Kontekstualizm semantyczny

Tadeusz Ciecierski
e-mail: [email protected]
Kontekstualizm semantyczny
“Może się wydawać, że jest oczywisty regres w poglądzie, który jest przedmiotem naszych rozważań. Czyż nie
mówi on nam, że wiedza obserwacyjna w czasie t zakłada wiedzę o postaci X jest wiarygodnym symptomem Y,
która zakłada wcześniejszą wiedzę obserwacyjną itd.? Wyzwanie to jednakże, opiera się na uproszczonej i
całkowicie błędnej koncepcji tego co mówi ktoś o Jonsie, gdy twierdzi, że Jones wie, że p. I nie chodzi o to, że
zarzut ten zakłada, że stan posiadania wiedzy (knowing) jest epizodem; z pewnością istnieja bowiem epizody, które
można opisywać jako stany wiedzy (knowings) (...). Istotne jest to, że nie przprowadzamy tu empirycznego opisu
tego epizodu lub stanu; umieszczamy go natomiast w logicznej przestrzeni racji, uzasanienia i dostarczania
uzasadnień dla tego co ktoś mówi”. (Sellars [1963] s. 168-169)
•
Zasadnicze twierdzenie kontekstualizmu:
Zdanie przypisujące wiedzę są zależne od kontekstu (okazjonalne), tzn. ich warunki prawdziwości zależą od
okoliczności w jakich są one komuś przypisywane.
Przykład:
Wyobraźmy sobie, że prawdą jest, że Jan jest w Zielonej Górze. Piotr usłyszał od kogoś, że Jan zakupił bilet
z Warszawy do jakiegoś sporego miasta na podróż trwającą więcej niż sześć godzin oraz słyszał od Jan, że
ten ma się zamiar wybrać na Zlot Filozoficzny do Zielonej Góry. W związku z tym Piotr jest przekonany, że
Jan jest w Zielonej Górze. Niech ktoś (dajmy na to Tomek) wypowie teraz w konwersacji (znając te fakty)
zdanie p:
„Piotr wie, że Jan jest w Zielonej Górze”
Jeżeli rozmówcą Tomka jest jakiś sceptyk, który zaczyna dociekać: czy aby Jan nie jest w Poznaniu,
Wrocławiu lub Szczecinie, skąd wiesz, że Jan się nie rozmyślił co do swoich planów? Podnosząc każdą z
tych wątpliwości sceptyk będzie podnosił stopniowo standardy, jakim poddane być powinno zdanie p. p jest
zatem okazjonalne, ponieważ wraz ze zmieniającymi się standardami wiedzy głosi co innego (choć może
mieć niekiedy, mimo tego, tę samą wartość logiczną).
„(...) warunki prawdziwości zdań przypisujących wiedzę oraz odmawiających przypisania tejże (...) zmieniają
się na określone sposoby wraz z kontekstem, w którym są wypowiadane. To co się zmienia to warunki, to
standardy poznawcze (epistemiczne), które spełniać musi S, aby można było uznać zdanie przypisujące wiedzę
za prawdziwe” (DeRose [1999])
•
Kontekst odkrycia tezy kontekstualizmu:
Problem Sceptycki
[1] Wiem, że jestem teraz w Zielonej-Górze.
[2] Jeżeli nie wiem, że nie jestem zwodzony przez Złego Demona, to nie wiem, że jestem w Zielonej Górze.
[3] Nie wiem, że nie jestem zwodzony przez Złego Demona.
Problem Sceptycki: [1] – [3] wydają się być sprzeczne, ale zarazem każda przesłanka z osobna wydaje się
wiarygodna.
Rozwiązanie kontekstualisty: skoro prawdą jest teza kontekstualizm koniecznym warunkiem poprawności
rozumowania sceptyckiego musi być tak, że kontekst jest ten sam (w przypadku każdej z przesłanek
musimy mieć takie same standardy wiedzy). W innym wypadku wnioskowanie sceptyka przypomina
następujące rozumowanie: On jest w Zielonej-Górze. (Wypowiedziane z intencją wskazania Jana
Printed with FinePrint - purchase at www.fineprint.com
Kowalskiego, 13 maja 2005); Nie jest prawdą, że on jest w Zielonej Górze. (Wypowiedziane z intencją
wskazania Jana Kowalskiego, 14 maja 2005); Zatem: Wszystkie jeże jedzą jabłka (spektakularny przykład
zastosowania prawa Dunsa Szkota).
•
Eksplikacja tezy kontekstualizmu:
(a) Semantyka dwu-wymiarowa i Stalnakera teoria konwersacji
i. Warunki prawdziwości zdania = okoliczności oceniania wartości logicznej = sąd
logiczny wyrażony przez zdanie = podzbiór zbioru światów możliwych.
ii. Kontekst wypowiedzenia zdania = zbiór parametrów ew. zbiór informacji dostępnej na
pewnym etapie uczestnikom sytuacji komunikacyjnej (wykluczonych lub otwartych
możliwości).
iii. Pojęcie propozycjonalne = znaczenie językowe wyrażenia zależnego od kontekstu.
iv. Zbiór kontekstowy.
v. Esencjalna rola asercji: zmieniać zbiór kontekstowy (wykluczać otwarte, z punktu
widzenia pewnego etapu konwersacji, możliwości)
•
•
Jaki parametr kontekstu ma wpływ na to co zostało powiedziane w zdaniu „S wie, że p”?
Odpowiedź kontekstualisty: standardy nakładane na wiedzę w konwersacji – relewantne alternatywy
(zbiór światów możliwych w których co najmniej p jest fałszywe).
Reprezentacja dwu-wymiarowa historyjki:
Okoliczności wypowiedzenia:
Standard 1 = następujące sytuacje muszą być wykluczone przez Piotra:{Jan jest w Szczecinie}
Standard 2 = następujące sytuacje muszą być wykluczone przez Piotra:{Jan jest Poznaniu}
Standard 3 = następujące sytuacje muszą być wykluczone przez Piotra:{Jan jest we Wrocławiu}
Okoliczności oceniania wartości logicznej:
światy, w których standard 1 jest spełniony: w1, w2
światy, w których standard 2 jest spełniony: w1, w2
światy, w których standard 3 jest spełniony: w3.
Pojęcie propozycjonalne zdania „Piotr wie, że Jan jest w Zielonej Górze”
.s1
.s2
.s3
•
w1
w2
w3
Vr
Vr
Fl
Vr
Vr
Fl
Fl
Fl
Vr
Problemy kontekstualizmu:
-
Pragmatyczny charakter argumentów na rzecz Głównej Tezy Kontekstualizmu (czy podejścia
nie-kontekstualistyczne też się tutaj nie sprawdzają?)
Printed with FinePrint - purchase at www.fineprint.com
Literatura:
Black T. Contextualism in epistemology, Internet Encyclopedia of Philosophy,
url: http://www.iep.utm.edu/c/contextualism
DeRose K. (1999) Solving the skeptical problem, “The Philosophical Review” 104, s. 1-52.
Labenz P. Kto się boi zagwozdki sceptyckiej?, url: http://www.labenz.prv.pl/paper0.htm
Palczewski R. (2004) „Śledzący” kontekstualizm semantyczny, jego źródła i konsekwencje, Filozofia Nauki, Nr
1(45), s. 51-82.
Sellars W. (1963) Empiricism and the Philosophy of Mind, [w:] “Science, Perception and Reality”, London.
Stalnaker R. C. (1978) Assertion, Syntax and Semantics 9, przedruk w: “Context and Content”, Oxford 1998, s. 7895.
Printed with FinePrint - purchase at www.fineprint.com