ZIELNIK ROŚLIN LEŚNYCH

ZIELNIK ROŚLIN LEŚNYCH
WROWADZENIE
Jednym z warunków zaliczenia przedmiotu botanika leśna II jest wykazanie się wiedzą o roślinach
leśnych, ze szczególnym uwzględnieniem umiejętności ich rozpoznawania na podstawie cech
diagnostycznych, znajomości przynależności systematycznej oraz występowania w warunkach
naturalnych.
Najlepszym i najtrwalszym sposobem opanowania tej wiedzy jest samodzielne zebranie roślin z
miejsc ich naturalnego występowania i opracowanie zbioru w postaci zielnika.
Zebrane rośliny i ich fragmenty muszą reprezentować charakterystyczne dla danego gatunku cechy
morfologiczne. W szczególności arkusz zielnikowy rośliny drzewiastej powinien zawierać fragment
pędu z dojrzałymi liśćmi, a ponadto siewkę, kwiaty i owoce. Jeden liść powinien być odwrócony dolną
stroną do góry. Gotowe arkusze zielnikowe należy umieścić w opisanych teczkach kartonowych lub
okładkach zachowując podział na: drzewa i krzewy liściaste, zielne rośliny kwiatowe , paprotniki,
mszaki, porosty.
SKŁAD GATUNKOWY I ILOŚCIOWY ZIELNIKA
Zielnik powinien obejmować łącznie ok. 100 gatunków roślin leśnych, w tym:
drzewa i krzewy liściaste
25 gat.
rośliny zielne kwiatowe
50 gat.
paprotniki
10 gat.
mszaki
10 gat.
porosty
5 gat.
ZBIÓR ROŚLIN
Rośliny należy zbierać w różnego typu zbiorowiskach leśnych. Ze stanowisk naturalnych nie należy
pozyskiwać roślin chronionych. Zebrane okazy powinny zawierać oprócz części wegetatywnej także
kwiaty i owoce, a w przypadku drzew również siewki.
Zbiór powinien odbywać się podczas suchej pogody do podręcznej teczki kartonowej z zapasem
papieru gazetowego. Zebrane rośliny, od razu w terenie, należy wstępnie rozłożyć i przełożyć
papierem gazetowym.
SUSZENIE
Zebrane w terenie rośliny należy jeszcze tego samego dnia starannie rozłożyć na chłonnym papierze
np. gazetowym, przełożyć kilkoma warstwami papieru gazetowego i bardzo mocno docisnąć. Jeśli
okaz jest większy niż format docelowy arkusza zielnikowego łodygę rośliny należy zagiąć. W
przypadku okazów roślin drzewiastych i zielnych kwiatowych jeden liść trzeba odwrócić dolną stroną
do góry. W początkowym etapie suszenia gazety należy wymieniać codziennie, potem zależnie od
potrzeb aż do całkowitego zasuszenia rośliny.
ARKUSZ ZIELNIKOWY
Wymiary arkusza: wyłącznie A4 lub A3 zależnie od wymiarów okazu rośliny.
Rodzaj papieru: papier kartonowy (o gramaturze
140g/m2).
1
Naklejanie zasuszonych roślin: za pomocą wąskich (szer. ok. 2 cm) pasków białego papieru z użyciem
kleju wikol. Ewentualnie dodatkowo samą łodygę, ogonki liściowe można powlec od spodu
warstewką kleju i docisnąć do arkusza.
Etykieta: o wymiarach ok. 10cmx8cm musi być naklejona w prawym, dolnym rogu arkusza. Etykieta
musi być wypełniona czytelnie i starannie. Łacińskie nazwy roślin piszemy pismem pochyłym; nazwy
rodzajowe zawsze z dużej litery, epitet gatunkowy z małej litery.
WZÓR ETYKIETY
Zielnik roślin leśnych
Samodzielny Zakład Botaniki Leśnej SGGW w Warszawie
Gatunek: nazwa polska i łacińska
...................................................................................................
....................................................................................................
Rodzina: nazwa polska i łacińska
....................................................................................................
....................................................................................................
Data zbioru: ................................................................................
Miejsce zbioru: ............................................................................
Zebrał : ........................................................................................
Oznaczył: .....................................................................................
Zakres występowania na terenie Polski i w zbiorowiskach: .
......................................................................................................
…………………………………………………………………………………………………….
PRZYKŁAD WYPEŁNIONEJ ETYKIETY
Zielnik roślin leśnych
Samodzielny Zakład Botaniki Leśnej SGGW w Warszawie
Gatunek:
Rodzina:
Zawilec gajowy
Jaskrowate
Anemone nemorosa
Ranunculaceae
Data zbioru: 14 kwietnia 2014 r.
Miejsce zbioru: Warszawa, park na terenie kampusu SGGW
Zebrała i oznaczyła: Jagoda Kwiecińska
Zakres występowania na terenie Polski i w zbiorowiskach:
pospolity w całej Polsce w żyznych lasach liściastych: grądach,
buczynach, łągach, świetlistej dąbrowie oraz w borach
mieszanych: sosnowych i świerkowych.
2
ZALICZENIE ZIELNIKA
Zaliczenie zielnika obywa się w formie ustnej, na ocenę. Student powinien wykazać się umiejętnością
rozpoznawania roślin na podstawie cech diagnostycznych, znajomością ich przynależności
systematycznej oraz występowania w warunkach naturalnych. Na ocenę ma także wpływ staranność i
poprawność wykonania zielnika.
LITERATURA PODSTAWOWA:
1. Szafer W., Kulczyński S., Pawłowski B. 1976. Rośliny polskie. Wyd. IV. PWN.
2. Rutkowski L. 1998. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. PWN.
3. Pancer-Kotejowa E., Ćwikowa A., Różański W., Szwagrzyk J., Filkowa B. 1996. Rośliny
naczyniowe runa leśnego. Materiały pomocnicze do ćwiczeń z botaniki leśnej. Wyd. II.
Wydawnictwo AR w Krakowie.
4. Matuszkiewicz W. 2001. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wyd.
Naukowe PWN.
5. Witkowska-Żuk L. 2008. Atlas roślinności lasów. Warszawa, MULTICO.
6. Witkowska-Żuk L. 2013. Rośliny leśne. Warszawa, MULTICO
7. Piękoś-Mirkowa H., Mirek Z. 2006. Rośliny chronione. MULTICO.
8. Wójciak H. 2010. Porosty, maszaki, paprotniki. Flora Polski. MULTICO
9. Tomanek J., Witkowska-Żuk L. 2008. Botanika Leśna. Wyd. VII. Warszawa, PWRiL
10. Drobik J. 2007. Zielnik i zielnikoznawstwo. PWN, Warszawa.
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:
1. Moraczewski J.R., Sudnik-Wójcikowska B., Dubielecka B., Rutkowski R., Nowak K.A.,
Borkowski W., Galera H. 2000. Flora ojczysta. Rośliny pospolite, chronione, ciekawe ...
Stigma s.c. Warszawa, CD-ROM.
2. Rothmaler W. 2000. Exkursions flora von Deutschland. Band 3. Gefäßpflanzen:
Atlasband. Gustaw Fischer Verlag Jena, Stuttgart.
3. Godet. J-D. 1999. Rośliny zielne Europy. MULTICO, Warszawa.
4. Gibbons B., Brough P. 1995. Atlas roślin Europy Pó³nocnej i Środkowej. MULTICO,
Warszawa.
5. Amman G. 1994. Rośliny runa. MULTICO, Warszawa.
3