zało enia i realizacja programu szkoła promująca zdrowie

ZAŁOŻENIA I REALIZACJA
PROGRAMU SZKOŁA
PROMUJĄCA ZDROWIE
Ruch szkół promujących zdrowie rozwija się w Europie od 15 lat i obejmuje
obecnie 43 kraje stowarzyszone w Europejskiej Sieci Szkół Promujących
Zdrowie, którym wspólnie patronują Światowa Organizacja Zdrowia, Rada
Europy i Komisja Europejska.
Te trzy organizacje międzynarodowe wiążą z rozwojem tego ruchu nadzieje
na lepszą jakość życia ludzi w zjednoczonej Europie. Polska znalazła się w
gronie pierwszych ośmiu krajów, które zostały przyjęte do ESSzPZ już w
1992 r. Sekretariat Europejskiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie mieści się
w Holenderskim Instytucie Promocji Zdrowia i Profilaktyki Chorób.
W Polsce popularyzację idei SzPZ rozpoczęto projektem
„Szkoła Promująca Zdrowie”, realizowanym pod kierunkiem
prof. dr hab. Barbary Woynarowskiej w latach 1992–1995,
w 14 szkołach podstawowych, zwanych „szkołami projektowymi”.
W ramach upowszechniania projektu stworzono strukturę
wspierającą rozwój sieci SzPZ − wojewódzkich koordynatorów.
Od 1992 r. zaczęły powstawać wojewódzkie sieci szkół promujących zdrowie.
Działania związane rozwijaniem i upowszechnianiem idei SzPZ w Polsce
podjął resort zdrowia.
Siedzibą pierwszego zespołu koordynującego prace - Polskiego Zespołu ds.
Projektu Szkoła Promująca Zdrowie był Instytut Matki i Dziecka. Dzięki
staraniom prof. dr hab. B. Woynarowskiej - ówczesnego Głównego
Koordynatora oraz kierowanego przez nią ww zespołu, udało się umieścić
zespół koordynujący w resorcie edukacji. Wynikiem tego było utworzenie
w 1999 r. Pracowni Edukacji Zdrowotnej i Promocji Zdrowia, najpierw
w KOWEZ, a od 2003 r. w CMPPP, jako Pracowni Promocji Zdrowia.
Zadaniem pracowni jest m.in. wspieranie rozwoju sieci szkół
promujących zdrowie.
Koncepcja Szkoły Promującej Zdrowie „wyrosła” z ogólnych założeń
promocji zdrowia, rozwijanej przez Światową Organizację Zdrowia oraz
z dorobku kilku międzynarodowych konferencji poświęconych szkolnej
edukacji zdrowotnej. Nie ma jednej, ogólnie przyjętej definicji takiej
szkoły. Każdy kraj wypracowuje swój model SzPZ w zależności od
uznawanych wartości oraz własnych doświadczeń.
Przyjęto, że SzPZ ma trzy główne
cechy:
Edukacja zdrowotna jako nieodłączny
element programu nauczania.
2. Etos zdrowia w szkole – środowisko
fizyczne i społeczne, atmosfera oraz
polityka i organizacja sprzyjają zdrowemu
stylowi życia oraz dobremu samopoczuciu
członków społeczności szkolnej.
3. Współdziałanie z rodzicami i społecznością
lokalną.
1.
W Polsce koncepcja szkoły promującej
zdrowie stale się rozwija. Przyjęto, że:
Szkoła:
Jest środowiskiem, którego społeczność nie tylko uczy się i
pracuje , ale także żyje - nawiązuje kontakty z innymi,
przeżywa porażki i sukcesy, odpoczywa, bawi się itp. Szkoła
jest więc miejscem, w którym społeczność ma nie tylko
wywiązywać się z obowiązków, ale także powinna dobrze się
czuć.
Jest elementem środowiska lokalnego: oba te środowiska
wzajemnie na siebie oddziałują.
Jest miejscem, które przygotowuje młodych ludzi nie tylko do
następnego etapu edukacji, ale również do życia, w tym do
dokonywania „zdrowych” wyborów.
Promująca:
Tworząca warunki (fizyczne i społeczne), sprzyjające
ochronie i pomnażaniu zdrowia.
Umożliwiająca aktywne uczestnictwo społeczności szkolnej
w działaniach na rzecz zdrowia.
Zdrowie:
Ma cztery wymiary: fizyczny, psychiczny, społeczny i
duchowy, które powinny być w harmonii.
Decyduje o jakości życia ludzi obok wykształcenia i
warunków ekonomicznych.
Cechy szkoły promującej zdrowie
Cechy szkoły promującej zdrowie:
Akceptuje fakt że zdrowie społeczności szkolnej może być
tworzone przez połączenie edukacji zdrowotnej i innych
działań, które podejmuje szkoła aby chronić i poprawić
zdrowie wszystkich, którzy się w niej znajdują.
Troszczy się w równym stopniu o zdrowie pracowników i
uczniów.
Uczniowie i pracownicy są świadomymi i aktywnymi
uczestnikami procesu promocji zdrowia.
Edukacja zdrowotna ma określony czas w programie
nauczania szkoły oraz w ramach nauczania poszczególnych
przedmiotów.
Uwzględnia priorytety dotyczące zdrowia w „ukrytym”
programie szkoły. Obejmuje to m.in: nacechowane
szacunkiem relacje międzyludzkie, sprzyjające zdrowiu
środowisko fizyczne i wyposażenie szkoły.
Tworzy rzeczywiste partnerstwo między szkołą, domem i
społecznością lokalną.
Znajduje czas na dyskusje i upowszechnianie wartości,
które głosi oraz wdraża je dożycia szkoły.
Zwraca uwagę nie tylko na treści ale także metody
nauczania.
Akceptuje jako podstawową zasadę, potrzebę wzmacniania
poczucia własnej wartości uczniów, rodziców i
pracowników.
Dostarcza możliwości wyboru zajęć stymulujących rozwój
uczniów, tak aby mogli oni doświadczać współuczestnictwa
oraz sukcesu w czasie zajęć szkolnych i w czasie wolnym.
Zatrudnieni w szkole pracownicy służby zdrowia, pedagog,
psycholog odgrywają istotną rolę w tworzeniu zdrowia
przez odpowiednie świadczenia zdrowotne oraz pomoc
psychologiczną i społeczną dla uczniów, rodziców i
pracowników szkoły.
Pielęgniarka szkolna ( i inni zatrudnieni w szkole
pracownicy służby zdrowia) uczestniczy czynnie w
programie edukacji zdrowotnej.
Pracownicy szkoły i rodzice mają możliwości uczestniczenia
w działaniach w zakresie edukacji zdrowotnej w ramach
programu kształcenia pracowników oraz spotkań z
rodzicami.
Zwraca uwagę na objawy i skutki nadmiernego stresu oraz
podejmuje działania dla jego zmniejszenia oraz uczenia
uczniów i pracowników radzenia sobie ze stresem.
Uznaje, że posiłki szkolne i artykuły spożywcze, dostępne
w szkole, stanowią ważną role w promocji zdrowia
członków społeczności szkolnej.
Cele Szkoły Promującej Zdrowie
wdrażać do zdrowego stylu życia oraz stwarzać uczniom i
pracownikom realne i atrakcyjne możliwości dokonywania
zdrowych wyborów,
umożliwić uczniom rozwój ich potencjału fizycznego,
psychicznego i społecznego oraz wzmacniać ich poczucie
własnej wartości,
zapewnić sprzyjające zdrowiu środowisko fizyczne pracy i
nauki,
włączyć edukację zdrowotną uczniów do programu nauczania
szkoły z wykorzystaniem aktywizujących metod nauczania,
wyposażyć uczniów w wiedzę i umiejętności niezbędne do
podejmowania wyborów dla poprawy własnego zdrowia oraz
tworzenia zdrowego i bezpiecznego środowiska fizycznego,
włączyć do działań szkoły służbę zdrowia zwłaszcza do
edukacji zdrowotnej oraz do pomocy uczniom we wchodzeniu
w rolę aktywnego konsumenta opieki zdrowotnej.
Szkoła Promująca Zdrowie jest
organizacją :
Szkoła promująca zdrowie dąży do rozwoju całościowego, w
którym uwzględnia rozwój osobowy i zawodowy pracowników
oraz rozwój organizacji jako określonej całości.
Ucząca się organizacja poszukuje sposobów odnowy w procesie
zespołowych refleksji, oceny wyników działań, tworzenia
nowych zasad postępowania, doskonalenie pracowników.
Współpraca, partnerstwo i dialog, eliminowanie
współzawodnictwa i rywalizacji jest warunkiem skutecznych
działań w promocji zdrowia.
Skuteczne działanie ludzi w SzPZ jest możliwe dzięki uczeniu się
planowania działań oraz ewaluacji ich procesu i wyników.
Wielu szkołom udało się to wdrożyć do różnych obszarów
funkcjonowania szkoły, nie tylko do promocji zdrowia.
Zadania koordynatora:
Pozyskiwanie uczestnictwa członków społeczności szkolnej i
sojuszników wśród rodziców i w społeczności lokalnej oraz
podjęcie wzajemnych zobowiązań, niezbędnych dla skutecznych
działań.
Inicjowanie, organizacja i koordynowanie prac związanych z
promocją zdrowia w szkole (planowanie i ewaluacja działań).
Kierowanie pracą szkolnego zespołu promocji zdrowia.
Współudział w kształceniu pracowników szkoły w zakresie
promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej.
Współdziałanie z zespołem (wojewódzkim lub terenowym)
wspierającym pracę szkół.
Rozwijanie własnych umiejętności z zakresu promocji zdrowia,
współdziałania z innymi ludżmi i kierowania ich pracą.
Szkolny zespół promocji zdrowia.
W skład zespołu wchodzą dobrowolnie zgłaszający się
przedstawiciele wszystkich grup społeczności szkolnej:
nauczyciele, inni pracownicy szkoły (w tym opiekun
samorządu uczniowskiego, opiekun koła PCK), uczniowie,
pielęgniarka szkolna, rodzice, osoby z samorządu lokalnego.
Ważnym filarem zespołu jest pielęgniarka szkolna. Jest ona
konsultantem i doradcą medycznym dla dyrekcji, nauczycieli,
współpracuje z rodzicami. Jest także „łącznikiem” między
szkołą a służbą zdrowia i różnymi organizacjami działającymi
w społeczności lokalnej.
W szkole promującej zdrowie powinna pracować WZOROWA
pielęgniarka szkolna lub higienistka szkolna.
Szkolny Program Promocji Zdrowia
Cel strategiczny projektu
Kształtowanie umiejętności zdrowego
stylu życia oraz podejmowanie działań
na rzecz zdrowia własnego i innych.
Cele operacyjne wybrane z Narodowego
Programu Zdrowia na lata 2007-2015
Zmniejszenie rozpowszechniania palenia tytoniu.
Zmniejszenie spożycia alkoholu.
Poprawa sposobu żywienia młodzieży jakości zdrowotnej żywności.
Wspieranie rozwoju i zdrowia fizycznego i psychospołecznego oraz
zapobieganie problemom zdrowotnym i społecznym.
Ograniczenie używania substancji psychoaktywnych i związanych z nim
szkód zdrowotnych.
Zmniejszenie częstości urazów powstałych w wyniku wypadków.
Zwiększanie skuteczności zapobiegania chorobom zakaźnym i zakażeniom.
Promocja zdrowia psychicznego i zapobieganie występowaniu zaburzeń
psychicznych.
Profilaktyka chorób naczyniowo-sercowych, układu oddechowego i
nowotworów.
Sposoby realizacji programu:
Organizowanie spotkań młodzieży z psychologiem, pielęgniarką szkolną
itp.
Organizowanie spotkań z przedstawicielami policji z wydziału ds. walki
z narkotykami.
Prowadzenie zajęć dla młodzieży dotyczących problematyki
prozdrowotnej.
Przeprowadzanie pogadanek na godzinach wychowawczych.
Organizowanie w szkole imprez tematycznych (happeningi, konkursy,
przedstawienia, debaty wewnątrzszkolne).
Promowanie zdrowego stylu życia psychicznego i fizycznego w ramach
lekcji np. wychowania fizycznego, biologii, wychowania do życia w
rodzinie, godzin wychowawczych, wycieczek szkolnych i pracy kół
zainteresowań.
Organizowanie warsztatów dla nauczycieli i uczniów.
Organizacja zajęć dotyczących planowania i organizacji czasu wolnego.
Udzielanie młodzieży i ich rodzicom informacji o dostępnych formach
porad i konsultacji przez specjalistów psychologów, lekarzy oraz form
tej pomocy przez pedagoga szkolnego, wychowawców i nauczycieli.
Organizowanie spotkań wychowawczych z rodzicami (problemowych,
tematycznych).
Rozwiązywanie zagadnień związanych z seksualnością człowieka w
ramach wychowania do życia w rodzinie.
Prowadzenie zajęć dotyczących chorób przenoszonych drogą płciową i
antykoncepcji w ramach biologii i wychowania do życia w rodzinie.
Prowadzenie zajęć z samoobrony służących nauce odpowiedniego
zachowania w razie niebezpieczeństwa w ramach lekcji wychowania
fizycznego i przysposobienia obronnego.
Przygotowanie do świadomego korzystania ze środków multimedialnych
(uzależnienie od komputera) w ramach lekcji technologii informacyjnej.
Prowadzenie działalności informacyjnej przez udostępnienie młodzieży
adresów internetowych dotyczących materiałów edukacyjnych
związanych z zapobieganiem alkoholizmowi, narkomanii i innym
uzależnieniom.
Biblioteka szkolna gromadzi materiały niezbędne do realizacji programu
Stworzenie przyjaznego klimatu (dobra komunikacja, osobowe relacje
pomiędzy nauczycielami i uczniami, udzielanie emocjonalnego wsparcia
młodzieży, szczególnie w trudnych dla nich sytuacjach..
Nauczyciele stanowiący pozytywne wzorce.
Nabywanie przez uczniów umiejętności społecznych.
Tworzenie warunków do wchodzenia w sytuacje społeczne.
Budowanie dobrej współpracy z rodzicami i pozyskiwanie ich jako
sojuszników działań wychowawczych oraz profilaktycznych
prowadzonych przez nauczycieli.
Pomoc uczniom mającym problemy w nauce.
Wczesne rozpoznawanie uczniów z grup ryzyka i kierowanie ich do
psychologa, pedagoga szkolnego.
Szkolenie kadry pedagogicznej w zakresie profilaktyki zagrożeń oraz
umiejętności wychowawczych.