Spis treści

Spis treści
Wstęp ...............................................................................................................
9
Część I
WIEDZA W PRZEDSIĘBIORSTWIE SIECIOWYM ..............................
1. Ontologiczno-epistemologiczne podstawy diagnozowania i projektowania przedsiębiorstw sieciowych .........................................................
1.1. Morfogenetyczne pole gospodarki ....................................................
1.2. Gospodarka sieciowa jako egzemplifikacja jednolitego morfogenetycznego pola gospodarki ..................................................................
1.3. „Ruina” indukcji ................................................................................
1.4. Implikacje holograficznej teorii wszechświata dla jednolitego pola
gospodarczego ...................................................................................
1.5. Diagnozowanie wysp wiedzy ............................................................
1.6. Czas i przestrzeń w przedsiębiorstwach sieciowych ..........................
1.7. „Ujarzmiająca” metoda badawcza .....................................................
1.8. Wyzwania e-gospodarki oraz e-przedsiębiorstw w kontekście teorii
organizacji i zarządzania ....................................................................
1.9. Zachodnie koncepcje zarządzania w optyce filozofii I-Cing .............
1.10. Konsekwencje metodologiczne diagnozowania i projektowania
organizacji sieciowych .......................................................................
1.11. Reprodukcja struktur wiedzy .............................................................
13
15
15
16
16
17
18
19
20
21
22
27
28
2. Drgająca gospodarka ..............................................................................
2.1. Atomizacja społeczeństwa i gospodarki ............................................
2.2. Wektory globalizacji i wirtualizacji ...................................................
2.3. Zmiana archetypu ..............................................................................
2.4. Zarządzanie wiedzą w procesie globalizacji i wirtualizacji ...............
2.4.1. Trójwymiarowa przestrzeń wiedzy .........................................
2.4.2. Wiedza jako integrator systemów ...........................................
2.4.3. Sześcian wiedzy ......................................................................
2.4.4. Analiza porównawcza procesów globalizacji i wirtualizacji
wiedzy .....................................................................................
31
31
34
37
39
39
41
43
44
3. Dyfuzja wiedzy w przedsiębiorstwach sieciowych ...............................
3.1. Drgająca dyfuzja wiedzy w przedsiębiorstwach sieciowych .............
51
51
5
3.2.
3.3.
3.4.
3.5.
3.1.1. Definicje zarządzania wiedzą ..................................................
3.1.2. Nowe funkcje informacji we współczesnych koncepcjach zarządzania .................................................................................
3.1.3. Istota przedsiębiorstwa sieciowego .........................................
3.1.4. Drgająca sieć wysp wiedzy .....................................................
3.1.5. Cechy dyfuzji wiedzy ..............................................................
Determinanty dyfuzji wiedzy ............................................................
3.2.1. Kryteria efektywnej dyfuzji wiedzy ........................................
3.2.2. Domeny przedsiębiorstwa jako podstawa wyodrębnienia kryteriów skutecznego zarządzania wiedzą ..................................
3.2.3. Zmiana kultury organizacyjnej ...............................................
3.2.4. Kreowanie wiedzy niejawnej ..................................................
3.2.5. Filtrowanie wiedzy przez struktury organizacyjne .................
Wirtualne sieci przedsiębiorstw jako instrument dyfuzji wiedzy
niejawnej ............................................................................................
3.3.1. Kompetencje kluczowe firmy-integratora w układach sieciowych ........................................................................................
3.3.2. Fazy funkcjonowania wirtualnych sieci przedsiębiorstw ........
3.3.3. Kreowanie wartości w sieci ....................................................
3.3.4. Kryteria wyboru wirtualnej sieci kooperacyjnej .....................
3.3.5. Metodologiczne kryteria tworzenia sieciowej firmy informatycznej .....................................................................................
Cyrkulacyjne przyrosty wiedzy w przedsiębiorstwie sieciowym ......
Model pajęczyny w dyfuzji wiedzy w organizacji ............................
3.5.1. Założenia filozoficzno-metodologiczne ..................................
3.5.2. Pajęczyna wiedzy w organizacjach sieciowych ......................
3.5.3. Fazy cyklu życia pajęczyny wiedzy ........................................
3.5.4. Wysoce autonomiczne systemy aktywności ludzkiej .............
4. Dryfowanie przedsiębiorstw ku gospodarce sieciowej .........................
4.1. Sygnały z przyszłości ........................................................................
4.1.1. Gospodarka oparta na sygnałach z przyszłości .......................
4.1.2. Wszechświaty równoległe w gospodarce przyszłości .............
4.1.3. Krawędzie chaosu ...................................................................
4.1.4. Impulsy z przyszłości ..............................................................
4.2. Asymetryczna dyfuzja wiedzy ...........................................................
4.2.1. Niepodzielność wiedzy ...........................................................
4.2.2. Asymetryczna dyfuzja wiedzy globalnej ................................
4.2.3. Intuicyjność wiedzy niejawnej ................................................
4.2.4. Transfer wiedzy poprzez niedziałanie .....................................
4.2.5. Wiedza organizacyjna w wymiarach statycznym i dynamicznym
6
51
54
55
57
58
60
60
61
62
63
64
65
65
67
69
71
72
73
77
77
78
79
80
83
83
83
84
85
86
87
87
87
88
88
89
4.3. Procesy konwersji wiedzy .................................................................
4.4. Usieciowianie struktur organizacyjnych ............................................
4.5. Fluktuacja wiedzy ..............................................................................
4.5.1. Definicja ..................................................................................
4.5.2. Zmierzch strukturalizmu .........................................................
4.5.3. Podejście holistyczne ..............................................................
4.5.4. Klasyczny model transferu wiedzy .........................................
4.5.5. Rozwój wiedzy w przedsiębiorstwie przyszłości ....................
4.5.6. Koszty oduczania się ...............................................................
4.5.7. Wiedza niejawna .....................................................................
91
95
100
100
101
101
102
102
103
104
5. Kreowanie wartości w układach sieciowych .........................................
5.1. Tworzenie wartości w dynamicznych sieciach przedsiębiorstw ........
5.2. Strategie konfigurowania wartości w biznesie sieciowym ................
5.2.1. Przełamanie paradygmatu dualizmu w gospodarce sieciowej
5.2.2. Konfigurowanie wartości jako podstawa budowy strategii
kooperanckich i klienckich .....................................................
5.2.3. Asymetria wiedzy w biznesie sieciowym ...............................
106
106
114
114
6. Marketing sieciowy .................................................................................
6.1. Elementy marketingu sieciowego ......................................................
6.1.1. Wirtualizacja potrzeb ..............................................................
6.1.2. Odpersonalizowanie kontaktów międzyludzkich ....................
6.1.3. Procesualizacja obsługi klienta ...............................................
6.1.4. Analiza klientów Internetu jako grupy społecznej w sensie
socjologicznym .......................................................................
6.1.5. Tworzenie internetowego wizerunku ......................................
6.1.6. Wzbogacenie procesu podstawowego .....................................
6.1.7. Zrównoważony model kooperacyjny ......................................
6.1.8. Kapitał relacyjny w organizacji wirtualnej .............................
6.2. Public relations jako instrument kreowania obrazów wiedzy ...........
7. Pracownicy i agenci wiedzy ....................................................................
7.1. Koncepcja dryfującego pracownika wiedzy ......................................
7.2. Agenci wiedzy w organizacjach przyszłości .....................................
7.2.1. Charakterystyka ......................................................................
7.2.2. Agenci wiedzy w organizacjach sieciowych ...........................
7.2.3. Agenci wiedzy w organizacji wirtualnej .................................
7.2.4. Klienci jako agenci wiedzy .....................................................
7.3. Zaufanie w wirtualnych społecznościach pracowniczych .................
7.4. Analiza potencjału właścicieli i szefów małych firm w zakresie
kreowania wiedzy ..............................................................................
120
121
125
125
125
125
127
128
129
130
131
132
133
138
138
141
141
142
143
144
145
150
7
7.4.1. Interferencja KCRM ................................................................
7.4.2. Różnice w zarządzaniu wiedzą w przedsiębiorstwach małych
i dużych ...................................................................................
7.5. Od wartości klienta zewnętrznego do klienta wewnętrznego ............
7.5.1. Poszarpane łańcuchy wartości .................................................
7.5.2. Pracownik wiedzy jako nośnik wartości .................................
7.5.3. Guan-xi ....................................................................................
8. Zarządzanie wiedzą w organizacjach non profit ..................................
8.1. Organizacje sportowe doskonalone przez wiedzę .............................
8.1.1. Kluby sportowe jako koncerny i przedsiębiorstwa sportowe ...
8.1.2. Współczesny rozwój nauk o kulturze fizycznej i nauk zarządzania .......................................................................................
8.1.3. Doskonalenie wiedzy organizacji sportowej przez wdrażanie
nowoczesnych koncepcji i modeli zarządzania .......................
8.1.4. Zespołowe uczenie się jako instrument dyfuzji wiedzy ..........
8.1.5. Płaszczyzny procesów doskonalenia przez wiedzę .................
8.1.6. Wiedza jawna i niejawna w klubie sportowym .......................
8.1.7. Konwersja wiedzy ukrytej w wiedzę dostępną .......................
8.1.8. Model klubu sportowego opartego na wiedzy ........................
8.1.9. Spirala organizacyjnego tworzenia wiedzy .............................
8.2. Systemy CRM oparte na zarządzaniu wiedzą w szpitalach ...............
8.3. Zarządzanie wiedzą w mieście ...........................................................
8.3.1. Dyfuzja wiedzy w aglomeracjach miejskich ...........................
8.3.2. Dyfuzja wiedzy jawnej i niejawnej w mieście ........................
8.3.3. Wiedza twarda i miękka ..........................................................
8.3.4. Kapitał relacyjny .....................................................................
8.3.5. Dyfuzja wiedzy w dużym mieście ..........................................
150
152
154
154
157
158
161
161
161
162
163
165
165
166
168
169
170
171
175
175
176
177
178
179
Część II
METODY WIZUALIZACJI, KOMPOZYCJI I DYFUZJI WIEDZY .....
185
Podsumowanie ..............................................................................................
Literatura ..........................................................................................................
Spis rysunków .................................................................................................
Spis tabel .........................................................................................................
233
235
238
241
8
Wstęp
Współczesna gospodarka wymaga ciągłego burzenia zastanych, dawno zdewaluowanych schematów mentalnych, pojęć, paradygmatów, teorii, modeli i metod zarządzania.
Współcześni menedżerowie, zwłaszcza polscy, nie zwracają uwagi na słynne
sformułowanie Heraklita: „Dwa razy nie wejdziesz do tej samej rzeki, bo inne wody napłyną”, opierają się na dominującym paradygmacie odtwórczego, tzn. powielanego kształtowania rzeczywistości gospodarczej, zapożyczając z zagranicy tzw.
best practices, które – choćby ze względu na dużą odmienność kulturową, szarą
strefę, malejącą konsumpcję itp. – nie dają się efektywnie stosować w polskich realiach społeczno-gospodarczych.
Celem głównym niniejszej książki jest prezentacja zarządzania wiedzą jako
najnowszej, niekonwencjonalnej metody uzyskiwania przewagi konkurencyjnej
przez nowoczesne przedsiębiorstwo, generujące wartość dodaną w układach sieciowych.
W pracy zastosowano nowatorską optykę badawczą, wprowadzając wyraźną
linię demarkacyjną między filozofiami starego (klasycznego) i nowego (sieciowego, wirtualnego) zarządzania organizacją gospodarczą.
Zarządzanie wiedzą traktowane jest tutaj jako nowoczesna metoda zarządzania,
umożliwiająca przedsiębiorstwu uzyskiwanie przewagi konkurencyjnej poprzez grę
na zasobach niematerialnych oraz wykorzystywanie jego kluczowych kompetencji.
Książka składa się z dwóch części. W pierwszej (mającej charakter teoretyczno-metodologiczny) omówiono modele, w drugiej – metody (instrumenty i techniki sterowania strumieniami przepływu wiedzy w przedsiębiorstwach sieciowych).
Modele wiedzy prezentowane w części pierwszej były „testowane” i publikowane w trakcie wielu konferencji naukowych oraz szkoleń dla kadry kierowniczej
organizacji gospodarczych i pozagospodarczych. Spis referatów autorskich poświęconych zarządzaniu wiedzą opublikowanych w książkach konferencyjnych
zawarto w bibliografii.
Konstrukcja książki wyznaczona została przez dwa wektory:
– zarządzanie wiedzą,
– usieciowianie gospodarki.
Jako naukowy paradygmat jawi się atomizacja (wirtualizacja) społeczeństwa i
gospodarki, co powoduje zniszczenie struktur linearnego myślenia, wnioskowania,
decydowania i działania. Zamiast nich pojawiają się struktury sieciowe, wymuszające na decydentach i pracownikach postawy innowacyjno-kreatywne.
9
W książce przedstawiono istotę tzw. drgającej ekonomii, opierającej się na takich przesłankach, jak:
– globalizacja,
– wirtualizacja,
– zmiana archetypu gospodarowania,
– przełamywanie dualnego (firma–otoczenie) widzenia rzeczywistości gospodarczej,
– konfigurowanie wartości,
– asymetryczny rozwój wiedzy.
W układzie mikro przedstawiono drgającą dyfuzję wiedzy w przedsiębiorstwie
sieciowym, odbywającą się w sposób niedemokratyczny, czyli w tym przypadku
optymalny. Niedemokratyczność oznacza konieczność samodzielnego, indywidualnego kreowania wiedzy.
Wiedzy niejawnej nikt nam nie da; musimy ją samodzielnie wytworzyć. W
przedsiębiorstwie sieciowym wartość mierzona jest zasobami i kompatybilnością
wiedzy ukrytej (niejawnej, wewnętrznej, gorącej).
W przedsiębiorstwach sieciowych mamy do czynienia z wyspami wiedzy:
– firmy-integratora,
– kooperantów.
Konkurencja wewnętrzna i zewnętrzna toczy się na płaszczyźnie wiedzy. Każdy, kto sukcesywnie i konsekwentnie rozwija swój potencjał tworzenia wiedzy niejawnej, ma szansę przejęcia roli firmy-integratora, co oznacza jednocześnie możność tworzenia własnej sieci.
Ponieważ zmieniło się pole badawcze (układy makro i mikro współczesnej gospodarki), więc zmienić się również musi jego podstawa metodologiczna (ontologia wymusza zmiany w epistemologii).
W pracy przedstawiono nowe ontologiczno-epistemologiczne podstawy diagnozowania i projektowania przedsiębiorstw sieciowych. Istotą tego typu rozwiązań jest wykazanie, że dotychczasowa klasyczna, dualna i ustrukturalizowana metodologia nauk o organizacji i zarządzaniu jest w znacznym stopniu nieadekwatna
do nowej ontologii bytu gospodarczego, kształtowanego przez struktury sieciowe.
Wprowadzono tutaj nową kategorię morfogenetycznego pola gospodarki, wykorzystano koncepcję holograficznej teorii wszechświata oraz wykazano nieskuteczność indukcyjnej metody badawczej w procesie diagnozowania i projektowania
przedsiębiorstw sieciowych, rozumianych w kontekście spontanicznie wyłaniających się wysp wiedzy.
W książce analizowane są również mechanizmy przekształcania się tradycyjnych przedsiębiorstw w sieciowe organizacje gospodarcze. Oznacza to konieczność
totalnej reorientacji dotychczasowej działalności gospodarczej w celu wprowadzenia nowego, sieciowego modelu biznesu, w którym:
10
–
–
–
–
zmieniają się istota i treść faz cyklu życia organizacji;
zmienia się krańcowo cykl życia produktu;
w odmienny sposób rozumie się i dostarcza wartości kooperantom i klientom;
przewagę konkurencyjną uzyskuje się przez budowę własnych, oryginalnych
kompetencji kluczowych;
– przyrosty wiedzy mają charakter cyrkulacyjny, asymetryczny i skokowy;
– zachodzi potrzeba odrzucenia elementów i instrumentów klasycznego marketingu i stosowania zamiast nich postmodernistycznych technik kreowania długofalowych więzi z klientami wewnętrznymi (kooperantami) oraz zewnętrznymi.
Część pierwszą książki kończą rozważania o pracownikach wiedzy, stanowiących podstawowe ogniwo sukcesu przedsiębiorstw sieciowych.
W części drugiej, mającej charakter narzędziowy, przedstawiono szereg szczegółowych metod diagnozowania potencjału wiedzy w przedsiębiorstwie oraz jej
dyfuzji wewnątrz organizacji gospodarczej – do kooperantów oraz do klientów.
Dla teoretyków nauk o organizacji i zarządzaniu oraz menedżerów i pracowników wiedzy książka stanowi niekonwencjonalne kompendium informacji o metodach zarządzania wiedzą w przedsiębiorstwie sieciowym. Adresowana jest również
do studentów uczelni ekonomiczno-menedżerskich, zwłaszcza realizujących program na specjalności zarządzanie informacją i wiedzą.
11