzięcia te wpisują się w Wizję LGD: „ aby obszar LGD […] był atrakcyjnym i przyjaznym miejscem zamieszkania oraz inwestowania, a także rekreacji i turystyki”. Przedsięwzięcie odwołuje się do wypracowanych w LSR sposobów realizacji celów czyli przede wszystkim do „ Waloryzacji zasobów przyrodniczo – kulturowych – podniesienia atrakcyjności turystycznej obszaru LGD” oraz pośrednio do „Poprawy jakości życia, w tym dostępu do kultury i rekreacji, nauki i pracy.”. 8.1 Opis, wskaźniki realizacji, możliwości finansowania projektów w ramach przedsięwzięcia „Po zdrowie na Dalin i Gościbię” Każde z przedsięwzięć określono w LSR dla obszaru „Między Dalinem i Gościbią ” w formie tabelarycznej, obejmującej założenia budżetowe oraz wskaźniki produktu, rezultatu i oddziaływania. Dla przedsięwzięcia „Po zdrowie na Dalin i Gościbę – infrastruktura i usługi dla turystyki aktywnej” tabela ta przedstawia się następująco: Rodzaj wskaźnika Oddziaływania Wskaźnik Ilość turystów na 100 mieszkańców Wartość w 2015 roku 23 (Wskaźnik Schneidera - wskaźnik intensywności ruchu turystycznego, wyrażony liczbą turystów korzystających z noclegów, przypadającą na 1000 mieszkańców stałych) Rezultatu • • • Produktu Ilość nowych przedsięwzięć gospodarczych świadczących usługi turystyczne (w tym agroturystyka) Ilość nowych / zmodernizowanych obiektów obsługi ruchu turystycznego Ilość działań promocyjnych związanych z turystyką aktywną oraz wytyczaniem i oznakowaniem szlaków wraz z budowa małej architektury Ilość Średnia kwota Działanie projektów [tys. zł] Różnicowanie w kierunku działalności 2 70 nierolniczej Tworzenie i rozwój 4 80 mikroprzedsiębiorstw Odnowa i rozwój wsi 4 100 Małe projekty 10 20 6 4 10 Około łącznie [tys. zł ] 140 320 400 200 Z tabeli wynika, że Lokalna Grupa Działania „Między Dalinem i Gościbią” planuje wesprzeć z przekazanych do jej dyspozycji środków PROW: 59 6 projektów gospodarczych – z tego 2 dotyczące dodatkowych źródeł dochodu w gospodarstwach rolnych i 4 mikroprzedsiębiorstwa – związane z rozwojem usług dla turystyki aktywnej; 4 projekty infrastrukturalne (związane z turystyką aktywną) 10 małych projektów, które w konsekwencji powinny skutkować poprawą informacji, promocji zasobów lokalnych oraz przygotowaniem mieszkańców na przyjęcie większej liczby turystów Projekty te powinny spełniać wymogi określone w przepisach PROW (Rozporządzenie MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI Z DNIA 8 LIPCA 2008 R. W SPRAWIE SZCZEGÓŁOWYCH WARUNKÓW I TRYBU PRZYZNAWANIA POMOCY FINANSOWEJ W RAMACH DZIAŁANIA „WDRAŻANIE LOKALNYCH STRATEGII ROZWOJU” OBJĘTEGO PROGRAMEM ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH NA LATA 2007 – 2013 oraz Rozporządzenie MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI Z DNIA 27 KWIETNIA 2009 R. ZMIENIAJĄCEGO ROZPORZĄDZENIE W SPRAWIE SZCZEGÓŁOWYCH WARUNKÓW I TRYBU PRZYZNAWANIA ORAZ WYPŁATY POMOCY FINANSOWEJ W RAMACH DZIAŁANIA „WDRAŻANIE LOKALNYCH STRATEGII ROZWOJU” OBJĘTEGO PROGRAMEM ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH NA LATA 2007 – 2013) ponadto ich realizacja powinna przyczyniać się do osiągnięcia celów szczegółowych wymienionych w Lokalnej Strategii Rozwoju, a przede wszystkim: celu 1 - Wykreowanie produktu turystycznego o znaczeniu ponadregionalnym, szczególnie w zakresie turystyki pielgrzymkowej i aktywnej; agroturystyki i ekoturystyki, celu 2 - Rozwój infrastruktury turystycznej (agroturystycznej) i para turystycznej celu 4 - Skuteczna i skoordynowana promocja obszaru LGD. 8.2 Podstawowe warunki realizacji przedsięwzięcia „Po zdrowie na Dalin i Gościbę…” Wskaźnikiem efektywności realizacji przedsięwzięcia jest wskaźnik Schneidera ilość turystów na 100 mieszkańców. W roku rozpoczęcia realizacji programu, tj. w roku 2007 wskaźnik ten dla obszaru gmin Myślenice i Sułkowice kształtował się na poziomie 20 osób na 100 mieszkańców (Dane Bank Danych Regionalnych GUS, 2010) Założony na rok 2015 poziom 23 turystów na 100 mieszkańców wydaje się uzasadniony i realny przy założeniu rozwoju usług turystycznych (noclegi) na obszarze gminy Sułkowice. Zaplanowane na finansowanie przedsięwzięcia „Po zdrowie ..... „ środki finansowe, są w skali dwóch gmin niewielkie, a zatem dla uzyskania zauważalnego wzrostu ilości turystów w 2015 r. koniecznym jest: 1) wykreowanie innowacyjnych projektów gospodarczych w zakresie wymienionych działań (działalność nierolnicza, mikro-przedsiębiorstwa, małe projekty) 60 będących wzorem do powielania przez innych, przedsiębiorców i rolników aplikujących do źródeł zewnętrznych, poza budżetem LGD; 2) trafne zlokalizowanie i atrakcyjność zbudowanej infrastruktury; 3) przygotowanie mieszkańców i przedsiębiorców do organizowania przedsięwzięć gospodarczych związanych z rozwojem turystyki aktywnej; 4) przeprowadzenie skutecznych działań promujących walory turystyczne obszaru oraz projekty realizowane w ramach przedsięwzięcia. W dalszej części studium zostaną przedstawione propozycje projektów, zgodnych z wymogami Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, wpisujących się w Lokalną Strategię Rozwoju dla obszaru LGD „Między Dalinem i Gościbią” uwzględniające uwarunkowania i rekomendacje zawarte w treści .niniejszego Studium. 8.3 Inwestycje w gospodarstwach rolnych, czyli operacje (projekty) odpowiadające warunkom przyznania pomocy w ramach działania 311 PROW „Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej” W ramach tego działania LGD przewiduje sfinansowanie dwóch projektów. Działanie „Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej” „Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw” „Odnowa i rozwój wsi” „Małe projekty” • Ilość projektów Średnia kwota [tys. zł] Około łącznie [tys. zł] 2 70 140 4 80 320 4 10 100 20 400 200 Podstawa prawna: Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13.07.2010r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania "Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 06.05.2008r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania "Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 października 2007r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy w ramach działania "Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. 61 • Potencjalny beneficjent Oferowana pomoc na realizację projektów będzie kierowana do osoby zatrudnionej we własnym gospodarstwie rolnym (lub gospodarstwie współmałżonka), ubezpieczonej w KRUS, która w efekcie uzyska dodatkowe źródło dochodów z działalności poza rolniczej. VAT nie jest kosztem kwalifikowanym Przykładowe projekty, wpisujące się w przedsięwzięcie i rokujące pozytywny efekt finansowy • ORGANIZACJA PUNKTU SPRZEDAŻY I KONSUMPCJI PRODUKTU REGIONALNEGO „Przy szlaku” – element systemu usług turystycznych Lokal typu „mała gastronomia” położony w pobliżu głównych tras turystycznych, oferujący potrawy i wyroby spożywcze oparte na produktach regionalnych (wędliny, pieczywo, napoje, wypieki, słodycze itp.). Lokal sezonowy, nastawiony na obsługę turystów w sezonie oraz w trakcie imprez promocyjnych. • PRODUKCJA WYROBÓW REGIONALNYCH W OPARCIU O LOKLANY POTENCJAŁ ROLNO-SPOŻYWCZY I RZEMIOSŁO. Produkcja wyrobów określanych jako „produkt regionalny” zarówno w zakresie produktów rolno-spożywczych i/lub wyrobów rzemieślniczych o charakterze regionalnym. Analiza wybranego przykładu Nazwa projektu: „Gościniec dla wędrowca Dalin-Gościbia” Opis założeń i kryteriów projektu. Celem projektu jest stworzenie nowego lub daleko idąca modernizacja istniejącego obiektu noclegowego dla turystów uprawiających turystykę kwalifikowaną / aktywną. Obiekt powinien znajdować się w niewielkiej odległości od atrakcji turystycznych (szlak turystyczny, inna infrastruktura turystyczna) o charakterze całorocznym. Może mieć charakter obiektu agroturystycznego, pensjonatu, pokoju gościnnego, domku letniego itp. umożliwiającego pobyt co najmniej kilkudniowy dla grupy 5-6 (2x3, 3x2) osób. Dostępne środki powinny być przeznaczone na stworzenie miejsca noclegowego o dobrym standardzie, oferującego dobrą atmosferę. Dodatkowym elementem wartościującym projekt będzie: • Dostęp i promocja oferty w sieci internetowej, • Nawiązanie w architekturze, wyposażeniu do kultury lokalnej 62 • Wprowadzenie rozwiązań ekologicznych czy naturalnymi • Dostępność produktu lokalnego • Oferta wyposażenia sportowo-rekreacyjnego zgodnych z warunkami Projekt powinien zostać włączony do sieci ofert noclegowych, organizacji tego typu placówek w regionie. Projekt powinien mieć charakter pilotażowy i powtarzalny dla innych realizacji tego typu na obszarze LGD. Autor projektu powinni mieć możliwość korzystania z oferty szkoleń, wspólnej promocji, doradztwa i uczestniczenia w projektach wspólnych Wskaźniki realizacji Wskaźnik ilościowy Wskaźnik jakościowy 8.4 Dla projektu: Przyjęcie 30-35 turystów w sezonie letnim lub zimowym (ok. 8 tygodni x 4-5 osób w weekendzie) razem ok. 50-70 turystów w pierwszym roku funkcjonowania obiektu. Dla projektu: Spełnienie kryteriów1 wyznaczonych dla obiektów „Gościniec dla wędrowca…” i stałe podnoszenie jakości oferty. Udział w szkoleniach doskonalących i współpraca w ramach sieci lokalnej – obsługa imprez, tworzenie nowych produktów turystycznych, udział w wydarzeniach targowych. Transfer wiedzy i kompetencji. Inwestycje w mikroprzedsiębiorstwach, czyli operacje (projekty) odpowiadające warunkom przyznania pomocy w ramach działania 312 PROW „Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw” Działanie „Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej” „Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw” „Odnowa i rozwój wsi” „Małe projekty” • Ilość projektów Średnia kwota [tys. zł] Około łącznie [tys. zł] 2 70 140 4 80 320 4 10 100 20 400 200 Podstawa prawna: Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 24 marca 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania "Tworzenie i 1 63 rozwój mikroprzedsiębiorstw" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (Dz. U. Nr 55, poz. 335), Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 24 marca 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania "Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (Dz. U. Nr 50, poz. 402), Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 lipca 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania "Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (Dz. U. Nr 139, poz. 883). • Potencjalny beneficjent Oferowana pomoc na realizację projektów będzie kierowana do osoby zakładającej nową lub rozwijającej istniejącą działalność gospodarczą, związaną z usługami dla turystyki aktywnej . Przykładowe projekty, wpisujące się w przedsięwzięcie i rokujące pozytywny efekt finansowy • PRACOWNIA PAMIĄTEK REGIONALNYCH Wyroby z regionu Myślenic i Sułkowic (pocztówki, kalendarze, upominki, produkty regionalne), przeznaczone do dystrybucji na obszarze LGD. Projekt może łączyć ze sobą działalność produkcyjną, handlową i promocyjną (udział w organizacji wydarzeń, współpraca z placówkami kulturalnymi – muzea, domy kultury itp.) • SERWIS SPRZĘTU TURYSTYCZNEGO Działalność specjalistyczna skierowana do aktywnych turystów przyjezdnych i miejscowych (turystyka zimowa, rowery, odzież sportowa, przechowalnia sprzętu turystycznego). Oferta opierająca się na podstawowych sektorach (rowery, narty) z możliwością rozszerzenia np. o działalność produkcyjną i inne sektory sprzętu turystycznego (np. sprzęt biwakowy jak grill, rożen) do wypożyczenia • PODNIESIENIE STANDARDU OBSŁUGI GOSPODARSTWIE TURYSTYCZNYM. RUCHU TURYSTYCZNEGO W Wyposażenie gospodarstwa dla potrzeb całorocznej turystyki aktywnej, podobnie jak w przypadku „Różnicowania…” jednak dla osób, które projekt będą traktowały jako podstawową działalność gospodarczą bez ograniczeń związanych z pojęciem „agroturystyki”. Projekt skierowany przede wszystkim do osób z pewnym doświadczeniem w tworzeniu oferty usługowej w tej dziedzinie. • PRACOWNIA FOTOGRAFICZNA – „Na Dalin i Gościbię” 64 Pracowania fotograficzna (fotografia krajobrazowa, okolicznościowa, turystyczna, cyfrowa dla potrzeb portali lokalnych, itp.) będąca stanie uzupełniać dokumentację fotograficzną dla potrzeb obszaru. Z zasady powinna łączyć kwalifikacje zawodowe z nastawieniem na produkcję wydawnictw, opracowań ilustrujących obszar działania LGD. Jednocześnie oferuje standardowy zakres usług w ramach dokumentacji fotograficznej i filmowej. Analiza wybranego przykładu Nazwa projektu: „Rzemieślnicza (kowalska?) spółka Pod Gościbią” Opis założeń i kryteriów projektu. Projekt ma do spełnienia kilka zadań: • przypomnieć i kultywować lokalną tradycję rzemiosła będącego historycznym wyróżnikiem dla regionu, przede wszystkim Sułkowic i okolicy, • stworzyć miejsce wyrobu produktów nawiązujących do kultury lokalnej, oryginalnych na rynku, odpowiadających zapotrzebowaniu wymagających klientów; • wykreować wokół projektu grupę osób-przedsiębiorców zainteresowanych otworzeniem/ produkcją / handlem wyrobami kowalskimi (rzemieślniczymi) usługami, uzupełnieniem struktury usługowej dla turystyki, • stworzyć „centrum” kowalstwa (rzemiosła) łączące elementy rzemiosła, miejsca integracji społecznej, atrakcji turystycznej i prestiżowego przykładu łacenia tradycji iw spółczesności, • pokazanie jak możliwe jest wykorzystywanie doświadczeń dla tworzenia nowoczesnych podmiotów gospodarczych, • być motorem wydarzeń o charakterze promocyjnym, integracyjnym i rekreacyjno-edukacyjnym. Projekt może koncentrować się na różnych dziedzinach rzemiosła: stolarstwie, garncarstwie (ceramika), tkactwie, wyrobach jubilerskich, zielarstwie itp. Istotne by działalność gospodarcza miała charakter „otwarty” dla gości, turystów, grup szkolnych itp. oraz stanowiła uzupełnienie oferty atrakcji turystycznych obszaru. Projekt powinien docelowo mobilizować większą grupę zainteresowanych oraz łączyć (w ramach biznes-planu) koncepcję powstania/produkcji/handlu/rozwoju przedsiębiorstwa opartego na tradycji rzemieślniczej. Dodatkowym atutem będzie program rozbudowy warsztatu/pracowni/zakładu o nowe funkcje – np. gastronomię z produktem regionalnym, organizację wydarzeń promocyjno-kulturalnych, usługi dydaktyczne (np. letnia szkoła rzemiosła), współpraca międzynarodowa, uczestnictwo w wydarzeniach promocyjnych. Niezwykle ważnym elementem jest lokalizacja przedsiębiorstwa, tak by było ono umiarkowanie odstępne dla turystów, możliwe do wpisania w szlak turystyczny. Projekt tworzy dodatkową atrakcję dla programu rozwoju turystyki aktywnej poprzez ofertę kulturalno-usługową. 65 Wskaźniki realizacji Wskaźnik ilościowy Wskaźnik jakościowy 8.5 Dla projektu: utrzymanie przedsiębiorstwa (działalności gospodarczej) przez okres 3 lat, utrzymanie zakładanego poziomu zatrudnienia i dochodów. Dla projektu: stały rozwój przedsiębiorstwa (sprzedaż, zatrudnienie, nowe funkcje), uzyskanie znaczącej roli rynkowej – lokalnej i regionalnej, uzyskanie pozycji „lokalnej atrakcji” kulturalnej i turystycznej. Inwestycje w infrastrukturę turystyczną i paraturystyczną, czyli operacje (projekty) odpowiadające warunkom przyznania pomocy w ramach działania 313 PROW „Odnowa i rozwój wsi” Działanie „Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej” „Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw” „Odnowa i rozwój wsi” „Małe projekty” • Ilość projektów Średnia kwota [tys. zł] Około łącznie [tys. zł] 2 70 140 4 80 320 4 10 100 20 400 200 Podstawa prawna: Art. 52 (a) (iii) (b) (ii) (iii) i 57 rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) (Dz. Urz. UE L277/1 z 21.10.2005 r.). Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1974/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFROW) (Dz. Urz. UE L 368/15 z 23.12.2006 r.). • Potencjalny beneficjent Osoba prawna: gmina, instytucja kultury, dla której organizatorem jest jednostka samorządu terytorialnego, kościół lub inny związek wyznaniowy, organizacja pozarządowa mająca status organizacji pożytku publicznego (w rozumieniu ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie). 66 Przykładowe projekty, wpisujące się w przedsięwzięcie i rokujące pozytywny efekt finansowy • BUDOWA I MODERNIZACJA TURYSTYCZNEGO OBIEKTÓW OBSŁUGI RUCHU Budowa infrastruktury (koski, punkty informacyjne w istniejących obiektach kultury, biura informacji turystycznej, ewentualnie sprzedaż materiałów informacyjnych, pamiątek itp.) związanej przede wszystkim z usługami informacyjno-promocyjnymi w kluczowym punkcie obsługi turystów. • PODNIESIENIE POZIOMU BEZPIECZEŃSTWA W OBRĘBIE GŁOWNYCH SZLAKÓW TURYSTYCZNYCH Elementy infrastruktury (oświetlenie, punkty informacyjne, zabezpieczenia, wzmocnienie poboczy itp.) związane z zabezpieczeniem punktów ruchu turystycznego (początek trasy, miejsce koncentracji ruchu turystycznego). • SZLAKI DALINA, GOŚCIBI, CHEŁMU I UKLEJNY Zagospodarowanie szlaków kulturowych i historycznych wraz z małą architekturą, a przede wszystkim miejsca postojowe, jednolite oznaczenie tras, tablice informacyjne atrakcji turystycznych, miejsca biwakowe itp. Analiza wybranego przykładu Działanie: Odnowa i rozwój wsi. Nazwa projektu: „ Budowa małej architektury infrastruktury turystycznej dla potrzeb turystyki aktywnej – sołectwo Harbutowice , gmina Sułkowice”. Opis założeń i kryteriów projektu. To jeden z ważniejszych projektów, którego wykonanie zdecydowanie podnosi jakość zadania jakim jest rozwój turystyki aktywnej na obszarze LGD. Ze względu na złożoność projektu (koordynacja działań), znaczenie dla obszaru, ewentualne koszty i długofalowość (projekt stały, wieloletni, etapowy) należy go powierzyć strukturom władzy samorządowej, dysponującej odpowiednim zapleczem technicznym i środkami finansowymi dla potrzeb kontynuacji (trwałość projektu) działań. Zasadą realizacji projektu powinno być wykonanie: • pełnej inwentaryzacji zasobów w ramach infrastruktury turystycznej (mała architektura) obszaru, • przygotowanie i wykonanie punktów informacji turystycznej i małej architektury (wiaty, biwak, miejsca dystrybucji informacji, tablice, oznaczenia, mapy stałe) • promocja obszaru przy użyciu dostępnych narzędzi marketingowych, 67 • przygotowanie wytycznych dla realizacji inwestycji w infrastrukturze turystycznej (modelowanie, wzory użytkowe, powtarzalność inwestycji) Realizacją projektu powinien zajmować się specjalny zespół decydujący zarówno o zawartości merytorycznej projektu i sposobach promocji rezultatów projektu. Jednym z efektów działania powinien być system monitorowania ruchu turystycznego na opisanym obszarze. Dane te stanowią podstawę do następnych decyzji w dziedzinie turystyki w gminach Myślenice i Sułkowice Wskaźniki realizacji Wskaźnik ilościowy Wskaźnik jakościowy 8.6 Dla projektu: utworzenie systemu obiektów małej architektury turystycznej wraz z elementami informacyjnymi (tablice), tworzących spójny system infrastruktury nadających się do rozwinięcia lub podnoszenia jakości. Początkowo utworzenie 5-6 obiektów dla trasy w oparciu o już istniejące i ok. 5-6 nowych obiektów. Powstanie zespołu ds. rozwoju infrastruktury turystycznej i wprowadzenie zasady konsultacji programów rozwoju. . Dla projektu: wysokiej jakości infrastruktura tras turystycznych oraz powstanie zasad organizacyjnych pracy nad tego typu projektami. Nawiązanie współpracy z instytucjami specjalistycznymi i przedsiębiorstwami prywatnymi. Tworzenie rynku usług turystycznych na obszarze LGD. Wprowadzenie standardów dotyczących infrastruktury turystycznej. Zapoczątkowanie badania ruchu turystycznego w regionie. Małe projekty – czyli operacje nie odpowiadające warunkom przyznania pomocy w ramach działań Osi 3 ale przyczyniające się do osiągnięcia celów tej osi Działanie „Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej” „Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw” „Odnowa i rozwój wsi” „Małe projekty” • Ilość projektów Średnia kwota [tys. zł] Około łącznie [tys. zł] 2 70 140 4 80 320 4 10 100 20 400 200 Podstawa prawna: Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 kwietnia 2009 r. zmieniające Rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania „Wdrażanie Lokalnych Strategii Rozwoju” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 68 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 lipca 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Wdrażanie Lokalnych Strategii Rozwoju” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. • Potencjalny beneficjent Operacje mogą być realizowane przez podmioty z różnych sektorów, realizacja operacji zakłada współpracę różnych podmiotów wykonujących cząstkowe zadania składające się na operację. Przykładowo operacja mająca na celu rozwój turystyki na danych obszarze może zakładać udział gminy, rolników podejmujących działalność agroturystyczną oraz podmioty świadczące usługi związane z obsługą ruchu turystycznego. Ponadto operacja może angażować pojedyncze osoby, zespoły, itp. Operacja powinna zapewniać zintegrowanie zasobów – jednoczesne wykorzystanie różnych zasobów lokalnych, specyfiki obszaru, miejsc, obiektów oraz elementów stanowiących dziedzictwo przyrodnicze, historyczne, kulturowe. Cele LSR planowane do realizacji w ramach operacji, bez względu na to, jakiego sektora lub branży dotyczą oraz czy są to operacje inwestycyjne czy też tzw. „miękkie”, będą tworzyć logiczne związki i wzajemnie na siebie oddziaływać. Przykładowe projekty, wpisujące się w przedsięwzięcie i rokujące pozytywny efekt finansowy • PROMOCJA PRODUKTU REGIONALNEGO Beskidzkie smakołyki – organizacja kiermaszu produktu regionalnego (Sułkowice / Myślenice). Wydarzenie przygotowane jako impreza cykliczna. Możliwa współpraca z innymi LGD, z lokalnymi przedsiębiorcami, promocja turystyki aktywnej. • SZLAK BOJOWY Organizacja trasy edukacyjno-sportowej „Od konfederatów barskich po partyzantów AK” – rajd historycznych dla szkół podstawowych i średnich. Impreza cykliczna połączona z wykorzystaniem lokalnej bazy turystyczno-usługowej. • ZDOBYWAMY KORONĘ BESKIDU MAKOWSKIEGO Zawody turystyczno-sportowe dla dzieci i młodzieży. (sezon wiosenny). Impreza projektowana jako cykliczna z udziałem znanych sportowców, podróżników itp. Wykorzystanie bazy turystycznej na terenie obszaru. • NA NOGACH, NARTACH I RAKIETACH Wyznaczenie i poprowadzenie zimowej trasy między Dalinem a Gościbią – wycieczki weekendowe z przewodnikiem i dobrym jedzeniem. Promocyjne usługi w bazie turystycznej, reklama obszaru i lokalnej przedsiębiorczości. Analiza wybranego przykładu 69 Działanie: Małe projekty. Nazwa projektu: „O koronę Dalina i Gościbia – rajd turystyki aktywnej” Opis założeń i kryteriów projektu. Projekt ma za zadanie organizację, promocję i przeprowadzenie wydarzenia turystyczno-promocyjnego pozwalającego zainteresować obszarem LGD najważniejszą grupę odbiorców/klientów/turystów z sektora turystyki aktywnej. Uczestnikami wydarzenia powinni być w większości przyjezdni (ok. 60%) lecz także przedstawiciele społeczności lokalnej (szkoły, kluby sportowe) itd. Termin, charakter oraz czas trwania imprezy powinien być przykładem analizy rynku i potencjału turystycznego. Podstawą planowania powinny być wytyczne geograficzne i techniczne przygotowane przez zespół ds. systemu informacji turystycznej. Impreza powinna być potraktowana jako „pilotażowa” z zamiarem kontynuowania (rocznie, sezonowo) i stopniowego rozszerzania formuły wydarzenia jednak opierać się musi na lokalnej infrastrukturze usługowej, dbać o zachowanie i waloryzację środowiska naturalnego, promować turystykę na obszarze LGD – także jako szanse dla miejscowych przedsiębiorców. Ważnym efektem projektu będzie opracowanie metodologii organizacji imprez tego typu w skali sub-regionalnej, ewaluacji efektów projektu, uzyskania zjawiska „trwałości produktów projektu” a przede wszystkim zdolność do cyklicznej realizacji podobnych wydarzeń. Organizacja powinna zostać powierzona organizacji pozarządowej (liderowi grupy organizacji) Wskaźniki realizacji Wskaźnik ilościowy Wskaźnik jakościowy Dla projektu: w pierwszym etapie realizacja 1-2 imprez skierowanych do odbiorców z sektora turystyki aktywnej. W tym okresie należy liczyć na udział ok. 100 aktywnych osób w imprezie, oraz liczby ok. 500 osób towarzyszących. W zależności od charakteru wydarzenia udział miejscowy w stosunku do udziału osób z zewnątrz powinien wynosić ok. 50%. W przypadku wydarzenia kilkudniowego powinny zostać zaangażowanych ok. 10-15 przedsiębiorstw z sektora usługowego. Dla projektu: dotarcie do najważniejszej grupy odbiorców oferty turystycznej obszaru (turyści kwalifikowani, aktywni), zaangażowanie społeczności lokalnej oraz wskazanie możliwości działania – zwiększenia popytu na ofertę lokalną. Wykształcenie grupy liderów zdolnych wydarzeń o podobnym charakterze. do realizacji Efekt promocyjny przy zachowaniu cech wyjątkowości, wyczynu i ograniczonego dostępu. Wywołanie zapotrzebowania na infrastrukturę turystyczną 70 na obszarze LGD. Efekt promocyjno-informacyjny. Stworzenie cyklicznego produktu turystycznego. 8.7 Możliwości finansowania projektów 71 Podstawowym problemem beneficjentów z organizacji pozarządowych a także rolników oraz mikroprzedsiębiorców, jest sfinansowanie projektu wobec konieczności długotrwałego oczekiwania na refundowanie poniesionych wydatków. Rekomendowane sposoby realizacji projektów w celu zmniejszenia kosztów finansowych projektu: a) Podział operacji (projektu) na etapy - zmniejszenie kosztów obsługi zadłużenia Istnieje możliwość realizacji projektu (operacji) w ramach etapów. Zgodnie z rozporządzeniem np. dla operacji w ramach „Odnowy i rozwoju wsi: „Należy podać planowany termin zakończenia operacji lub jej etapów, w układzie – miesiąc/rok. Terminy zakończenia realizacji etapów powinny być różne, przy czym termin zakończenia pierwszego etapu nie może być późniejszy niż termin zakończenia drugiego. Należy przyjąć, że termin zakończenia etapu to planowany termin złożenia wniosek o płatność pośrednią/ostateczną do UM. Należy jednak pamiętać, że „planowany okres realizacji całej operacji nie może być dłuższy niż: - 24 miesiące od dnia zawarcia umowy przyznania pomocy w przypadku operacji realizowanych w jednym etapie, - 36 miesięcy od dnia zawarcia umowy przyznania pomocy w przypadku operacji realizowanych w dwóch etapach”. Dla operacji w ramach „Różnicowania w kierunku działalności nierolniczej” „obejmującej wyłącznie inwestycje niepolegające na nabyciu rzeczy będących przedmiotem leasingu (tj. realizowane przy udziale środków własnych lub pożyczki/kredytu) pomoc może być wypłacona w 2 etapach . W przypadku operacji obejmującej wyłącznie inwestycje polegające na nabyciu rzeczy będących przedmiotem leasingu pomoc może być wypłacona maksymalnie w 10 etapach z zastrzeżeniem, że w jednym roku kalendarzowym Beneficjent może złożyć nie więcej niż 2 wnioski o płatność”. Możliwość podziału operacji na etapy to szansa na zmniejszenie obciążeń finansowych (uzyskanie refundacji po zakończeniu etapu- płatność pośrednia), większa ilość czasu na realizację projektu (zwłaszcza projektów inwestycyjnych). Należy jednak szczegółowo przeanalizować opłacalność realizacji projektu w etapach i wziąć pod uwagę sytuację, ze także na poziomie płatności częściowych, istnieje odstęp czasowy pomiędzy złożeniem wniosku o płatność częściową a otrzymaniem refundacji. Metoda ta jest szczególnie istotna przy projektach związanych z inwestycjami (budowa, zakup wyposażenia, środków transportu itp.), z długim okresem realizacji, stosunkowo łatwej możliwości określenia czasu zakończenia/rozpoczęcia etapu. b) Korzystanie z zaliczek Finansowanie niektórych operacji dopuszcza możliwość korzystania z zaliczek na poczet kosztów refundowanych w działaniu. Np. w przypadku „Różnicowania w kierunku działalności nierolniczej” , „Małych projektów” można starać się o wyprzedzające finansowanie kosztów kwalifikowanych (20% pomocy), należy wówczas oprócz złożenia niezbędnego oświadczenia w odpowiedniej sekcji Wniosku o Przyznanie Pomocy, złożyć dodatkowy Wniosek o Wyprzedzające Finansowanie. Dla oparci w ramach „Tworzenia i rozwoju mikroprzedsiębiorstw” możliwe jest 72 uzyskanie zaliczki w wysokości 20% przyznanej kwoty pomocy, a w przypadku pomocy przyznanej w roku 2010 nie może przekroczyć 50% przyznanej pomocy. Wzory wniosków, instrukcje ich wypełniania oraz przykłady operacji znajdują się w dokumentach zamieszczonych m.in. na stronie internetowej Lokalnej Grupy Działania „Między Dalinem i Gościbią” www.dalin-goscibia.pl c) Dodatkowe, rynkowe źródła dofinansowania realizacji operacji (projektów) W chwili obecnej większość instytucji finansowych posiada oferty dla beneficjentów programów realizowanych dzięki środkom UE. Oferta może dotyczyć finansowania wkładu własnego (kredyt) oraz finansowania kosztów realizacji operacji przed uzyskaniem środków przyznanej pomocy. Wybór tego typu sposobu finansowania uzależniony jest od możliwości finansowych (zdolność kredytowa) beneficjenta, rachunku ekonomicznego dla danej operacji (ważne w przypadku gdy realizacja projektu pozwala na generowanie przychodów), kosztów korzystania z tego typu narzędzi finansowych. Dla obszarów wiejskich interesująca może być oferta lokalnego banku spółdzielczego, instrumenty wsparcia poprzez samorządy (pożyczki, gwarancje, dotacje) i możliwość tworzenia montażu finansowego dostosowanego do specyfiki obszaru, charakterystyki beneficjenta, typu operacji, przewidywanych rezultatów operacji itp. Wśród ofert bakowych warto wspomnieć o propozycji Banku Gospodarstwa Krajowego (www.bgk.com.pl) . Bank Gospodarstwa Krajowego udziela pożyczek z budżetu państwa na wyprzedzające finansowanie operacji (projektów) realizowanych przez beneficjentów Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (PROW 2007-2013), w ramach: Osi 3. „Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej" dla działań: Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej; Odnowa i rozwój wsi. Osi 4. „Leader" dla działań: Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju; Wdrażanie projektów współpracy; W ostatnim czasie także lokalne i regionalne instytucje rozwoju i wsparcia przedsiębiorczości oferują narzędzia dofinansowania realizacji projektów. Do tego typu instytucji należą: 1. Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego SA (www.marr.pl) MARR SA prowadzi Fundusz Małopolskiej Agencji Rozwoju Regionalnego przeznaczony dla organizacji pozarządowych na pokrycie wydatków związanych z realizacją projektów współfinansowanych ze środków unijnych. Oferta dla organizacji pozarządowych, tj. podmiotów niepublicznych nie działających w celu 73 osiągnięcia zysku, mających siedzibę i zarejestrowanych na terenie województwa małopolskiego Na realizację zadań i pokrycie wydatków związanych z przyznaną beneficjentowi dotacją i refundowanych w ramach tej dotacji. Pożyczka ma charakter pomostowy - jej celem może być wyłącznie finansowanie zadań związanych z realizowanym przez NGO projektem, dofinansowanym ze środków dotacji unijnej. Maksymalnie 100 tysięcy złotych. 2. Fundacja Rozwoju Regionu Rabka (www.fundacja.region-rabka.pl) Fundusz: „Rozwój Turystyki w Małopolsce” Pożyczki dla mikroprzedsiębiorców (wysokość pożyczki: do 250 000 zł). Niezwykle ważne jest, że przedstawicielem FRRR na obszarze LGD jest Myślenicka Agencja Rozwoju Gospodarczego, (32400 Myślenice, Rynek 8/9). W ramach realizacji projektów finansowanych ze środków PROW konieczne jest śledzenie informacji dotyczących zmian w zasadach finansowania, realizacji projektów i przepisach podstawowych. Kierunek tych zmian to przede wszystkim dążenie do ułatwienia potencjalnym beneficjentom wykorzystania środków PROW. Jako przykład tego typu zmian można podać następująca informację: 12.08.2010 Zarząd województwa małopolskiego przyjął uchwałę modyfikującą zasady podziału funduszy na odnowę wsi, z unijnego Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. PROW po nowemu Oprócz kryterium "powodziowego", podczas drugiego naboru wniosków "na odnowę wsi " do PROW będzie obowiązywać także kilka innych nowych i ważnych zasad. a) wprowadzano brak ograniczeń, jeśli chodzi o ilość projektów zgłoszonych przez gminy (dotychczas mogły one składać tylko po jednym), b) zniesiono obowiązek wcześniejszego zabezpieczenia w budżecie beneficjatów tzw. wkładu własnego do inwestycji. c) ubiegający się o pomoc finansową będą mogli ogłosić przetarg na przedsięwzięcia, na które chcą otrzymać pieniądze - przed, a nie jak było to do tej pory dopiero po złożeniu wniosku o unijne wsparcie. 8.8 Korelacja między projektami wchodzącymi w zakres przedsięwzięcia Powiązanie merytoryczne projektów. 74 Tematyka realizowanych projektów – dofinansowanych w ramach Przedsięwzięcia LSR „Po zdrowie na Dalin i Gościbię…” jest związana z szeroko rozumianą „strategią” rozwoju turystyki aktywnej na obszarze gmin Sułkowice i Myślenice. Każdy z projektów jest swoistą „inwestycją” w infrastrukturę turystyczno-sportową tworząc np. interesujące działania gospodarcze dotyczące usług lub rzemiosła, obejmując działania informacyjno-promocyjne (przygotowywane jako inicjatywy cykliczne), podnosząc jakość i stan infrastruktury szlaków turystycznych. Dzięki takim powiązaniom istnieje dogodna możliwość wspólnej promocji efektów tych działań. Np. przy okazji realizacji projektu wydarzenia turystyczno-sportowego (rajd, wycieczka, zawody) promuje się ofertę usług turystycznych (nocleg, gastronomia), eksponuje się inne atrakcje turystyczne dzięki opracowanym publikacjom, promuje ofertę produktu regionalnego i wyroby lokalnego rzemiosła. Utworzone nowe miejsca koncentracji zainteresowania turystów powinny być wyposażone w materiały informacyjne i promocyjne pozwalające na zapoznanie się np. z kalendarzem imprez turystycznych, kulturalnych i gospodarczych, ofertą innych miejsc usług turystycznych. W trakcie realizacji projektów wskazane jest wykorzystywanie efektów działań podejmowanych w innych operacjach (np. obsługa gastronomiczna wydarzeń) oraz wspólne występowanie w czasie wydarzeń promocyjnych (targi, jarmarki, przeglądy itp.) pod wspólnym hasałem „Po zdrowie na Dalin i Gościbię”. Pozwoli to wesprzeć autorów projektów w zdobywaniu koniecznej pozycji rynkowej oraz umocni zasadę współpracy i tożsamości lokalnej. Ewentualne powstanie internetowej platformy turystycznej dla obszaru LGD powinno zawierać informacje dotyczące możliwości korzystania z efektów realizacji projektów, o możliwościach łączenia różnych inicjatyw i wykorzystania potencjału infrastruktury turystycznej na obszarze między Dalinem i Gościbią. Powiązanie lokalizacyjne projektów Projekty realizowane w ramach Przedsięwzięcia „Po zdrowie na Dalin i Gościbię…” powinny być zlokalizowane na obszarach przewidzianych do rozwoju turystyki aktywnej (rozdział 2 Studium Wykonalności) czyli w sposób bezpośredni lub pośredni nawiązywać to wyznaczonych tras i atrakcji turystycznych. W uzasadnionej sytuacji (np. w przypadku nowych przedsiębiorstw) projekty powinny zapewniać informację o dostępnych warunkach uprawiania turystyki aktywnej (mapy, usługi noclegowe, produkty regionalne itp.). Istotą wniosków i wskazań zawartych w Studium Wykonalności jest wykreowanie obszaru dla uprawiania turystyki aktywnej – dzięki nowym projektom oraz dzięki odpowiedniemu skierowaniu przyjezdnych na tereny przeznaczone do tego typu aktywności. Koncentracja na wskazanych obszarach turystyki aktywnej w granicach administracyjnych gmin Sułkowice i Myślenice nie wyklucza możliwości rozszerzenia oferty o inne tereny np. w ramach współpracy z sąsiednimi LGD. Powiązanie czasowe projektów Dla zbudowania odpowiedniej markowej oferty turystycznej konieczna jest koordynacja czasowa podejmowanych działań. Optymalną metodą jest organizacja 75 spotkania lokalnych „operatorów” turystycznych i informacja o planach dotyczących sektora turystycznego na obszarze LGD. Spotkania takie powinny odbywać się odpowiednio wcześniej (przed sezonem letnim, zimowym, przed wydarzeniem), tak by każdy zainteresowany mógł zapoznać się z działaniami na etapie planowania, wnieść swój wkład i uwagi, skutecznie uczestniczyć w realizacji wydarzenia. Spotkania tego typu są również źródłem informacji o potrzebach branży turystycznej, powstaniu nowych atrakcji turystycznych, ocenie realizacji strategii rozwoju, dobrych przykładach działań itp. Dla potrzeb realizacji przedsięwzięcia konieczne jest rozpoczęcia działań od swoistej „inwentaryzacji” zasobów i potrzeb oraz tworzenie „mapy turystyki aktywnej” obszaru LGD – jako dokumentu roboczego zawierającego jednak perspektywę czasową podejmowanych działań. Wskazane jest by np. powstanie punktów usług turystycznych zostało odnotowane w materiałach informacyjnych, a wydarzenie sportowe promowało powstające punkty usługowe (także zapowiedzi). Pozwoli to efektywnie wykorzystać realizowane inicjatywy oraz z wyprzedzeniem tworzyć rynek usług turystycznych i odpowiednio wcześniej docierać do potencjalnych klientów. W ramach budowy harmonogramu (planu) działań należy przewidzieć organizację wydarzeń (spotkanie, warsztaty) monitorujących realizację przedsięwzięcia, zebranie opinii o skuteczności działań i planach poszczególnych instytucji lub przedsiębiorstw, istotnych z punktu widzenia turystyki. Harmonogram i powiązania czasowe realizacji projektów pozwolą także lepiej przygotować plan udziału LGD w wydarzeniach promocyjnych w skali regionu lub w skali ogólnopolskiej i międzynarodowej. 8.9. Przewidywane trudności w realizacji projektu i rekomendowane sposoby ich przezwyciężania 76 W ramach realizacji projektów pojawiają się problemy dotyczące zarówno fazy przygotowawczej jak i realizacyjnej. Ewentualne możliwości działania prezentuje niniejsza tabela: PROBLEM Brak wiedzy i umiejętności wnioskodawców, w zakresie przygotowania i realizacji inwestycji; Brak umiejętności opracowania wniosku i rozliczania umów, ROZWIĄZANIE Organizacja punktu konsultacyjnego przy LGD (urzędzie gminy). Wsparcie autorów projektów na etapie koncepcji, przygotowania wniosku oraz realizacji projektu, traktowane jako wsparcie „pilotażowe” i edukacyjne. Organizacja szkoleń dla wybranych grup beneficjentów, z udziałem przedstawicieli instytucji jak Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego (FEM) lub ARiMR Skierowanie na szkolenia organizowane przez w/w instytucje. Opracowanie „ścieżki pomocy” dla autorów projektów. Brak środków finansowych, szczególnie Organizacja spotkania (spotkań) z na finansowanie kosztów przedstawicielami Punktów refinansowanych Konsultacyjnych KSU, instytucji finansujących, władz samorządowych (fundusz pożyczkowy). Analiza konkretnych projektów. Ustalenie trybu współpracy ilość instytucjami regionalnymi. Mała ilość autorów projektów Dystrybucja informacji o podstawowych zdecydowanych do realizacji operacji. zasadach realizacji LSR. Spotkania z liderami lokalnymi, przedstawicielami organizacji lokalnych, zrzeszeń i stowarzyszeń. Brak informacji o zasadach przyznawania Stworzenie punktu doradczego przy środków w ramach Programu LGD oraz biblioteki najważniejszych dokumentów. Brak wiedzy o możliwościach współpracy Organizacja warsztatów dla i wykorzystania innych realizowanych beneficjentów i wskazywanie na inicjatyw i działań. przykłady realizacji. Gwarancja opieki nad beneficjentem i wsparcia w procesie wykorzystania rynkowego projektu. Wsparcie marketingowe – publikacje, promocja, wciąganie do wspólnych przedsięwzięć. 77 8.10 Podsumowanie i rekomendacje 8.10.1. Działania Lokalnej Grupy Działania w przedsięwzięcia „Po zdrowie na Dalin i Gościbie…” ramach wsparcia realizacji Realizacja przedsięwzięć zapisanych w LSR LGD „Między Dalinem i Gościbią” wymaga przede wszystkim działań informacyjnych, doradczych i koordynujących. Do zadań tych należy m.in. promocja programów wsparcia inicjatyw i projektów w ramach dostępnych środków PROW lub innych, które pozwalają na realizację przedsięwzięć wpisujących się w Lokalną Strategię Rozwoju LGD. Zadaniem LGD jest także mobilizacja liderów lokalnych (osoby indywidualne, przedstawiciele instytucji o organizacji, przedsiębiorcy, parafie, OSP itp.) w celu wyłonienia autorów projektów, które mogą zostać zrealizowane dzięki środkom przeznaczonym na „Wdrażanie LSR”. Kolejnym etapem jest organizacja wszechstronnej pomocy dla osób (organizacji) decydujących się na przystąpienie do sformułowania wniosku do PROW. Pomoc ta może mieć różne formy – od „czytelni” dokumentów dotyczących udzielania pomocy, poprzez warsztaty i szkolenia dla grup wnioskodawców (np.. w ramach jednego działania), konsultacje indywidualne aż po opiekę na etapie sporządzania wniosku i jego realizacji. Dla potrzeb tego typu działań należy wziąć pod uwagę możliwość organizacji spotkań z ekspertami zewnętrznymi – z instytucji regionalnych (Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, ARiMR, MARR SA, Punkt Konsultacyjny KSU itp.), przedstawicielami instytucji finansowych oraz, ewentualnie z innymi LGD w celu prezentacji przykładów realizacji LGD może także opracować wstępne założenia planu wsparcia autorów projektów (beneficjentów) po realizacji inicjatyw – np. proponując wspólną kampanię promocyjną, publikację ofert, włączenie efektów projektu do bazy danych itp. Najważniejszym celem tego rodzaju działań jest: • wyłonienie grupy potencjalnych beneficjentów projektów w ramach PROW (lub innych systemów wsparcia), • stworzenie adekwatnych mechanizmów wsparcia dla potencjalnych beneficjentów na różnych etapach przygotowania i realizacji operacji, • podjęcie działań „after care” czyli pomocy po zakończeniu realizacji projektu, • realizacja projektów, które można uznać za pilotażowe, dobre przykłady możliwości sięgania po środki z PROW – wzorce do naśladowania przez autorów innych projektów. 8.10.2 Priorytety działań dla potrzeb realizacji przedsięwzięcia. Działania konieczne do realizacji przedsięwzięcia są w wielu punktach tożsame z działaniami na rzecz potencjalnych beneficjentów wsparcia w ramach projektów. Dla potrzeb konkretnego obszaru działania jakim jest „turystyka aktywna” możliwe jest stworzenie krótkiej informacji o istocie przedsięwzięcia (np. realizacja infrastruktury turystycznej na obszarze …dla potrzeb 2-3 kategorii turystyki aktywnej) 78 głównych kierunkach do jakich zmierza realizacja przedsięwzięcia (rozwój infrastruktury w oparciu o wyznaczone szlaki turystyczne, rozwój atrakcji i usług turystycznych). Za priorytetowe w tym działaniu należy uznać wszelkie czynności informacyjne i mobilizujące lokalną społeczność wokół celów i możliwości jakie stwarza dane przedsięwzięcie. LGD jako jednostka odpowiedzialna za wdrożenie LSR może podjąć działania koordynujące i planistyczne dotyczące np. a) analiza działań w zakresie turystyki na obszarze LGD (np. informacje o planach jst), b) roboczy kalendarz wydarzeń istotnych z punktu widzenia turystyki (np. plany dotyczące infrastruktury komunalnej, drogowej, ochrony środowiska itp.) c) opracowanie i promocja „procedury opracowania projektu” , „ABC projektów w ramach PROW”, „ 10 kroków żeby pozyskać środki z PROW” itp. Opracowanie i wdrożenie systemu informacji, konsultacji i skutecznego wsparcia autorów projektów to najważniejsze zadanie dla LGD. 8.10.3 Realizacja przedsięwzięcia w ramach zapisów Lokalnej Strategii Działania. Opracowanie dotyczące Studium Wykonalności dla Przedsięwzięcia „Po zdrowie na Dalin i Gościbię – infrastruktura i usługi dla turystyki aktywnej” wynika z zapisów Lokalnej Strategii Rozwoju Lokalnej Grupy Działania „Między Dailnem i Gościbią” (grudzień 2008). Analizując przyjęte cele, wskaźniki oraz zasady podziału środków finansowych nasuwają się następujące wnioski: a) przedsięwzięcie dobrze wpisuje się w specyfikę obszaru LGD, korzystając zarówno z doświadczeń lokalnych (Zarabie, Góra Chełm) jak i z możliwości jakie daje charakterystyka terenu, zwłaszcza w części zachodniej i południowo-zachodniej wzniesień Pasma Bukowca, Barnasiówki. Dodatkowo ważnym argumentem za rozwojem tego typu działań jest utrzymujące się zainteresowanie uprawianiem turystyki aktywnej oraz bliskość silnego ośrodka krakowskiego jako źródła potencjalnych klientów oferty turystycznej obszaru; b) przedsięwzięcie daje możliwość opracowania projektów (operacji) dostosowanych do potrzeb rozwoju infrastruktury turystycznej, zwłaszcza w w zakresie „Różnicowania w kierunku działalności poza rolniczej”, „Odnowy i rozwoju wsi” oraz „Małych projektów”. Operacje dotyczące „Tworzenia i rozwoju mikroprzedsiębiorstw” powinny co najmniej pośrednio być związane z głównym celem przedsięwzięcia. Bliższe związanie tego typu projektów z rozwojem turystyki aktywnej będzie możliwe gdy obszar LGD stanie się bardziej znany i uczęszczany przez turystów, 79 c) przewidziane środki finansowe na realizację projektów należy uznać za wystarczające zwłaszcza, że podane wartości określono jako „kwoty średnie”. W kontekście opracowania i wniosków Studium Wykonalności należy uznać, że projekty (4) dotyczące „Tworzenia i rozwoju mikroprzedsiębiorstw” mogą być związane pośrednio z kierunkiem rozwoju turystyki aktywnej i być potraktowane jako „podnoszące atrakcyjność turystyczną obszaru”. Dla oceny zasadności podziału środków oraz racjonalności dokonywania zmian w zapisach LSR decydujące znaczenie będzie mieć zainteresowanie potencjalnych beneficjentów, a przede wszystkim realizacja projektów „pilotażowych” lub „wzorcowych oraz wzrost zapotrzebowania na pomoc finansową w ramach każdego z czterech przedsięwzięć LSR, d) do rozstrzygnięcia i ewentualnego uszczegółowienia nadaje się problematyka powtarzania się zagadnień dotyczących rozwoju turystyki w ramach planowanych przedsięwzięć – a w szczególności „Szlaku figur przydrożnych i innych obiektów historycznych” oraz „Kultura, sport, centra wsi, miejsca integracji” zarówno ze względu na zawartość merytoryczną jak i przewidziane na te cele środki finansowe. Rozwiązaniem może być opracowanie strategii rozwoju turystyki zawierającej elementy zapisane w LSR lub stworzenie mechanizmów koordynacji założeń opracowanych dla każdego z przedsięwzięć. Należy unikać sytuacji kolizji interesów lub marginalizacji działań, a więc także realizowanych projektów, ze względu na alokację środków lub zew względu na lepsze przygotowanie do opracowania projektów w innych przedsięwzięciach, e) w ramach realizacji przedsięwzięcia i wyłaniania potencjalnych autorów projektów należy stworzyć zasady utrzymywania kontaktu z wszystkimi zainteresowanymi działaniem i podejmowaniem inicjatyw w ramach LSR (PROW) ale także w innych dziedzinach jak np. współpraca z LGD, oddziaływanie na inne środowiska, zdolności eksperckie, dynamika i zaangażowanie w realizację podjętych zamierzeń. Osoby takie to kapitał możliwy do wykorzystania we wszelkich działaniach Lokalnej Grupy Działania, nastawionej na dokonywanie pozytywnych zmian na wybranym obszarze. Źródła informacji dotyczących zasad ubiegania się ośrodki w ramach PROW Ze względu na dużą ilość materiałów, dokumentów i informacji dotyczących zasad wykorzystania środków z funduszy UE, w tym także środków z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, najczęstsza forma udostępniania tych informacji są strony internetowej instytucji zajmujących się wdrażan9iem tego typu działań. Podstawowym źródłem informacji jest oczywiście Lokalna Grupa Działania: www.dalin-goscibia.pl Inne strony internetowe to: 80 Ministerstwo Rolnictwa www.minrol.gov.pl/index.php?/pol/Wsparcie-rolnictwa-i-rybolowstwa/PROW-20072013 Agencja Rozwoju i Modernizacji Rolnictwa www.arimr.gov.pl Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego www.wrotamalopolski.pl/root_PROW/Wydarzenia/Aktualnosci/default.htm Centrum Informacyjne Fundusze Europejskie w Małopolsce www.fundusze.malopolska.pl Cenne informacje oraz dokumenty i przykłady działań można znaleźć także na stronach Lokalnych Grup Działania w całej Polsce. 9. .Znaczenie turystyki aktywnej w rozwoju przemysłu „czasu wolnego” dla obszaru Myślenic i Sułkowic. Tworzenie obszaru dla uprawiania turystyki aktywnej podlega licznym uwarunkowaniom i wskazaniom. Niektóre z nich – jak zapewnienie bezpieczeństwa przyjezdnym, dobry system komunikacyjny czy informacja – dotyczą każdego z produktów ujętych w zakresie „przemysłu czasu wolnego”, inne – jak nadanie ofercie cech „wyłączności”, oryginalności czy realizacja w czystym i zabezpieczonym środowisku naturalnym – dotyczą szczególnie atrakcji turystycznych przyciągających turystów nastawionych na aktywny wypoczynek, przygodę a nawet działalność sportową lub wyczynową. Istotne jest by decyzja o rozwoju jednej z dziedzin turystyki była konsekwentnie podejmowana i realizowana przez wszystkie strony procesu rozwoju lokalnego: władze samorządowe, organizacje społeczne, instytucje branżowe, środowisko gospodarcze, sektor edukacji i np. właścicieli gospodarstw rolnych. 81 Dobrem wspólnym społeczeństwa zamieszkującego obszar aktywności Lokalnej Grupy Działania, a jednocześnie podstawą dla planowania rozwoju turystyki aktywnej są zasoby naturalne obszaru – walory krajobrazowe, tereny leśne, zbiorniki wodne, wzniesienia i góry, pomniki przyrody i obszary chronione. Ich degradacja, dewastacja (np. dzikie wysypiska śmieci, niszczenie szaty roślinnej, odstraszanie zwierzyny leśnej) prowadzi do załamania lub znacznego ograniczenia możliwości realizacji i kontynuacji programu – przedsięwzięcia zapisanego w LSR. Turystyka jest sektorem gospodarki „dużego ryzyka” gdzie powodzenie lub porażka może wynikać z czynników niezależnych o decydującym wpływie (np. brak śniegu, powódź, susza), czynników ekonomicznych, politycznych bądź społecznych. Tym ważniejsze jest by zdecydować się na kreowanie produktu turystycznego wysokiej jakości, o optymalnie określonych parametrach, posiadającego wsparcie czy zabezpieczenie w innych przedsięwzięciach – gospodarczych czy kulturalnych. Z drugiej strony dzisiejszy przemysł turystyczny to jedna z najlepiej rozwijających się gałęzi gospodarki, szczególnie w regionach tak atrakcyjnych jak Małopolska. Spadek przyjazdów turystycznych w roku 2009 w Małopolsce, związany z globalnym kryzysem ekonomicznym wyniósł ok. 30-40% co oznacza spadek ilości turystów skali roku z 8-9 mln do 5-6 mln. Ilość taka nie wpływa znacząco na kondycję branży turystycznej, jedynie każe zastanawiać się nad podnoszeniem jakości usług, tworzeniem nowych produktów czy dywersyfikacją oferty. To samo zjawisko dotyczy rejonów uprawiania turystyki aktywnej w Małopolsce – Podhala, Beskidów, Pienin itp. Sytuacji gdy tworzony produkt – jak w przypadku obszaru „między Dalinem i Gościbią” skierowany jest przede wszystkim do odbiorcy rodzimego, można liczyć na zachowania będące wynikiem przyzwyczajenia, dobrej tradycji, mody czy nawet patriotyzmu lokalnego. Istotą działania w tym zakresie jest stworzenie produktu turystycznego wysokiej jakości, spełnianie oczekiwań turystów, bieżące monitorowanie stanu obszaru oraz inwestowanie w rozwój – co może oznaczać np. zwieszanie powierzchni obszarów chronionych, a nie, jakby się wydawało, budowanie nowych obiektów pozornie służących turystyce. Stąd także bierze się konieczność przestrzegania zasad „zrównoważonego rozwoju” czyli poszukiwania najlepszego – optymalnego rozwiązania dla często przeciwstawnych interesów różnych grup społecznych – przedsiębiorców, rolników, właścicieli obiektów usługowych, instytucji publicznych. Działania powinny opętać się na współpracy i partycypacji przedstawicieli różnych sektorów i różnych grup interesów. Wtedy jest szansa, ze nie dojdzie np. do grodzenia prywatnych terenów rekreacyjnych, dewastacji środowiska, a nawet zagrożenia dla bezpieczeństwa przyjezdnych. Rozwój „markowego” produktu turystycznego to szansa dla innych grup działalności – przedsiębiorstw z sektora usług (handel, transport, noclegi, gastronomia), budownictwa, drobnej produkcji, itp. , dla organizacji społecznych mogących stać się operatorami wydarzeń turystycznych, dla ośrodków edukacyjnych oferujących nowe, atrakcyjne i bezpieczne formy wypoczynku, uprawiania sportu, włączania się w życie regionu. 82 Przedsięwzięcie jakim jest „Po zdrowie na Dalin i Gościbię” – infrastruktura i usługi dla turystyki aktywnej” zawarte w LSR dla tego obszaru jest realizowane we współpracy dwóch ośrodków –Sułkowic i Myślenic – posiadających znaczne doświadczenia i kompetencje w realizacji projektów rozwoju lokalnego. Dodatkowo położenie w bezpośrednim sąsiedztwie aglomeracji krakowskiej i „strategicznego” kierunku turystycznego (Kraków-Zakopane) pozwala w sposób racjonalny i efektywny planować realizację nowych projektów turystycznych – dobre oferty zawsze mogą liczyć na chłonny i względnie ustabilizowany rynek regionalny oraz, przynajmniej w części, na ruch z pozostałych regionów Polski Centralnej i Południowej. Zdolność do tworzenia ciekawego programu dla przyjezdnych – łączącego elementy oferty kulturalnej, sportowo-rekreacyjnej, usługowej (noclegi, gastronomia), „ozdobionego” propozycjami skorzystania z Produktu regionalnego w dobrych warunkach – powinna zaowocować powstaniem nowego wizerunku obszaru LGD – kojarzonego nie tylko z zatłoczonym Zarabiem czy wyciągiem narciarskim na górę Chełm lecz także z fantastycznymi przygodami i wyzwaniami w Paśmie Barnasiówki Bukowca, Koskowej Góry, Babicy, Lubomira i Łysiny czy Trzech Szczytów „Uklejna – Grodzisko – Trupielec”. Konieczne jest tylko spełnienie najważniejszych warunków dla tego sektora turystyki, konsekwencja w realizacji zadań z zakresu inwestycji infrastrukturalnych – a zawsze i przede wszystkim – dbałość o środowisko naturalne i wszystkie jego zasoby (ziemia, woda, powietrze). 10.Podsumowanie W ramach Studium Wykonalności dla przedsięwzięcia „Po zdrowie na Dalin i Gościbię” - infrastruktura i usługi dla turystyki aktywnej” zapisanego w Lokalnej Strategii Rozwoju dla Stowarzyszenia LGD „Między Dalinem i Gościbią” wskazano na ogólne warunki dla rozwoju turystyki aktywnej w Małopolsce i sub-regionie określonym umownie jako Beskid Makowski, a w szczególności dla obszaru gmin Sułkowice i Myślenice. Określono uwarunkowania jakie towarzyszą tej dziedzinie turystyki i możliwości realizacji przykładowych przedsięwzięć służących stworzeniu atrakcyjnego produktu turystycznego „między Dalinem i Gościbią”. W ramach wytycznych dla realizacji przedsięwzięcia należy szczególnie podkreślić: 83 • konieczność podejmowania wszelkich starań (prawnych, organizacyjnych, popularyzatorskich, promocyjnych itp.) dla ochrony i podnoszenia jakości środowiska naturalnego na obszarze objętym projektem, • kierowanie się zasadą tworzenia produktów, inicjatyw itp. zwracając uwagę na jakość (innowacyjność, nowoczesność, trwałość, monitoring) projektów, jako element konkurencyjny i decydujący, • planowania działań jako zjawisk wieloletnich, trwałych i oddziałujących na inne sektory życia gospodarczego i społecznego, • traktowanie turystyki aktywnej jako oferty „ekskluzywnej”, elitarnej, o ograniczonym dostępie, w odróżnieniu od propozycji popularnych, masowych, bez określonego profilu odbiorcy, • przy podejmowaniu działań o charakterze inwestycyjnym lub wizerunkowym nawiązywanie do kultury i tradycji lokalnych, • utrzymywanie stałych, dobrych relacji pomiędzy wszystkimi uczestnikami życia społecznego – dążąc do zjawiska identyfikacji społecznej wokół podejmowanych inicjatyw, • zwrócenie uwagi na znaczenie informacji jako czynnika integralnie związanego z produktem turystycznym, • dbanie o wysoki poziom bezpieczeństwa turystów odwiedzających region, • wprowadzenie mechanizmów kontroli i badania rynku turystycznego w regionie działania. Spełnienie tych warunków jest konieczne dla realizacji przedsięwzięć, które mają przynieść określone korzyści mieszkańcom obszaru gmin Sułkowice i Myślenice oraz uchronić to, co jest w tym zakątku Małopolski najcenniejsze: bogate i zróżnicowane środowisko naturalne, położone w sąsiedztwie aglomeracji miejskiej, wykorzystane zgodnie z zasadą ochrony dobra wspólnego i zagospodarowania przestrzeni z pożytkiem dla wszystkich – mieszkańców Sułkowic i Myślenic, dla gości i turystów i dla przyszłych pokoleń. 84 11. Załącznik: Ankieta dotycząca turystyki aktywnej na terenie LGD W ramach opracowania „Studium Wykonalności dla przedsięwzięcia „Po zdrowie na Dalin i Gościbię” - infrastruktura i usługi dla turystyki aktywnej” przygotowano i przeprowadzono ankietę dotyczącą oceny znajomości terenu objętego przez Studium, oceny warunków rozwoju turystyki oraz wskazań dotyczących kierunków i metod działania: Respondenci Pracownik samorządu Organizacja pozarządowa Przedsiębiorca Pracownik budżetowy Gość 1. Czy wiesz gdzie znajduje się Dalin i Gościbia? Nie wiem, nigdy nie słyszałem/-am Słyszałem/-am ale nie wiem gdzie to jest Wiem gdzie te miejsca się znajdują 85 Wiem, byłem/-am tam 2. Znaczenie turystyki dla rozwoju gospodarczego gmin Myślenice i Sułkowice Bardzo duże Mniej ważne niż przemysł, handel, usługi Niewielkie, marginalne Nie ma żadnego znaczenia 3. Rodzaje turystyki, jakie rozwijają się w Myślenicach i Sułkowicach Rodzaj turystyki Turystyka aktywna, sportowa. Turystyka weekendowa, jednodniowa Turystyka rodzinna Turystyka kulturowa Turystyka religijna Turystyka biznesowa Agroturystyka 4. Ocena stanu infrastruktury turystycznej. Jak oceniasz następujące elementy infrastruktury turystycznej na terenie Myślenic i Sułkowic? (1-5, 1 niedostateczna, 5bardzo dobra). Składnik infrastruktury Powszechnie dostępna informacja turystyczna Komunikacja (drogi, dojazdy, parkingi, transport publiczny) Oferta gastronomiczna Oferta noclegowa Szlaki, trasy turystyczne Infrastruktura sportowo-rekreacyjna Bezpieczeństwo turystów 5. Co jest największą atrakcja turystyczną regionu Myślenic i Sułkowic? (max 3) Atrakcja Środowisko naturalne, walory przyrodnicze Oferta gastronomiczna, hotelowa Sport, rekreacja, turystyka aktywna Walory historyczne, folklor, tradycja, zabytki Wydarzenia kulturalne, sportowe. 6. Najważniejsze przedsięwzięcia konieczne dla rozwoju turystyki na obszarze Myślenic i Sułkowic (max 3) 86 Informacja turystyczna Rozwój infrastruktury drogowej, komunikacji Ochrona środowiska Wzrost ilości i poziomu usług turystycznych Promocja turystyki Współpraca różnych środowisk (przedsiębiorcy, samorząd, organizacje społeczne, kluby sportowe, stowarzyszenia itp.) Nowe produkty turystyczne 7. Jakie formy turystyki aktywnej powinny rozwijać się na obszarze Myślenic i Sułkowic? Turystyka piesza Sporty zimowe Turystyka rowerowa Sporty wodne Wędkarstwo Gry zespołowe Tenis Jeździectwo Inne 8. W jakim okresie należy zwiększać ofertę turystyczną? Lato, wakacje letnie Zima, wakacje zimowe Sezon jesienny Sezon wiosenny Weekend, cały rok 9. Do kogo powinna być skierowana oferta turystyczna obszaru? (od 1 do 5) Mieszkańcy gminy, powiatu i gmin sąsiednich Mieszkańcy Krakowa i Małopolski Mieszkańcy innych regionów (Śląsk, Warszawa, Polska Północna) Turyści tranzytowi, przejezdni Turyści zagraniczni 10. Jakie są najlepsze metody promocji turystyki aktywnej? (od 1 do 5) Publikacje (foldery, mapy, ogłoszenia prasowe). Udział w targach branżowych Organizacja wydarzeń promocyjnych na terenie gminy Współpraca środowisk zajmujących się turystyką Tworzenie markowych produktów turystycznych 11. Czy uczestniczyłbyś/-abyś przy organizacji wydarzenia promującego turystykę aktywną na terenie Myślenic i Sułkowic? 87 TAK NIE Wyniki Ankiety znajdują się w załączonych wykresach Omówienie wyników Ankiety. Wnioski W Ankiecie udział wzięło 35 respondentów, z czego największą ilość stanowi kategoria „Goście” (ok. 70%). Wyniki świadczą o słabej znajomości obszaru „między Dalinem i Gościbią” nawet jeżeli obszar jest identyfikowany z terenem gmin Myślenice i Sułkowice. Jednocześnie większość respondentów wskazuje ten obszar jako ważne miejsce uprawiania turystyki. Za podstawowe obszary turystyczne uważa się turystykę aktywną, turystykę weekendową i agroturystykę oceniając obszar jako typowo wiejski, poza lokalizacją wyraźnych atrakcji turystycznych (za wyjątkiem Myślenic – Zarabie, Chełm). Ocena stanu infrastruktury turystycznej mieści się na poziomie dostatecznym dla gminy Myślenice i niedostatecznym dla gminy Sułkowice. Za największe atrakcje obszaru uznaje się tereny naturalne i tereny rekreacyjne. Jako kierunki działań dla rozwoju turystyki wskazano „wzrost informacji turystycznej”, „wzrost ilości i poziomu usług turystycznych” oraz stworzenie „nowych produktów turystycznych”. Jako elementy turystyki, które powinny być rozwijane w obszarze LGD wskazano „turystykę pieszą”, „turystykę zimową” i „turystykę rowerową”. 88 Większość respondentów wskazała okres letni jako najważniejszy dla turystyki w tym rejonie. Oferta powinna być skierowana przede wszystkim do mieszkańców Krakowa i Małopolski, a w drugim etapie do mieszkańców innych polskich regionów. Większość respondentów wskazuj e na zapotrzebowanie na materiały / publikacje informacyjne oraz organizację wydarzeń promocyjnych. 65% respondentów deklaruje gotowość uczestniczenia w wydarzeniach promocyjnych dla obszaru LGD (bez podania formy uczestnictwa w takim wydarzeniu). Wybrana bibliografia 1. Małopolska – Plan zagospodarowania przestrzennego, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Kraków 2004, 2. Ruch turystyczny w Krakowie 2008, Małopolska Organizacja Turystyczna, Kraków 2008 3. Lokalna Strategia Rozwoju dla obszaru LGD „Między Dalinem i Gościbią”, Sułkowice ,2009, 4. Strategii Komunikacji Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013, UMWM, Kraków 2009, 5. www.activetourism.eu 6. W. Gaworecki, Turystyka, PWE, Warszawa 2003, 7. Projekt ścieżek dydaktycznych po rezerwacie „Las Gościbia” i na Szklanej Górze (gmina Sułkowice), Sułkowice 2005, 8. Strategia rozwoju turystyki poprzez podnoszenie jakości, Światowa Organizacja Turystyki, praca zbiorowa, Kraków, 1998, 89