Protokół z posiedzenia Komitetu Nauk Geologicznych PAN
Transkrypt
Protokół z posiedzenia Komitetu Nauk Geologicznych PAN
Protokół z posiedzenia Komitetu Nauk Geologicznych PAN odbytego w Warszawie w dniu 25.11.2009 roku www.kngeol.pan.pl W posiedzeniu KNG PAN w dniu 25 listopada 2009 r. wzięło udział 23 członków Komitetu (wg załączonej listy) z ogólnej liczby 36. Nieobecność usprawiedliwili profesorowie: Krzysztof Jakubowski, Janusz Kotlarczyk, Jerzy J. Małecki, Andrzej Paulo, Tadeusz Słomka i Stanisław Staśko. Posiedzeniu przewodniczył prof. dr hab. Andrzej Żelaźniewicz – przewodniczący KNG. Ad. 1. Zebrani nie zgłosili uwag do porządku obrad, w związku z czym został on przyjęty w proponowanej postaci. Ad. 2. Zgromadzeni jednogłośnie przyjęli protokół z poprzedniego posiedzenia. Ad. 3. Prof. A. Żelaźniewicz przedstawił informacje dotyczące zakończenia prac nad oceną nauk geologicznych w Polsce. Podkreślił trudności jakie napotkał zespół redakcyjny (prof. prof. Janeczek, Marks i Żelaźniewicz) podczas końcowego zestawiania nadesłanych materiałów i formułowania finalnego dokumentu. Pewna przypadkowość i niekompatybilność dostarczonych danych wyłoniła obraz miejscami niezbyt spójny, w szczególności niepewny w ocenie ilościowej, dlatego w dokumencie końcowym na ogół zrezygnowano z podawania danych liczbowych. Prof. Żelaźniewicz zainicjował dyskusję prosząc o uwagi. Podkreślił, że ewentualne uzupełnienia będą mogły się znaleźć w planowanym aneksie do Ekspertyzy, z tym, że powinny one być zwięźle sformułowane i odnosić się do konkretnych punktów dokumentu. W dyskusji udział wzięli profesorowie: A. Sadurski, R. Kotliński, J. Dowgiałło i A. Żelaźniewicz. Wskazano m.in. na konieczność uzupełnienia dokumentu o dane dotyczące ośrodków gdańskiego i szczecińskiego, w tym informacji o osiągnięciach organizacji Interoceanmetal. Ad. 4. Prof. A. Żelaźniewicz przedstawił informacje o aktualnym stanie prac nad regionalizacją tektoniczną Polski. Zauważył, że formalnie do KNG nie dotarły żadne uwagi na ten temat. Podkreślił, iż propozycje podziału kraju na jednostki tektoniczne opublikowane w październikowym numerze Przeglądu Geologicznego w 2008 roku, mają tylko charakter autorski i powinny były stać się zaczynem ogólnopolskiej dyskusji zmierzającej do określenia i uporządkowania ogólnych zasad postępowania oraz do pewnego usystematyzowania regionalnych podziałów i wyróżnianych jednostek. Przedłożone do dyskusji propozycje regionalizacji i ujednolicenia terminologii odnoszą się naturalnie do dzisiejszego stanu wiedzy. W dyskusji, w której udział wzięli profesorowie: K. Piotrowska, R. Marcinowski, R, Kotliński, A. Żelaźniewicz, J. Kutek, M. Narkiewicz, J. Żaba, P. Aleksandrowski, M. Lewandowski, J. Matyszkiewicz i I. Walaszczyk, podkreślano dużą przydatność proponowanych zasad tektonicznych podziałów. Wielu dyskutantów zaczęło już wprowadzać je na swoich wykładach (głównie z geologii regionalnej), a także stosować w realizowanych pracach naukowych. Wskazywano też ich duże znaczenie dydaktyczne i przydatność podczas realizacji prac magisterskich, doktorskich i habilitacyjnych. Profesorowie J. Kutek, M. Narkiewicz i P. Aleksandrowski wyrazili wątpliwości, co do ogólnej idei wprowadzania szczegółowych podziałów regionalnych, które nie powinny być narzucane, gdyż mogą „krępować” rozwój nauki, w szczególności jeśli w przyszłości okaże się, że dana struktura ma w istocie całkiem inny charakter. Zauważono m.in., że geologia opiera się w dużej mierze na interpretacjach, które mogą się zmieniać, gdyż często „nie wiemy czegoś na pewno”. Prof. A. Żelaźniewicz wyjaśnił, że zrewidowany i uporządkowany podział kraju na jednostki tektoniczne będzie przez KNG zalecany, a nie narzucany, i jako taki będzie mógł naturalnie podlegać ulepszeniom wspartym odpowiednim uzasadnieniem, ale nie powinien być dowolnie zmieniany bez określenia podstaw zmian. W podobnym duchu wypowiedziało się wielu dyskutantów, podkreślając konieczność istnienia zasad i podziałów, gdyż porządkują one aktualną wiedzę, a w miarę postępu badań mogą być odpowiednio poprawiane. Dla realizacji podjętego przez KNG zadania, zmierzającego do opracowania i opublikowania zbioru zasad i zaleceń wraz z podstawami i kryteriami regionalizacji oraz wyłonionej w drodze trwającej dyskusji propozycji podziału kraju na jednostki tektoniczne, prof. A. Żelaźniewicz zaproponował powołanie komitetu redakcyjnego złożonego z autorów artykułów zamieszczonych w PG 56/10, w skład którego weszliby: P. Aleksandrowski, Z. Buła, P.H. Karnkowski, N. Oszczypko, J. Żaba i A. Żelaźniewicz. Zebrani w głosowaniu przez aklamację zaaprobowali utworzenie komitetu redakcyjnego w proponowanym składzie. Ad. 5. Prof. A. Żelaźniewicz przedstawił ocenę efektów i dziedzictwa Światowego Roku Planety Ziemia. Przypomniał, że Komitet Planeta Ziemia PAN kończy swą działalność z końcem 2009 roku. Wiele zamierzonych celów udało się zrealizować: m.in. przygotowano wystawę objazdową „10 pytań o Ziemię – przeszłość przyszłości”, wydano 10 popularnonaukowych broszurek (każda w nakładzie 1000 egzemplarzy rozesłanych do szkół i muzeów geologicznych w całej Polsce), postery, ulotki i kalendarze. Założono też stronę internetową www.planetaziemia.pan.pl, która jest nadal czynna i będzie nadal prowadzona przez KNG. KPZ uczestniczył w Festiwalach Nauki, okolicznościowych wystawach, olimipiadach i konkursach szkolnych, konferencjach, wykładach, a także w programach radiowych. Części planów nie zdołano zrealizować z powodu ograniczonych środków finansowych. Osiągnięcia Światowego Roku Planety Ziemia zostały ostatnio podsumowane w Lizbonie (Planet Earth Lisbon 2009, 19-22. Nov. 2009), gdzie Polska wypadła bardzo dobrze. Prof. A. Żelaźniewicz przedstawił sprawozdanie ze spotkania w Lizbonie, a także przybliżył plany utworzenia wirtualnego Instytutu Planeta Ziemia (The Planet Earth Institute – Promot-ing knowledge for a better Planet; www.planetearthinstitute.org). W dyskusji udział wzięli profesorowie P. Aleksandrowski i S. Witczak zainteresowani możliwościami zakupu broszurek m.in. dla szkół (nakłady większości broszurek został już jednak całkowicie wyczerpane), a także użyciem logo Roku Planeta Ziemia podczas Kongresu Hydrogeologicznego w Krakowie w 2010 roku (na co jest pełna zgoda). Ad. 6. Prof. A. Żelaźniewicz przedstawił informacje na temat oddźwięku Stanowiska KNG w sprawie zagrożenia globalnym ociepleniem. Przypomniał historię powstania stanowiska oraz dyskusje, które rozgorzały na różnych forach po upublicznieniu tego dokumentu w Polsce. Wersję angielską Stanowiska... zamieszczono w różnych witrynach internetowych, a fakt jego ukazania się odnotowano w kilku gazetach zachodnich, w tym w The Wall Street Journal. Stanowisko… spotkało się generalnie z bardzo pozytywnym przyjęciem. Odrębne niż w Stanowisku... poglądy wyraziło zaledwie kilku naukowców. Nieprzychylny komentarz ukazał się w Gazecie Wyborczej, a więcej, w podobnym duchu utrzymanych, anonimowych głosów pojawiło się w internecie. W dyskusji udział wzięli profesorowie: M. Lewandowski, R. Marcinowski, A. Żelaźniewicz, L. Marks, P. Aleksandrowski, M. Narkiewicz, J. Matyszkiewicz, J. Żaba, K. Jaworowski, J. Dowgiałło i R. Wagner. Zastanawiano się nad możliwościami dalszych działań. Podkreślono, że wiele argumentów używanych w dyskusjach o antropogenicznym ociepleniu klimatu ma charakter nienaukowy, tendencyjny i nierzetelny. Podobne wątpliwości budzą modele, które na podstawie małej ilości różnej wartości zmiennych, usiłują prognozować przyszłość, ale nie dają się weryfikować w odniesieniu nawet do niedawnej przeszłości. Przypomniano, że szeroko nagłaśniana teza o ociepleniu klimatu wskutek przemysłowej emisji CO2 służy z pewnością interesom różnych grup lecz niekoniecznie interesowi ludzkości, zaś ustalanie limitów praw do emisji lub „bezpiecznych” wartości wzrostu temperatury przez polityków a nie obiektywne gremia naukowe, do których, niestety, nie należy kierownictwo IPCC, są chybione. Ad. 7. Prof. A. Żelaźniewicz zainicjował dyskusję dotyczącą podjęcia działań zmierzających do rewizji podręczników szkolnych pod kątem zakresu i poprawności treści geologicznych. Nauczanie geologii w szkołach jest ważne i powinno podnieść przede wszystkim poziom ogólnej wiedzy absolwentów, w tym także kandydatów na studia. Rzetelna wiedza w tym zakresie jest też bardzo ważna ze względów społecznych. Analizę treści geologicznych wybranych podręczników geografii (gimnazjalnych i licealnych) przeprowadził prof. Marek Michalik w ramach działania podjętego już przez Komitet Planeta Ziemia. Reprezentują one bardzo różny poziom, a zawarte w nich elementy wiedzy geologicznej są dość przypadkowe i różnej wartości. Podręczniki te mają wiele poważnych braków. Przede wszystkim nie ukazują one praktycznego znaczenia geologii, która jawi się w nich jako nauka hobbystyczna i społecznie mało użyteczna. Należałoby dążyć do wprowadzenia geologii do programów LO, opracowania specjalnego podręcznika, który byłby zalecany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. Trzeba podkreślić, że w szkołach średnich w Polsce przedwojennej uczono 2 przedmiotu pod nazwą geografia i geologia, a po wojnie geologia była osobnym przedmiotem (w klasach XI) do roku 1956. Obecnie jest nauczana w kilku krajach (np. Norwegii, Wyspach Zielonego Przylądka) na równi z chemią bądź fizyką. W dyskusji udział wzięli profesorowie: J. Matyszkiewicz, A. Uchman, L. Marks, A. Żelaźniewicz, J. Kutek, J. Dowgiałło, M. Narkiewicz, P. Aleksandrowski i J. Żaba. Zastanawiano się, jak przeciwdziałać zaistniałej sytuacji, która ciągle się pogarsza. Jako przedstawiciela do spraw rewizji podręczników geografii w zakresie geologii zaproponowano prof. M. Michalika, gdyż jest On osobą aktualnie najlepiej zorientowaną. Wyrażono obawy, że próby zmiany obecnego stanu rzeczy mogą nie zyskać poparcia środowiska geografów. Wsparcia idei przygotowania podręcznika do geologii przez geologów należy szukać w PTG, GIG-u, w fundacjach związanych z ochroną środowiska, które dysponują środkami na cele edukacyjne. Konieczne jest też nawiązanie kontaktu w tej sprawie z Komitetem Nauk Geograficznych. Stosowne działania postanowiono rozpocząć od uzyskania informacji od wyznaczonych przez MEN ze środowiska geologów recenzentów podręczników do geografii. Ad. 8. Prof. A. Żelaźniewicz poinformował zebranych, że przesłany do MNiSW oraz do Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów wniosek KNG o powołanie nowej dziedziny nauk o Ziemi, nie doczekał się dotychczas żadnej odpowiedzi. Przekazał też informację, że w przyznawaniu grantów Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego nie powinny w najbliższym czasie zajść żadne zmiany. Prof. L. Marks zakomunikował o powołaniu rządowgo Komitetu Sterującego ds. Opracowania Sektorowych Strategii Adaptacji do Zmian Klimatu, do którego został oddelegowany przez prezesa PAN. Prof. A. Żelaźniewicz poinformował o wstępnych planach zorganizowania wraz z trzema innymi komitetami naukowymi Wydziału VII sesji plenarnej i konferencji nt. Praktyczne znaczenie nauk o Ziemi. Profesorowie A. Uchman i K. Jaworowski poruszyli sprawę prawa do dostępu do sztucznych i naturalnych odsłonięć skalnych. Kwestia ta powinna być uregulowania w obecnie nowelizowanej ustawie prawo geologiczne i górnicze. Zdecydowano przygotować, po konsultacji ze służbami prawnymi PIG-PIB, odpowiednie wspólne wystąpienie KNG i PTG do właściwej komisji sejmowej. Ustalono termin następnego posiedzenia KNG na marzec 2010 roku. Sekretarz Komitetu Nauk Geologicznych PAN prof. UŚ dr hab. Jerzy Żaba Przewodniczący Komitetu Nauk Geologicznych PAN prof. dr hab. Andrzej Żelaźniewicz 3