Nowe informacje na temat jastrychów

2/2016
4 strony – 4 x w roku ••• Informator techniczny Sopro: 4 strony – 4 x w roku ••• Informator techniczny
Nowe informacje
na temat jastrychów
S
W
NE
Powszechnie stosowanym sposobem wykonania większości podłóg w pomieszczeniach i na zewnątrz, zarówno
w budownictwie mieszkaniowym, jak i przemysłowym, jest wykonanie jastrychu, na którym później montowana jest
okładzina. Zadaniem jastrychu jest nie tylko stworzenie równej powierzchni pod planowany materiał wykończeniowy,
ale przede wszystkim uzyskanie samonośnego podłoża, adekwatnego do usytuowania i przewidywanych obciążeń
użytkowych. Rozróżniamy jastrychy zespolone z podłożem, jastrychy na warstwie rozdzielającej np. warstwie hydroizolacji oraz jastrychy „pływające” – układane na warstwie izolacji termicznej lub akustycznej, stosowane równie
często w systemach ogrzewania podłogowego.
Na rozwój rzemiosła posadzkarskiego w Niemczech wpłynęły w istotny sposób zmiany w 1 cz. normy DIN 18560
(wydanie 11/2015) oraz pewne innowacje technologiczne, szczególnie odnoszące się do jastrychów cementowych.
Nowinki techniczne
Rozwój cementowych spoiw do jastrychów
W ostatnich latach rozpowszechniły się różne koncepcje
wytwarzania cementowych spoiw do jastrychów, wśród
których na uwagę zasługuje spoiwo oparte na tzw. „systemie trójskładnikowym”.
Ponadto rozróżnienia wymaga istotny podział na:
• jastrychy szybkowiążące (niem. SZ ) – tworzone na
bazie szybkowiążących cementów, będących spoiwem
dla tych jastrychów
• jastrychy szybkowiążące (niem. EZM) – uzyskiwane
dzięki stosowaniu odpowiednich dodatków do tych
jastrychów
Jastrychy cementowe na bazie spoiw szybkowiążących (SZ)
Jest to obecnie najbardziej rozpowszechniona grupa
produktów, występująca na rynku chemii budowlanej
w postaci jastrychów cementowych szybkowiążących,
opartych na tzw. „systemie dwuskładnikowym”. Termin ten oznacza spoiwo uzyskane w efekcie zmieszania
normalnie wiążącego cementu portlandzkiego z szybkowiążącym cementem glinowym i odpowiednimi dodatkami. Uzyskany efekt to zredukowanie ilości dodawanej
wody zarobowej i/lub ułatwienie obróbki materiału.
Jastrychy takie wykazują wyraźnie szybszy przyrost
wytrzymałości niż jastrychy tradycyjne oparte tylko na
cemencie portlandzkim. Szybki przyrost wytrzymałości początkowej pozwala na znaczne skrócenie czasu,
umożliwiającego wprowadzenie obciążeń użytkowych
na wykonaną posadzkę.
Jastrychy cementowe z dodatkami (niem. EZM)
Jednak pozostaje faktem, że „systemy dwuskładnikowe”
ze względu na czas wysychania nie różnią się znacząco od
jastrychów tradycyjnych. Z reguły wykazują niższe zapotrzebowanie wody zarobowej, jednak i tak zawarty jej nadmiar
musi wyschnąć. W niemieckiej literaturze fachowej jastrychy
na bazie szybkowiążącego spoiwa cementowego określane
są w skrócie „SZ-B” w rozwinięciu: „szybki cement – system
dwuskładnikowy, szybkowiążący, normalnie-schnący”.
Są to zazwyczaj jastrychy na bazie tradycyjnego cementu
portlandzkiego, w których wiązanie i wysychanie następuje
z „normalną prędkością”. Dodatki używane do tych jastrychów
zazwyczaj wpływają na ich lepszą rozpływność. Dzięki tym
dodatkom ulega zredukowaniu potrzebna ilość wody zarobowej i obniża się współczynnik w/c. W rezultacie obniża się też
ilość wody, która w procesie twardnienia zaprawy musi odparować.W efekcie uzyskuje się jastrych o tych samych parametrach,
co tradycyjny jastrych cementowy, nie zachodzi wyraźnie szybsze wysychanie, a skurcz nie zostaje odpowiednio zredukowany.
Istotnym postępem względem wyżej omówionych spoiw
dwuskładnikowych są spoiwa w „systemie trójskładnikowym”. Spoiwa takie bazują na trzech komponentach: cemencie portlandzkim, cemencie glinowym i siarczanie wapnia, oraz
nieznacznym udziale odpowiednich dodatków, podobnych jak
w spoiwach „dwuskładnikowych”. Kluczowe w tej grupie
nowoczesnych spoiw trójskładnikowych są produkty oznaczone cechą „wysokokrystalicznego wiązania wody”.
Na rynku dostępne są też dodatki do jastrychów, powodujące
zwiększenie objętości porów w mieszance. Skutki działania
takich dodatków to przede wszystkim pogorszenie wytrzymałości zaprawy oraz obniżenie współczynnika przewodzenia ciepła, co z kolei dla podłóg ogrzewanych stanowi istotną wadę.
Warto o tym pamiętać, stosując to rozwiązanie.
Omawiane „spoiwa trójskładnikowe” charakteryzują się
(obok właściwości szybkiego utwardzania), również zdolnością szybkiego wysychania - w efekcie wytwarzania się
etryngitu. Jest to związane z tym, że w strukturze etryngitu
- w porównaniu z prostą strukturą cementu - tworzy się wiele
kryształków wiążących resztki wody. Efekt ten przeciwdziała
tendencji do skurczu zaprawy. Mówiąc prościej, zminimalizowany skurcz zaprawy jest wywołany nader szybkim wysychaniem. Spoiwa trójskładnikowe” określa się w niemieckiej
literaturze branżowej skrótem „SZ-T” oznaczającym „szybki
cement – system trójskładnikowy, szybkowiążący, szybkoschnący”.
Zmiany normatywne
W listopadzie 2015 roku zostało opublikowane nowe wydanie niemieckiej normy na jastrychy: DIN 18560-1: „Jastrychy
w budownictwie – wymagania ogólne, pojęcia, badania”.
Istotne nowości dotyczą wymagań w zakresie osiągnięcia przez
jastrych gotowości do układania okładzin. Zasadnicza zmiana
dotyczy sposobu przeprowadzania pomiarów wilgotności
resztkowej w podkładach podłogowych (jastrychach) cementowych i anhydrytowych. Pomiary muszą być wykonywane
metodą CM. Po raz pierwszy kwestia ta znalazła się w normie.
Konieczność przeprowadzenia badania wilgotności resztkowej
podłoża podkreśla wagę i znaczenie tej czynności, która do tej
pory była regulowana jedynie w oparciu o przestrzeganie zasad
wiedzy technicznej lub poprzez różne wytyczne dotyczące
określenia parametrów pozwalających na rozpoczęcie prac
okładzinowych na jastrychach cementowych i anhydrytowych.
Zalecane sposoby przeprowadzania pomiarów wilgotności
jastrychów metodą CM różnią się znacznie wśród różnych stowarzyszeń, związków i cechów w Niemczech.
Dzięki nowemu wydaniu normy wartość wilgotności resztkowej
została ujednolicona. Dotyczy to szczególnie układania okładzin
na ogrzewanych jastrychach anhydrytowych, dla których wartość wilgotności resztkowej określono w norm DIN 18560 na
poziomie 0,5% (mierzone metodą CM), podczas gdy wg innych
uznanych reguł sztuki budowlanej wartość dotychczas obowiązująca wynosiła 0,3 % (mierzone metodą CM) – przed układaniem wszystkich rodzajów okładzin.
Wykonanie jastrychu płynnego Sopro Rapidur FE 678.
2/4
Z kolei, dla ogrzewanych jastrychów cementowych, zawarta w niemieckiej normie DIN 18560 wartość wilgotności resztkowej wynosi
obecnie 1,8 % (mierzone metodą CM), gdy dotychczasowo dopuszczalna była wartość wilgotności resztkowej 2% (mierzone metodą
CM) w przypadku układania płytek ceramicznych.
okładzin drewnianych. Jedyną normatywnie uregulowaną i uznawaną prawnie metodą służącą do zbadania wilgotności resztkowej
podłoża jest metoda karbidowa, zwana w skrócie metodą CM. Wraz
z nią można używać, wspomagająco, urządzeń elektronicznych,
stosowanych z reguły przed wykonaniem pomiaru metodą CM. Graniczne wartości wilgotności resztkowej regulowane są odpowiednimi przepisami technicznymi, zawarte np. w normie, odpowiednio
dla różnych rodzajów okładzin podłogowych – i stanowią punkt
odniesienia dla pomiarów zrealizowanych na obiekcie.
Zmiany te spowodowały również podejmowanie licznych merytorycznych dyskusji w całej branży budowlanej. Musimy monitorować
dalszy rozwój wydarzeń w tej mierze. Dla niektórych rzemiosł nadal
obowiązują dotychczasowe wartości wilgotności resztkowej, uzależnione od rodzaju okładziny zaplanowanej na danym podkładzie
podłogowym, i pod warunkiem zgodności ze Specyfikacjami Technicznymi dla określonej Inwestycji.
Kto jest odpowiedzialny za stwierdzenie „dojrzałości” jastrychu?
Poszukiwania coraz bardziej nowatorskich sposobów wykończenia podłóg powodują, że na jastrychach układane są różnej wielkości okładziny z dodatkowymi elementami dekoracyjnymi. Z tego
względu posadzkarz powinien nie tylko wykonać podkład podło­gowy z należytą starannością – z udziałem instalatora - w przypadku posadzek z ogrzewaniem podłogowym, dotrzymując
reżimów równości i nośności podłoża zgodnie z wymaganiami
norm, ale także sprawdzić stan wyschnięcia podłoża.
Podana w normie technika przeprowadzenia badania wilgotności
resztkowej w podkładzie podłogowym za pomocą urządzenia CM,
różni się od dotychczasowego, typowego sposobu wykonywania
pomiaru. Obecnie przeprowadzenie pomiaru zgodnie z normą polega
na pobraniu próbki podkładu z całego jego przekroju poprzecznego.
Natomiast przed układaniem innych okładzin niż płytki ceramiczne
(np. parkiet lub panele laminowane) przyjęto zwyczajowo, że
pomiar zostaje wykonany z dolnej i środkowej warstwy tego podkładu. Zagadnienie to wymaga jednak prowadzenia dalszych analiz,
gdyż dotychczasowe doświadczenia pokazują, że pomiar z dolnej
części podkładu wykazuje wyższą wartość wilgotności resztkowej.
Zleceniodawca/Inwestor powinien wymagać od glazurnika lub parkieciarza sprawdzenia wilgotności resztkowej, gwarantującej gotowość jastrychu do układania na nim określonej okładziny. W zakresie
odpowiedzialności posadzkarza (glazurnika lub parkieciarza) leży
wykonanie pomiaru wilgotności resztkowej oraz określenie technicznego stanu podłoża przed rozpoczęciem układania okładziny.
Posadzkarz nie odpowiada za to, że jastrych w czasie pomiarów
nie osiągnął jeszcze koniecznej wilgotności resztkowej, warunkującej gotowość jastrychu do bezpiecznego ułożenia określonej okładziny. W takich przypadkach trzeba, w miarę możliwości, skupić się
na działaniach zmierzających do pozytywnego rozwiązania
problemu i współpracy wszystkich uczestników danego procesu
budowlanego, przy czym posadzkarz nie powinien ryzykować układania płytek np. na zbyt wilgotnym jastrychu. Jeżeli takie ryzyko
zachodzi – konsekwencje niedotrzymania wymogów będą
spoczywać na barkach posadzkarza.
Znaczenie pomiaru wilgotności resztkowej
podkładu podłogowego
W celu stwierdzenia zdolności jastrychu do przyklejenia płytek, należy
bezwzględnie sprawdzić wilgotność resztkową jastrychu (wilgoć
zawartą w jego strukturze). Wynika to z faktu, że każda okładzina
podłogowa wpływa potencjalnie na ilość i „aktywność” niezwiązanej chemicznie wody w podkładzie podłogowym i pozostaje z nią we
wzajemnej interakcji. W efekcie nadmiaru wilgoci mogą wystąpić:
odspojenia (przy paroszczelnych płytkach ceramicznych), ciemniejsze
plamy widoczne na powierzchni okładziny (np. w przypadku niektórych kamieni naturalnych), odkształcenia i pęcznienie - w przypadku
Przygotowanie urządzenia do określenia wilgotności resztkowej tzw. metodą CM
Pobranie próbki z całego przekroju podłoża
3/4
Jastrychy dostępne w ofercie Sopro
Sopro posiada w swojej ofercie gamę produktów służących do wykonania odpowiednio nośnych i trwałych jastrychów ogrzewanych i nieogrzewanych, zespolonych z podłożem lub na warstwie rozdzielającej, a także „jastrychów pływających”
(tj. na warstwie izolacji termicznej).
Sopro Rapidur B5 767
Specjalne spoiwo ulepszone tworzywem sztucznym do wytwarzania szybkowiążących, wysokowytrzymałych szybko-dojrzewających jastrychów cementowych
w pomieszczeniach i na zewnątrz. Do wykonywania jastrychów ogrzewanych,
zespolonych z podłożem, pływających i jastrychów na warstwie rozdzielającej. Czas
obróbki: ok. 2-3 godz., możliwość chodzenia: po ok. 7-8 godz., możliwość układania
płytek po ok. 3 dniach.
Sopro Rapidur M1 769
Gotowa, sucha zaprawa do wytwarzania szybkowiążących i szybko dojrzewających
jastrychów cementowych na bazie spoiwa „trójskładnikowego”, bezskurczowa,
szczególnie zalecana do prac terminowych. Do stosowania w pomieszczeniach
i na zewnątrz, do wykonywania jastrychów ogrzewanych, zespolonych z podłożem,
„pływających” i jastrychów na warstwie rozdzielającej. Możliwość chodzenia: po ok.
3 godz., układanie płytek: już po ok. 4 godz., możliwość układania innych okładzin*
- po ok. 24 godz.
Sopro Rapidur M5 747
Gotowa, sucha zaprawa do wytwarzania jastrychów cementowych, ogrzewanych,
zespolonych z podłożem, „pływających” i na warstwie rozdzielającej. Możliwość
układania płytek i innych okładzin*: po ok. 24 godz.
Jastrych płynny na bazie spoiwa „trójskładnikowego” przeznaczony do wytwarzania szybkowiążących i szybko dojrzewających jastrychów cementowych o gładkiej,
równej powierzchni; Grubość warstwy (min. 20 mm, max. 70 mm) - uzależniona
od przewidywanych obciążeń: przy czym na warstwie rozdzielającej 35-70 mm,
na izolacji akustycznej 35-70 mm. Może stanowić warstwę ostateczną, użytkową
- np. w pomieszczeniach gospodarczych. Materiał ten nadaje się do układania pompą;
Możliwość chodzenia po ok. 3 godz., możliwość układania płytek: po ok. 24 godz.*
*Inne okładziny tj. parkiet, okładziny drewniane, panele laminowane, PVC, panele winylowe, wykładziny dywanowe –
wymagające pomiaru wilgotności resztkowej przed rozpoczęciem ich układania na podkładzie podłogowym.
Na podstawie opracowania Thomasa-Kena Zieglera,
Sopro Bauchemie GmbH, Wiesbaden.
Dział Doradztwa Technicznego
Tel.: 22 335 23 40
Fax: 22 335 23 49
e-mail: [email protected]
Sopro Polska Sp. z o.o
ul. Poleczki 23/F, 02-822 Warszawa
www.sopro.pl
Chemia Budowlana 4x4 Nr 2/2016© 2016 Sopro Polska Sp. z o.o.
Sopro Rapidur FE 678